مولتی متر (Multimeter):
این وسیله برای اندازه گیری ولتاژ، جریان، مقاومت، دما و... ساخته شده است و گاهی برای اندازه گیری دیود و ترانزیستور نیز به کار می رود. مولتی متر ها به دو دسته ی آنالوگ (مولتی متر عقربه ای) و دیجیتال (مولتی متر رقمی) تقسیم می شوند که قیمت های بسیار متفاوتی دارند (ار 2000 تومان تا بیش از 300000 تومان!!!) علّت این اختلاف قیمت، نوع کار و دقت اندازه گیری مولتی متر است.
مولتی متر آنالوگ: در مولتی متر آنالوگ از عقربه ای برای نشان دادن مقدار عدد خوانده شده توسط مولتی متر (که ممکن است ولتاژ، جریان و... باشد) استفاده می شود. با مولتی متر آنالوگ نمی توان تغییرات بسیار کوچک در حد چند دهم و یا چند صدم را اندازه گیری کرد که یکی از مشکلات رایج در مولتی متر آنالوگ است و محاسبه ی مقادیر حک شده بر روی این نوع مولتی متر، وقت زیادی را طالب است و خواندن این مقادیر هم دشوار است و باید با ذره بین آن را خواند! و از طرف دیگر عقربه ی مولتی متر آنالوگ بسیار حساس است و با ضربه وارد شدن به مولتی متر، این عقربه آسیب می بیند. در شکل زیر یک مولتی متر آنالوگ مشاهده می کنید:
مولتی متر دیجیتال: در این نوع مولتی متر از نمایشگر کریستال مایع
(LCD=Liquid Crystal Displays) برای نشان دادن عدد خوانده شده توسط مولتی متر استفاده می شود که با ضربه وارد شدن به مولتی متر، این نمایشگر خراب نمی شود و مقدار خوانده شده توسط مولتی متر را بسیار دقیق و در حد چند صدم ولت اختلاف نشان می دهد. در شکل زیر یک مولتی متر دیجیتال را که به باتری 9V وصل است، مشاهده می کنید:
نکته: مقاومت ورودی مولتی متر دیجیتال برای اندازه گیری ولتاژ در حد 10MΩ است که ولتاژ خوانده شده را با چند صدم ولت خطا نشان می دهد در حالی که مقاومت ورودی مولتی متر آنالوگ در حد 10KΩ است که مقدار خوانده شده را با اختلافی در حد 2 تا 3 ولت نشان می دهد.
نکته: در مولتی متر های دیجیتال خوب (در حد 50000 تومان) عدد خوانده شده توسط آن، پس از جدا شدن از عنصر (مثلاً مقاومت، ولتاژ و...) همچنان نشان داده می شود ولی در مولتی متر آنالوگ پس از جدا شدن مولتی متر از عنصر، مولتی متر عدد صفر را نشان می دهد.
محدوده ی اندازه گیری برای مولتی متر آنالوگ خوب به صورت زیر می باشد:
1) ولتاژ:
DC: 1KV-300V-100V-30V-10V-3V-1V (مقاومت ورودی 20KΩ/V است)
AC: 1KV-300V-100V-10V-3V (مقاومت ورودی 5KΩ/V است)
2) جریان:
DC: 3A-300mA-30mA-3mA-300µA
AC: 3A-300mA-30mA-3mA
3) مقاومت: 50KΩ-5KΩ-500Ω-50Ω
و محدوده ی اندازه گیری برای مولتی متر دیجیتال خوب به صورت زیر می باشد:
1) ولتاژ:
DC: 1KV-200V-20V-2V-200mV (مقاومت ورودی (10MΩ
AC: 750V-200V-20V-2V-200mV (مقاومت ورودی 10MΩ/V است که با یک خازن 100pF موازی است)
2) جریان:
DC: 2A-200mA-20mA-2mA-200µA
AC: 2A-200mA-20mA-2mA-200µA
3) مقاومت: 20MΩ-2MΩ-200KΩ-20KΩ-2KΩ-200Ω
نکته: هرچه مقاومت ورودی در مولتی متر بیشتر باشد، دقت اندازه گیری آن هم بیشتر خواهد شد.
نکته: در بیشتر مولتی متر ها فیوزی در قسمت ورودی مولتی متر قرار دارد که کار محافظت مولتی متر را انجام می دهد. مثلاً اگر مولتی متر را بر روی 20V تنظیم کرده باشیم و اشتباهاً آن را به برق 100V وصل کنیم، در این صورت جریان زیادی از ورودی مولتی متر می گذرد که با ذوب شدن فیوز، به مولتی متر آسیبی نمی رسد در شکل زیر نوعی فیوز بکار رفته در مولتی متر را می بینید:
نکته: در مولتی متر های ارزان قیمت، حتی با سوختن فیوز محافظ، آی سی های بکار رفته در مولتی متر می سوزد و دیگر مولتی متر به درد نمی خورد.
سؤال خیلی مهم: مولتی متر را چگونه باید به مدار ببندیم و مورد استفاده قرار دهیم؟ برای بستن مولتی متر سه حالت وجود دارد:
1) بخواهیم مقدار مقاومتی را توسط مولتی متر اندازه گیری کنیم که در این صورت باید مولتی متر را به طور موازی به مقاومت وصل کنیم یعنی دو سر مولتی متر را به دو سر مقاومت وصل کرد و باید دقت کرد که مقاومت یا بیرون مدار باشد (یعنی به طور کامل از مدار جدا باشد) و یا اگر مقاومت در مدار قرار دارد، باید مدار خاموش باشد (یعنی از مقاومت هیچ جریانی عبور نکند) چرا؟ چون مولتی متر ها ولتاژ کوچکی را به درون مقاومت تزریق می کنند و با تغییر این ولتاژ مقدار مقاومت را نشان می دهند و اگر از مقاومت جریان عبور کند، مولتی متر نمی تواند مقدار مقاومت را بخواند. البته باید دقت کنید که درجه ی مولتی متر بر روی مقاومت تنظیم شده باشد. شکل زیر مطالب گفته شده را نشان می دهد: