دانلود مقاله اینترنت و امنیت فرهنگی سیاسی: بررسی ‌ها و راهبردهایی برای جمهوری اسلامی ایران‌

شاید آنگاه که یک پژوهشگر آفریقایی در کنفرانس باشگاه رم تحت عنوان «جهان در آستانه قرن بیست و یکم» گفتار خود در باره «عصر نوین فرهنگ و ارتباطات » را با این جملات به پایان برد کسی سخنان او را چندان جدی نگرفت؛ او معتقد بود: «دوران کنونی تمام می شود و عصر تازه ای آغاز می گردد.

تاکنون در هیچ زمانی بشر برای بقا تا این حد به قدرت انطباق و تخیل نیاز نداشته است.

عصر جدید فرهنگ و ارتباطات، در مرحله نخست عصری است که انسان باید در آن شجاعت خود را متحول کند.» (پچی155:1370) اما سرعت تغییرات ارتباطی و فرهنگی در پایان قرن گذشته و سالهای آغازین سده جدید، اهمیت سه مفهوم کلیدی قدرت تخیل، قدرت انطباق و شجاعت تحول را برای تداوم حیات دولتها، فرهنگهای ملی و حتی -در سطحی انتزاعی تر- تمدنها بخوبی نشان داده است.

حکومتها و حاکمانی که توانایی آینده‌نگری، ارایه هویت فرهنگی مناسب در عرصه جهانی و شجاعت ترک پاسخهای کهنه به پرسشهای نو را نداشتند با جهل مرکب ، ملتشان را به جای دروازه های تمدن بزرگ به آستانه انقلاب سوق دادند و لا جرم خود به حاشیه تاریخ رانده شدند.

انقلاب اسلامی پاسخ خلاق، متناسب و شجاعانه مردم ایران به الزامات تمدنی و تاریخی خودبود.

آخرین انقلاب قرن بیستم، اولین انقلاب سیاسی بود که براساس درک و تدبیر عمیق رهبری و نواوریهای درون‌زا، با ترکیبی بی‌بدیل از ارتباطات ماهواره‌ای (تلفن بین‌المللی)، رسانه‌های کوچک(نوار کاست – فتوکپی- اعلامیه) و ارتباطات سنتی(راهپیمایی- منبر- دیوارنویسی)، شبکه عظیم ارتباطات جمعی دولتی ازجمله سازمان رادیو و تلویزیون را در هم شکست و پیامهای سنت‌گرایانه اسلامی و انقلابی را- بسیار موثرتر از آنچه شرام و لرنر در مورد تاثیر تجددگرایانه رسانه‌ها می پنداشتند(شرام 1356و lerner1956) و بسیار سریعتر و عمیقتر از آنچه راجرز و شومیکر در مورد چگونگی گسترش نوآوریها یافته بودند(راجرز و شومیکر 1369)- تا عمق روستاهای فاقد جاده و برق، پادگانهای ارتش آمریکا محور و دانشگاههای غرب بنیاد منتقل کرد و در یک کلام انقلاب ارتباطات را به خدمت ارتباطات انقلاب درآورد.(tehranian1998، mohammadi1996، مولانا1371، آشنا1377) پیروزی ناگهانی و غیرمنتظره انقلاب، فقدان زود هنگام نظریه‌پردازان و ساختارسازان جمهوری اسلامی، هجوم ستیزنده رسانه های غربی، ندرت و غربت فزاینده آفرینشگران و آفرینشهای بومی، کاهش چشمگیر سرمایه‌گزاریهای آینده‌نگرانه در زیرساختهای ارتباطی و رسانه ای در اثر جنگ دیرپای تحمیلی و مهمتر از همه بروز شکاف فرهنگی میان نسلها و عدم انتقال ارزشها، از یک طرف موجبات ناامیدی رهبران از امکان رقابت و احساس حقارت نسبت به فراورده‌های ارتباطی و کالاهای فرهنگی غربیان، وتقدیس تمرکز گرایی دولتی در عرصه فرهنگ و ارتباطات را از طرف دیگر فراهم آورد،درنتیجه نوآوری های رسانه ای اولیه جای خود را به محافظه کاری، اصالت نظارت و هراس اندیشی از رسانه های نظارت ناپذیرو تسلط نظریه هنجاری رسانه های شبه اقتدار گرا برذهن و زبان نخبگان و مسولان حکومتی داد.

ممنوعیت درازپای ویدیو، بازیهای رایانه‌ای، لوحهای فشرده و تجهیزات دریافت از ماهواره، سیاستهای محدود کننده مطبوعات، اعمال نظارت پیش از انتشار در مورد کتاب ،سیاست هدایت و نظارت همه جانبه بر تاتر و صنعت سینما و انحصار حکومتی سازمان صدا و سیما را در این چارچوب می توان تحلیل کرد (محمدی1379، آشنا1377، محسنیان 1376 و 1377 ) آخرین موج فناوری اطلاعاتی و ارتباطی در حالی به ایران رسید که علیرغم پایان جنگ و وجود توانایی ملی برای غلبه بر محدودیتهای اقتصادی ، سیاسی و تکنولوژیک، آمادگی کافی برای سیاستگزاری متناسب با سیر تحولات جهانی آن وجود نداشته است؛ اکنون پس از گذشت دو دهه از پیروزی انقلاب اسلامی و استقرار جمهوری اسلامی در ایران این مسئله استراتژیک بطور جدی در مقابل سیاستگزاران ارتباطی، امنیتی و فرهنگی کشور مطرح است که: - گسترش زیرساختهای پیشرفته ارتباطی در داخل کشور و افزایش امکانات تبادل اطلاعات وداده ها در سطح بین‌المللی چه تاثیراتی بر امنیت کشور خصوصا در ابعاد سیاسی-فرهنگی دارد؟

- در اثر افزایش حجم و سرعت تبادل و ورود به بزرگراههای جهانی چه تغییرات محتملی را در این ابعاد متحمل خواهیم شد؟

- چه سیاستهای ارتباطی کمترین زیان و بیشترین فایده را برای منافع ملی خواهد داشت ؟

- اولویتهای ملی در این حوزه باید چگونه تعیین شود؟

متاسفانه تا کنون حتی در سطوح کلان سیاست گزاری پاسخهای سریع و سطحی متعددی از جانب سیاستمداران،نظامیان و مهندسان برا ی این پرسشها ارایه شده است(مجمع تشخیص مصلحت نظام1380 )اما باتوجه به ماهیت فرهنگی و ارتباطی اینترنت شایسته است آن دسته از پژوهشگران فرهنگ و ارتباطات که متعهد به حفظ و شکوفایی نظام و آرمانهای جمهوری اسلامی ایران هستند پیشتاز شناخت و ارایه راهبردهای ملی در مورد اینترنت باشند.

در این راه پرداختن به امور زیر گریز ناپذیر است: - باز شناسی انتقادی ماهیت، تاریخچه تحولات و روندهای جهانی جاری و آتی اینترنت - پس ازآن باز نگری ادبیات متحول امنیت پژوهی - سپس ارایه رویکردی متناسب با شرایط خاص ایران اسلامی مقاله حاضر کوششی ابتدایی در این راه است.

اینترنت: ویژگیها و تاثیرات جهانی اینترنت را می توان از محصولات دوران جنگ سرد و حاصل هراس وزارت دفاع آمریکا ازخطرات جنگ هسته ای دانست.

آرپانت سلف اینترنت یک شبکه آزمایشی بود که به عنوان یک پروژه ملی از طرف آژانس پروژه های تحقیقاتی پیشرفته وابسته به وزارت دفاع آمریکا از سال 1971 آغاز بکار کرد.

و طی دهه 70 به یک پروژه فراگیر ملی و تا حدودی بین المللی تبدیل شد درسال 1986 موسسه ملی علوم آمریکا، NSFNET را برای ارائه ارتباطات شبکه ای به مراکزتحقیقاتی بیشتر و گسترش شبکه بین المللی تاسیس نمود.

در سال 1987 شبکه اینترنت مشتمل بر ده هزارکاربر بود و در سال 1989 این تعداد به صد هزار رسید.

در سال 1990 آرپانت به زندگی خود خاتمه داد ولی اینترنت به رشد خود ادامه داد تا جاییکه در دهه نود هر ساله تعداد کامپیوترهای موجوددر شبکه اینترنت دو برابر شده است.

از سال 1997 با تجاری شدن اینترنت خدمات آن بشدت تنوع و افزایش یافت وهزینه های دسترسی به آن بشدت کاهش یافت.

