دانلود مقاله موقعیت جغرافیایی وتاریخچه ی شهرستان کرج- توسعه فضای شهری

کرج از لفظ کاواک یا کاوک به معنی میان تهی می آید .

به نظرمیرسدبه دلیل قرار

گرفتن دره کرج دروسط شهر چنین نامی به آن اطلاق می شده که بعدها به کرج

تبدیل گردید .

کرج در نخستین تقسیمات کشوری تابع استان دوم (مرکزی )اودرسال

1357 درشمار شهرستا نهایاستا ن تهران قرارگرفت وسرانجام در سال 1368

مسا حت 5830 کیلومترمربعی آن بین سه شهرستان جدید به نامهای کرج ، شهریار

وساوجبلاغ تقسیم شد .

درروزگارهای کهن ، دهکدۀ کرج از توابع طالقان محسوب می شد وبیش ازصد

خانه روستایی نداشت .

درشبها نورستارگان وصدای جرس کاروانیان به گوش

می رسد که بین قزوین وری درحرکت بودن وگاه برای استراحت در کاروانسرایی

درمیدان کرج ویادرکاروانسرای شاه عباسی ویا کاروانسرای سنگی که توسط

شاعباس احداث شده بود بیتوته می کردند وپس ازپرداخت باج دروازه، دردشتهای

دامنۀالبرز به راه خود ادامه میدادند وبرای تجارت و بازرگانی به شهرهای دیگر

روی می آوردند تنها آبادی قابل توجه حوالی دهکدۀ کرج در آن زمان ، قصر

فتحعلیشاه اجار بود که بعدها به دانشکده کشاورزی اختصاص یافت .



قلعه هایی از قبیل معبد ناهید در شهرستانک ، قلعه روی زمین ، قلعه گسیل ،تکیه

سپهسالار که مقبره یکی از سادات زیدی است وبه روایتی مدفن شاهزاده ابراهیم

پسر امام موسی کاظم (ع) است .

امامزاده بی بی سکینه درجنوب کرج ، قلعه شاه

دژ، قلعه صلصال ، قلعه سالار، آتشگاه ودرخت کهنسال 2000 ساله سرو خمره ای

واقع در شمال باختری کرج ، تخت سلیمان در راه چالوس ، آبادی هشتگرد در راه

قزوین همه و همه وجود یک تمدن باستانی بزرگ را دراین خطه روشن می سازد .

دیرینه شهر کرج :

در طول سالهای 1320 تا 1335 یعنی اوایل جنگ جهانی دوم ، کرج دهکده

کوچکی بود که در 35کیلومتری شمال غربی شهر تهران واقع بود وجمعیت آن

بیش از 3000 نفر نبود ولیکن به دلیل داشتن باغات سر سبز وانهار جاری خود

، به سورت مکانی سرسبز مفرّح به عنوان استراحتگاه و تفریهگاه مردم

شهرهای دیگر، مورد استفاده قرار می گرفت .

بارندگی های فراوان ،رودخانه پر

آب کرج که از میان باغ ها وسرسبزی های کرج می گذشته وسر راه خود آنها را

سیراب می کرده ، رویهم رفته فضایی دل انگیز با آب وحوایی مفهرح برای شهر

کرج که به واقع یک باغ شهر بوده را ایجاد میکرد .


وضعیت کنونی کرج :

باز گذشت زمان ،باغ شهر دیروز به دلیل جاذبه های خود و مو قعیت خاص شهر از

لحاظ نزدیک بودن به تهران و سر ریز شدن جمعیت تهران به دلایل اقتصادی و

معیشتی ،روز به روز بر جمعیتش افزوده شد .

به طوری که رشد سالیانه جمعیت در

حال حاضربه 1/7 در صد رسیده است و بر اساس آخرین سرشماری ها جمعیت

شهر کرج در حدود 000/980 نفر بر آورد شده است که تا سال 1381 ، پیش بینی

شده که این جمعیت به 034/603/1 نفر خواهد رسید .

با افزایش جمعیت ، اولین

چیزی که به فکر خطور می کند ، مسأله چگونگی تأمین مسکن است .

باید گفت که

برای تأمین مسکن جمعیتی که روزبه روزبر تعداد آن افزوده می شد ، شهرک های

اقماری رفته رفته جایکزین مساحت زیادی از فضای سبز شد و تعداد زیادی از

باغات توسط افراد سود جو خشکانده شده تا به تدریج درختان جای خود را

به آسمانخراشهای سر به فلک کشیده دهند .

