مولتی متر (Multimeter):
این وسیله برای اندازه گیری ولتاژ، جریان، مقاومت، دما و...
ساخته شده است و گاهی برای اندازه گیری دیود و ترانزیستور نیز به کار می رود.
مولتی متر ها به دو دسته ی آنالوگ (مولتی متر عقربه ای) و دیجیتال (مولتی متر رقمی) تقسیم می شوند که قیمت های بسیار متفاوتی دارند (ار 2000 تومان تا بیش از 300000 تومان!!!) علّت این اختلاف قیمت، نوع کار و دقت اندازه گیری مولتی متر است.
مولتی متر آنالوگ: در مولتی متر آنالوگ از عقربه ای برای نشان دادن مقدار عدد خوانده شده توسط مولتی متر (که ممکن است ولتاژ، جریان و...
باشد) استفاده می شود.
با مولتی متر آنالوگ نمی توان تغییرات بسیار کوچک در حد چند دهم و یا چند صدم را اندازه گیری کرد که یکی از مشکلات رایج در مولتی متر آنالوگ است و محاسبه ی مقادیر حک شده بر روی این نوع مولتی متر، وقت زیادی را طالب است و خواندن این مقادیر هم دشوار است و باید با ذره بین آن را خواند!
و از طرف دیگر عقربه ی مولتی متر آنالوگ بسیار حساس است و با ضربه وارد شدن به مولتی متر، این عقربه آسیب می بیند.
در شکل زیر یک مولتی متر آنالوگ مشاهده می کنید:
مولتی متر دیجیتال: در این نوع مولتی متر از نمایشگر کریستال مایع
(LCD=Liquid Crystal Displays) برای نشان دادن عدد خوانده شده توسط مولتی متر استفاده می شود که با ضربه وارد شدن به مولتی متر، این نمایشگر خراب نمی شود و مقدار خوانده شده توسط مولتی متر را بسیار دقیق و در حد چند صدم ولت اختلاف نشان می دهد.
در شکل زیر یک مولتی متر دیجیتال را که به باتری 9V وصل است، مشاهده می کنید:
نکته: مقاومت ورودی مولتی متر دیجیتال برای اندازه گیری ولتاژ در حد 10MΩ است که ولتاژ خوانده شده را با چند صدم ولت خطا نشان می دهد در حالی که مقاومت ورودی مولتی متر آنالوگ در حد 10KΩ است که مقدار خوانده شده را با اختلافی در حد 2 تا 3 ولت نشان می دهد.
نکته: در مولتی متر های دیجیتال خوب (در حد 50000 تومان) عدد خوانده شده توسط آن، پس از جدا شدن از عنصر (مثلاً مقاومت، ولتاژ و...) همچنان نشان داده می شود ولی در مولتی متر آنالوگ پس از جدا شدن مولتی متر از عنصر، مولتی متر عدد صفر را نشان می دهد.
محدوده ی اندازه گیری برای مولتی متر آنالوگ خوب به صورت زیر می باشد:
1) ولتاژ:
DC: 1KV-300V-100V-30V-10V-3V-1V (مقاومت ورودی 20KΩ/V است)
AC: 1KV-300V-100V-10V-3V (مقاومت ورودی 5KΩ/V است)
2) جریان:
DC: 3A-300mA-30mA-3mA-300µA
AC: 3A-300mA-30mA-3mA
3) مقاومت: 50KΩ-5KΩ-500Ω-50Ω
و محدوده ی اندازه گیری برای مولتی متر دیجیتال خوب به صورت زیر می باشد:
1) ولتاژ:
DC: 1KV-200V-20V-2V-200mV (مقاومت ورودی (10MΩ
AC: 750V-200V-20V-2V-200mV (مقاومت ورودی 10MΩ/V است که با یک خازن 100pF موازی است)
2) جریان:
DC: 2A-200mA-20mA-2mA-200µA
AC: 2A-200mA-20mA-2mA-200µA
3) مقاومت: 20MΩ-2MΩ-200KΩ-20KΩ-2KΩ-200Ω
نکته: هرچه مقاومت ورودی در مولتی متر بیشتر باشد، دقت اندازه گیری آن هم بیشتر خواهد شد.
