استان تاریخی کرمانشاه همچون دیگر نقاط کشور کهنسال ما آثاری از روزگار مجد و عظمت ایران را در سینه کوه ها و پهن دشت های خود محفوظ کرده است .
برخلاف سایر نقاط ایران که به صورت مقطعی مورد سکونت قرار گرفته اند .
این استان بدون وقفه در ادوار مختلف تاریخ مورد سکونت قرار گرفته است ، شواهد و مدارک باستان شناختی نشان می دهد این منطقه از اولین زیستگاه های انسان اولیه به شمار می رفته و یکی از مراکز مهم جمعیتی در زاگرس میانی محسوب می شده است .
تمامی مراحل و ادوار زندگی انسان از عهد حجر تا دوره های تمدنی پیش از تاریخ و سپس تا تشکیل حکومت های بزرگ سیر تطور خویش را در این محدوده طی کرده است .
به طوریکه غار شکارچیان بیستون نکات جالبی را درباره سابقه زندگی بشری در دوران پارینه سنگی در ایران روشن می دارد .
پس از این دوره در حدود 9 هزار سال پیش به علت گرم شدن هوا انسان غار را ترک کرده و روی به یکجانشینی می آورد که این حرکت موجب زراعت و دامپروری و براثر آن روستا نشینی می شود که بدون شک نخستین روستاها در این استان شکل گرفته که از جمله آنها می توان گنج دره هرسین ، گاکیه و تپه سراب اشاره کرد .
انسان های پیش از تاریخ گنج دره جزء نخستین انسان هایی هستند که در ایران سفالگری را اختراع کرده و روی به فعالیت های صنعتی آورده اند .
در هزاره چهارم پیش از میلاد استان کرمانشاه یکی از مراکز مهم تجاری و بازرگانی بوده و بازرگانان آن با بازرگانان شوشی و بین النهرینی به داد و ستد و مبادله کالا مبادرت می ورزیدند .
حضور بازارهایی در گودین کنگاور و چغاگاوانه اسلام آباد از آن دوره شاهدی بر این مدعا است .
به استناد کتیبه های بابلی و آشوری ، ساکنان زاگرس اقوام لولوبی و گوتی بودند .
این مردمان سخت کوش و شجاع به منظور حفاظت از این خطه مرتب با بین النهرینی ها در جنگ و ستیز بوده اند که در این امر به پیروزی های چشمگیری نیز نایل شده اند و از آن پس دره های زاگرس قرن ها مرکز تمدن و حکومت های ایرانی و بین النهرینی بوده که سرانجام عنصر ایرانی تمدن خود را بر این سامان غالب ساخت .
حضور نقش برجستههای این اقوام در سرپل ذهاب که یکی از قدیمی ترین نقش برجسته های خاورمیانه محسوب میشود بیانگر این موضوع است .
منطقه کرمانشاه به واسطه همجواری با دولت آشور ، پیوسته در معرض تهاجم دولت مقتدر آشور بود و شاهانی چون تیکلات پلیسر ، شلمانصر سوم ، بارها به محدوده کرمانشاه لشکرکشی کرده اند در کتیبه های به جا مانده از آشوریان از سرزمین های پارسوا ، زکروتی ، مادی ها و سرزمین نیشانی نام برده شده است ، نیشانی سرزمینی است که به اطراف کرمانشاه و ماهیدشت کنونی اطلاق می شد و به واسطه مراتع معروف خود برای پرورش و نگهداری اسب شهره بود .
در سالنامه های آشوری از شهری به نام الی پی نام برده شده که مورخان آن را بین کرمانشاه و همدان تشخیص داده اند و برخی دیگر از مورخان آن را در محل فعلی کرمانشاه معرفی کرده اند .
با شکل گیری حکومت ها ، این خطه نیز یکی از مراکز مادی محسوب می شده است که از این دوره یادمان هایی با ارزش چون دژ گودین در کنگاور برجای مانده است .
