دانلود مقاله زمین لرزه-زلزله

یکی از عوامل مهم و موثردر برنامه ریزی و انجام اقدامات حفاظتی در خصوص ابنیه تاریخی ، زمین لرزه است .

درکشور ما بسیاری از بناهای ارزشمند تاریخی در معرض فرسایش توسط عوامل طبیعی و به خصوص زلزله می باشند و تاکنون نیز با وجود اقدامات مرمتی صورت گرفته ، آسیب های جبران ناپذیری از این موضع بر میراث فرهنگی وارد شده است.

این نوشتار با طرح تئوریک مبحث زلزله در ارتباط با ابنیه تاریخی میراث فرهنگی ، حال به شناخت طبیعت این پدیده و ابعاد و وجوه آن می پردازیم .

زلزله چیست:
حالت خاصی از تغییر شکل توده های سنگی است که در آن پدیده های گسیختگی در مقیاس متفاوت رخ می دهد.

یا هر نوع لرزش زمین در اثر عبور امواج لرزه ای زلزله است.

عامل ایجاد مواج لرزه ای پاسخ زمین به انرژی های اندوخته است.

نظریه Elastic rebound که پس از زلزله 1906 سن فرانسیسکو توسط راید (Reid) ارائه گردیده و قادر است نحوه بروز زلزله را به وسیله اعمال تنش به طرفین یک گسل، به صورت ذیل توجیه نمایند: اجسام در برابر نیرو تا حد الاستیک مقاومت کرده و انرژی را در خود ذخیره می کنند اما با افزایش تنش در بیش از حدالاستیک، سنگ می شکند و امواج لرزه ای را آزاد می کند و بعد به شکل اولیه خود برمی گردند.

اگر این نیرو در اعماق به سنگ وارد شوند سنگ خاصیت شکل پذیر از خود نشان می دهند.

عمقی که در آن زمین لرزه رخ می دهد زون لرزه زا( (schisosphere نامیده می شود.

مشخصات زلزله
کانون ژرفی یا مرکز زلزله ( Hypocenter) یا (Focus): جایی است که در اثر گسیختگی در پوسته امواج لرزه ای آزاد می شود.
کانون سطحی زلزله (Epicenter): نزدیکترین فاصله کانون به سطح زمین است که به طور طبیعی دارای بیشترین شدت لرزش است.

ژرفای زلزله (Focal Depth): فاصله بین کانون ژرفی زلزله تا سطح زمین است.
فاصله زلزله (R): فاصله بین مرکز سطحی تا ایستگاه ثبت زلزله است.
زلزله ها بر پایه ژرفا به انواع زیر تقسیم می شوند:
- زلزله های کم ژرفا: با عمق کمتر از 70 کیلومتر
-زلزله های با ژرفا متوسط: عمق 300-100 کیلومتر
-زلزله های باژرفای بیشتر از 300 کیلومتر

گروه زلزله:( Earthquake group)
زلزله یک لرزش واحد نیست بلکه به صورت دسته ای از لرزشها ست.اگر نمودار گروه زلزله را در طول زمان رسم کنیم یک لرزه شاخص یا وجود دارد که بزرگترین لرزش است .زمین لرزه هایی قبل از لرزش اصلی ( Main shock ) پیش لرزه و لرزه بعد از زلزله اصلی را پس لرزه گویند.معمولا پس لرزه ها فراوان ترند.


شکل(1): مشخصات زلزله
عوامل موثر در ایجاد زلزله :

الف) زلزله های مصنوعی
به طور خلاصه عوامل زیر باعث ایجاد این زلزله ها می شوند:
- پر و خالی کردن مخازن و دریاچه های سدهای بزرگ با طول تاج بیشتر 100 m
- ایجاد چاههای بهره برداری و تزریق آب
- انفجارات هسته ای
- انفجارات معادن و باربرداری از آنها به صورت برداشتن حجم زیادی از سنگها
ب ) زلزله های طبیعی
- فورانهای آتشفشانی
-فروریختن غارهای زیرزمینی
- زمین لرزه های تکتونیکی : که 90% زلزله ها از این نوعند.
- زمین لرزه های تکتونیکی : که 90% زلزله ها از این نوعند.