توسعه مسکن از یک سو و کاهش بارندگی از سوی دیگر ( در حدود 8/237

میلیمتر در سال ) باعث شد که روز به روز بر تعداد باغات خشک افزوده شود ،

چرا که کاهش بارندگی سبب شده بود که آب رودخانه کرج که مهمترین منبع تامین

آب فضای سبز بوده و در اثر خشکسالیهای موجود به کمترین میزانخود برسد .

به

طوری که نتواند جوایگوی میزان فضای سبز موجود که در حدود 550 هکتار

است ، باشد .

در صورتی که این میزان فضای سبز ، تقریباً یک سوم حد استاندارد

فضای سبز مورد نیاز شهر کرج است .

این جاست که ماهیت وجودی سازمان

پارکها و فضای سبز کرج به عنوان یک ارگان محافظ و توسعه دهندۀ فضای سبز

شهری نمایانگر می شود .

چرا که این سازمان برای هر یک ارگان محافظ و

توسعه دهندۀ فضای سبز شهری نمایانگر می شود .

چرا که این سازمان برای هر

یک از مشکلات موجود ، راهکارهایی را در پیش گرفته است تا بتواند با تلاشی

شبانه روزی ، فضایی سبز و متناسب و شایسته شهروندان فهیم کرج مهیا سازد .

پس لازم به نظرمی آید که در ابتدابه معرفی واحدهای مختلف این سازمان بپردازیم .

امید است با راهکارهای کاربردی که « نخستین همایش کرج شناسی » ارائه می

دهد و مسئولین ان شاءَ الله اجرا می کنند ، شهر در ابعاد اجتماعی و فرهنگی و ...

آرامش بیشتری را دریابد و به شهروندان تقدیم دارد .

کرج شهری به قدمت تاریخ

کرج در گذشته ای نه چندان دور به عنوان روستایی خوش آب و هوا و ییلاقی با

جذابیت های گردشگری شهرت داشت ، از پیشینه ای به قدمت تاریخ برخوردار

است .

بررسی های به عمل آمده بر روی آثار به جا مانده از تمدن پیش نشان می دهد که

شهر سقلک و ارنکه از بخش های کوهستانی دره ی چالوس در شمال کرج ، مرکز

یکی از کهن ترین آثار تمدن آریایی است .

اما بی توجهی و اهمال در حفظ آثار با

ارزش تمدن باستانی لطمه ای جبران ناپذیر به این گنجینه وارد کرده است .

به

عنوان نمونه ، از کاروان سرای شاه عباسی به عنوان محل ذخیره محصولات

کشاورزی استفاده می شده .

تا کنون در کرج 282 اثر تاریخی شناسایی و به ثبت رسیده است .

از جمله می توان

به پل تاریخی کرج در مدخل ورودی شهر اشاره کرد که تا سال 1330 از آن برای

رفت و آمد استفاده می شده است .

یکی از نخستین خشت های دست سازدر بازمانده ی یکی از کهن ترین روستاها در

تپه ی ازبکی در غرب کرج کشف شد .

این خشت به مناسبت سال گفتگوی تمدن ها

در نیویورک توسط رئیس جمهور خاتمی به کوفی عنان ، دبیر کل سازمان ملل متحد

تقدیم شد .

کرج از نخستین مراکزی است که با مهاجران اولیه از سرزمین های شمالی ، بر

نخستین بامداد تمدن چشم گشود و نام آن نیز در اوستا آمده است .

این شهر با توجه

به ظرفیت های اقلیمی ، داشتن راه های ارتباطی و نزدیکی به پایتخت ، توانسته

است عنوان اولین شهر مهاجر پذیر کشور را به خود اختصاص دهد و از رشد

جمعیت کم نظیری برخوردار باشد .

به استناد آمار ، کرج یکی از7 شهر پر جمعیت

کشور است .

پیشینه ی کرج

کرج با قدمتی دیرینه و جمعیتی انبوه و پیشینه ای تاریخی تا رسیدن به کلانشهر

کنونی راه پر پیچ و خمی را پیموده است .

د ادامه خلاصه ای از این پیشینه را

می خوانیم .

کرج در محدوده ی خیابان های کشاورز و مصباح ، روستایی تابع

بخش ساوجبلاغ از توابع حوزه ی 19 تهران بود و در این دوره مرکز اداری و

تجاری آن گاهی تهران ، گاهی برغان و گاهی کردان و گاهی هشتگرد بوده است .

سپس شهر کرج تابع شهرستان تهران شد و نمایندگی های ادارات مرکزی به رتق

وفتق امورآن می پرداختند .