در این دوره کرمانشاه یکی از شاهراهای حیاتی ایران بوده و جاده اکباتان به بابل از این استان عبور می کرده است .
در دوره هخامنشی با عبور جاده شاهی که یک رشته آن اکباتان را به بابل وصل می کرد بر رونق و آبادانی این منطقه افزوده شد .
پس از انقراض هخامنشیان ، در دوره سلوکی مناطقی از کرمانشاه چون بیستون و دینور محل حضور کلنی های یونانی بوده ولی دیری نپائید که اشکانیان آنان را شکست داده و در این منطقه حضور پیدا کردند.
نقش برجستههای اشکانی در بیستون بیانگر این موضوع است.
در این دوره بیستون یکی از مراکز مهم دوره اشکانی محسوب می شده است.
استان کرمانشاه در دوره ساسانی بیش از هر دوره دیگری از اعتبار و رونق خاصی برخوردار بوده است.
این منطقه همواره مورد توجه شهریاران ساسانی بوده و به علت نزدیکی با تیسفون پایتخت آنها ، ایام تابستان را در قصور ییلاقی اینجا می گذرانده اند.
در اخبار مورخان اسلامی به کرات آمده که خسرو اول در نواحی طاق بستان قصوری ساخته بود که در آنها از فغفور چین ورای هند و قیصر روم و دیگر حکمرانان روزگار پذیرایی کرده است .
با احداث شهرهایی چون حلوان در این سو و سیاست شهر سازی پادشاهان ساسانی در غرب کشور که به بنیاد شهر کرمانشاه منجر گردید .
این حوزه بیش از پیش اعتبار یافت و شاهان ساسانی با ایجاد پل هایی بر روی رودخانه ها و بناهای عام المنفعه رفاه و رونق اقتصادی را برای مردم این دیار به ارمغان آورده بودند .
با شکست ساسانیان توسط مسلمین ، مردم این منطقه برخلاف برخی مناطق دیگر جزء اولین مردمانی بودند که به دین مقدس اسلام ایمان آورده و به ترویج آن پرداختند .
مسجد عبدالله بن عمر در ریجاب که یکی از قدیمی ترین مساجد صدر اسلام است .
یادگاری از آن زمان می باشد .
از دوران آرامگاهی از یاران وفادار پیامبر اسلام که در جنگ ها وی را یاری می کردند به یادگار مانده که می توان به آرامگاه ابودجانه در ریجاب اشاره کرد .
در دوره خلفای عباسی کرمانشاه یکی از چهار شهر مهم و معتبر ولایات جبال بود .
هارونالرشید خلیفه معروف عباسی بدین سامان توجه خاصی داشت ، به طوریکه سیاحان و جهانگردان از آبادانی و زیبایی شهر یاد می کنند .
ابن حوقل و استخری از شهر کرمانشاه به عنوان شهرستانی زیبا که اشجار و آب فراوان دارد یاد می کنند .
مقدسی این شهر را به همراه شهرهای همدان ، ری و اصفهان جزء چهار شهر معروف ایالت جبال معرفی می کند .
در سده سوم هجری کرمانشاه در قلمرو و حکومت صفاریان قرار داشت .
در قرن چهارم سلسله کوچکی از اکراد بنام حسنویه د رولایات غرب استقلالی پیدا کردند ، مؤسس این سلسله حسنویه که معروفترین این خاندان نیز هست نزدیک پنجاه سال حکمرانی کرد و قلعه بزرگ سرماج را مقر خود نمود .
در سال 441 ساطان طغرل سلجوقی صد هزار سپاهی به تسخیر قلعه سرماج فرستاد که پس از چهار سال موفق به تسخیر قلعه گردید .
در سده ششم هجری سلطان سنجر سلجوقی ، کرمانشاهان و توابع آن را در حوزه حکمرانی برادر زاده خود سلیمان شاه ملقب به « ایوه » قرار داد.