در واقع در آمریکا هردو ثانیه یک host به اینترنت اضافه می شود.

از میان سرویسهای متعدد اینترنت، سرویس وب با شبکه جهان گستر بخاطر توان گرافیکی بالا و ارائه خدمات متون مرتبط رشد چشمگیری داشته است (ITU1999.) تقریبا هر سه ماه یکبار توسعه وب دو برابر می شود.

(www.mit.edu/.../web-growth-summary) اما این رشد روز افزون بطور کاملا نابرابر توزیع شده است.

در حالی که آمریکا و کانادا63درصد، اروپا 4/22درصد و استرلیا، ژاپن و نیوزلند 4/6درصد از کامپیوترهای متصل به اینترنت را در اختیاردارند.

بقیه کشورهای آسیایی و آفریقایی تنها 9/5درصد از این کامپیوترها را در خود جای داده اند(ITU1999.( بررسی ویژگیهای کاربران اینترنت نشان می دهد که تحصیلات و ثروت دو عامل مهم در میزان استفاده است.

کاربران اینترنت بیشتر از طبقه متوسط بالا، جوان، تحصیلکرده، مرد و شهرنشین هستند.(ucla2000) 83درصد کاربران اینترنت در آمریکا 6درصد اروپا 3درصد در اقیانوسیه و 8درصد در بقیه قاره های دنیا قراردارند.

( (www.iranonline.com نگاهی به وضعیت و موقعیت زبانهای مختلف در اینترنت میزان سلطه زبانهای غربی رانشان می دهد.

در میان کسانی که از اینترنت استفاده می کنند و حدود 288 میلیون نفر برآورد می شوند 3/51درصد به انگلیسی سخن می گویند و عرب زبانان کمتر از 1درصد استفاده کنندگان را تشکیل می دهند.((www.glreach.com اینترنت جهان جدیدی خلق کرده است.خوشبینان می گویند در این جهان جدید که آنرا جامعه اطلاعاتی نامیده اند آزادیهای فکری، تحقیقاتی، آموزشی، تفریحی، شغلی رو به رشد خواهد بود و تجارت الکترونیک، خدمات بهداشتی و پزشکی راه دور و خدمات تلفن بین‌المللی از طریق اینترنت جای اشکال سنتی را خواهد گرفت اما منتقدان اینترنت را بیشتر در ترکیبهای اضافی و بعنوان مضاف به مناطق جغرافیایی،سیاسی و اقتصادی بکار میبرند؛ با این وصف مانند دیگر پدیده های وارداتی از جهان صنعتی میتوان از اینترنت اغنیا و فقرا،اینترنت آمریکایی، اروپایی،آفریقایی و در سطوح ملی مثلا اینترنت ایرانی سخن گفت؛ مطالعه تاثیر پذیری متقابل اینترنت و فرهنگهای مختلف از آخرین پروژه های کلان دانشگاه UCLAدر آمریکا است .(www.ccp.ucla.edu) در تحلیل مسایل مربوط به اینترنت در کشورهای در حال توسعه علیرغم برخی مشابهت‌های ظاهری باید تفاوتهای ساختاری و عمیق آنها را با کشورهای صنعتی در نظر گرفت.

شاید آنگاه که یک پژوهشگر آفریقایی در کنفرانس باشگاه رم تحت عنوان «جهان در آستانه قرن بیست و یکم» گفتار خود در باره «عصر نوین فرهنگ و ارتباطات » را با این جملات به پایان برد کسی سخنان او را چندان جدی نگرفت؛ او معتقد بود: «دوران کنونی تمام می شود و عصر تازه ای آغاز می گردد.

عصر جدید فرهنگ و ارتباطات، در مرحله نخست عصری است که انسان باید در آن شجاعت خود را متحول کند.» (پچی155:1370) اما سرعت تغییرات ارتباطی و فرهنگی در پایان قرن گذشته و سالهای آغازین سده جدید، اهمیت سه مفهوم کلیدی قدرت تخیل، قدرت انطباق و شجاعت تحول را برای تداوم حیات دولتها، فرهنگهای ملی و حتی -در سطحی انتزاعی تر- تمدنها بخوبی نشان داده است.

اینترنت و کشورهای در حال توسعه در کشورهای در حال توسعه به علت فقدان زیرساختهای ملی مخابرات و فقدان رونق اقتصادی و توسعه اجتماعی هزینه تمام شده برای اتصال به اینترنت برای کاربر نهایی بسیار گرانتر از کشورهای توسعه یافته است.

خصوصا اگر این هزینه با درآمد سرانه سنجیده شود.

مثلا در آمریکا یک کاربر نهایی برای یک ماه اتصال به اینترنت باید بطور متوسط 29 دلار معادل 2/1درصد از درآمد خود را بپردازد ولی در اوگاندا همین کاربر با 92 دلار معادل 107درصد درآمد خود را بابت اتصال ماهانه به اینترنت بپردازد(ITU1999) در بسیاری از کشورهای در حال توسعه که با مشکلاتی بنیادی نظیر کمبود تغذیه،ارتباطات جاده ای، برق، بهداشت، اشتغال، مهاجرت، جنگ، نظامهای سیاسی فاقد مشروعیت و بی ثبات درگیر هستند هزینه های سنگین برای تجهیزات مخابراتی و کامپیوتری امکان ندارد و این گونه امکانات به طبقه بالا و مستقل از اقتصاد ملی اختصاص دارد.

میلتون مولر استاد مخابرات و مدیریت شبکه‌ها در دانشگاه سیراکوس معتقد است: >تفاوت رادیو و تلویزیون با اینترنت در این است که آنها به محض خرید قابل بهره برداری هستند ولی خرید یک کامپیوتر اولین قدم برای اتصال به اینترنت است.

اگر شما جاده، برق، خط تلفن، سرویس دهنده ملی نداشته باشید سخن گفتن از اینترنت دشوار است (Muller1999) مخابرات در بسیاری کشورها جزء انحصارات دولتی است ودولت به خاطر در اختیار داشتن لایه فیزیکی، معمولا مدعی خطوط ارتباطی داده‌ها نیز می باشد و عدم امکان رقابت و ناکافی بودن دستمزدها موجب افت شدید کیفیت نیروی انسانی شاغل در بخشهای تخصصی مخابرات می شود و این نیروها در ابعاد ملی توان ارائه راه حلهای جامع و ارائه سرویسهای متنوع را ندارند.

در نتیجه سرویسهای ارائه شده در این کشورها اغلب بی ثبات و غیر فنی است.

در کشوری مانند هاییتی بخش خصوصی با نصب شبکه‌هایی با مودمهای بی سیم تلاش کرده ارتباط اینترنتی را از انحصار دولت خارج کند.

تشکیل مراکز کوچک ولی فعال که با هزینه های کم و برای استفاده در مدت اندک خدمات پست الکترونیک و دریافت اطلاعات در اینترنت را ارائه می دهد راه حل دیگری برای شکستن انحصار مخابراتی بوده است (techweb.com) کامپیوتر و به دنبال آن اینترنت هم نیاز به نوعی خاص از سواد و مهارت دارد و هم الگوهای فرهنگی و رفتاری ویژه ای را به دنبال می آورد.

مهمترین مسائل اینترنت از لحاظ فرهنگی عدم تطابق محتوای ارائه شده با الگوهای فرهنگی و هنجارهای رفتاری جوامع مختلف است.تکنولوژی اینترنت برای بیشترین سرعت و کمترین کنترل طراحی شده است لذا اعمال کنترلهای اخلاقی در آن دشوار است.

حجم بالای محتوای مستهجن تجاری و مجانی در اینترنت یکی از معضلات اخلاقی و خانوادگی است (no.) مشکل دیگر فرهنگی اینترنت غلبه زبان انگلیسی و فقدان منابع غنی بر زبانهای دیگر است در نتیجه سلطه زبان انگلیسی بر زبانهای دیگر به وسیله اینترنت تقویت می شود.

