سیستم عامل، یکی از عناصر چهار گانه در یک سیستم کامپیوتری است که دارای نقشی بسیار مهم و حیاتی در نحوه مدیریت منابع سخت افزاری و نرم افزاری است . پرداختن به مقوله امنیت سیستم های عامل ، همواره از بحث های مهم در رابطه با ایمن سازی اطلاعات در یک سیستم کامپیوتری بوده که امروزه با گسترش اینترنت ، اهمیت آن مضاعف شده است . بررسی و آنالیز امنیت در سیستم های عامل می بایست با ظرافت و در چارچوبی کاملا علمی و با در نظر گرفتن تمامی واقعیت های موجود ، انجام تا از یک طرف تصمیم گیرندگان مسائل استراتژیک در یک سازمان قادر به انتخاب مستند و منطقی یک سیستم عامل باشند و از طرف دیگر امکان نگهداری و پشتیبانی آن با در نظر گرفتن مجموعه تهدیدات موجود و آتی ، بسرعت و بسادگی میسر گردد .
اکثر کرم ها و سایر حملات موفقیت آمیز در اینترنت ، بدلیل وجود نقاط آسیب پذیر در تعدادی اندک از سرویس های سیستم های عامل متداول است . مهاجمان ، با فرصت طلبی خاص خود از روش های متعددی بمنظور سوء استفاده از نقاط ضعف امنیتی شناخته شده ، استفاده نموده و در این راستا ابزارهای متنوع ، موثر و گسترده ای را بمنظور نیل به اهداف خود ، بخدمت می گیرند . مهاجمان ، در این رهگذر متمرکز بر سازمان ها و موسساتی می گردند که هنوز مسائل موجود امنیتی ( حفره ها و نقاط آسیب پذیر ) خود را برطرف نکرده و بدون هیچگونه تبعیضی آنان را بعنوان هدف ، انتخاب می نمایند . مهاجمان بسادگی و بصورت مخرب ، کرم هائی نظیر : بلستر ، اسلامر و Code Red را در شبکه منتشر می نمایند. آگاهی از مهمترین نقاط آسیب پذیر در سیستم های عامل ، امری ضروری است . با شناسائی و آنالیز اینگونه نقاط آسیب پذیر توسط کارشناسان امنیت اطلاعات ، سازمان ها و موسسات قادر به استفاده از مستندات علمی تدوین شده بمنظور برخورد منطقی با مشکلات موجود و ایجاد یک لایه حفاظتی مناسب می باشند.
در مجموعه مقالاتی که ارائه خواهد شد ، به بررسی مهمترین نقاط آسیب پذیر ویندور خواهیم پرداخت . در این راستا ، پس از معرفی هر یک از نقاط آسیب پذیر ، علت وجود ضعف امنیتی ، سیستم های عامل در معرض تهدید ، روش های تشخیص آسیب پذیری سیستم و نحوه مقابله و یا پیشگیری در مقابل هر یک از نقاط آسیب پذیر ، بررسی می گردد .همزمان با ارائه مجموعه مقالات مرتبط با ویندوز ( پنج مقاله ) ، به بررسی مهمترین نقاط آسیب پذیر در یونیکس و لینوکس ، طی مقالات جداگانه ای خواهیم پرداخت .
همانگونه که اشاره گردید ، اغلب تهدیدات و حملات ، متاثر از وجود نقاط آسیب پذیر در سیستم های عامل بوده که زمینه تهاجم را برای مهاجمان فراهم می آورد . شناسائی و آنالیز نقاط آسیب پذیر در هر یک از سیستم های عامل ، ماحصل تلاش و پردازش دهها کارشناس امنیتی ورزیده در سطح جهان است و می بایست مدیران سیستم و شبکه در یک سازمان بسرعت با آنان آشنا و اقدامات لازم را انجام دهند.
نقاط آسیب پذیر موجود در هر سیستم عامل که در ادامه به آنان اشاره می گردد ، سندی پویا و شامل دستورالعمل های لازم بمنظور برخورد مناسب با هر یک از نقاط آسیب پذیر و لینک هائی به سایر اطلاعات مفید و تکمیلی مرتبط با ضعف امنیتی است .
مهمترین نقاط آسیب پذیر ویندوز :
ویندوز ، یکی از سیستم های عامل رایج در جهان بوده که امروزه در سطح بسیار وسیعی استفاده می گردد . تا کنون حملات متعددی توسط مهاجمین متوجه سیستم هائی بوده است که از ویندوز ( نسخه های متفاوت ) بعنوان سیستم عامل استفاده می نمایند . با توجه به حملات متنوع و گسترده انجام شده ، می توان مهمترین نقاط آسیب پذیر ویندوز را به ده گروه عمده تقسیم نمود :
• Internet Information Services (IIS)
• Microsoft SQL Server (MSSQL )
• Windows Authentication
• Internet Explorer (IE )
• Windows Remote Access Services
• Microsoft Data Access Components (MDAC)
• Windows Scripting Host (WSH)
• Microsoft Outlook Outlook Express
• Windows Peer to Peer File Sharing (P2P)
• Simple Network Management Protocol (SNMP)
در بخش اول این مقاله ، به بررسی IIS وMSSQL (موارد یک و دو) ، خواهیم پرداخت .