اما این شهرستان با جهشی سریع از دوره ی روستایی و شهری گذشت و به دوره ی

شهرستانی رسید و منطقه بسیار وسیعی را در بر گرفت :

اشتهارد و شهریار و طالقان و ساوجبلاغ و کوهپایه و بخش حومه ی تابع استان

تهران که در سال 1357 به مدت کوتاهی تابع استان مرکزی ( اراک ) بود و مجدداً

به استان تهران پیوست و سالها محدوده ی مرز شهرستان های قزوین و ساوه و

تهران و ضلع جنوب غربی استان مازندران همه قلمرو کرج به حساب می آید .

پس از انقلاب اسلامی ، با گسترش سریعو افزایش جمعیت و پیدایش قطب های

جاذبه ای ، کرج به چندین شهرستان و منطقه تقسیم شد که اینک هر کدام از بخش

های پیشین به یک شهرستان و بسیاری از روستاهای اقماری آن خود به شهر و

شهرک های تبدیل شده اند .

محدوده ای که امروزکرج بزرگ (شهرکرج ) نامیده می شود ، درگذشته شامل

محلات وروستاهایی تابع حوزه ی کن و شهرستان شمیران و ساوجبلاغ

وشهریاربوده است وکلاک ، سرجو ، حصار ، وسیه ، باغ پیر، بیلقان ، حسین

آباد بیلقان، علی آبادپرگیرگ ، تپه ی مرادآب ، بیدستان، صحرای ویان ، جوادآباد،

نهررستم، دره ی دروا، حسنآباد،حاجی آباد ، صوفی ،باد ، ورگرد ، دلمبر، حیدر

آباد ،میان جاده ،شنبه دژ، نوزمین ، نهر میرزاآغاسی، بغ اسپان ،سیاهکلان، کسین،

کارخانه ی قند ، حسین آبادمهرشهر، جومرد آباد، سرحدآباد ، سیابرجی ،

سرآسیاب،ده کرج ، حسین آبادراه آهن وشهر صنعتی واطراف امامزاده طاهر

وامامزاده حسن وباغ فلاحت ومناطق دیگری که در سال های اخیر در محدوده ی

شهر کرج قرار گرفته رادربرمی گرفته است.

پس از سر شماری سال 75 و دوره ی جدید ریاست جمهوری و مجلس شورای

اسلامی و ضرورت های عدیده ، به نظر می رسد که کرج تا رسیدن به مرحله ی

استانی مهم فاصله ای نداشته باشد .

موقعیت جغرافیایی کرج

کرج با وسعتی بیش از 6700 کیلومتر مربع ، در دامنه ی جنوبی البرز مرکزی قرار

گرفته است و از یک سو به کوهستان البرز در شمال و از سوی دیگر به دشت های

داخلی قلات ایران در جنوب محدود می شود .

استان مازندران در شمال و استان مرکزی در جنوب آن واقع است و از شرق همسایه ی شمیرانات و تهران و اسلامشهر و از غرب همجوار قزوین است .

شهرستان کرج شامل بخش های ساوجبلاغ ، شهریار و رباط کریم است .

در این سرزمین پهناور رودهای کرج ، طالقان رود ، رود شور و رود کردان جریان دارد و دو سد امیر کبیر بر رود کرج ، و سد طالقان بر رود طالقان استوار گشته است .

سد طالقان در واقع سدی انحرافی است که برای هدایت آب طالقان به دشت های جنوب شرقی قزوین احداث شده است .

اقتصاد کرج کرج تا رسیدن به یک کلان شهر جهش سنگینی را متحمل شده است .

به طوری که جمعیت کرج طی 40 سال ، 100 برابر شده و از 14 هزار و 636 نفر در سال 1335 به یک میلیون و 400 هزار نفر در سال 1380 رسید و اکنون نیز از 14 استان کشور جمعیتش بیش تر است .

امروز شهری با چنین گستره ای نیازمند برنامه ریزی دقیق اقتصادی است .

سرمایه گذاری در بخش خصوص ، جلب سرمایه ی داخلی و خارجی ، ایجاد اشتغال و استفاده از سرمایه ی افراد برای خودشان می تواند به نفع نیازهای شهر کرج کمک کند .

شهر کرج پیوسته در عرصه های مختلف از طلا یه داران بوده است ، چنان که در طول جنگ تحمیلی 4 هزار شهید و 12 هزار جانباز تقدیم انقلاب کرده است .

این شهر دارای سه حوزه ی علمیه ، 418 مسجد ، 1450 هیأت مذهبی ، 65 حسینیه ، 24 کتابخانه ، 40 هزار دانشجو ، 400 هزار دانش آموز و 53 قهرمان ملی است .

همچنین شرایط اقلیمی ممتاز و خاک حاصل خیز این شهر سبب شده است که این شهر به پایتخت کشاورزی کشور شهرت داشته باشد ، به طوری که منطقه ی محمد شهر و مشکین دشت مرغوب ترین خاک کشاورزی ایران را داراست .