نکته: در بیشتر مولتی متر ها فیوزی در قسمت ورودی مولتی متر قرار دارد که کار محافظت مولتی متر را انجام می دهد.
مثلاً اگر مولتی متر را بر روی 20V تنظیم کرده باشیم و اشتباهاً آن را به برق 100V وصل کنیم، در این صورت جریان زیادی از ورودی مولتی متر می گذرد که با ذوب شدن فیوز، به مولتی متر آسیبی نمی رسد در شکل زیر نوعی فیوز بکار رفته در مولتی متر را می بینید:
نکته: در مولتی متر های ارزان قیمت، حتی با سوختن فیوز محافظ، آی سی های بکار رفته در مولتی متر می سوزد و دیگر مولتی متر به درد نمی خورد.
سؤال خیلی مهم: مولتی متر را چگونه باید به مدار ببندیم و مورد استفاده قرار دهیم؟
برای بستن مولتی متر سه حالت وجود دارد:
1) بخواهیم مقدار مقاومتی را توسط مولتی متر اندازه گیری کنیم که در این صورت باید مولتی متر را به طور موازی به مقاومت وصل کنیم یعنی دو سر مولتی متر را به دو سر مقاومت وصل کرد و باید دقت کرد که مقاومت یا بیرون مدار باشد (یعنی به طور کامل از مدار جدا باشد) و یا اگر مقاومت در مدار قرار دارد، باید مدار خاموش باشد (یعنی از مقاومت هیچ جریانی عبور نکند) چرا؟
چون مولتی متر ها ولتاژ کوچکی را به درون مقاومت تزریق می کنند و با تغییر این ولتاژ مقدار مقاومت را نشان می دهند و اگر از مقاومت جریان عبور کند، مولتی متر نمی تواند مقدار مقاومت را بخواند.
البته باید دقت کنید که درجه ی مولتی متر بر روی مقاومت تنظیم شده باشد.
شکل زیر مطالب گفته شده را نشان می دهد:
1) بخواهیم مقدار مقاومتی را توسط مولتی متر اندازه گیری کنیم که در این صورت باید مولتی متر را به طور موازی به مقاومت وصل کنیم یعنی دو سر مولتی متر را به دو سر مقاومت وصل کرد و باید دقت کرد که مقاومت یا بیرون مدار باشد (یعنی به طور کامل از مدار جدا باشد) و یا اگر مقاومت در مدار قرار دارد، باید مدار خاموش باشد (یعنی از مقاومت هیچ جریانی عبور نکند) چرا؟
شکل زیر مطالب گفته شده را نشان می دهد: 2)بخاهیم ولتاژی را اندازه گیری کنیم که در این صورت ابتدا باید مطمئن شویم که این ولتاژ در محدوده ی اندازه گیری مولتی متر وجود دارد مثلاً اگر می خواهیم ولتاژ برق شهر را با مولتی متر اندازه گیری کنیم، باید مولتی متر در محدوده ی 750V-AC قرار بگیرد تا آسیب نبیند و سپس باید مولتی را به طور موازی به ولتاژ مورد نظر وصل کرد به این صورت که برای برق DC یک سر مولتی متر را به سیم منفی (سری از مولتی متر که معمولاً مشکی است) و سر دیگر آن را به سیم مثبت (یعنی سری که معمولاً قرمز است) وصل کرد و اگر برق AC باشد، در این صورت یک سر مولتی متر را به سیم نول [صفر ولت] و سر دیگر را به سیم فاز وصل کنید و یا یکی از سر ها را به سیم فاز1 و سر دیگر را به سیم فاز2 وصل کنید.
شکل زیر نحوه ی این کار را نشان می دهد: سؤال بی ربط: برق سه فاز چیست؟
برقی است که دارای سه سیم فاز و یک سیم نول است که این سه سیم فاز به ترتیب فاز قرمز (Red)، سبز (Green) و آبی (Blue) می باشد که هرکدام از این فازها با هم 120 درجه اختلاف دارند.
3) بخواهیم جریانی را اندازه گیری کنیم که در این صورت اگر آن جریان مسقتیم بود مولتی متر را در قسمت اندازه گیری جریان مستقیم قرار می دهیم و اگر آن جریان متناوب بود، مولتی متر را در قسمت اندازه گیری جریان متناوب قرار می دهیم و سپس باید مولتی متر را به صورت متوالی به مدار بست به صورت شکل زیر: برای اندازه گیری دیود شما مولتی متر را در قسمت دیود سنج که با نماد دیود مشخص شده است، قرار دهید و سیم مشکی مولتی متر را به کاتد دیود و سیم قرمز مولتی متر را به آند دیود وصل کنید (تعریف کاتد و آند در یک دیود، در سطح 2 گفته شد) و عدد نشان داده شده بر روی مولتی متر، مقاومت داخلی دیود را نشان می دهد.
برای اندازه گیری بهره ی جریان ترانزیستور (که در سطح 7 گفته می شود) باید مولتی متر را در قسمت ترانزیستور سنج قرار دهید و با دانستن اینکه ترانزیستور NPN یا PNP است و با دانستن چیدمان پایه های ترانزیستور این کار را انجام دهید.
برای اندازه گیری دما مولتی متر را در این حالت تنظیم کنید.
نکته: وسایل اندازه گیری دیگری وجود دارند.
مانند فرکانس متر، خازن سنج، کریستال سنج، وات متر، ولت سنج و آمپر سنج که هریک به ترتیب مخصوص اندازه گیری فرکنس، ظرفیت خازن، فرکانس کاری کریستال، توان مدار، ولتاژ مدار و جریان مدار است که به صورت مجزا عرضه می شوند.
با نحوه ی کار اینگونه وسایل به غیر از ولت سنج و آمپر سنج در سطح 8 آشنا می شوید.
چون بیشتر این وسایل در تعمیر مدار کاربرد دارند.
سلف ها و ترانس ها: این مبحث از الکترونیک، بسیار گسترده است و پرداختن به آن بسیار طولانی است ولی سعی می کنیم تا آنجا که امکان دارد، این قسمت را خلاصه کنیم.
سؤال: سلف چیست؟
سلف یعنی سیم پیچ.
یعنی سلف از پیچیده شده سیم بر روی یک استوانه ی فلزی (که از جنس فریت یا همان آهن نرم است) که به این استوانه ی فلزی مغزی می گویند، تشکیل شده است و یا سلف از پیچیده شدن سیم به دور خود تشکیل می شود.
سلف کاربرد بسیار وسیعی دارد ولی از مقاومت ها و خازن ها کمتر استفاده می شود به طوری که مقاومت و خازن را در هر مداری استفاده می شوند ولی سلف در بعضی از مدارها استفاده می شود.
سلف در منابع تغذیه، فرستنده ها و گیرنده ها و در ترانس بیشترین کاربرد را دارد.
وقتی از درون سلف جریان الکتریکی عبور می کند، در این صورت در اطراف سلف میدان مغناطیسی به وجود می آید (میدان مغناطیسی فضای اطراف یک آهنربا یا هر وسیله ای است که بتواند آهن را جذب کند [و یا میدان مغناطیسی فضای اطراف وسیله ای است که بتواند فلزاتی را که دارای خاصیت مغناطیسی هستند، جذب کند یعنی فلزات: آهن، کبالت، نیکل، گادولینیوم، تربیم، دیسپروزیوم، هولمیوم، و اِربیم]) و در این حالت سلف می تواند جریان را در میدان مغناطیسی ذخیره کند.
در نقشه های شماتیک سلف را با نمایش می دهند و سلف متغیر را با نشان می دهند و با حرف L آن را مشخص می کنند.
نکته: ظرفیت سلف بر حسب هانری می باشد و چون هانری یکای بزرگی است (از نظر تعداد رقم.
مثلاً 1µH برابر 0.000001H است)، بنابراین از یکاهای (یکا یعنی واحد اندازه گیری) کوچکتر (از نظر تعداد رقم) استفاده می شود مانند میلی هانری و...
.
نکته: در مورد چگونگی استفاده از سلف و اینکه چگونه سلفی با ظرفیت X هانری درست کنیم، در سطح 7 صحبت خواهد شد.
سؤال: سیم لاکی چیست؟
سیمی مسی است که بر روی مس آن لایه ای عایق که همان لاک است کشیده شده است.