نحوه آزاد شدن انرژی : - پیشلرزه : گاهی پیش از بروز زلزله اصلی , لرزه هایی با بزرگی کمتر از زلزله اصلی به وقوع می پیوندد که معمولا فراوانی آنها با نزدیک شدن به زمان وقوع لرزه اصلی افزایش می یابد.

- لرزه اصلی : در اینجاست که بیشترین انرژی ذخیره شده در محیط به یکباره آزاد می شود .

-پسلرزه: لرزه های خفیفی است که اغلب پس از لرزه اصلی در پیرامون کانون زلزله روی میدهند.فراوانی آنها با گذشت زمان کاهش می یابد.

-دسته لرزه : مجموعه ای از لرزه های رویداده در یک منطقه که در مقطع زمانی هفته یا ماه به وقوع می رسد.

فراوانی آنها پس از رسیدن به یک حد بیشینه کاهش می یابد.

- ریز لرزه : زلزله هایی با بزرگای 3 یا کوچکتر می باشند.اغلب افزایش ناگهانی و منظم آنها نشانه قریب الوقوع بودن زمین ه : لرزه اصلی را نشان می دهد.(شکل2).

امواج زلزله (Earthquake waves): الف) امواج درونی (پیکره ای( Body waves : این امواج از درون زمین عبور می نمایند، بدین ترتیب که از سرچشمه به تمام جهات انتشار می یابند.

از این رو به امواج آزاد (Free waves) نیز معروفند.

امواج درونی 2 نوعند: 1- موج اولیه (طولی، فشاری، کششی)( longitudinal wave ): اولین موجی که توسط گیرندهای زلزله ثبت می شوند .

علت سرعت بالای آن نظیر امواج صوتی، امتداد ارتعاش ذراتش در امتداد انتشار آن است.

این حرکت سبب ایجاد انقباض و انبساط در محیط خود می شوند ولی هیچگونه تغییر شکل برشی در آنها به وجود نمی آیند.

این امواج در تمام محیطها (جامد، مایع، گاز) حرکت می کنند .

سرعت حرکت موجهای P در یک محیط همگن تابع دانسیته (چگالی) _ انعطافپذیری (میزان الاتیسته) آن می باشد.

سرعت حرکت موج P از رابطه زیر به دست می آید.

VP= E E مدول یانگ ، V ضریب پواسیون ، P دانسیته موج اولیه در راستای ارتعاش می باشد.

موج سبب تغییر حجم اجسام می گردد .عملکرد این موج در هنگام زلزله بصورت ایجاد صدا , تکان دادن درب ها و پنجره ها می باشد( شکل3).

شکل2- ریز لرزه شکل3 2- موج برشی transversal waves)) : دومین موجی که توسط دستگاههای زلزله ثبت می شوند، موج ثانویه یا S است.

جهت حرکت این موجها عمود بر جهت انتشار آنها میباشد.

این امواج تنها از محیطهای جامد عبور می کنند چرا که سیالات تحت تاثیر واتنش برشی قرار نمی گیرند, بنابراین آنها را موج برشی نیز می نامند.

این امواج باعث تغییر شکل در اجسام می شود ولی هیچگونه تغییر حجمی را ایجاد نمی کند.

سرعت این امواج کمتر از امواج p است(شکل4- الف).

موجهای برشی بر حسب حرکات خود به 2 صورت دیده می شوند.

1- موج SH )موج برشی افقی) 2- موج SV )موج برشی عمودی) - سرعت موج S کمتر از موج P است.