کیفیت مناسب و مطلوب آب های سطحی و زیر زمینی ، امکان تسویه و بازیافت فاضلاب در بخش کشاورزی ، خاکدار بودن بیش از 70 % از اراضی ، وجود شرایط مناسب گشت دوم و سوم در برخی نقاط ، وجود نهالستان های تولید نهایی برای ارضه به کل کشور و نیز صدور به خارج از کشور در بخش کشاورزی ، کرج را در موقعیتی استثنایی قرار داده است .

گستردگی صنایع تبدیلی و غذایی در استان ، وجود زمینه ی سرمایه گذاری در توسعه و گسترش کشت های گلخانه ای برای تولید محصولات جالیزی ، امکان گسترش ظرفیت های توسعه ی صادرات با وجود منطقه ی ویژه ی اقتصادی و فرودگاه پیام وجود پتانسیل ژنتیکی دامی قابل بهره بردای در توسعه ی دامپروری وامکان پرورش ماهی های سرد آبی نیز ازجمله مواردی است که می تواند این کلان شهر رادرعرصه های بین المللی نیزشاخص کند.

بیشترین شاغلان کرج به ترتیب دربخش خدمات ، صنعت و کشاورزی مشغول هستند.

در کرج صنایع غذایی ، نساجی ، چرم سازی ، صنایع سلولزی و کشاورزی از فعال ترین صنایع به شمار می رود .

در کرج معادن سنگ آهک و گچ ، معادن ساختمانی ، مس ، ذغال سنگ ، نمک ، سیلیس و معادن شن و ماسه نیز وجود دارد .

ابعاد علمی آموزشی کرج در شهر کرج مؤسسات آموزشی چون دانشکاه تربیت معلم حصارک ، دانشکده ی کشاورزی کرج ، دانشکده منابع طبیعی ، دانشگاه آزاد اسلامی ، مرکز آموزش عالی فرهنگیان فردوس ، مرکز آموزش عالی فرهنگیان امیر کبیر و مرکز تربیت معلم شهید موسی قراردارد.

همچنین دانشگاه پیام نور، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج ،دانشکده ی کشاورزی تهران ، مؤسسه ی استاندارد ، مؤسسه ی سرم سازی رازی در حصارک ، مؤسسه ی تحقیقات علوم دامی ، مؤسسه ی اصلاح و تهیه ی نهال و بذر و مرکز پزشکی هسته ای و کشاورزی از دیگر مراکز علمی تحقیقاتی این شهر است .

بیمارستان صد تخت خوابی امام خمینی که قبلاً زندان بزرگ شهربانی بوده ، مؤسسه ی تصویر برداری پزشکی مرکزی کرج ، که یکی از بزرگترین مراکز تصویر برداری کشور می باشد نیز از دیگر مراکز علمی کرج به شمار می رود .

بقعه ها و امامزاده های سرزمین کرج بنای کنونی اکثر بقعه های سرزمین کرج مربوط به دوره ی صفویه است .

صفویان که داعیه شیعه گری داشتند ، شیعه را مذهب رسمی قرار دادند .

رواج امامزاده هایی که در ا یران دفن هستند نیز در این دوران ، به همین سبب است .

بنای بقعه های متبرکه مطابق با معماری اسلامی ایران ساخته شده و بر خلاف مساجد و حرم مطهر امامان معصوم ، در آنها گلدسته وجود ندارد که از این حیث به بناهای دوران سلجوقی شباهت دارند .

اکثر بناها به صورت چهار گوش و گاه هشت گوش می باشند و در اغلب آنها کتیبه سازی رعایت شده است .

اکثر این امامزاده ها در داخل یا کنار روستاها قراردارند و برخی ا زآنها به علت گسترش بافت شهری در داخل شهر واقع شده است .

شهرستان کرج بیش از 80 امامزاده دارد که به برخی از آنها اشاره می کنیم اماکن مذهبی و زیارتی کرج مسجد بلجرد با بیش از هزار سال قدمت در شمال شهر کرج واقع شده که ساختمان اصلی آن تقریباً تخریب گردیده است .

تکیه ی سپهسالار نیز در جوار بقعه ی امامزاده ابراهیم بن برهان الدین محمد بن علی بن ابیطالب (ع) ، از نوادگان حضرت زین العابدین (ع) بنا شده است .

این امامزاده مربوط به 1326 سال پیش می باشد و مزار نواده ی مظفرالدین شاه که در این امامزاده شفا گرفته بوده نیز در جوار این امامزاده قرار دارد .

امامزاده طاهر از دیگر اماکن زیارتی این شهر است .