در سده هفتم کرمانشاهان همچون مناطق خراسان و دیگر بخش های ایران از هجوم مغول آسیب فراوان دید به طوریکه سپاهیان هلاکو در این منطقه قتل و غارتی فجیع به عمل آوردند ولی در اواخر دوره ایلخانی در زمان حکومت ابوسعید این خطه مورد توجه قرار می گیرد به طوریکه در زمان حکومت وی شهر سلطانیه چمچمال نزدیک بیستون احداث گردید .
در این زمان همان طوریکه حمدالله مستوفی اشاره می کند کرمانشاهان یکی از ایالت های 16 گانه کردستان بوده است .
در قرن نهم و اوایل قرن دهم هجری کرمانشاه مورد تجاوز عثمانیان واقع می گردد .
در این زمان هرسین و ماهیدشت حکومت نشین بوده ولی از کرمانشاهان نامی پیدا نیست .
در زمان صفویه کرمانشاهان اهمیت و اعتبار زیادی پیدا کرد در دوره سلطنت شاه طهماسب اول حکومتی بنام کلهر و در زمان شاه صفی حکومتی تحت عنوان سنقر و کلهر در این حدود تشکیل شد و به خوانین زنگنه تفویض گردید .
در حقیقت از این زمان تجدید بنای کرمانشاه و تشکیل ولایت فعلی شروع می شود همزمان با حمله افغان و سقوط اصفهان ، کرمانشاهان نیز با تجاوز عثمانی ها مواجه گردید و بار دیگر رو به خرابی نهاد .
در زمان حکومت زندیه خوانین زنگنه و اهالی کرمانشاه نخست حکومت کریم خان را نپذیرفتند به همین جهت کرمانشاه مدتی با محاصره و خرابی مواجه گردید .
در دوره قاجاریه کرمانشاه اعتبار و اهمیت زیادی پیدا کرد .
فتحعلیشاه در سال 1221 ه.ق یکی از پسران خود به نام محمد علی میرزای دولتشاه را با سمت سرحدداری عراقین به این شغل منصوب کرد و ایالت خوزستان را نیز ضمیمه قلمرو او کرد و در حقیقت در این زمان کرمانشاه به یک پایگاه نظامی مجهز علیه دولت عثمانی تبدیل شد .
در جنگ جهانی اول کرمانشاه به تصرف قوای عثمانی درآمد ولی بعد از سقوط بغداد آنها شهر را تخلیه کرده ، عقب نشینی کردند .
در جنگ جهانی دوم نیز به تصرف قوای نظامی انگلستان درآمد دکتر محسن ابوالقاسمی در کتاب تاریخ زبان فارسی کتیبهی داریوش را واژه به واژه معنی کرده که در اینجا به ذکر سه جزء مورد نظر اشاره می کنیم: kara یعنی مردم ارتش.
madai حالت مفعول فیه مفرد مذکر از mada که به معنی «ماد» است.
siyan در زبان عیلامی در کتیبهی بیستون به معنی مکان مقدس است.
مجموع این سه واژه به معنای «مکان مقدس مردم ماد» که در درازنای زمان به گونههای مختلف از جمله: «قرمیسین، قرماسین، قرماشین، کرماشین، کرمیشان، کرماشان، نوشته شده است».
شهرستان پاوه شهرستان پاوه در شمال غربی استان کرمانشاه ودر فاصله 122 کیاو متری مرکز استان قرار دارد شهرستان پاوه ایستگاه تمدن های کهن و کانون مدنیت معرفی شده است .
شهر هزار ماسوله باوجه تسمیه اسپهبد پاو سردار یزد گرد سوم و در لغت به معنی سر قلعه بان قلعه ها از زمانهای دور که بیش از دو هزار سال رقم می زند، همواره به عنوان سرزمینی مقاوم و دفع کننده اشرار و متجاوزین بوده است ، پاوه درنقطه صفر مرزی دیواری امنیتی برای کشورمان بوده و می باشد.