(www.ifi.uib) از امنیت ملی تا امنیت فرهنگی دیدگاههایی وجود دارد که اساسا برای واژه امنیت مفهوم و مصداقی واقعی قائل نیست و هر گونه مفهوم سازی در حوزه امنیت را از جنس بازیهای زبانی و گفتمان‌های غیر ثابت می‌داند.(تاجیک، بهار114:1377) اما در چارچوب ادبیات مطالعات استراتژیک مفهوم امنیت را می توان از خلال بررسی نظرات متفکرانی چون افلاطون: عدالت ورزی، هابز: محفوظ بودن در مقابل تجاوز خارجیان، لاک: دستیابی به رفاه و آسایش، روسو: اعتماد، نظامیان در جنگ جهانی دوم: رهایی از تهدیدات نظامی خارجی، هافمن: تاکید بر محفوظ ماندن فعالیتهای اقتصادی یک ملت از جریانات ویران کننده بیرونی، مک نامارا: تکیه بر توسعه سیاسی و اقتصادی به عنوان عامل و حاصل امنیت و پیروان فوکو: تکیه بر رابطه معرفت، قدرت و امنیت، جستجو کرد (بوزان1378: 14-44).

در سالهای اخیر تمرکز تحقیقات بر ابعاد غیر نظامی امنیت ملی بیشتر شده است.

دو بعد مهم امنیت ملی امنیت سیاسی و فرهنگی است؛ ویور تعریف زیر را برای این دو بعد ارایه کرده است: «توانایی جامعه برای تداوم بخشیدن به ویژگیهای سیاسی و فرهنگی بنیادی خود تحت شرایط متحول و در مقابل تهدیدات احتمالی یا واقعی ».(ماندل149:1377) در تشریح این تعریف باید به نکات زیر توجه کرد: - امنیت سیاسی و فرهنگی نیز مانند ابعاد دیگر امنیت امری نسبی هستند؛ یک فرهنگ خود محور و بیگانه ترس ممکن است دایما از توهم هجوم فرهنگهای رقیب در هراس باشد و هر تغییر در هر سطح و لایه از فرهنگ را تهدیدی برای امنیت فرهنگ ملی تلقی کند و حکومتی که نسبت به هویت فرهنگی بی مبالات است از تهدیدات جدی و فوری نیز غافل بماند.

- در میان دو حیطه امنیت سیاسی و امنیت فرهنگی میتوان نوعی تقابل احتمالی را مشاهده کرد؛ اگر حاکمیت دچار بحران مشروعیت و کارایی باشد امکان تامین همزمان انسجام اجتماعی و تنوع فرهنگی بسیار دشوار می شود.

- اگر جامعه ای نسبت به امنیت فرهنگی خود تهدیدی را احساس کند نسبت به تقویت و تشدید هویتهای مورد تهاجم حساسیت بیشتری نشان می دهد و میزان وفاداری نسبت به آنها در عکس‌العمل به فشارهای خارجی بشدت افزایش میابد.

تبیین ویژگیهای بنیادی سیاسی و فرهنگی نیز بسیار مهم است؛ دیتریک فیشر در تحقیقی برای سازمان ملل متحد با تفکیک تهدیدات داخلی، خارجی و بین‌المللی، پنج بعد: بقاء، سلامت، بهزیستی اقتصادی، محیط زیست قابل زندگی و حقوق سیاسی را در امنیت اساسی دانسته و در مقابل نابودی، بیماری، فقر، تخریب محیط زیست و سرکوب داخلی را عوامل اصلی تهدید امنیت ملی می داند.

(رنجبر72:1378-78) امنیت، فرهنگ و ارتباطات در میان ابعاد مختلف امنیت آنچه در این مقاله مورد تاکید خواهد بود بعد حقوق سیاسی در جدول فیشر به اضافه امنیت فرهنگی است که در جدول شماره 1 تشریح شده است.

منابع منابع داخلی منابع خارجی منابع جهانی ابعاد حقوق سیاسی کودتا تقلب انتخاباتی دیکتاتوری تبعیض سانسور شکنجه انهدام خرابکاری تبلیغات منفی تحریمهای بین‌المللی امنیت فرهنگی استبداد رسانه‌ای یکسان سازی فرهنگ ملی عملیات روانی تهاجم فرهنگی و رسانه ای مبادله نابرابر اطلاعات یکسان سازی فرهنگ جهانی جدول شماره -1 طبقه‌بندی اصلاح شده فیشر از تهدیدات امنیت ملی ماخذ: رنجبر،7813 تاکید بر حقوق سیاسی به جای حقوق بشر نشان از توجه ویژه به آزادی بیان و اجتماع، دسترسی به اطلاعات، حق تشکیل احزاب سیاسی و حق رای برابر می باشد و با اضافه کردن مفهوم امنیت فرهنگی به جدول فیشر می توان از مسائل امنیتی جدید که بیشتر ناشی از انقلاب اطلاعات و گسترش ارتباطات بین‌المللی است سخن گفت چرا که تعارض میان فرهنگ ملی و یکپارچه سازی فرهنگی در سطح جهانی مهمترین مسئله دولتها در عرصه سیاستگذاری فرهنگی است.

جریان بین‌المللی اطلاعات بنا به نظر منتقدانه مولانا و دیگر همفکرانش جریانی است مرکز - پیرامونی از شمال و غرب به سوی جنوب و شرق، از کشورهای توسعه یافته بسوی کشورهای در حال توسعه.

در واقع این جریان به شدت یکسویه، عمودی، تحقیرگر، منفی‌گرا و سلطه‌جویانه است (مولانا66:1371-60) این جریان توانایی منابع خارجی جهت اجرای اقداماتی نظیر کنترل و نفوذ را در کشورهای هدف بسیار افزایش داده است.

کشورهای در حال توسعه معتقدند جریان آزاد اطلاعات آنها را در یک رقابت نابرابر و بی فایده با دولتهای دیگر و شرکتهای خارجی و چند ملیتی قرار می دهد و با تهدید ثبات جامعه از لحاظ فرهنگی، ناامنی فزاینده ای را بر این کشورها تحمیل می کند.

فروریختن مرزهای فرهنگی کشورهای هدف در برابر تکنولوژیهای نوین اطلاعاتی و ارتباطی تاثیرات شگرفی بر امنیت سیاسی، اقتصادی و فرهنگی این کشورها داشته است و تلاشهای انفرادی کشورهایی نظیر کانادا و فرانسه و جهت گیری های جمعی اتحادیه های بین‌المللی نظیر جنبش غیرمتعهدها و سازمان کنفرانس اسلامی در برابر سلطه جویی ارتباطی برخی کشورها که در یونسکو نیز بازتاب پر دامنه‌ای داشته است نشانه نگرانی جدی این دولتهاست.(مک براید1370، سازمان کنفرانس اسلامی 1378) از طرف دیگر در داخل کشور نیز به بهانه حفظ امنیت ملی، امنیت فرهنگی و سیاسی از سوی دولتها و گروههای تمامیت خواه تهدید می شود.

در برخی کشورهای جنوب مشروعیت سیاسی حاکمان مبتنی بر توان سرکوب مخالفان و یکپارچه سازی سیاسی و فرهنگی بخصوص در مورد ناراضیان، رقبای سیاسی و اقلیتها است.

در این کشورها ساختار دولت بگونه ای است که قدرت، شخصی تلقی شده و این به نوبه خود باعث اختلاط امنیت حاکمان با امنیت ملی شده و در بسیاری موارد حمله به شخص، حزب یا هیئت حاکمه مهمترین تهدید امنیت ملی تلقی می شود.

در کشورهایی که حکومت فاقد مقبولیت و مشروعیت کافی است، بی ثباتی داخلی سر چشمه اصلی ناامنی بوده و زمینه ساز آسیب پذیری در برابر فتنه‌ها و فشارهای خارجی است.

مساله در این کشورها تقابل امنیت حکومتگران با امنیت فردی و فرهنگی حکومت شوندگان است.

برای درک عمیقتر این مفهوم می توان به تعاریف فرهنگ محور از امنیت نیز توجه کرد؛ این رویکرد، امنیت فرهنگی را زیر بخش امنیت ملی ارزیابی نمی کند بلکه آنرا جزیی از مفهوم وسیع تر امنیت انسانی قرار می دهد و به این ترتیب به دوران پس از سیطره دولت – ملتها، حاکمیت جهانی(global governance )، تکامل پروژه جهانی گرایی و هویت بخشی به انسانها توسط سازمانهای بین‌المللی می‌اندیشد.

تهرانیان معتقد است: «امنیت فرهنگی بعدی از امنیت انسانی است که دائما نادیده گرفته می شود.

امنیت فرهنگی شامل - و نه محدود به - آزادی عقیده، وجدان، زبان، بیان، شیوه زندگی، قومیت، جنسیت، شراکت، اجتماع و مشارکت فرهنگی و سیاسی است.