نسب وی نیز به امام زین العابدین (ع) باز می گردد .

امامزاده حسن ، نوه ی امام هفتم شیعیان نیز در کرج مدفون است و بنای قدیمی این امامزاده که در عهد شاه طهماسب صفوی ساخته شده تخریب گردیده و بنای جدیدی در این محل احداث شده است .

امام زاده محمد ، نوه ی امام موسی بن جعفر (ع) و بقعه ی آیگان منسوب به امامزاده هارون و هاشم نوادگان امام زین العابدین نیز از دیگر اماکن مذهبی و زیارتی کرج هستند .

بقعه ی امام زاده هارون و هاشم در روستای لیلستان ، مکانی سیاحتی به شمار می رود که دارای چشم انداز زیبای طبیعی است .

جاذبه های طبیعی و گردشگری سد کرج که در سال 1337 احداث شد ، چشم انداز زیبایی را در اطراف خود ایجاد کرده است که از دیدنی های شهر کرج محسوب می شود .

هفت چشمه یکی دیگر از جذابیت های طبیعت دیدنی کرج را به نمایش می گذارد .

این منطقه در کیلومتر 17 جاده ی کرج – چالوس واقع شده است .

رود خانه ی کرج با مساحت حوزه ی آب ریزی 1048 کیلومتر مربع از مناظر طبیعی این شهر است .

این رود خانه به سد کرج می ریزد و 66 میلیون متر مربع ازآب آن درسال جهت تأمین آب شرب مصرفی تهران استحصال می شود .

دیزین یکی از مراکزاصلی توریستی ایران است که درارتفاعات جاده ی کرج – چالوس قرار گرفته ودر زمستان ها دارای پیست اسکی برفی و در تابستان ها دارای پیست اسکی چمن می باشد .

چنار هلجرد از کهنسال ترین درختان اینمنطقه به شمار می رود که قدمتی بیش از دو هزار سال دارد .

این درخت سایه خود را بر مسجد قدیمی روستای هلجرد پهن کرده است .

حمام هلجرد یکی از آثار باستانی کرج است که در کمالشهر قرار دارد و قدمت آن را بیش از هزار سال تخمین می زنند .

ساختمان این حمام با وسایل ابتدایی ساخته شده است .

پارک شهید چمران 26 هکتار مساحت ، قدیمی ترین پارک کرج که گونه های گیاهی چون اقاقیا ، زبان گنجشک ، چنار ، توت ، کاج و ...

درآن یافت می شود.

این پارک در سال 1348 احداث شده است .

درخت سرو دو هزار ساله سه راه گوهردشت از کهنسال ترین درختان این منطقه به شمار می رود .

روستای آتشگاه که به آن آتشکوه نیز می گویند ، در شمال کرج در دره ای زیبا واقع است و شهرت آن به خاطر سنگ های سرخ این کوه می باشد که از جنس آتش زنه است .

تل مهدیخانی که اکنون چیزی از آن به جا نمانده است ، از آثار عهد ساسانی این منطقه است که به عنوان آتشکده به کار می رفته است .

آثار به جا مانده از سلطنت پهلوی استراحتگاه رضاشاه در مسیری دیزین و کاخ مروارید ، از آثار سیاحتی به جا مانده از سلسله ی پهلوی در کرج است .

کاخ مروارید یکی از زیباترین کاخ ها به لحاظ معماری و تزئینات داخلی است .

این کاخ که در مهر شهر کرج قرار دارد ، به دستور شمس پهلوی ، خواهر محمد رضاشاه ، ساخته شده است و بدین جهت به کاخ شمس نیزمعروف است .

وجه تسمیه ی مهرشهرنیز این است که این منطقه مهریه ی شمس پهلوی بوده است .

آثار باستانی عصر صفوی پل قدیمی کرج و مهمان سرای شاه عباسی از جمله آثار به جا مانده از عصر صفویه است .در دوران صفوی ، پل قدیمی مهمترین معابر کرج و راه ارتباطی تهران به چالوس بوده است .

مهمان سرای شاه عباسی نیز متعلق به دوره ی فرمانروایی شاه سلیمان صفوی است .

دور تا دور حیاط این مهمان سرا 21 حجره برای استفاده مسافران و 5 بارانداز برای نگهداری کالا و استقرار همرهان و نگهبانان بنا شده است .

این بنا در دوره ی قاجاریه به عنوان اولین مدرسه برزگران و کشاورزان در ایران مورد استفاده قرار گرفت .

کاروان سراهای کرج هنگامی که کرج دهکده ای بیش نبود و بیش از 100 خانه روستایی را شامل نمی شد ، مسافرانی که بین قزوین و ری در حرکت بودند ، شبانگاهان از بیم دزدان و به سبب خستگی سفر در کاروان سراهای کرج می آسودند .