از آثار تاریخی شهرستان آتشکده پاوه ، غاردشاش ، قلعه پاسگه و اماکن زیارتی شهرستان مقبره سید عبیدا… ( کوسه هجیج ) برادر امام رضا (ع) ، مقبره سلطان اسحاق ، مقبره سیدمحمود اصفهانی ، قرآن تاریخی مسجد دخان پاوه، قرآن روستای زردویی و از اماکن دیدنی و جاذبه های طبیعی شهرستان ،غار آبی قـوری قلعــه بزرگترین غار آبی آسیا ، غار سنگی حسین ، تفرجگاه بلور پاوه با پلاژ های ییلاقی و ماکت شهـر پاوه در سال 1332 نظر هر بیننـده ای را بـه خـود جـلب می کندکه با توجه به ضریب امنیتی بسیار بالا و جاذبه های طبیعی و با طراوت شهرستان مشارکت بخش خصوصی را در توسعه گردشگری می طلبد کوه آتشکده یا آتشگاه رشته کوهی است که از کوه »شاهو« جدا گشته واز روستای »شمشیر« واقع در »اورامانات« گذشته و به دره رودخانه سیروان منتهی می شود بلندترین قله این رشته کوه در حدود 2462 متر ارتفاع دارد که خط الراس آن حد طبیعی پاوه و جوانرود را شکل می دهد.
کوه »گزن« دنباله کوه آتشکده بوده که در غرب رودخانه سیروان مرتفع می گردد.
به گفته مورخان این آتشکده 750 سال پیش از اسلام فروزان بوده و دومین آتشکده ایران بعد از »آذرگشب« بوده است.
..............
قوری قلعه.............
در دیار زیبای اورامانات در نزدیکی شهر پاوه (شهر هزار ماسوله ) علاوه بر جذابیت طبیعت زیبا و فرهنگ اصیل وجود یک غار شگفت انگیز مشتاقان شاهکارهای طبیعت را به خود فرا می خواند .
غار قوری قلعه بنا به تحقیقات بعمل آمده به عنوان بزرگترین غار آبی آسیا لقب گرفته است .
این غار علاوه بر گردشگران که برای تفریح مراجعه می کنند مکان مناسبی برای گروههای غارنوردان پژوهشگران زمین شناسان و گروههای دیگر می باشد .
در این محوطه تفریحی امکانات رفاهی برای گردشگران و بازدیدکنندگان در نظر گرفته شده است منطقه قوری قلعه دارای آب و هوای معتدل است و معمولا بین 252 تا 305 روز در سال دمای بالای صفر درجه دارد .
گروه غارشناسی انگلیسی و در سال 1356 گروه غارنوردان فرانسوی در صدد نفوذ به اعماق آن بر آمدند که ناموفق بودند .
در سال 1368 گروه غارنوردان کانون کوهنوردی کرمانشاه تلاش خود را جهت کشف اعماق غار به عمل آورد که طی اجرای چند برنامه موفق به کشف درون غار و دالانهای فرعی آن گردید .
این غار از نظر شکل هندسی به یک تونل با برش سطح مقطع شبیه است و فعالیت آهکها باعث ظاهر شدن استالاگمیت و استالاکتیت های بسیار زیبا و دیدنی و آراسته با قطرات شفاف آبها شده است .
عوامل یاد شده غار را در ردیف زیباترین غارهای دیدنی جهان قرار داده است .
از طرفی با تحقیقات به عمل آمده طول این غار حدود 13 کیلومتر و ستون فقراتی غار 3140 متر است .
به همین دلیل به عنوان بزرگترین غار آبی آسیا لقب گرفته است همچنین در اعماق این غار چترهای واژگونی وجود دارد که در نوع خود کم نظیر است در خصوص حیات جانوری غار وجود گونه ای نادر از خفاش به نام گوش موشی مشاهده شده است .
زیبائیهای این غار در نوع خود بی نظیر و از لحاظ زمین شناسی منحصر به فرد است .