سیم لاکی بسیار پرکاربرد است که بعداً خودتان کاربردش را متوجّه خواهید شد!
(یکی از کاربرد های سیم لاکی سیم مویی [که مانند مو باریک است!] است.
سیم مویی لاکی در سلف ها و ترانس ها بسیار به کار می رود) سؤال: چرا از سیم لاکی استفاده می کنیم؟
چون سیم لاکی از سیم معمولی کمتر فضا را اشغال می کند.
همانطور که گفته شد، سیم لاکی از یک سیم مسی تشکیل شده است که لایه ای بسیاز نازک از یک لاک عایق بر روی آن کشیده شده است و حالا ما همان سیم مسی را در نظر می گیریم اگر لایه ی پلاستیکی بر روی این سیم مسی بکشیم، به سیم معمولی تبدیل می شود که فضای بیشتری را اشغال می کند.
در ضمن اگر سیم معمولی گرم شود، پلاستیک آن ذوب می شود در حالی که سیم لاکی قدرت تحمّل گرمای بالاتری را دارد.
سؤال: ترانس چیست؟
ترانس از دو سیم پیچ تشکیل شده است که اگر برق متناوب وارد یکی از سیم پیچ ها شود، در سیم پیچ دوم، ولتاژی بیشتر یا کمتر و یا برابر با ولتاژ سیم پیچ اوّل، در سیم پیچ دوم به وجود می آید.
نکته: نام دیگر ترانس، ترانسفورمر می باشد که معمولاً به ترانس های کوچک ترانسفورمر می گویند و یک نام دیگر ترانس، ترانسفورماتور می باشد که معمولاً به ترانس های بزرگ گفته می شود.
نکته: ترانس ها برای کار با برق متناوب طراحی شده اند.
سؤال: کاربرد ترانس چیست؟
ترانس ها کاربرد بسیار زیادی دارند.
ترانس ها به انواع مختلفی تقسیم می شوند که هر کدام از این انواع ترانس، کاربرد مخصوص به خود را دارد.
مثلاً ترانس های افزاینده، ولتاژ برق متناوب را زیاد می کنند، ترانس های کاهنده، ولتاژ برق را کم می کنند و...
و کاربرد ترانس های افزاینده در نیروگاه های برق برای فرستادن برق به مناطق دور دست است (همانطور که گفتیم، مقاومت مانع از عبور جریان می شود و وقتی ولتاژ برق توسط ترانس های افزاینده زیاد می شود، در این صورت جریان برق کم می شود و مقاومت کمتری از عبور جریان جلوگیری می کند و با این کار توان کمی درسیم ها تلف شده و به گرما تبدیل می شود)، کاربرد ترانس های کاهنده در نیروگاه های برق، لوازم الکتریکی و مدارات الکتریکی است در مورد کاربرد ترانس های دیگر در ادامه ی همین مبحث صحبت می کنیم.
سؤال: ترانس از چه چیزی ساخته شده و چگونه کار می کند؟
ترانس از دو سیم پیچ لاکی مجزا که بر روی یک مغزی آهنی پیچیده شده اند، ساخته می شود به طوری که یکی از این سیم پیچ ها تعداد دور کمتر و سیم پیچ دیگر تعداد دور بیشتری دارد و به یکی از این سیم پیچ ها، سیم پیچ اولیّه و به سیم پیچ دوم، سیم پیچ ثانویه می گویند و در ترانس افزاینده، سیم پیچ اولیّه تعداد دور کمتر و سیم پیچ ثانویه تعداد دور بیشتری دارد و هنگامی که برق متناوب وارد سیم پیچ اولیّه می شود، در این حالت میدان مغناطیسی متناوبی که قطب شمال و جنوب آن دائماً در حال تغییر است در اطراف سیم پیچ اولیّه ایجاد می شود که این میدان متغیر بر روی سیم پیچ دوم و هسته ی فلزی اثر گذاشته و باعث می شود در سیم پیچ ثانویه ولتاژ بیشتری نسبت به سیم پیچ اولیّه و با جریان کمتر ایجاد شود و در ترانس کاهنده این قضیه بر عکس است یعنی سیم پیچ اولیّه تعداد دور بیشتری نسبت به ثانویه دارد.