ب) امواج سطحی (Surface waves): این امواج پس از برخورد امواج حجمی به سطوح انفصالی ایجاد و سپس در امتداد سطح زمین یا سطوح ناپیوستگی زیرزمین یا سطح آب منتشر می گردند.

امواج سطحی 2 دسته اند.

1- موج لاو (LQ): سومین موجی است که توسط لرزه نگاشتها ثبت می شوند.

حرکت این امواج شبیه به مولفه افقی برشی (SH) است, از این رو فقط در لرزه نگاشتهای افقی ثبت می شوند.

در سطوح ناپیوستگی پوسته انتشار می یابند.

سرعت موج لاو با موج S برابر است ولی از آنجایی که موج S مستقیما از عمق حرکت می کند, زودتر از موج لاو به ایستگاه لرزه نگاری می رسد(شکل 4- ب).

2- موج ریلی (rayleih): چهارمین موجی است که توسط گیرندهای لرزه ای ثبت می شوند.

حرکت این امواج بر روی یک صفحه قائم منطبق بر امتداد انتشار آن در یک مدار بیضیوی قهقرایی صورت می پذیرد و در بالاترین نقطه مسیر در خلاف جهت انتشار موج است .

یعنی شبیه موج اقیانوس , تنها با این تفاوت که ذرات آب در این حالت در جهت انتشار موج است به عبارت دیگر این موج ترکیبی از دو موج P و مولفه قائم موج برشی (SV) می باشد.

لذا هر دو لرزه نگاشت افقی و قائم آنرا ثبت می کنند.

سرعت این امواج 92/0 موج S است(شکل5).

قدرت تخریب این امواج به این صورت است: LR> LQ> S> P : شکل 4(الف: سمت چپ و ب: سمت راست) شکل 5 قیاس های سنجش قدرت زلزله الف) شدت زلزله (Earthquake intensity): یک مقیاس مشاهده ای و غیر دستگاهی است که بستگی به فاصله کانون تا مکان مورد نظر، مدت دوام لرزش، نوع خاک، عمق سنگ کف دارد.

مقیاس شدت زلزله مرکالی است که در سال 1902 بین 10 – 1 است.

در 1932 مقیاس اصلاح شده مرکالی (MMI) که از 12 – 1 است.

نوع سازه ها: نوع A: طراحی خوب، اجزاء خوب، همراه با بتون و تیرآهن.

نوع B: دارای تیرآهن و بتون می باشد اما طراحی و اجرای خوبی ندارند در مقابل نیروهای جانبی مقاوم نیست.

نوع C: طراحی و اجزاء معمولی است.

در سازه از سیمان استفاده شده ولی در مقابل نیروهای جانبی مقاوم نیست.

نوع D: بدون طراحی ساخته شده و سیمان و فلز ندارند و از نظر نیروی جانبی پایدار نیست.

ب) مقیاس مرکالی اصلاح شده: (MMI) مزایای مقیاس مرکالی 1- بدون وجود ایستگاه لرزه نگاری می توان شدت زلزله ها را با توجه به خرابی سازه ها اندازه گیری کرد.

2- برای زمین لرزه های تاریخی برآوردی میتوان ارائه داد.

معایب این واحد: 1- گزارشات غیر واقعی و گزافه گویی در شرح زلزله 2- مناطقی که هیچ نوع حیاتی در آن وجود ندارد.

3- دقت شدت زلزله پائین است.

از روی شدت زلزله می توان منحنی های هم شدتIsolseismical line را رسم نمود.

جدول تعیین شدت خرابی بر اساس مقیاس مرکالی; توصیف- میزان تخریب- نوع احساس- مقیاس: I (یک مرکالی اصلاح شده) :احساس نمی شود, مگر در شرایط ویژه.تنها توسط دستگاه های لرزه نگار قابل ثبت است(شکل1).

II (دو مرکالی اصلاح شده) :توسط افراد در حال استراحت و در طبقات بالای ساختمان ها حس می شود.برخی اشیاء آویزان ممکن است نوسان کنند (شکل2).