این کاروانسراها موسوم به کاروان سرای شاه عباسی و کاروان سرای میدان کرج بود.

دراین مسیر ، کاروان سراهایی موسوم به کاروان سرای سنگی ، کاروان سرای ینگه امام و کهنوژنیز وجود داشت که پس از آن مسافران به قزوین می رسیدند .

کاخ سلیمانیه این کاخ که در قرن 19 میلادی در زمان فتحعلیشاه به دستور سلیمان میرزا پسر وی بنا گردید و به عنوان قصر ییلاقی از آن استفاده می شد ، در محوطه ی دانشکده کشاورزی واقع شده است .

متأسفانه در طول سالهای گذشته برج قصر به تعدادی از بناهای تاریخی اطراف آن به کلی تخریب شده اند : حمام تاریخی مصباح در داخل بافت قدیم شهر در اطراف کاخ سلیمانیه ، قلعه ی تاریخی صلصال در کنار پل کرج که مربوط به دوره ی صفویه است ، قلعه ی سال ها که به عنوان مرکز ژاندارمری کرج استفاده می شد ، از جمله بناهایی است که نسبت به ارزش های تاریخ آن بی توجهی شده است .

آثار پیش از اسلام تپه ی ازبکی این تپه ی باستانی که در 73 کیلومتری غرب تهران ، برسراتوبان تهران – قزوین واقع است ، از توابع نظرآباد است .

این روستا در برگیرنده ی بقایای شش هزار ساله ی فرهنگی بیش از تاریخ و اوایل دوران تاریخی ایران از نیمه ی اول هزاره ی هفتم تا نیمه ی هزاره اول پیش از میلاد یعنی دوران ماد هاست .

قلعه ی دختر شهرستانک شهرستانک نگین زیبای البرز در کاسه ی شمالی قله ی توچال قرار دارد .

این منطقه از پیشینه ی با ارزش باستانی برخوردار است .

قلعه ی دخترشهرستانک یکی ازقدیمی ترین آثارباستانی کوهستان های اطراف کرج و تهران است که روی قله ای مشرف بر گردنه ی « آهاربشم» بنا شده است .

این قلعه که بر بلندی های البرز مشرف می باشد ، به قلعه ی ناهید نیز معروف است .

گفته می شود این بنا متعلق به عصر ساسانیان است و احتمالاً قلعه یا آتشکده ای متعلق به ناهید ، فرشته آب در ایران باستان ، بوده است .

کاخ دره ی کل گیله در دوران حکمرانی ناصرالدین شاه قاجار در سال 1295 هجری قمری بنای این کاخ در دره ی کل گیله ی شهرستانک آغاز شد که تا 1298 هجری قمری ادامه یافت .

پس از سقوط سلسله ی قاجار ، در اثر عدم توجه و رسیدگی و شرایط نامناسب جوی منطقه و غارت و تخریب های انسانی ، بنای قصر رو به ویرانی گذاشت .

با توجه به جاری بودن مدام آب در این دره ، احیای این بنا و آثار تاریخی شهرستانک می تواند بر جاذبه های توریستی منطقه بیفزاید .

بررسی جغرافیایی و ارائه راهبرد ساماندهی بازارهای روز شهر کرج دکتر محمد سلیمانی 1 بیان مسأله: بسیاری ازشهرهای ایران دونوع بازاررا تجربه کرده اند : بازارهای سنتی دائمی که معمولا به صورت مجموعه ای مسقف انواعی از مشاغل ، خدمات وکارکردهارابه صورت دائمی درخود جای می دهند بازارهای موقتی که عموماًًًًًًدرفضایی باز وبه صورت دوره ای ودرروزهای معین بر پا می شوند.

از لحاظ تاریخی ، بازارهای موقت حتی پیش از اسلام نیز در برخی مناطق و شهرهای ایران بر پا بوده است .

این نوع بازار ویژه جوامع روستایی و شهرهای کوچک بوده و معمولاً در شهرهای بزرگ ، خصوصاً در محدوده داخلی فلات ایران ، چندان مورد توجه نبوده است .

در دوره جدید با گسترش شهرنشینی شتابان ، بازارهای موقت در برخی شهرها مجدداً رونق گرفته است .