نکته: ترانسفورمر های کاهنده را در اکثر مدارات پر مصرف مشاهده می کنید.
مانند ضبط صوت، تلویزیون و...
سؤال: انواع ترانس را نام ببرید.
1) ترانس های صوتی (که به آنها چوک می گویند.
مانند چوک بلندگو و یا چوک رابط که برای کوپلاژ فرکانس های صوتی از 20Hz تا 20KHz بکار می روند) 2) ترانس های فرکانس بالا (که در فرکانس های 100KHz به بالا کار می کنند) 3) ترانس های افزاینده (برای افزایش دادن ولتاژ.
این ترانس ها وقتی جریان از آنها عبور می کند به شدت داغ می شوند و برای جلوگیری از داغ شدن آنها، آنها را در طشتی از روغن شناور می کنند و این ترانس ها خیلی بزرگ هستند به اندازه ی تقریبی یک تلویزیون و آنها را در بالای بعضی از تیر های برق مشاهده کنید) 4) ترانس های کاهنده (برای کم کردن ولتاژ برق و افزایش جریان آن مانند دستگاه جوش کاری که ولتاژ برق شهر را کم می کند و جریان زیادی تا 100A ایجاد می کند) 5) ترانس دو سر (که اولیّه و ثانویه ندارد و فقط دو سر دارد و نوعی سلف است.
مانند ترانس مهتابی که برای کم کردن جریان برق بدون تغییر ولتاژ است و یا مانند ترانس موجود در ریش تراش برقی که میدان مغناطیسی در اطراف خود به وجود می آورد و جریان برق را کم می کند) 6) ترانس چند سر (این ترانس ممکن است چند سر (بیشتر از دو سر) در ثانویه و یا در اولیّه داشته باشد که تراس چند سر در ثانویه بیشتر در آداپتور ها به کار می رود (آداپتور در ادامه ی همین قسمت تعریف می شود) و ترانس چند سر در اولیّه برای برق سه فاز و یا برق چند فاز استفاده می شود) در شکل های زیر چند نوع ترانس مشاهده می کنید: سؤال: برق متناوب چیست؟
برقی است که ولتاژ و جریان آن دائماً در حال تغییر است یعنی هم مقدا ولتاژ و هم مقدار جریان برق در یک لحظه مثبت، در لحظه ای دیگر صفر و در لحظه ای دیگر منفی می شود.
برق متناوب دارای فرکانس است (فرکانس قبلاً تعریف شده است).
به این صورت که هرچه فرکانس بیشتر شود، تعداد این تغییرات بیشتر می شود.
سؤال: r.m.s برق شهر چیست؟
r.m.s نوعی معیار است که با آن مقدار برق شهر را در لحظه ی صفر (یعنی از وقتی که ژنراتور برق شروع به کار می کند) مشخص می کند.
برای تعریف r.m.s نیاز به تعاریف ویژه داریم که در سطوح بعد ذکر خواهند شد.
بیشترین مقدار r.m.s برق شهر 380V می باشد که مقدار قله (حداکثر افزایش ولتاژ برق شهر با گذشت زمان) می باشد.
و r.m.s اصلی برق شهر 220V است.
در ترانس ها رابطه ی بین ولتاژ، جریان و تعداد سیم پیچ ها به صورت زیر می باشد: اگر V1، I1 و N1 به ترتیب ولتاژ، جریان و تعداد دور اولیّه باشد و V2، I2 و N2 به ترتیب ولتاژ، جریان و تعداد دور ثانویه باشد در این صورت داریم: V1÷V2=I2÷I1 و N1÷N2=V1÷V2 و N1÷N2=I2÷I1 و در روابط بالا مشاهده می کنیم که جریان با تعداد دور سیم پیچ ها و با مقدار ولتاژ نسبت عکس دارد یعنی اگر تعداد دور سیم پیچ (چه اولیّه و چه ثانویه) بیشتر شود، جریان کمتری در آن سیم پیچ به وجود می آید و بر عکس و هرچه ولتاژ سیم پیچ (چه اولیّه و چه ثانویه) بیشتر باشد، در این صورت جریان کمتری در آن سیم پیچ موجود است و بر عکس.
نکته: در مورد اتصال و به هم بستن چن سلف و یا چند ترانس به شکل ستاره، مثلث و...