III (سه مرکالی اصلاح شده) :در فضای باز و در طبقات بالایی ساختمان ها کاملا قابل احساس است.مردم آنرا بصورت زلزله شناسایی نمی کنند .ارتعاش مانند عبور کامیون است.

مدت زمان لرزش قابل تخمین است(شکل3).

IV (چهار مرکالی اصلاح شده) :در طی روز در فضای بسته توسط افراد زیادی حس می شود و در فضای باز عده معدودی حس می کنند.در شب عده ای را از خواب بیدار می کند .بشقاب ها ,پنجره ها و درب ها تکان خورده و صدا می کنند.

در ماشین های ایستاده ارتعاش قابل درک است.(شکل4).

V (پنج مرکالی اصلاح شده) :زلزله توسط هر فردی قابل احساس است.

بسیاری ازخواب بیدار می‌شوند.

برخی از پنجره‌ها, بشقابها و غیره شکسته می‌شوند.

گچ‌کاریهای ساختمانها ترک می‌خورند.

اشیای ناپایدار واژگون می‌گردند.

سر و صدای درختان و سایر اشیای مرتفع شنیده می‌شود و آونگ ساعتها متوقف می‌گردند.

دربها باز و بسته می‌شوند و امتداد حرکت زمین‌لرزه قابل درک است و قاب عکس ها از جای خود جابجا می شوند(شکل5(.

VI (شش مرکالی اصلاح شده) :زلزله توسط بسیاری از افراد حس می‌شود و بسیاری از مردم وحشت‌زده به فضای باز پناه می‌آورند.

اشیای سنگین جابجا می‌شوند و قطعات از گچ‌کاری کنده می‌شود.

دودکشها فرو می‌ریزند و خسارات جزئی به بار می‌آید.

افراد به حالت نامتعادل قدم می‌زنند و یا می‌ایستند.

پنجره‌ها, دربها و بشقابها شکسته می‌شوند.

ساختمانهای خشتی و ضعیف ترک برمی‌دارند.

زنگهای کوچک به صدا در می‌آیند..(شکل6)-میزان تخریب:افتادن اشیاء-نوع احساس:سبک VII (هفت مرکالی اصلاح شده) :مردم وحشت‌زده به فضای باز فرار می‌کنند.

خسارت بسیار کمی در ساختمانهایی که خوب طراحی و ساخته شده‌اند واردمی‌شود.

به ساختمانهای متوسط و معمولی خسارات جزیی و متوسط وارد می‌گردد.

خسارات قابل ملاحظه‌ای در ساختمانهای ضعیف و بد طراحی شده وارد می‌شود.

خسارت به ساختمانهای نوع(D) شامل ترک و فرو افتادن گچ‌کاریهاست و آجرهای سست لق می‌شوند.

ترکهایی در ساختمانهای نوع (C) به وجود می‌آید.

ایستادن مشکل می‌شود و اثاثیه شکسته می‌شوند.

زنگهای بزرگ به صدا در می‌آیند.

زهکشهای سیمانی آبرسانی خسارت می‌بینند.

لغزشهای کوچک اتفاق می‌افتد..(شکل7)-میزان تخریب:تخریب غیر سازه-نوع احساس:متوسط VIII ( هشت مرکالی اصلاح شده): خسارت در ساختمانهایی که طراحی ویژه شده‌اند, بسیار جزیی است و در ساختمانهای معمولی نوع (C ) با فروریزشهای جزیی همراه است و در ساختمانهای ضعیف نوع (D) بسیار شدید است.

دیوارهای جداکننده به خارج از قاب ساختمان پرتاب می‌شوند.

دودکشها, ستونها, دیوارها و دودکشهای کارخانه‌ها و سنگهای یادبود سقوط می‌کنند.

اشیای سنگین واژگون می‌گردند.