دره ای که غار قوری قلعه در آن واقع شده از زیباترین دره های استان بوده که از ویژگیهای جنگلی خاص و چشمه سارهای بی شمار با چشم اندازهای حیرت انگیز و جذاب برخوردار است تا کنون 3140 متر از عمق غار شناسایی و بخشهائی از آن برای بازدید آماده شده است.
مسجد جامع پاوه این مسجد در خیابان امام محمد شافعی در شمال شهر پاوه واقع شده است .
این بنا ظاهراً بر روی بقایایی از آتشکده دوره ساسانی پی ریزی شده است .
این مسجد فاقد صحن بوده و از یک شبستان مستطیل شکل تشکیل گردیده است .
این شبستان به ابعاد 15*20 متر است که در داخل آن 15 ستون چوبی قرار دارد که ارتفاع هر یک از ستون ها 30 متر می باشد .
در سال های اخیر در محراب مسجد تعمیراتی انجام شده و شکل اصلی آن تغییر کرده است .
این مسجد دارای یک مناره می باشد .
مردم محل بنای این مسجد را به صدر اسلام نسبت می دهند و بر این باورند که در روزگار خلیفه دوم به دستور فرزندش عبدالله بن عمر بنا شده است .
در سال های اخیر این مسجد توسعه پیدا کرده و ساختمان جدیدی با استفاده از شیوه و سبک مسجد النبی در مدینه منوره در کنار آن ساخته شده است .
آرامگاه سلطان اسحاق آرامگاه سلطان اسحاق در مسیر جاده پاوه به نودشه درنزدیکی روستای نیسانه ودر کنار ساحل رود سیروان قرار دارد .
این آرامگاه بسیار مورد تکریم واحترام مردم استان و استانهای همجوار است.
ازکرامات این شخصیت بی صدا بودن رودخانه خروشان سیروان در هنگام گذر از کنار این آرامگاه است.
سلطان اسحاق یکی از عرفای منطقه بوده است که گروهی را برای احیا سنتها و فرهنگ ایرانیان در برابر اعراب هدایت و رهبری کرده است.جاده ای فرعی از جاده ی اصلی پاوه به نوسود در نزدیکی روستای نیسانه جدا می شود و به زیارتگاه (در 40 کیلومتری شمال غربی پاوه) منتهی می گردد .
منظره رودخانه سیروان دراین محل جذابیت خاصی دارد تکیه معاون الملک تکیه معاون الملک یکی از بناهای به جای مانده دوره قاجاریه در کرمانشاه می باشد که کاشی های منحصر به فردش آن را از دیگر تکایای شهر متمایز می کند .
این بنا در بافت قدیم شهر ، در محله آبشوران قدیم و در خیابان شهید حـداد عادل واقع شـده است .
که بـه دستور حسین خان معروف به معین الرعایا ساخته شده است .
این بنا از سه قسمت تشکیل شده است : قسمت اول را حسینیه ، قسمت دوم را زینبیه و قسمت سوم را عباسیه مینامند.
مجموعه بنا در حدود شش متر از سطح خیابان پائین تر است به طوری که برای ورود به حسینیه باید از 17 پله بزرگ عبور کرد .
در جنب پله های ورودی ، سقاخانه کوچکی وجود دارد که به وسیله کاشی هایی با نقوش حضرت ابوالفضل (ع) تزئین شده است .
حضرت ابوالفضل سوار بر اسب ، شمشیر به کمر و پرچم در دست دارد .
روی پرچم جمله « نصر من الله و فتحاً قریب » نوشته شده است .
جلوی پای سوار نیز تصویر کودک خردسالی دیده می شود .
مردم محل سوار را به حضرت ابوالفضل و تصویر کودک را به حضرت سکینه نسبت می دهند که از عموی خود عباس طلب آب کرده است .
از این رو این مکان را محترم شمرده و در آنجا نذر می کنند ، شمع روشن کرده و طلب حاجت می کنند .