در سطح های بعدی صحبت می کنیم.
نکته: ترانس های مخصوص ولتاژ اصلی (220V) در دو نوع کاهنده و افزاینده وجود دارند که نوع افزاینده آن بسیار بزرگ بوده و برای نیرو گاه ها استفاده می شود و نوع کاهنده ی آن در بیشتر مدارهای الکترونیکی توان بالا (که باتری نمی تواند توان این مدارها را تأمین کند)، به کار می رود.
این ترانس ها به صورت دو سر و یا چند سر تولید می شوند که معمولاً ولتاژ های زیر را ارائه می دهند (به صورت متناوبAC ): 1/5V-3V-4/5V-6V-9V-12V-15V-18V-24V-32V-36V-…-110V مغزی این نوع ترانس ها به صورت فلزی می باشد که از قرار گرفتن چندین برگه فلز بر روی هم ایجاد می شود که این برگه فلز ها با چسب سیلیکونی بر روی هم قرار دارند.
نکته: توان ترانس بر حسب ولت آمپر (V.A) یا وات می باشد که در مورد آن بعداً مفصلاً صحبت می کنیم.
نکته: ترانس را در نقشه های شماتیک با نمایش می دهند و با نام Tr مشخص می کنند.
و سه خط موازی آن نشان دهنده ی وجود هسته ی آهنی است.
نکته: ترانس سه سر را با نشان می دهند و ترانس چهار سر را با نشان می دهند و ترانس X سر را با نشان می دهند.
نکته: در ترانس چند سر مثلاً ترانس X سر 9V، ولتاژ بین سر اوّل و سر آخر ترانس، 9V خواهد بود و ولی ولتاژ بین هر سر داخلی با سر اوّل کمتر از 9V خواهد بود.
مثلاً ترانس 9V سه سر را در نظر می گیریم (مانند شکل زیر) که در این ترانس ولتاژ سر اوّل و سر آخر آن 9V است در حالی که ولتاژ یکی از سر اوّل یا آخر با سر وسط در این ترانس 4/5V است.
سؤال: آداپتور چیست؟
آداپتور تشکیل شده است از یک ترانس چند سر که به یک مدار یکسو کننده وصل است به طوری که در خروجی آداپتور برق DC وجود دارد.
آداپتور ها انواع بسیار گوناگونی دارند که نام بردن همه ی مدل های آن چند برگه ی A4 را پر می کند!!!.
بیشتر آداپتورها دارای کلید حرکتی هستند که با حرکت دادن این کلید ولتاژ خروجی آن تغییر می کند به این صورت که این آداپتورها دارای ترانس چند سری هستند که ولتاژ هر کدام از این سر ها نسبت به سر اوّل به صورت پلّه ای افزایش می یابد مثلاً در آداپتور 12V دارای ترانس هشت سر، ولتاژ سر دوم تا سر هشتم، نسبت به سر اوّل به صورت زیر است: 1/5V-3V-4/5V-6V-7/5V-9V-12V که بعد از یکسو شدن در خروجی به صورت مستقیم در می آید.
(شکل زیر راببینید) سؤال: تثبیت کردن ولتاژ (رگوله کردن=Regulator) یعنی چه؟
یعنی اینکه ولتاژ خروجی صرف نظر از ولتاژ ورودی، همواره ثابت باشد.
مثلاً اگر آداپتور 12V، ولتاژش رگوله نشده باشد، ممکن است ولتاژ خروجی آن به 18V برسد!
که با ولت متر می توان آن را اندازه گیری کرد ولی بعد از رگوله شدن، مقدار آن فقط 12V خواهد بود.
نکته: اگر آداپتوری رگوله نشده باشد، ممکن است هنگام وصل کردن آن به مدار، ولتاژ زیاد آن به مدار آسیب برساند.
نکته: تثبیت کننده های ولتاژ معمولاً در 90% حالات به صورت تمام IC هستند.
مانند آی سی 7805 که تثبیت کننده ولتاژ 5V می باشد.
سؤال: علت داغ شدن آداپتور و یا داغ شدن ترانس چیست؟
اگر بیش از حد از ترانس یا آداپتور جریان کشیده شود، داغ می شوند.