تغییراتی در سطح آب چاهها ایجاد می‌شود.

ماسه و گل به مقدار کم بیرون زده می‌شوند.

رانندگی مشکل می‌گردد.

ترکهایی در زمینهای مرطوب و شیبهای ملایم ایجاد می‌شود.

تغییراتی در آب و درجه حرارت چشمه‌ها و چاهها ایجاد می شود.

خانه‌های اسکلت دار بر روی سطح پی حرکت می‌کند.

شاخه‌های درختان شکسته می‌ شوند..(شکل8)-میزان تخریب:تخریب سازه ای در حد متوسط-نوع احساس:سنگین IX ( نه مرکالی اصلاح شده) :خسارت قابل ملاحظه‌ای در ساختمانهایی که طراحی ویژه شده‌اند, ایجاد می‌شود.

ساختمانهای اسکلتی خوب طراحی شده کج میشوند.

ساختمان بر روی پی تغییر مکان می‌دهد.

ترکهایی آشکار در زمین ایجاد می‌گردد.

خطوط لوله زیرزمینی شکسته می‌شوند.

وحشت عمومی بر مردم غالب می‌شود.

ساختمانهای نوع (D) ویران می‌گردند و بر ساختمانهای نوع (C ) خسارت سنگین وارد می‌گردد و گاهی کاملاً فرو می‌ریزند.

ساختمانهای نوع (B) خسارت جدی می‌بینند و خسارت اساسی به پی وارد می‌گردد.

در مناطق آبرفتی ماسه و گل بیرون می‌آیند.

میزان تخریب: تخریب سازه در حد زیاد- نوع احساس:مخرب (شکل9) X ( ده مرکالی اصلاح شده): سازه‌های چوبی خوب ساخته شده ویران می‌شوند.

بسیاری از سازه‌های اسکلت‌دار بنایی به همراه پی ویران می‌شوند.

در زمین ترکهای بزرگی ایجاد می‌گردد.

خطوط راه آهن کج می‌شوند.

زمین لغزشهای قابل ملاحظه‌ای در کنار رودخانه‌ها و شیبهای ملایم اتفاق می‌افتد.

آب سر و صداهای زیادی (چلپ و چلوپ) می‌کند.

خسارات جدی به سدها و مخازن وارد می‌گردد.

در زمین, لغزشهای بزرگ اتفاق می‌افتد و آب از مخازن و کانالها و رودخانه‌ها و دریاچه‌ها و غیره بیرون ریخته می‌شود.

(شکل10) میزان تخریب:فاجعه -نوع احساس:بسیار مخرب XI ( یازده مرکالی اصلاح شده): :ساختمانهای کمی, استوار باقی می‌مانند.

پلها ویران می‌گردند.

خطوط لوله زیرزمینی کاملاً غیر قابل استفاده می‌شوند.

خطوط راه‌آهن به شدت کج می‌شوند.

زمین باتلاقی می‌شود.

لغزشهایی در زمینهای نرم ایجاد می شود.

(شکل11) .

XII ( دوازده مرکالی اصلاح شده) : خسارت کلی, امواج برروی سطح زمین مشاهده می‌شوند.

اشیاء به هوا پرتاب می‌شوند و سنگهای بزرگ جابجا می شوند.

(شکل12) .

جدول تعیین شدت خرابی بر اساس مقیاس مرکالی اصلاح شده(MMI) مناطق زلزله خیز کره زمین: کمر بند چین خورده آلپ – هیمالیا : کمر بند اطراف اقیانوس آرام : کمربند میانی اقیانوس اطلس : پیوست مربوط به زمین لرزه: مناطق زلزله خیز کره زمین: مهمترین مناطق زلزله خیز دنیا درسه منطقه پراکنده اند: کمر بند چین خورده آلپ – هیمالیا : جائی که پوسته آسیا – اروپا(اوراسیا) به صفحه آفریقا – هند برخورد می کند .در کشورهای ایتالیا ، یونان ، ترکیه ، ایران ، شمال هند …..