سراسر نمای مدخل و سردر ورودی بنا نیز با کاشی های نفیس تزئین شده است .
حسینیه در حقیقت صحن کوچکی است که در اطراف آن حجره های دو طبقه و طاق نماهای متعددی قرار گرفته است که سراسر دیوارهای آن با کاشیکاری زیبا آراسته شده است .
داخل طاق نماهای این بخش به وسیله تابلوهای کاشیکاری شده پوشیده شده است این تابلوها ، صحنه هایی از عزاداری شامل سینه زنی ، قمه زنی و هم چنین تصاویری از خلفا و سلاطین ایران ، بارگاه حضرت سلیمان را نشان می دهد .
علاوه بر کاشی های با نقوش انسانی ، کاشی هایی نیز با نقوش هندسی زیبا به کار رفته است .
در ذیل تابلو مجلس روضه خوانی مرحوم اشرفالواعظین ، واقع در دیوار جنوبی حسینیه ، اشعاری در توصیف بنا و تاریخ خاتمه کاشیکاری آن به چشم می خورد که سروده های واله شاعر کرمانشاهی است و دو بیت ماده تاریخ آن چنین است : « این عزاخانه چو از حسن عمل گشت تمام سال تاریخش واله ز لب بانی خواست گفت با نیش معاون پی تاریخ بگو کین حسینیه ز ما بهر عزای شهداست 1336 » به هنگام مرمت حسینیه آثاری از آئینه کاری و گچبری بر دیوارهای آن ظاهر گردید .
چنین به نظر می رسد که بنای اولیه با گچبری و آئینه کاری تزئین بوده است .
بخش میانی یا زینبیه به صورت صحن مسقفی است که اطراف آن به وسیله حجره های متعددی احاطه شده است .
غرفه های طبقه فوقانی ، استقرار زنان شرکت کننده در مراسم سوگواری بوده است .
سقف بنا به صورت گنبدی روپوش است که گنبد زیرین به صورت عرق چین و نمای گنبد فوقانی به صورت نمای فلزی است .
تمام دیوارها و حجره های اطراف با کاشی های زیبا شامل 18 تابلو از صحنه های غم انگیز کربلا نظیر آمدن زعفر جنی به خدمت امام حسین (ع) ، رزم حضرت علی اکبر (ع) ، رزم حضرت قاسم (ع) ، رزم حضرت ابوالفضل (ع) صحنه هایی از قیام توابین ، به خاکسپاری شهدای کربلا توسط قبیله بنی اسد ، صحنه ورود اهل بیت به مدینه ، مجلس مختار و بردن اهل بیت (ع) و امام سجاد (ع) به خرابه های شام و مجلس یزید است .
در بالای قسمت دیواره گنبد هشت تابلو کاشیکاری شده وجود دارد .
این تابلوها عبارتنـد از صحنـهای از عروج پیامبـر (ص) و دیدن حضرت علی (ع) در معراج ، ضمـانت حضرت رضا (ع) ازآهو، قربانی کردن حضرت اسماعیل (ع) توسط حضرت ابراهیم (ع) ، نبرد حضرت علی (ع) با حب سردار خیبریان ، باطل کردن جادوی جادوگران فرعون توسط حضرت موسی (ع) ومکتب خانه فرزندان حضرت علی (ع) .
در حاشیه پائین آن اشکال متعددی از سلاطین و پادشاهان اساطیری و تاریخی و همچنین مرثیه های متعددی از محتشم کاشانی در اطراف بنا به چشم می خورد .
خطاط این خطوط و اشعار در سقف دیوارهای زینبیه و حسینیه ، میرزا حسنخان خطاط کرمانشاهی بوده است .
قبر مرحوم معاون الملک بانی تکیه که در سال 1327 ش در گذشته درون اتاق کوچکی در جنوب شرقی زینبیه قرار دارد .
بنای عباسیه به صورت صحن وسیعی است که در قسمت شرقی آن بنای دو طبقه ای ساخته شده و در قسمت جنوبی آن ایوانی با دو ستون آجری برپا شده است .
