هنگامی که دمای آب چشمهای لااقل در حدود 5 تا 6 درجه سانتیگراد از دمای متوسط سالیانه هوای محیط یک منطقه بیشتر باشد چشمه مزبور را چشمه آبگرم گویند.
نگاه اجمالی
در اکثر مناطق آتشفشانی جدید ایران ، چشمههای آبگرم وجود دارد. آب تمام این چشمهها تقریبا منشا سطحی دارند. آبهای سطحی با نفوذ خود از خلال شکستگیها ، تدریجا گرمتر شده در افقهای تحتانی ، هنگامی که به سطح زمین میرسند به صورت چشمههای آبگرم نمایان میشوند. به همین دلیل وجود شکستگیها و گسلها در مناطق آتشفشانی را عامل ظهور و پیدایش چشمهها ذکر میکنند. معمولا در یک منطقه محدود ، دمای آب این قبیل چشمهها در طول سال تا چند درجه تغییر میکند. این مسئله مربوط به نفوذ زیاد آبهای سطحی (مثلا پس از بارندگی و بارش برف) و کاهش نفوذ در مواقع کم آبی است.
در شرایط یکسان هر قدر چشمهها به مناطق عمیقتر نفوذ کند و آب سریعتر به سطح زمین برسد گرمای آن بیشتر است. امروزه نقش آتشفشانها درایجاد چشمههای معدنی بر کسی پوشیده نیست. ولی بعضی از واکنشهای گرمازا مانند واکنشهای هستهای ، حرکات زلزله نیز ممکن است در این کار دخالت داشته باشند. مسلما با نفوذ آبهای گرم از خلال سنگها ، مقداری مواد محلول در آنها وارد میشود و به این طریق چشمههای معدنی بوجود میآیند.
تقسیم بندی چشمههای آبگرم و معدنی ایران بر حسب موقعیت جغرافیایی
در اطراف اردبیل
در دامنه کوههای آتشفشانی سبلان در اطراف اردبیل تعدادی چشمههای معدنی دیده میشوند.
چشمههای آبگرم خلخال
این چشمههای معدنی در 22 کیلومتری شمال غرب هروآباد واقع است. آب آنها از انواع معدنی بیکربناته سدیک ، گازدار و بسیار گرم است.
این چشمهها در دامنه درهای قرار دارند که بوسیله گسل ، لایههای آهکی رسوبی از سنگهای آندزیتی جدا میشود. در جنوب غرب هروآباد نیز در دهکده گرمخانه ، چندین چشمه آبگرم وجود دارد که دمای آنها 30 تا 50 درجه سانتیگراد است. با توجه به فعالیت آتشفشانی کواترنر که در ضلع جنوبی (حدود 18 کیلومتری جنوب هروآباد) دیده میشود، به نظر میرسد که چشمههای آبگرم خلخال به این قبیل فعالیت آتشفشانی وابسته باشد.
چشمههای معدنی بستان آباد
چشمههای معدنی بستان آباد در ده اسک کندی در 60 کیلومتری جنوب شرقی تبریز واقع شده است. مظهر اصلی آبگرم بستان آباد در داخل دره که خود از نوع گسلی است قرار دارد. آب آن کمی شورمزه و دبی آن 8 لیتر بر ثانیه است. آب آن از نوع کلروسولفاته ، گازدار و گرم میباشد. در اطراف چشمه رسوب سیاه رنگ دیده میشود. به نظر میرسد که فعالیت چشمه با گسلهایی ارتباط دارد که بخشی از گسل تبریز محسوب میشوند و در عین حال به فعالیت آتشفشانی سهند وابستهاند.