کمر بند اطراف اقیانوس آرام : جائی که صفحه اقیانوس آرام به صفحه قاره آسیا – اروپا ـ آمریکای جنوبی ـ استرالیا و امریکای شمالی برخورد می کند.

در این ناحیه از کامچاتکا تا هکایدو شدیدترین زلزله ها اتفاق می افتد .

عمق کانون زلزله در این منطقه به حدود 60 کیلومتر می رسد وامواج تسونامی در اثر زلزله دراین منطقه ایجاد می شود.

کمربند میانی اقیانوس اطلس : جائی که صفحه اقیانوس اطلس در حال گسترش است این زلزله ها نسبتاً ملایم وآرامش مردم را چندان بهم نمی زند.به استثنای گودالهای اقیانوسی کانون زمین لرزه ها در عمق 50 کیلومتری پوسته زمین است .

در گودالهای اقیانوسی کانون زلزله ها در عمق 300 تا 700 کیلومتر مشاهده شده است جائی که به صفحه ای موربی بنام “ سطح بنیوف ” وجود دارد.البته زلزله ها در طول گسلهای تغییرشکل دهنده ( جائی که صفحه ها درامتداد هم می لغزند )نیز وجود دارند مثل زلزله ای که در طول گسل سن آندریاس اتفاق افتاد .

(سان فرانسیسکو 1906 ) تاریخچه زمین لرزه های بزرگ در ایران : ایران کشوری لرزه خیز است.

ایران بر روی یکی از دو کمربند بزرگ لرزه خیزی جهان موسوم به «آلپا» قرار دارد و هر از گاهی زمین لرزه های بزرگی در آن بوقوع می پیوندد.

از سال 1340 تاکنون زمین لرزه های مختلف و در مواقعی ویران کننده مناطق مختلف کشور را با خسارات و تلفات سنگینی روبه رو کرده است که آخرین آنها، زمین لرزه صبح روز جمعه شهرستان بم می باشد.

آخرین زمین لرزه در ایران که در سال 79 و در دو استان زنجان و قزوین با قدرت 2/5 در مقیاس ریشتر به وقوع پیوست، مناطق طارم، خدابنده، ابهر، خرمدره و سلطانیه و همچنین بویین زهرا را لرزاند و خسارت ها و تلفاتی به بار آورد.

بیش از 500 نفر بر اثر وقوع این زمین لرزه کشته شدند.

بزرگترین زمین لرزه ای که در سالهای اخیر در ایران به وقوع پیوست مربوط به 31 خرداد 1369 در استانهای گیلان و زنجان با قدرت هفت و سه دهم در مقیاس ریشتر بود.

این زمین لرزه بیش از 40 هزار کشته برجای گذاشت که خونبارترین زمین لرزه در ایران به حساب می آید.

این زلزله در عرض چند ثانیه حدود و هزار و 100 کیلومتر مربع که 27 شهر و 1871 روستا را در برمی گرفت، ویران کرد.

این در حالی است که دیگر کشورهای منطقه مانند، ترکیه، سوریه، ارمنستان و یا افغانستان نیز به دلیل قرار گرفتن در این خط زلزله با تعداد بیشماری از این قبیل زمین لرزه ها رو به رو هستند.

دانشمندان گفته‌اند که دلیل این پدیده در بستر اقیانوسها که نشانه های حرکت شبه قاره هند به سمت قاره های آسیا و اروپا را آشکار می سازد، نهفته است.

قاره هند از 30 میلیون سال گذشته با سرعتی معادل 10 سانتی متر در سال به سمت قاره های اروپا و آسیا حرکت کرده است و در زمان حاضر این سرعت به پنج سانتی متر در سال کاهش پیدا کرده است.