دیوارهای عباسیه نیز با کاشی های رنگارنگی تزئین شده که بر روی آنها ، صحنه هایی از ورود حضرت یوسف به کنعان ، بارگاه حضرت سلیمان و تصاویری از آستان مقدس حضرت علی (ع) و امام حسین (ع) دیده می شود .
کاروانسرای صفوی بیستون کاروانسرای بیستون در 30 کیلومتری شمال شرقی کرمانشاه و در محل روستای بیستون کهنه ، واقع شده است .
این کاروانسرا که به کاروانسرای شاه عباسی نیز معروف است .
همانند بسیاری از کاروانسراهای صفوی به سبک چهار ایوانی بنا گردیده است .
این بنا به طول 60/83 متر و عرض 50/74 متر است .
در چهار گوشه این بنا ، برج هایی قرار دارد که برج های ضلعی غربی مدور و برج های ضلع شرقی هشت ضلعی است .
دیوار محیطی این کاروانسرا در قسمت داخل و بیرون تا کف طاق نماها به وسیله سنگ های تراشیده ، و از کف طاق نماها به بالا با آجرهایی به ابعاد5*25*25 سانتی متر ساخته شده است .
دروازه ورودی این کاروانسرا به عرض 50/3 متر در ضلع جنوبی است .
در هر طرف این دروازه هفت طاق نما قرار دارد .
پس از دروازه ، فضایی سرپوشیده با طاق جناغی وجود دارد که در طرفین آن دو ایوان با طاق هلالی است .
در ابتدای این ایوان ها ، راه پله ای ساخته شده که به پشت بام بنا مرتبط می باشد .
این فضای سرپوشیده به یک فضای هشت ضلعی با طاق گنبدی منتهی می شود .
در طرفین این فضای هشت ضلعی ، دو ایوان وجود دارد که هر یک از این ایوان ها دارای سه درگاه می باشد .از این فضای گنبددار می توان وارد حیاط کاروانسرا شد .
در هر یک از اضلاع کاروانسرا ، شش اتاق چهار ضلعی است .
جلو هر یک از اتاق ها ، ایوانی است که سطح آنها سنگ فرش است .
در چهار کنج حیاط نیز چهار ایوان شش ضلعی قرار دارد .
مقابل درگاه ورودی کاروانسرا ، در ضلع دیگر ، شاه نشین ساخته شده است .
شاه نشین اتاق بزرگی است که جلو آن ، ایوان بزرگی شبیه ایوان های شرقی و غربی کاروانسرا قرار دارد.
در پشت اتاق های کاروانسرا ، اصطبل های درازی ساخته شده است .
در هر یک از این اصطبل ها ، تعدادی سکو جهت انداختن بار و استراحت کاروانیان وجود دارد .
این کاروانسرا به دستور شاه عباس اول صفوی ساخته شده است .
با توجه به کتیبه ای که از شاه سلیمان صفوی ( 1105 ـ1077 ه .
ق ) باقی مانده است به نظر می رسد بنای این کاروانسرا در زمان پادشاهی شاه سلیمان و صدارت شیخ علیخان زنگنه خاتمه یافته است .
همچنین در زمان سلطنت ناصرالدین شاه قاجار و صدارت میرزاآقاخان نوری توسط حاجی جعفرخان معمارباشی اصفهانی تعمیر شده است .
آران و بیدگل دشت کویر و بندریک: منطقه وسیعی در شمال شهر آران وبیدگل با تپه های حجیم و مرتفع ریگ(90 متر) یکی از جاذبه های بسیار جالب توریستی شهرستان آران وبیدگل می باشد دشت کویر و ویژگیها و خصوصیات منحصر به فرد آن ،و وجود انواع گیاهان و بقایای قلعه ها و ساختمانهای قدیمی موجود وپرندگان مهاجر وبطور کلی منظره چشم انداز تپه های مرتفع ریگ یکی از جاذبه های بسیار جالب سیاحتی و گردشگری شهرستان آران وبیدگل است که مسیر یکی از راههای منشعب از جاده معروف ابریشم و راه کاروانی قدیمی شمال به جنوب کشور نیز از این منطقه عبور کرده است قلعه کرشاهی: این قلعه از خشت و گل ساخته شده است و هم اکنون از آثار برجای مانده از زمان قاجار است .