اگر چه قوانین اساسی جوامع مدرن معمولا این آزادیها را تضمین کرده است اما پیشداوریهای مدرن و پیش مدرن باعث اختلال در عملی شدن این آزادیها در عرصه حیات ملی شده است.» (Tehranian: 1997) امنیت فرهنگی مهمترین مولفه برای ساختن مفهوم جدید مردم سالاری فرهنگی است.

بنا به یک تعبیر مردم سالاری فرهنگی عبارت است از: 1- حفاظت و تشویق تنوع فرهنگی و حق دسترسی به فرهنگ برای همه افراد داخل کشور و جهان 2- تشویق مشارکت فعال در حیات فرهنگی جامعه 3-توانا ساختن مردم برای مشارکت در تصمیم سازیهایی که کیفیت زندگی فرهنگی آنان را تحت تاثیر قرار می دهد.

4- تضمین دسترسی برابر و عادلانه به منابع و حمایتهای فرهنگی ( http://www.wwcd.crg/cddef.htm ) به این ترتیب در امنیت فرهنگی نیز باید به دو بعد ملی و جهانی توجه کرد.

امنیت فرهنگی و سیاسی: رویکردها و راهبردها ظهور تکنولوژی‌های نوین ارتباطی و اطلاعاتی چالش بزرگ نظامهای سیاسی در عرصه سیاستگذاری ملی است.

وفاق یا اختلاف تصمیم سازان و سیاستگذاران در مورد تعریف و کارکردها، آینده و تاثیرات تکنولوژی جدید بر ابعاد داخلی و خارجی امنیت سیاسی و فرهنگی منجر به ارائه استراتژیهای کاملا متفاوتی خواهد شد.(لی1356) بر مبنای سه نوع رویکرد: ثبات گرایی، تحول گرایی و اعتدال گرایی نسبت به امنیت وبا توجه به سه محور اساسی در سیاستگزاری راهبردی در حوزه سیاسی و فرهنگی یعنی: - خط مشی سیاسی / فرهنگی - تمرکز قدرت سیاسی / فرهنگی - شیوه مدیریت سیاسی / فرهنگی می توان راهبردهای مختلف نسبت به امنیت سیاسی و فرهنگی را در جدول زیر ملاحظه کرد؛ دو رویکرد ثبات گرا و تحول گرا شناخته شده هستند و دو قطب مقابل یکدیگر را تشکیل می دهند اما رویکرد اعتدال گرا که بنظر میرسد مناسبترین پاسخ راهبردی به چالشهای فن‌آوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی برای ایران در دهه هشتاد باشد همواره مورد بی توجهی مستمر واقع شده است.

رویکردها راهبردها بومی گرایی ثبات محور واقع گرایی اعتدال محور جهانی گرایی تحول محور اولویتها حفظ ارزشهای سنتی و بومی حفظ ویژگیهای منحصر به فرد جامعه حفظ ارزشهای بنیادی افزایش نوآوریهای درون‌زا اتخاذ ارزشهای تجدد گرایانه افزایش تطابق یا همسانی جهانی خط مشی اقتدار سیاسی تحمیل همسانی اقتدار کارا طراحی وحدت در عین کثرت آزادی سیاسی تحمل تنوع تمرکز قدرت مشروعیت متمرکز سیاسی/ ملی مشروعیت هوشمند سیاسی / ملی/ بین‌المللی مشروعیت غیر متمرکز سیاسی/ بین‌المللی شیوه مدیریت نظام تصمیم گیری منزوی و غیر حساس نسبت به فشارهای داخلی و خارجی سلطه نخبگان بر سیاست امنیتی نظام تصمیم گیری راهبردی و حساس نسبت به تصحیح انحراف مسیر ناشی از فشارهای داخلی و خارجی مشارکت نخبگان غیر دولتی در تدوین راهبردهای ملی نظام تصمیم گیری بهم پیوسته و بسیار حساس نسبت به فشارهای داخلی و خارجی نفوذ گروههای ذی نفع داخلی و کشورها ی قدرتمند بر سیاست امنیتی و خارجی جدول شماره 2: تقابلهای موجود در عرصه سیاستگزاری با توجه به امنیت سیاسی /فرهنگی همانگونه که ملاحظه می شود تقابل نهایی در امنیت سیاسی / فرهنگی در عرصه داخلی میان آزادی، تحمل چندگانگی و تکثر از یک طرف و حاکمیت، اقتدار و نظم از طرف دیگر است.

در بحث تئوریهای هنجاری رسانه‌ها هم عینا این تقابل به چشم می خورد و میزان گرایش یک سیستم رسانه ای ملی به یک طرف طیف، نمایانگر نظام سیاسی حاکم برسیستم رسانه ای آن کشور است.

نحوه نگرش به منشاء و آثار توسعه فن آوری و رسانه های نوین به خصوص اینترنت یکی از عرصه‌های اصلی تقابل میان دو راهبرد ثبات گرا و تحول گرا در رویکردهای امنیتی ایران امروزاست.

درراهبرد ثبات گرایی، گسترش رسانه‌های نوین موجب تقدس زدایی از ارزشهای سنتی و قدیمی و اختلال در حفظ ویژگیهای منحصر به فرد جامعه ایرانی می شود.

در مقابل تحول گرایان معتقدند گسترش رسانه‌ها موجب ظهور ارزشهای جدید و افزایش تطابق با فرهنگ جهانی می شود.

ثبات گرایان که نگران کاهش توان حاکمیت سیاسی، نظم، کنترل، اقتدار، استقلال و سلطه نخبگان داخلی هستند رسانه های مرز شکن و جدید را عامل اصلی بی ثباتی می دانند و از طرف دیگر تحول گرایان که آزادی سیاسی، تنوع، مشروعیت غیر متمرکز، اقتدار اسفنجی، بهم پیوستگی بین‌المللی و جهانی شدن را شعار خود قرار داده اند این رسانه های نوین را به عنوان مهمترین عامل تحول ارزیابی می کنند.

در این میان رویکرد اعتدال گرا در زمینه اولویتهای فرهنگی معتقد است میتوان با تفکیک ارزشهای بنیادی از سنتها و ارزشهای ابزاری، موقتی و مصلحتی، پنداره تقابل میان تغییرات محیطی ناشی از تقویت رسانه های جهانی با ارزشها را واکاوی و باز سنجی کرد و با سخت گیری نسبت به حفظ ارزشهای بنیادی، از نوآوری‌های درون فرهنگی نسبت به آن دسته از سنتهای مقدس نمای امروزی که خود چیزی جز بدعتهای دیر پا نیستند استقبال نمود.

خط مشی اعتدال گرایانه، افزایش کارایی دولت در مقایسه با بدیلهای فراملی و تحمل وحدت فرهنگی ساختاری در عین پاسداشت پاره فرهنگهای قومی و بومی- بعنوان سرچشمه های زلال آفرینش‌های فرهنگی- در سطوح فرو ملی را لازمه اقتدار حکومت می داند.

در زمینه راهبردهای مربوط به تمرکز قدرت مشروعیت هوشمند به معنای اتخاذ الگوی اقتضایی و پرهیز از الگوهای تماما همگرا یا تماما واگرا در قبال معادله مشروعیت ملی و بین‌المللی است.

الگوی مدیریت کلان در این رویکرد متمایل به تفکر راهبردی و مدیریت بر مبنای هدف و نتیجه است.

در این دیدگاه انحرافات ناشی از فشارهای داخلی و خارجی از طریق بازنگری مستمر اهداف و مسیرها تصحیح میشود و در این فرایند خصوصا بر نظرات و مشارکت نخبگان غیر دولتی اعم از دانشیان، فناوران حرفه ای و منتقدان و رقبای سیاسی تاکید می شود.

شناخت و تشریح چگونگی مواجهه منابع قدرت و ثروت در ایران با پدیده اینترنت نشان دهنده برآیند درک ملی از فرصتها و تهدیدات امنیتی ناشی از تعامل این پدیده ارتباطی با فرهنگ سیاسی حاکم بر کشور و رقابت مخرب رویکردها و راهبرهای سه‌گانه بالا است.

امواج اینترنت در ایران با صرف نظر از اسراییل، ایران اولین کشور خاور میانه بود که در سال 1993به اینترنت پیوست (khazai1997) و در سال 1994دارای اینترانت دانشگاهی شد(burkhart1998 ) و این اقدام را بدون سرمایه و پشتیبانی فنی خارجیان و تنها با خرید پنجاه هزار دلار سخت افزار، چندین جلد خودآموز و سخت کوشی چند جوان 25 ساله انجام داد(شهشهانی 1374 ).