فهرستی از زمان و میزان قربانیان زمین لرزه های به وقوع پیوسته در ایران در ذیل به طور خلاصه ارائه می شود : - آوریل سال 1960 (فروردین / اردیبهشت 1339) 450 تن در شهر لار، واقع در جنوب کشور کشته شدند.

- سپتامبر 1962 (شهریور / مهر 1341) 11 هزار تن کشته و 200 روستا در غرب تهران ویران شد.

(عکس) - اوت 1968 (مرداد / شهریور 1347) حدود 10 هزار تن در استان خراسان جان سپردند.

- آوریل 1972‌ (فروردین / اردیبهشت 1351) پنج هزار و 44 تن در جنوب کشور کشته شدند.

- آوریل 1977 (فروردین / اردیبهشت 1356) حدود 900 تن در منطقه اصفهان جان باختند.

- سپتامبر 1978 ((شهریور / مهر 1357) 25 هزار تن در شرق ایران کشته شدند.

- نوامبر 1979 (آبان / آذر 1358) 600 تن در شمال شرقی ایران جان سپردند.

- ژوئن 1981 (خرداد / تیر 1360)، یکهزار و 28 تن در استان کرمان کشته شدند.

- ژوئیه 1981 (تیر/ مرداد 1360) یکهزار و 300 تن در استان کرمان جان باختند.

- 21 ژوئن 1990 (31 خرداد 1369) حدود 40 هزار تن در شهر رودبار در شمال کشور در اثر سنگین ترین زمین لرزه کشته شدند.

- 28 فوریه 1997 (10 اسفند 1375) حدود یک هزار و 100 تن در اردبیل کشته شدند، بزرگی آن زمین لرزه، 5/5 درجه در مقیاس ریشتر بود.

- 10 مه 1997 (20 اردیبهشت 1375) یکهزار و 613 تن در بیرجند بر اثر زمین لرزه با بزرگی 1/7 درجه در مقیاس ریشتر، جان باختند.

به گفته کارشناسان امور شهری مقاوم سازی ساختمانها و تقویت سازه های ساختمانی در امور شهرسازی و احداث بنا در شهرها و استفاده مناسب از تحقیقات در حوزه زمین شناسی و اقلیمی اساسی از جمله مولفه های بسیار مهمی است که در کاهش خسارت و تلفات زمین لرزه هایی از این دست می تواند نقش مهمی داشته باشد.

این واقعیت که ایران در کمربند زلزله جهانی قرار دارد و استفاده از تجربیات دیگر کشورهای زلزله خیز و موفق در ساماندهی به امور شهری و مقاوم سازی شهرها در مناطق زلزله خیز بیش از گذشته احساس می شود.

کارشناسان فن معتقدند در صورتی که هزینه های گزاف امداد رسانی و جبران خسارتهای مادی و معنوی حوادث طبیعی نظیر سیل و زلزله در مسیر بازسازی و ایجاد تغییرات بنیادی در حوزه شهرسازی و تمهیداتی لازم برای پیشگیری از حوادث غیر مترقبه قرار گیرد، نتایج به مراتب بهتر از گذشته خواهد بود.

نتیجه گیری : در هنگام زلزله چگونه باید فکر کرد.

حرکت صفحات موجب زلزله و آتشفشان می‌شود.

فوران آتشفشان یا تکانهای زلزله تأثیر عمیقی بر زندگی مردمی ساکن در آن منطقه دارند.

این حوادث، پدیده‌های طبیعی هستند که دخالت انسان نمی‌تواند آنها را متوقف کند، دانشمندان نمی‌توانند با یک روش مهندسی مانع فوران یا لرزش شوند.

مردم باید بتوانند با این خطرات احتمالی مقابله کنند.

درصورتیکه اقدامات محلی خاصی انجام پذیرد خطر ویرانی به حداقل خواهد رسید.

برای این منظور این بخش بر خطرات زلزله و چه اقدامی هنگام زلزله باید انجام گیرد تاکید دارد.