مطالعات موجود و نظر کارشناسان مؤید آن است که احیا و گسترش دوباره بازارهای موقت در شهرها بر دو زمینه اصلی و علّت وجودی استوار است : یکی ارائه خدمات تجاری به شکل مجموعه ای و ارزانتر به ساکنان کوی ها و محلات و حومه های شهر که اغلب توان لازم جهت ارائه خدمات مربوط به شهروندان خود ندارند ؛ و دیگری ، جذب و ساماندهی خیل عظیم دستفروشانی که در جای جای بخش های مرکزی شهرها با « بساط گستری » در معابر عمومی مشکلاتی را برای شهروندان و مدیران شهری فراهم می آورند .

1- عضو هیأت علمی گروه جغرافیا دانشگاه تربیت معلم کرج از جمله شهرهای بسیار پر رشد ایران است ، که طی کمتر از نیم قرن از یک روستا – شهر به یکی از کلانشهرهای میلیونی کشور تبدیل شده است .

در این فرایند ، فرصت ، فرهنگ ، و نظام برنامه ریزی شهری سه عامل اصلی بودنده اند ، که موجب شکل گیری بافتها و محلات شهری بدون توانایی لازم در تأمین خدمات و نیازهای ساکنان خود ، در کلانشهر کرج شده اند .

بدین ترتیب هم در پاسخ به نیازهای خدماتی ساکنان و هم در چهارچوب دو زمینه و علّت فراگیریش گفته ؛ طی سالهای اخیر حدود بیست بازار روز در گسترۀ کلانشهر کرج بوجود آمده است .

ولی متأسفانه علیرغم نقش اهمیت همه جانبه این بازارها ، تا کنون اقدامی در خور جهت شناخت و برنامه ریزی آنها به عمل نیامده است .

این در حالی است که حضور مشاغل گوناگون و فعالیت های متنوع در فضایی واحد که لزوماً جمعیت قابل توجهی را به سوی خود جلب می کند ، نیازمند ایجاد زیر ساخت ها ، امکانات رفاهی و مدیریت خاصی است .

چرا که چنین فضایی در کنار نقش مثبت خود پیامدهای منفی و مشکلاتی نیز در پی خواهد داشت که در مقیاس مقر و موقعیت جغرافیایی بازارهای روز و نیز در ابعاد اجتماعی ، فرهنگی ، اقتصادی ، مدیریتی و کالبدی – فضایی و زیست محیطی قابل بررسی است .

تحقیق حاضر در پی آن است که بازارهای روز شهر کرج را « به طور عام » و بعد کالبدی – فضایی و مدیریتی آنها را به « طورخاص » مورد بررسی قرار دهد و راهبرد سازماندهی بهینه آنها را ارائه کند .

از این رو محورهای این پژوهش به شرح زیر است : ویژگیهای زیرساختی و کالبدی – فضایی ؛ وضعیت زیست محیطی و امکانات رفاهی ؛ همجواری فعالیت ها و استفاده از زمین ؛ « مقر» و « موقعیت بازارها » ؛ مدیریت و قوانین و مقررات تدوین راهبرد سازماندهی بازارهای روز .

توسعه فضای شهری شریعتی 1 چکیده : مهاجرت به همراه خود دستاوردهایی به ارمغان می آورد که یکی از چشمگیرترین هدایای آن رشد فضای شهری و افزایش نیاز مردم به مسکن و امکانات شهری خواهد بود .

توسعۀ شهرستان کرج با پیروی از شکل جلگه و به موازات ارتفاعات شمالی می باشد که در دهه های گذشته به صورت خطی – شعاعی و در محور شرقی -غربی صورت پذیرفته است .

در مجموع پیوستگی مناطق شهری با تأثیرپذیری از محورارتباطی اصلی شهر ، یعنی خیابان شهید بهشتی ( قزوین ) و گذرگاههای موازی آن در طول کریدورهای موازی یا عمود برآن انجام شده است .

البته در سالهای قبل به علّت عدم توسعۀ زیر بنای ارتباطی ، همگام با توسعۀ پیکره شهر رشد شهر با پیروی ازامتداد گذرگاه های بین شهری مانند جاده ملارد ، جاده مهرشهر ، جاده چالوس و اتوبان تهران – قزوین صورت گرفته است .

ترکیب و بافت شهر کرج بزرگ به گونه ای است که ضمن پراکندگی بیش از حد ، بخشهای مختلف شهر در فاصله بافت های ساخته شده ، اراضی قابل توجهی به صورت باز باقیمانده است ، که طرح توسعه و عمران کرج با توجه به سرمایه گذاری قابل ملاحظه در زیر ساخت های موجود سعی نموده تا نیازمندیهای فضای آینده شهر را با استفاده از اراضی فوق الذکر و تکمیل زیر ساخت های نیمه تمام تأمین نماید .

نتیجه این گسترش ، تخریب فزاینده باغات و زمینهای کشاورزی و ایجاد شهرکهای اقماری در اطراف کرج می باشد .