اما سرعت گسترش و ضریب نفوذ اینترنت در ایران نسبت به کشورهای منطقه با افت و خیزهایی روبرو بوده است(burkhart1998، آشنا1378).

موج اول دسترسی به شبکه های جهانی در سالهای ابتدایی دهه هفتاد خورشیدی با روندی کند ولی بومی آغاز شد.

بر خلاف تمامی کشورهای منطقه و بسیاری از کشورهای جهان و کاملا شبیه تجربه آغازین امریکا در راه‌اندازی شبکه بنیاد ملی علوم(NSFNET)، در ایران نیز بخش علمی و پژوهشی و نه بخشهای بازرگانی و اقتصادی، بنیان‌گذار و پیشتاز ارتباط با اینترنت بوده است(burkhart1998)؛ در سال 1372 مرکز تحقیقات فیزیک نظری و ریاضیات(IPM) با پشتکار پژوهشگران جوان و پشتیبانی سیاسی رییس خود که همزمان یکی از قدرتمندترین نمایندگان مجلس نیز بود توانست با گذر از موانع قانونی، از طریق شبکه علمی و آموزشی اروپا (EARN) و پس از ثبت جهانی حوزه ملی(IR )، برخی از دانشگاههای کشور را به اینترنت متصل نماید(شهشهانی 1374).

تا سال 1374، در سطح جامعه دانشگاهی، بهره برداری صرفا علمی و پژوهشی از اینترنت تقریبا بدون هیچ سیاستگذاری کلان، با پهنای باند بسیار اندک و بدون بهره گیری از امکانات گرافیکی، بطور تدریجی گسترش یافت و حدود 60 هزار کاربر دانشگاهی را پوشش داد.

در سالهای اخیر مسئولیت اینترانت بین دانشگاهی به سازمان پژوهشهای علمی و صنعتی واگذار شده است و شبکه علمی کشور(IROST) بیش از 140 دانشگاه و مرکز پژوهشی را به یکدیگر و اینترنت متصل کرده است.

در این میان اعمال تحریمهای اقتصادی، تکنولوژیک و حتی گاه علمی آمریکا، در کاهش کمیت و کیفیت توسعه اینترنت در ایران بی تاثیر نبوده است (arabshahi1996،burkhart998).

موج دوم اینترنت از نهادهای شهری سر بر داشت و به توسعه بخش خصوصی انجامید.

در سال 1374همزمان با شکستن پوسته ابتدایی و تجاری شدن سریع اینترنت در جهان ، موسسه ندارایانه وابسته به شهرداری تهران اقدامات نمایشی و بلندپروازانه‌ای را با الگوبرداری از شبکه مینی تل (minitel) فرانسه برای ارایه خدمات اطلاع رسانی شهری سامان داد.

پس از یک دوره تجربه و شکستی پر هزینه، شرکت با تغییر استراتژی خود، راه اندازی خدمات اینترنتی بجای تولید و اشاعه اطلاعات شهری را در اولویت قرار داد و به این ترتیب قویترین ارایه کننده خدمات اینترنت در بخش شبه دولتی متولد شد.

چندی بعد، ندا رایانه با پشتیبانی شهردار مقتدر تهران و یک هیات امنای ویژه و چند منظوره تلاش کرد از طریق ارایه خدمات سریع و سهل عملا انحصار اینترنت تجاری را بدست آورد؛ اینجا بود که مخالفت رقابت‌آمیز وزیر وقت مخابرات و توقف پروژه یک هزار شماره تلفنی، و توقیف 200خط تلفنی آن، دومین شکست تجاری- سیاسی را بر این شرکت تحمیل کرد(ندارایانه 1377) در این میان نباید نقش تاریخی و پیشتازانه این موسسه را در ارایه اولین خدمات عمومی e-mail, bbs, telebazar, newsgroup و روزنامه الکترونیک را از جنبه بومی سازی فرهنگ تولید و مصرف اطلاعات با بهره گیری از شبکه های رایانه ای فراموش کرد.

تنش میان مخابرات و شهرداری راه را برای دیگران باز کرد تضعیف رقیب اصلی، کاهش ریسک سرمایه گزاری و تداوم بلا تکلیفی قانونی این امکان را فراهم آورد که بخش خصوصی مرتبط با دولت با بهره گیری از رانت‌های دولتی و سرمایه‌ها و امکانات ایرانیان خارج از کشور، با اتکا به فن‌آوری گران قیمت ارتباطات ماهواره ای و فارغ از محدودیتهای خطوط مخابراتی درون و میان شهری، سر رشته واقعی گسترش دسترسی شهروندان عادی، کاربران خانگی و شرکتهای تجاری به اینترنت و خدمات متنوع آن را بدست بگیرد افزایش تعداد کاربران از ده هزار به یکصد هزار نفر در فاصله چهار سال را میتوان حاصل تلاش سودآور بخش خصوصی دانست.

(rouhani2000).

دولت و اینترنت در ایران به علل تاریخی، سیاسی و اقتصادی حضور دولت در همه عرصه های زندگی اجتماعی در ایران بسیار پر رنگ است اما توجه دولت به اینترنت علیرغم اهمیت آن دیر هنگام، بخشی‌نگر و تابع تغییرات سیاسی بوده است.

در بخش دولتی، شرکت مخابرات داده های ایران (DCI) وابسته به شرکت مخابرات را می‌توان مهمترین عامل بالقوه و در عین حال مانع بالفعل در راه گسترش اینترنت در چند سال اخیر دانست.

این شرکت که از نظر حقوقی وضعیت آن روشن نشده است و بودجه جاری اندکی در اختیار دارد در سال 1374 تاسیس شد و به سرعت مدعی انحصار اطلاع رسانی الکترونیکی در کشور شد.

پروژه‌های گران قیمت سویچ‌های X.25 و شبکه ایران پک - BBS شارع، شبکه صوتی صبا و...- علاوه بر ایجاد امکان انتقال داده‌ها از طریق مراکز مخابراتی سراسر کشور با استفاده از یک ارتباط9600|b/s با کانادا اتصال 20000 مشترک را در سال 1995 فراهم کرده و در سالهای بعد با راه اندازی یک خط Kb/s Vsat64 از طریق Gulf Net کویت خدمات خود را گسترش داد.

در حال حاضر DCI در میان مدت برای ظرفیت 44 مگا بیت در ثانیه برنامه ریزی کرده است.

DCI در برنامه سوم توسعه برای چندمین بار طرح شبکه ملی دیتا را ارایه کرد و با اجرای فاز اول آن که قرار بود تا انتهای سال 1380 تکمیل شود چهار ویژگی اصلی شبکه دیتا را به شرح زیر تعهد کرد: 1- ارایه سرویسهای شبکه دیتا در 420 نقطه در بیش از 180 شهر کشور 2- ایجاد زیر ساخت لازم برای شبکه های داخل سازمانی و ارتباطات نقطه به نقطه با ظرفیت 7000پورت و سرعتهای 64 کیلو بیت بر ثانیه با توان پوشش یک میلیون کاربر انتهایی 3- ارایه خدمات اینترنت و شبکه ملی IP در سراسر کشور با ظرفیت10000 پورت با توان پوشش1000 ISP ویک میلیون کاربر انتهایی اینترنت 4- ارایه بیش از 200 پورت نامتقارنِِِِِِِِِِِ ADSL با سرعت8 مگا بیت بر ثانیه در هشت شهر بزرگ کشور برای سرویسهای مالتی مدیا و ویدیوی زنده(شرکت مخابرات ایران 1379) اگر چه این هدف‌گذاری‌ها در مقایسه با طرحهای توسعه بسیاری از کشورهای جهان و منطقه بسیار محافظه‌کارانه است، تحقق عینی همان هم در شرایط فعلی به عزمی جدی نیاز دارد وگرنه تنها کارکرد آن قطورتر شدن پرونده وعده های انجام نشده مخابرات است.

سیاست گزاری ملی در بستر جهانی واقعیت این است که بدون ملاحظه چند الگوی ملی در برخورد با اینترنت نمیتوان از سیاستگزاری مبتنی بر فهم جهانی سخن گفت لذا معرفی اجمالی چند نمونه که با سه رویکرد تحول‌گرا، ثبات‌گرا و اعتدال‌گرا تناسب بیشتری دارند ضروری است.

الگوی آمریکایی اینترنت در امریکا نه به عنوان تهدید امنیتی بلکه به عنوان بزرگترین فرصت ملی تلقی می شود.