وقتی زلزله اتفاق می‌افتد اکثر مردم آماده نیستند.

ترس تمام وجود و فکر آنها را فرا می‌گیرد.

ذهن انسان در این موقع سریعاً دنبال خاطره‌ای که در آن باید به آنها کمک شود می‌گردد و اگر چنین چیزی نیابد، جسم مثل یک انسان مصیبت دیده بدون عکس‌العمل خواهد بود.

اغلب بچه ها درباره اینکه در هنگام بلا چه باید انجام دهد چیزهایی می‌شنود و به احتمال زیاد به آنها واکنش نشان خواهند داد.

روش: 1- به دانش‌آموزان یادآوری کنید که زلزله و آتشفشان نتیجه حرکت صفحات هستند و تاکید کنید که هردو پدیده طبیعی هستند.

و توضیح دهید که بلایا فقط زمانی روی می‌دهند که در اثر این حوادث مردم صدمه ببینند و اکثر فورانها و زلزله‌ها بدون خسارت جانی و مالی بوده و یا خسارت کمی را موجب می‌شوند.

2- با دانش آموزان درباره اینکه در هنگام زلزله شدید چه باید بکنند بحث کنید.

در چنین حادثه‌ای خدمات شهری از کار افتاده و بسیاری از ساختارها خراب شده وارتباطات قطع می‌شوند.

آتش‌سوزی و بلایای بعدی نیز همچنین اتفاق می‌افتد برای آمادگی چنین اتفاقی دانش‌آموزان نیازمند کسب اطلاعات درباره محل پناهگاه و کسانی که باید با آنها تماس بگیرند هستند.

اغلب زلزله‌ها فقط تکانهای کوچکی دارند اما همیشه باید آماده بود.

3- پاسخ به این سوال از محلی به محلی دیگر متفاوت خواهد بود.

برای مثال، سرویس‌های در دسترس در شهر و روستا با هم متفاوت خواهند بود.

سعی کنید دانش‌آموزان تشخیص دهند که چرا باید به مکانهای مشخصی بروند و به جاهای دیگر نروند.

یادآوری کنید که ساختارهایی مانند خطوط الکتریسیته احتمال دارد که در هنگام زلزله‌های شدید سقوط کنند بنابراین درباره اجتناب از نواحی خطرناک حتماً بحث کنید.

این تمرین را در مکانهای مختلف مثل خانه، مدرسه و کلیسا انجام دهید.

اگر جواب سوالهای فوق را برای منطقه خود نمی‌دانید با کسی که طرح خطر مدرسه را دارد مشورت کنید.

دانش‌آموزان باید محل امنی را پس از اتمام لرزشها پیدا کنند.

مکانهایی مثل مدرسه و کلیسا می‌توانند مکانهای امنی باشند که همه اعضا همدیگر را در آنجا ملاقات کنند بنابراین همه افراد را آنجا می‌توان سرشماری کرد و میزان خرابی را برآورد نمود.

مکانهایی مثل مراکز آتش‌نشانی جاهای مناسبی نیستند چرا که آتش نشانها برای کمک به مردم آنجا را ترک خواهند کرد.

در استان شما ممکن است مدرسه به منظور گردهم آمدن تعیین شود.

به دانش‌آموزان تاکید کنید که پس از لرزش به طور منطقی فکر کنند که امن ترین جا برای آنها کجاست.

کلاسهای بالاتر به اندازه کافی بزرگ هستند که میزان خطر در برابر امنیت را برآورد کنند.

منابع : 1-سایت وزارت راه و ترابری 2-www.aftab.ir 3- www.sid.ir 4-http://www.civilica.com _ 5- www.ngdir.ir 6-سازه ها و تعیین نیروهای زلزله (تئوری و کاربرد در مهندسی زلزله) انیل چوپرا، شاپور طاحونی )(مترجم)