این قلعه یکی از قلعه های مهم سردار حسین کاشی یکی از راهزنان و یاغیان دوره رضاخان بوده و هنوز آثار گلوله های توپ در نبرد نیروهای دولتی و نیروهای سردار حسین کاشی در این قلعه برجای مانده است مشهد اردهال مراسم قالی شویان یکی از سنن دیرین مردم فین از قرون اولیه اسلامی تاکنون مراسمی است به نام قالی شویان که در نزدیک ترین جمعه به روز 17 مهر ماه در مشهد اردهال (2) به یاد شهادت سلطان علی فرزند امام محمدباقر (ع) برگزار می شود.
آغاز مراسم بدین ترتیب است که چند روز قبل از مراسم سیل جمعیت از پیرو جوان و زن و مرد برای شرکت در این آیین به مشهد اردهال هجوم می آورند در صبح این روز هزاران تن از فینی های چوب به دست (اهالی فین کاشان) در محل چشمه آبی که در کنار بقعه شاهزاده سلطان حسین قرار دارد (محل شستن قالی) گرد هم می آیند و با شعار یا حسین یاحسین به طرف مرقد سلطان علی بن محمدباقر (ع) حرکت می کنند و در صحن صفا همراه با سایرین و با حضور چند تن از علماء و شخصیتهای مذهبی مراسم را با تلاوت آیاتی چند از قرآن مجید آغاز می کنند و در ادامه مردم به نوحه خوانی و عزاداری می پردازند و پس از دقایقی چند فینی ها چوب به دست یکی از قالی های داخل حرم را جهت شستن از خدام امامزاده تحویل می گیرند سپس قالی را لوله کرده و بر دوش می کشند و با حمایت چوبهای خود آن را از صحن صفا خارج می نمایند و در حالی که الم و کتل هایی در جلو حمل می نمایند حسین حسین گویان قالی را به طرف چشمه آبی که در کنار بقعه شاهزاده سلطان حسین روان است می برند سپس قالی شویان قالی را به آب انداخته چوبهای خود را به آب زده و قالی را خیس می کنند و بعد از دقایقی چند در حالی که قالی خیس را در پناه چوبهای خود سر دست گرفته اند حسین حسین گویان به طرف محل برگزاری مراسم (مرقد سلطان علی بن محمدباقر (ع) برمی گردند و در ایوان سرداری (در ورودی به حرم) به خدام تحویل می دهند هنگام تحویل قالی مراسم به اوج خود می رسد قالی شویان یک پارچه شور و هیجان بر سر و روی خود می زنند زیرا دلشان رضا نمی دهد که قالی را تحویل دهند و پس از دقایقی عزاداری مراسم پایان می پذیرد.
این قالی سمبل جنازه مطهر امامزاده است و قالی شویان همانند جسدی که می خواهند به خاک بسپارند دل نمی کنند که قالی را (جنازه را) تحویل دهند و در طول مراسم حمل قالی غیر از اهالی فین هیچ کس دیگری حق دست زدن به قالی را ندارد و تنها با عزاداری و سینه زنی می توانند جمع قالی شویان را همراهی کنند.
.
روستای مشهد اردهال در حومه شهرستان کاشان و جزء دهستان اردهال می باشد این روستا در 42 کیلومتری غرب کاشان بین حصاری از یک سلسله کوه به نام اردهال و روی تپه ای واقع شده است دیروز این مراسم با شکوه در مشهد اردهال برگزار شد شبکه اینترنت آکال 2229099