کاخ سفید در پنجم ژانویه 2000 بیانیه ای را تحت عنوان استراتژی امنیت ملی در قرن جدید منتشر کرد.

در این بیانیه ضمن بر شمردن منافع حیاتی آمریکا، از اینترنت به عنوان مهمترین ابزار دیپلماسی مردمی Public diplomacy نام برده شده است.

«پیشرفت جهانی تکنولوژیهای آزاد و اطلاع رسانی چون اینترنت توانایی شهروندان و موسسات را برای تاثیر گذاری بر سیاستهای دولتها تا حد غیر قابل تصوری بالا برده است دیپلماسی مردمی یعنی تلاش برای انتقال اطلاعات و پیامهایمان به مردم جهان یکی از ابعاد مهم استراتژی امنیت ملی ما است.

برنامه ریزی ما باید به گونه ای باشد که توانایی ما را برای اطلاع رسانی و تاثیر گذاری بر ملل کشورهای دیگر در جهت منافع امریکا تقویت کند و گفتگوی میان شهروندان و موسسات امریکایی را با نظایرشان در دیگر کشورهای توسعه ببخشد».

توسعه اینترنت در داخل و استفاده از آن برای تاثیر گذاری بر دیگران بخشی مهمی از سیاستهای استراتژیک آمریکا است (us Depts.

State: 2000) از طرف دیگر مراقبت الکترونیک بر حجم، جهت و محتوای ارتباطات مخابراتی و ماهواره‌ای در قالب اطلاعات سیگنال (SIGINT)امنیت اطلاعات(INFOSEC) بخش مهمی از وظایف آژانس امنیت ملی(NSA) را تشکیل می دهد.

(WWW.NSA.gov) افزایش جرایم کامپیوتری در آمریکا از جمله حمله به سایتهای Amazon و Cnn وYahoo، رییس اف بی آی را واداشت تا در فوریه سال 2000 از کنگره بخواهد 37 میلیون دلار به بودجه 100 میلیون دلاری وزارت دادگستری برای مبارزه با جرایم کامپیوتری بیفزاید و کلینتون در همان ماه درخواست یک بودجه 9 میلیون دلاری برای تاسیس مرکز امنیت ملی، مشارکت شرکتهای اینترنتی و تجارت الکترونیک علیه حمله کنندگان به سایتهای کامپیوتری را به کنگره ارائه کرد.

(WWW.Cnn.com: 2000،feb،16) الگوی اسراییلی اسرائیل در فاصله سال 1994 تا 2000 تبدیل به یک غول صنعت اینترنت شده است؛ در سطح داخلی اتخاذ سیاستهای کلانی از قبیل - اختصاص 3درصد از GDP کشور معادل 90 میلیارد دلار به تحقیق و توسعه در زمینه تکنولوژی پیشرفته، - آموزش مهارتهای پیشرفته کامپیوتری در دوران سربازی و تداوم آموزش در دوران خدمت احتیاط.

و در سطح جهانی - تولید Checkpoint باپیشینه و ریشه درکاربردهای نظامی- بعنوان یکی ازقابل اطمینان ترین و پر فروش ترین فایروالهای جهان که کشورهای عربی نیز به آن متکی هستند- بخشی از سیاستهای اینترنتی اعلام شده اسراییل است.( wang1997) الگوی چینی چین رسما اعلام کرده است به دنبال برقراری توازن میان جریان آزاد اطلاعات و صیانت فرهنگ و ارزشهای اجتماعی خود می باشد.

پیتر ییپ معاون شرکت دولتی اینترنت چین گفته است: ما علاقه ای به قمار، پورنوگرافی و موارد حساسیت برانگیز سیاسی نداریم ما حتی محتوای فیلتر شده اینترنت را تنها و مهمترین نیرویی می دانیم که درهای چین را بر روی دنیا می گشاید و راه تغییرات اقتصادی را هموار می کند.

در اجرای این استراتژی چین اقدامات زیر را انجام داده است.

- سرمایه گذاری عظیم در صنایع الکترونیک، مخابرات و کامپیوتر - اقدامات وسیع و سازمان یافته برای تکثیر، شکستن قفل و شبیه سازی نرم افزارها وبرنامه های کاربردی کامپیوتری و تقویت صنعت عظیم نرم افزار در چین.

- تاسیس شرکت دولتی اینترنت چین و انحصار ورود اینترنت به کشور از طریق این شرکت - همکاری شرکت با غولهای اینترنتی آمریکا برای ایجاد خدمات مبتنی بر وب با استانداردهای کیفی AOL و استانداردهای اخلاقی و قانونی چین.

- جلب همکاری AOL و Netscape برای تولید یک پویشگر اینترنت به زبان چینی - هزینه عظیم برای فیلتر کردن محتوای نامناسب اخلاقی و سیاسی در اینترنت ( www.techweb.com/news/twb ) الگوی کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس تقریبا در تمام کشورهای حاشیه خلیج فارس کنترل قوی دولتی بر محتوا و توزیع اطلاعات وجود دارد.

این کنترلها به علل مذهبی، سیاسی و فشارهای داخلی صورت می گیرد.

روش اصلی کنترل اطلاعات الکترونیک در این کشورها انحصار مخابرات در شرکتهای دولتی است.

یکی از پیامدهای اصلی این کنترل دولتی تاخیر در رسیدن اینترنت و کندی در همه گیر شدن آن در این کشورها است.

در کشورهای عربی منطقه خلیج فارس دولت و بخش دانشگاهی عامل گسترش اینترنت نبوده اند در عوض تجارت آزاد و بازرگانان خارجی مقیم بیشترین مشتاقان و کاربران اینترنت را تشکیل می دهند، در واقع هیچ شخص، سازمان و تجارت مدرنی نمی تواند بدون اتکاء به وب و اینترنت در رقابت جهانی برای دسترس به منابع طبیعی و اقتصادی خلیج فارس به بقاء خود ادامه دهد.

اقتصاد وابسته و ادغام منطقه در اقتصاد جهانی اتصال به اینترنت را گریزناپذیری کند.

بازار مصرف اینترنت در کشورهای عربی خلیج فارس اساس تجاری است.

کشورهای خلیج فارس از نظر سیاستگذاری در مورد اینترنت روی یک طیف قرار دارند که یک طرف آن عراق و طرف دیگر آن یمن و قطر است.

عراق تاکنون رسم به اینترنت متصل نشده است و مودمهای شخصی را ممنوع کرده است از طرف دیگر یمن و قطر با حذف هر گونه کنترلی بر روی اینترنت و سرمایه گذاری برای گسترش زیرساختها به منافع اینترنت بیشتر از خطرات آن بها داده‌اند.

کویت با برخورداری از سیستم مخابراتی کاملا پیشرفته در 1994 ارائه خدمات عمومی اینترنت را آغاز کرد.

وزارت مخابرات کویت امتیاز ISP به ابتدا به گلف نت و سپس به یک کمپانی دیگر واگذار کرد.

گلف نت از طریق ماهواره به Sprint آمریکا متصل است.

دانشجویان کویتی بدون هیچ گونه هزینه به اینترنت دسترسی دارند.

عمان به واسطه جبران عقب ماندگی نسبی از دیگر کشورهای خلیج فارس، بازسازی سیستم مخابراتی را در اولویتهای خود قرار داده است در چارچوب یک طراحی ملی برای زیرساختها و خدمات مخابراتی GTO سازمان عمومی مخابرات طرحی را برای سال 2000 ارائه کرد که در آن امکان دسترسی به هر اطلاعی در هر زمانی در هر کجا و به هر شکل ارائه برای دولت و بخش خصوصی پیش بینی شده اند.

GTO در سال 1995 یک مناقصه بین‌المللی را برای ISP اعلام کرد.

در این مناقصه Sprint آمریکا برگزیده شد و علاوه بر ایجاد سایت، اداره آن را به مدت 5 سال تعهد کرد.

دسترسی عمومی به اینترنت از دسامبر 1996 فراهم شد و کاربری تجاری آن به سرعت توسعه یافت.

قطر مدرنترین شبکه مخابراتی منطقه را ایجاد کرده است و انحصار مخابرات دولتی توسط Q-tel اعمال می شود که تنها ISP کشور را دارا می باشد ولی بررسیهایی به منظور خصوصی سازی - ولی به صورت غیررقابتی - در حال انجام است، دولت در کنار اینترنت یک سیستم اطلاعاتی ژئوفیزیکی را با اهداف توسعه بخشی عمومی و خصوصی به سرعت توسعه داده است ولی آموزش عالی و دانشگاه بهره چندانی از آن نبرده اند.