اولین نقطه آسیب پذیر : ( Internet Information Services (IIS
نصب برنامه IIS با تنظیمات و پیکربندی پیش فرض ، آسیب پذیری خود را در موارد متعددی به اثبات رسانده و می تواند زمینه تهدیدات زیر را فراهم نماید :
• غیر فعال نمودن سرویس ( DoS )
• نمایش و بمخاطره انداختن فایل ها و داده های حساس
• اجراء دستورات خودسرانه ( اختیاری )
• بمخاطره انداختن کامل سرویس دهنده
IIS از پتانسل شناخته شده ISAPI ( فایل هائی با انشعاب DLL که به آنان فیلترهای ISAPI هم گفته می شود ) بمنظور همبستگی و ارتباط با فایل هائی که دارای انشعاباتی خاص می باشند ، استفاده می نماید . پیش پردازنده هائی نظیر ColdFusion و PHP از ISAPI استفاده می نمایند.IIS ، از فیلترهای ISAPI دیگر برای انجام عملیات مرتبط با ASP)Active Server Pages ، ( SSI)Server Side Includes) و اشتراک چاپ مبتنی بر وب ، استفاده می نماید.تعداد زیادی از فیلترهای ISAPI ، مستلزم عملیات خاص و جداگانه ای برای نصب نبوده و عملا بصورت پیش فرض و در زمان نصب IIS بر روس سیستم مستقر ( نصب ) می گردند . اکثر فیلترهای فوق ، قابل سوء استفاده توسط مهماجمان می باشند. Code red و Code Red 2 ، نمونه هائی از برنامه های مخرب می باشند که از ضعف فوق در جهت پیشبرد اهداف خود استفاده نموده اند .
IIS نیز نظیر سایر سرویس دهندگان وب ، شامل برنامه های نمونه ای است که بمنظور اثبات توانائی سرویس دهنده وب ، طراحی شده اند . در طراحی برنامه های فوق ، عملکرد آنان با لحاظ نمودن مسائل امنیتی در یک محیط عملیاتی و تولیدی مورد توجه قرار نگرفته است . برخی ازنمونه برنامه های ارائه شده بهمراه IIS ، امکان مشاهده و بازنویسی فایل های دلخواه ویا دستیابی از راه دور به اطلاعات حساس نظیر رمز عبور مدیریت سیستم را فراهم می نمایند .
عدم بهنگام سازی و نگهداری مناسب IIS پس از نصب اولیه ، از دیگر مواردی است که زمینه تهاجم برای مهاجمان را فراهم می آورد .مثلا نقاط آسیب پذیر WebDAV ntdll.dll در IIS 5.0 ، امکان حملات از نوع DoS ( غیرفعال نمودن سرویس ) را فراهم و مهاجمان در ادامه قادر به ایجاد و اجرای اسکریپت های مورد نظر خود بر روی سرویس دهنده می گردند . در مواردی دیگر و با توجه به نقاط آسیب پذیر موجود ، مهاجمان قادر به اجرای دستورات دلخواه خود بر روی سرویس دهنده می باشند ( درخواست دقیق و ماهرانه آدرس های URL ) .
امکانات و پتانسیل هائی که در ادامه و با توجه به ضرورت بر روی IIS نصب می گردند ( نظیر ColdFusion و PHP ) نیز می تواند زمینه بروز نقاط آسیب پذیر جدیدی را فراهم نماید .اینگونه نقاط آسیب پذیر، می تواند بدلیل عدم پیکربندی صحیح و یا وجود ضعف و اشکال امنیتی در محصول نصب شده ای باشد که به IIS نیز سرایت می نماید ( توارث مشکلات و ضعف های امنیتی از یک محصول به محصول دیگر) .
سیستم های عامل در معرض تهدید :
• ویندوز NT 4.0 که از IIS 4.0 استفاده می نماید .
• ویندوز 2000 سرویس دهنده که از IIS 5.0 استفاده می نماید .
• ویندوز XP نسخه Professional که از نسخه IIS 5.1 استفاده می نماید .
در رابطه با نقطه آسیب پذیر فوق بر روی ویندوز 2003 که از IIS 6.0 استفاده می نماید ، تاکنون گزارشی ارائه نشده است .
نحوه تشخیص آسیب پذیری سیستم
در صورتیکه برنامه IIS بصورت پیش فرض و استاندارد نصب و یا Patch های مربوطه بر روی آن نصب نشده باشند ، آسیب پذیری برنامه فوق در مقابل حملات قطعی خواهد بود . مدیران سیستم وشبکه که مسئولیت نصب ، نگهداری و بکارگیری IIS را بر عهده دارند ، می بایست خود را با جدیدترین ابزارهای مایکروسافت و مستندات امنیتی ارائه شده در رابطه با مدیریت مناسب IIS ، بهنگام نمایند. در این رابطه می توان بمنظور دستیابی به مستندات امنیتی مرتبط با IIS از مرکز امنیتی IIS شرکت مایکروسافت استفاده نمود. پیشنهاد می گردد ، برنامه Microsoft BaseLine Security Analyzer را که شامل روتین های حفاظتی مناسب و مرتبط به IIS می باشد را دریافت و از آن بمنظور بررسی وضعیت امنیتی IIS استفاده بعمل آید . مدیران شبکه ، می بایست با استفاده از منابع اطلاعاتی متعدد ارائه شده نظیر : Checklists ، مستنداتی که توصیه های لازم در جهت ارتقاء سطح امنیتی را ارائه و مستندات آموزشی نقاط آسیب پذیر که توسط مایکروسافت ارائه شده است ، دانش خود را بهنگام و با دنبال نمودن فرآیندهای مناسب فنی ، از صحت عملکرد امنیتی IIS بر روی سیستم های سازمان خود اطمینان حاصل نمایند.مقایسه وضعیت موجود IIS با وضعیت مطلوب ، یکی از روش هائی است که می تواند در این زمینه مفید واقع گردد .