همچنین تبدیل برخی دهستانها به نقاط شهری از نتایج مهاجرت و توسعه فضای سکونت است .

مهمترین این تغییرات تبدیل محمدآباد به محمدشهر ، مشکین آباد به مشکین شهر ، مرد آباد به ماهدشت و کمال آباد به کمال شهر می باشد .

به طوریکه هم اکنون در شهرستان کرج شش شهرداری مستقل شامل شهرداری کرج به درجه 11 و 9 منطقه شهری ، شهرداری های ماهدشت و اشتهارد با درجه 5 و شهرداری های محمدشهر ، مشکین شهر و کمال شهر با درجه 4 وجود دارد .

با نگاهی گذرا به بافت و ساختار شهرستان کرج ، دو نوع بافت قدیمی و جدید را می توان تشخیص داد .

بافت کهنه شهری در مناطق قدیمی به چشم می خورد و کرج قدیم را در اذهان زنده می کند و بافت شهری جدید که در مناطق جدید شهری همچون شهرکهای اقماری مشاهده می شود و به طور نامنظم و بدون برنامه رشد و تکامل یافته است .

این مناطق نه تنها بر طبق اصول و قواعد شهرسازی بنا نشده اند ، بلکه امکانات رفاهی در این نقاط پاسخگوی جمعیت موجود نبوده و مشکلات فراوانی را به ارمغان آورده است .

ویژگیهای اقلیمی کرج غلامرضا صفایی چکیده : منطقه کرج همانند سایذ بخش های استان تهران در فصول سرد سال متأثر از سیستم های شمالی و شمال غربی وغربی به ویژه جنوب غربی بوده وریزش های جوی آن که از ماه های آبان و آذر آغاز و تا اواسط اردیبهشت ماه ادامه دارد ، تابعی از فعالیت های سیستم های فوق می باشد .

از نظر ویژگیهای خرد اقلیمی ، منطقه کرج از پاره ای حهات دارای مختصات شاخصی است که به آنها اشاره می شود : منطقه کرج به لحاظ اقلیمی تحت تأثیر ارتفاعات البرز و دره چالوس و رود خانه کرج قرار دارد ، که موجب خنک و مرطوب تر شدن این منطقه نسبت به تهران می گردد و این تمایز تقریباً در تمام طول سال مشاهده می گردد .

علّت اختلاف دمای کرج نسبت به تهران بخصوص در شبها به سبب نزدیکی کرج به ارتفاعات شمالی و سرد شدن شبانه این دامنه ها و وزش باد کوه به دشت می باشد .

دور بودن کرج از دشت کویر نیز موجب برودت و رطوبت بیشتر این منطقه نسبت به تهران در فصول مختلف سال ، به ویژه در تابستان می گردد.

در ناحیه سد کرج به دلیل دره ای بودن منطقه و تقویت جریانات سیکلونیک که به دلیل چرخش باد جلوی جبهه گرم ایجاد می شود و همچنین وجود رطوبت حاصل از ذخیره آب موجود در محل و نیز وجود جریانات همرفتی در این ناحیه که باعث ناپایداری و ایجاد ابرهای جوششی در داخل ابرهای پوششی ( نیمبواستراتوس ) می گردد ، موجب تشدید بارندگی و افزایش ریزشهای جوّی در این ناحیه نسبت به سایر نقاط می شود .

در مورد بارندگی های تابستانۀ کرج می توان اینگونه بیان داشت که گاهی اوقات برخورد دو توده هوای گرم جنوبی و نسبتاً سرد و مرطوب شمالی که در سطوح فوقانی ناحیه البرز صورت می گیرد ، موجب می گردد که ابرهای جوششی بسیار فعال در منطقه پدید آمده و ریزشهای رگباری شدیدی را بوجود آورد که غالباهمراه با سیل است .

برخی از مشخصه های اقلیمی ایستگاه هواشناسی کشاورزی کرج در دوره آماری 1350 تا 1378 به شرح ذیل می باشد : میانگین بارندگی سالیانه کرج در حدود 253 میلیمتر با ضریب تغییرات 1/24 درصد و حداقل 3/89 میلیمتر و حداکثر 4/374 میلیمتر می باشد .

بیشترین رکود بارندگی ماهانه کرج 127 میلیمتر در اسفند 74 ثبت شده است .

حداقل و حداکثر مطلق دما به ترتیب 20- و 42 درجه و میانگین سالیانه نیز 9/13 درجه سانتیگراد می باشد .

ماه مرداد با میانگین 4/ 26 درجه سانتیگراد و دی با 8/0 درجه سانتیگراد به ترتیب گرمترین و سرد ترین ماه سال محسوب می شوند .

میانگین