قطر تنها کشور حاشیه خلیج فارس است که خود را منطقه فارغ از سانسور اطلاعات معرفی کرده و هیچگونه کنترلی بر محتوای اینترنت اعمال نمی کند.

تنها حساسیت دولت مسئله پورنوگرافی است که با استفاده از فایروال تا حدی کنترل می‌شود.

امارات متحده عربی از سال 1995 ارزان قیمت‌ترین و نظارت شده‌ترین خدمات اینترنت منطقه را ارائه می کند و بیشترین نسبت کامپیوتر متصل به اینترنت نسبت به جمعیت را دارا می‌باشد.

دولت بخش تجاری و دانشگاهها همه پشتیبان اینترنت هستند و از آن به خوبی بهره برداری می کنند.

وزارت مخابرات با راه اندازی چند پراکسی سرور گران قیمت تمام تبادلات داده ها را فیلتر کرده و کنترل می کند.

در عین حال امارات شاهد بیشترین مباحثات افکار عمومی درباره خطرات استفاده از اینترنت بوده است.

عربستان سعودی بزرگترین و محافظه‌کارترین کشور منطقه است و خاندان حاکم بر سعودی نسبت به موارد غیر اخلاقی و فعالیتهای تبعیدیان خارج‌نشین بسیار حساس هستند هنوز اینترنت در سعودی توسعه چندانی پیدا نکرده است و دسترسی عمومی در اینترنت همگانی نشده است.

اما برخی از بخشهای دولتی، پزشکی و دانشگاهی از طریق یک اتصال ماهواره ای به امریکا از خدمات اینترنت استفاده می کنند.

سعودی گرانترین طرح مطالعاتی در مورد کاربردها و استلزامات اینترنت را به مدت 2 سال پی گیری کرد و در نتیجه روش مدیریت کاملا متمرکز برای ورود اینترنت به کشور و کنترل کل ورودی توسط یک فایروال ملی برای جلوگیری از دسترسی به محتوای نامناسب - از نظر دولت - پذیرفته شد.((burkhart1998 اینترنت و امنیت فرهنگی در ایران در بحبوحه جنگ نگرشها، این واقعیت را نباید از نظر دور داشت که در حال حاضر اینترنت در ایران نقش بسیار مهمی از لحاظ امنیت فرهنگی ایفا می کند، از نظر علمی افزایش توانایی دسترسی دانشجویان، اساتید و محققان ایرانی به منابع الکترونیک و تماسهای علمی با دانشمندان دیگر کشورها کاملا مرهون اینترنت دانشگاهی است.

از نظر افزایش توان کسب آگاهیهای سیاسی و اجتماعی و دریافت آراء مختلف و امکان گفتگو و ابراز خود برای همگان نمی توان نقش اینترنت را انکار کرد.

امروزه سایتهای مختلف ایرانی با تشکیل گروههای مباحثاتی بسیار جدی در مورد مسائل جهانی و ملی عرصه وسیعی را برای آگاهی جویی و اعلام نظرهای تخصصی و عمومی فراهم کرده اند.(sick1997) پی گیری نظر سنجی های اینترنتی در مورد انتخابات مجلس ششم، انتخاب رئیس مجلس فایده یا ضرر ارتباط با آمریکا، مهمترین شخصیت قرن اخیرایران و...

نشان می دهد که اینترنت برای ایرانیان امکانات کاملا مساعدی برای ابراز آزادانه عقاید، و مشارکت سیاسی و فرهنگی فراهم آورده است.

حتی برخی احزاب و داوطلبان نمایندگی از جمله آقای دکتر حداد عادل برای تبلیغات انتخاباتی خود از اینترنت استفاده کردند.

به این ترتیب می توان نقش مهمی برای اینترنت در گسترش آزادیها و مشارکت سیاسی و دمکراسی فرهنگی قایل شد.

معیارهای امنیت فرهنگی در سیاستگذاری برای تحلیل فرآیند سیاستگذاری در مورد اینترنت در ایران، پاسخ به سوالاتی در مورد آزادی بیان، کنترل جریان اطلاعات، قوانین مربوط و در یک بیان تئوری هنجاری حاکم بر رسانه‌های جدید ضروری است.

این سوالات به 5 حیطه اصلی قابل تحلیل است - حق ارتباط خصوصی - حق ارتباط ناشناس - حق رمز گذاری در ارتباط - معافیت کانال ارتباطی از مسوولیت محتوا - دسترسی عمومی و ارزان با توجه به تحقیق محسنیان‌راد، تئوری هنجاری حاکم بر رسانه های مرسوم در ایران در سال 1376، آمیزه ای از تئوری مسوولیت اجتماعی، توسعه بخش و ایدئولوژیک بوده است.(44) تغییرات سیاسی سال 76 به بعد نقش تئوری مسوولیت اجتماعی را تقویت کرده است ولی در مورد اینترنت وضع متفاوت است و حاکمیت تئوری آزادی گرا بر دسترسی و انتشار از طریق اینترنت کاملا ملموس است تا اواخر نیمه اول سال 1380 دولت هیچگونه نظارت و دخالت محسوسی در مورد آن نداشته است.

زیرا: - قوانین مربوط به مطبوعات که عمده‌ترین قانون در حوزه محدوده محدودیتهای آزادی بیان است در مورد گفتار روی شبکه تسری ندارد.

- افراد، سازمانها و شرکتها امکان دسترسی به سرویس دهندگان اینترنت را از طریق خطوط تلفن دارند.

- برای دسترسی به اینترنت هیچگونه مجوز دولتی لازم نیست.

- دسترسی به اینترنت بایست یا پست الکترونیک نیاز به هیچ نوع تاییدیه ای از طرف هیچ سازمان دولتی ندارد.

- هیچ دستورالعمل یا بخشنامه ای وجود ندارد که سرویس دهندگان را موظف کند اطلاعات مربوط به مشترکان، کاربران و محتوای داده های تبادل شده را به سازمانهای دولتی ارائه دهند.

- هیچ قانون یا دستورالعملی برای منع رمز گذاری محتوای داده های مبادله شده وجود ندارد.

- هیچ قانونی وجود ندارد که سرویس دهندگان ملزم به کنترل محتوا نماید.

- هیچ سیاست و اقدام مشخصی در مورد سانسور یا بلوک کردن سایتها، گروههای مباحثاتی و آدرسهای پست الکترونیکی وجود ندارد و ایران فاقد یک فایروال و سیستم فیلترینگ ملی و مرکزی است.

- هیچ قانونی وجود ندارد که سرویس دهندگان را مسوول محتوای سایتهای روی سرویس بداند.

- کافه های اینترنتی به سرعت در حال رشد است و هیچ قانون خاصی برای نحوه تاسیس و نحوه اداره آن وجود ندارد.

این کافه‌ها تابع قانون اماکن عمومی هستند.

- خدمات اینترنت در ایران به سرعت ارزان شده است و دولت برای دسترسیهای دانشگاهی سوبسید قابل ملاحظه ای را پذیرفته است.

سیاست گسترش فیبر نوری و افزایش ظرفیت تبادل بین‌المللی داده‌ها از سیاستهای جاری دولت است.

مشکلات فعلی سیاستگذاری در امنیت فرهنگی و اینترنت در جریان سیاستگذاری برای اینترنت در کشور ما موانع جدی وجود دارد.

این موانع را می توان به شرح زیر مرتب کرد: فقدان استراتژی فرهنگی کلان در مورد صنایع فرهنگی جدید فقدان سیاست ملی مخابراتی روشن نبودن اولویت بندی در مورد گسترش تلفن ثابت، همراه و مخابرات داده‌ها روشن نبودن میزان ظرفیت دولت در پذیرش مشارکت بخش خصوصی در وارد کردن و توزیع اینترنت.

فقدان سیاست روشن گمرکی در مورد مجاز یا ممنوع بودن واردات تجهیزات دریافت و ارسال ماهواره‌ای برای خدمات اینترنت وجود رقابت تخریبی میان ارگانهای عمومی متولی اینترنت در کشور از جمله فیزیک نظری، شرکت مخابرات و صدا و سیما فقدان سیاست ملی اطلاع رسانی علیرغم تشکیل شورای عالی اطلاع رسانی این شورا به سیاستگزاری تفصیلی و اعلام شده ای در زمینه اطلاع رسانی دست نیافته است.

وجود مدعیان و متولیان متعدد در مدیریت ملی اطلاع رسانی و عدم تفکیک وظایف آنها موجب کندی و بلکه عقب ماندگی جدی ایران در تولید و سازماندهی اطلاعات الکترونیک شده است.

امروز به علت عدم ساماندهی اطلاعات علمی کشور دسترسی به کتابخانه کنگره امریکا بسیار ساده تر و مقیدتر از دسترسی به کتابخانه های ملی، مجلس و دانشگاه تهران است.

فقدان سیاستهای نظارتی و امنیتی هم اکنون معلوم نیست مسوول حفاظت از داده های موجود در سامانه‌های نظامی، امنیتی و اقتصادی کشور کیست؟

چه سازمانی مسوول جلوگیری، پیش گیری و پی گیری حملات الکترونیکی و نقض امنیت سامانه‌های ملی است؟

معلوم نیست چه سازمانی متولی سیاستگذاری و تعیین موارد ممنوعه در تبادل داده‌ها است؟

معلوم نیست کدام سازمان مسوول نظارت بر کیفیت فرهنگی و محتوای سایتهای تولید شده و قابل دسترس در کشور است؟

ملاحظات فرهنگی در سیاستگذاری به نظر می رسد ملاحظات اساسی فرهنگی در سیاستگذاریهای آتی در مورد اینترنت در ایران به شرح زیر می باشد: - گسترش اینترنت در کشور ایران باید به گونه ای باشد که به خلاقیت گستری مدد رساند نه اینکه موجبات خلاقیت زدایی را فراهم آورد.

سیاستگذاری در مورد توسعه اینترنت نباید به توسعه مصرف یا باز تولید محتوای آن محدود شود بلکه باید گسترش فرهنگ بومی و مذهبی و مقاومت فرهنگی را به دنبال داشته باشد.

- بیش و پیش از توسعه اینترنت باید به نظام تولید و سازماندهی الکترونیک اطلاعات علمی، اداری و مالی بر اساس استانداردهای قابل تبادل در شبکه اهتمام داشت و بودجه های کلانی را به این امر اختصاص داد.

- تدوین و اجرای قوانین مورد نیاز و روز آمد در حوزه ارتباطات شبکه ای بسیار اساسی است.

این قوانین به خصوص موضوع حقوق تکثیر و مالکیت آثار فرهنگی و نرم افزارها و اطلاعات الکترونیک تاثیر قاطعی در تشویق تولید فرهنگی بر روی شبکه دارد.

- در سیاستگذاری فرهنگی باید چگونگی کاربرد تکنولوژی توسط موسسات فرهنگی و تاثیر آن را بر مخاطبان در نظر گرفت.

معلوم نیست که هر گونه استفاده از تکنولوژی جدید لزوم به افزایش تاثیر پذیری مخاطبان منجر شود.

- نظام نظارت فرهنگی بر محتوای داده های مبادله شده و ثبت ملی Domain نقش اساسی در پیش گیری از گسترش فساد، تهدیدات امنیتی، رسوخ جاسوسی و خرابکاری الکترونیک و عملیات روانی دارد.

جمع بندی بنظر میرسد تهدید اصلی و بالفعل کشور در مورد اینترنت فقدان گفتمان امنیتی در مورد این پدیده است.

اینترنت که بطور بالقوه می تواند هم تهدید و هم فرصتی طلایی برای امنیت فرهنگی و سیاسی باشد به عرصه ای فراخ برای رقابت گروههای فشار سیاسی و اقتصادی تبدیل شده است.

فقدان دانش جامع نگر در مورد صورت مسئله و عدم وجود مطالعات سیاستگذاری مقایسه ای در کشور حاکمیت روش آزمون خطا و اعمال سلایق فردی و سازمانی را به دنبال داشته است.

مسوولیت پذیری دولت در سیاستگذاری علمی، کارشناسانه و همه‌سونگر و بهره گیری از تمام توان علمی کشور شرط اصلی تحقق بیشترین منافع و کمترین آسیبها از گسترش صنعت اینترنت در ایران است.

منابع فارسی آشنا حسام الدین1378 الگوی هنجاری رسانه‌ها در کشورهای همسایه ایران، دانشگاه امام صادق، انتشار محدود آشنا حسام الدین1374 تئوریهای هنجاری ساخت و کارکرد رسانه‌ه، تهران: دانشگاه امام صادق، انتشار محدود آشنا حسام الدین، رضی حسین1376 بازنگری نظریه های هنجاری رسانه هاو ارائه دیدگاهی اسلامی، فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادق، شماره چهارم، تابستان 1376، صص 207-246 ای آرلی جان،1356 به سوی سیاستهای ارتباطی واقع‌بینانه، ترجمه خسرو جهانداری، تهران: سروش بوزان باری، 1378 مردم، دولتها و هراس، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی پچی آیورلیو و دیگران 1370 جهان در آستانه قرن بیست و یکم، ترجمه علی اسدی، تهران، انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی تاجیک محمد رضا، 1377 قدرت و امنیت در عصر پسامدرنیسم، گفتمان، شماره صفر، بهار 1377، ص 114 راجرز اورث ام و شومیکراف فلوید 1369 رسانش نوآوری‌ها ترجمه عزت الله کرمی و ابوطالب فنایی، شیراز: دانشگاه شیراز رشید پور ابراهیم 1356 ارتباط جمعی و رشد ملی، تهران: دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران رنجبر مقصود،1378 ملاحظات امنیتی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی شرکت مخابرات ایران 1379 توسعه مخابرات در برنامه سوم توسعه اقتصادی اجتماعی کشور، انتشار محدود شهشهانی 1374 ایران به اینترنت پیوست، خبرنامه مرکز تحقیقات فیزیک نظری و ریاضیات رابرت، 1377 .

ماندل چهره متغیر امنیت ملی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی محسنیان راد مهدی1377 ارتباط جمعی در کشورهای اسلامی، دانشگاه امام صادق، انتشار محدود محسنیان راد مهدی 1376 انتقاد در مطبوعات ایران، مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها، انتشار محدود محمدی مجید1379 سیمای اقتدار گرایی تلویزیون دولتی ایران، تهران: جامعه ایرانیان مک براید شون1369 یک جهان چندین صدا، ترجمه ایرج پاد، تهران: سروش مولانا حمید1371 جریان بین‌المللی اطلاعات، ترجمه یونس شکر خواه، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها نصر سید حسین زبان فارسی و هویت ملی، گلستان، بی تا، صص43-25 منابع انگلیسی Burkhart Grey and Seymour E Good man، Mar 1998 The Internet gains acceptance in the Persian Gulf،Communication،New York.

Mohammadi Annabelle Sreberny،Ali (Editor)1994 Small Media، Big Revolution: Communication، Culture، and the Iranian Revolution University of Minnesota Press Sick Gary 1996 Middle East Studies Association Bulletin، December Tehranian majid 1999 Global Communication and World Politics: Domination، Development، and Discourse Lynne Rienner Publishers Us Dept.

of state 2000 A National security strategy for a new century منابع اینترنتی www.glreach.com/globalstats/index Global Internet Statistics (by language) http://www.iranonline.com/ http://www.itu.int/ ti publications INET - 99 ITU، Challenges to the network، 1999 http://www.mit.edu/...web-growth-summary Internet for Development www.techweb.com/wire/story/TWB/19990609 Milton Muller، Internet Growth lags In Developing Nations، 1999 www.ifi.uib.no/staff/research/delexApplicatca 98 icapaper.htm Alexander E.

Voiskounsky، Internet: Diversity or unification?

http://www.nsa.gov/ About the National security Agency، 2000 WWW.Cnn.com Clinton administration develops Internet security proposals as investigators pursue hackers, Feb, 16,26- www.techweb.com/news/twb/9980528 so China Seeking Filtered content, 05/28/98 WWW.georgetown.edu/research/arabtech/pgi98-1.html Burkhart Grey National security and the Internet in the Persian Gulag Region, 1998, Abstract www.iranian.com/ sep96 web internet Iran Neda News: Dramatic increasing Neda's site Traffic http://neda.net/ nedanews 30 – Peyman Arabshahi: The Internet in Iran, 1996 www.iranonline.com/magazine/issu26/internet/index.html www.ezbord.com http://www.wwcd.crg/cddef.htm What is Cultural Democracy?

www.hrw.org/advocacy/internat/mena/appendix.htm www.hrw.org/advocacy/internet/mena/intro.htm www.internetworld.com/print/01/20/in/israel.htm Nelson wang، How Tiny Israel Became An internet Industry Giant,1997.