مثلاً اگر بر روی آداپتور 12V نوشته شده باشد حداکثر جریان دهی 500mA (Current=500mA) در این صورت اگر جریان بیشتری از 500mA از آداپتور کشیده شود، آداپتور داغ می شود و باید آداپتوری را انتخاب کرد که جریان دهی بیشتری دارد مثلاً 1A و در مورد ترانس ها نیز این مسأله صادق است و هرچه جریان دهی یک ترانس یا آداپتور بیشتر شود، در این صورت اندازه و قیمت آن هم زیاد تر می شود.
یک ترانس 12V-2A حدود 4000 تومان می ارزد!
سؤال: آیا می توان با یک باتری 9V و یک ترانس، یک مهتابی را روشن کرد؟
جواب: بله!!!
در این مورد بعداً صحبت می کنیم.
7) منبع تغذیه (Power Supply): سؤال: منبع تغذیه چیست؟
قبل از پاسخ دادن به این سؤال باید بگوییم منبع تغذیه را به جرأت می توان گمنام ترین قسمت یک مدار دانست به طوری که بعضی از دانشجویان رشته ی الکترونیک هم آن را نمی شناسند!!!؛ منبع تغذیه بخشی از مدار است که به مدار توان و انرژی می دهد در واقع بدون منبع تغذیه هیچ مداری به درد نمی خورد!
منبع تغذیه می تواند باتری، دینام، ترانس، آداپتور و یا هر وسیله ای باشد که به مدار انرژی می دهد.
تمام وسایل الکترونیکی مانند کامپیوتر ها، تلفن های همراه، ساعت و...
بدون منبع تغذیه باید دور انداخته شوند!
سؤال: منبع تغذیه ی آزمایشگاهی چیست و فرق آن با آداپتور در چه چیزی است؟
منبع تغذیه ی آزمایشگاهی به منبعی می گویند که بتوان ولتاژ و جریان خروجی آن را به صورت دلخواه تنظیم کرد و فرق آن با آداپتور در این است که آداپتور ها ولتاژ های ثابتی را ارائه می کند ولی تغذیه ی آزمایشگاهی هر ولتاژی (تا حداکثر ولتاژ منبع آزمایشگاهی) را با هر جریانی (تا حداکثر جریان منبع آزمایشگاهی) ارائه می کند به این صورت که این نوع منبع تغذیه دارای پتانسیومتر هایی است (پتانسیومتر قبلاً تعریف شد) که با آنها می توان مقدار ولتاژ و جریان را به صورت دلخواه تنظیم کرد (مثلاً 6/28V یا 1/34A).
نکته: عملکرد منبع تغذیه در مدار خیلی مهم است.
مثلاً همانطور که گفته شد، آداپتور 12V را در نظر می گیریم که در صورت تثبیت نشده بودن ولتاژ آن، ممکن است این ولتاژ به 18V هم برسد که این ولتاژ می تواند به بعضی از مدار ها آسیب برساند و یا برق شهر (220V) را به عنوان یک منبع تغذیه در نظر می گیریم؛ برق شهر دائماً در حال نوسان است و این نوسان باعث می شود که r.m.s اصلی برق شهر که همان 220V است دائماً در حال تغییر باشد و با نوسانات شدید برق شهر مقدار r.m.s اصلی برق شهر حتی به 260V نیز می رسد!!!
که کم و زیاد شدن نور چراغها در بعضی اوقات نشان دهنده ی این مطلب است و این نوسانات می تواند به وسایل الکتریکی آسیب برساند بنابراین از تثبیت کتتده های ولتاژ در مسیر برق شهر استفاده می کنند (مانند ترانس یخچال و کامپیوتر).
نکته: اگر در یک مدار صوتی و یک تقویت کننده ی صوتی، ولتاژی کمتر و یا بیشتر از ولتاژ نامی وسیله به آن داده شود، در این صورت ممکن است اعوجاج و نوییز فراوانی وارد مدار صوتی شود و این مدار صوتی، صدای هوم زیادی تولید کند.
نکته: اگر جریان مصرفی یک مدار صوتی کمتر از مقدار نامی آن باشد، در این صورت این مدار صوتی عملکرد خوبی را از خود نشان نخواهد داد.
(مثلاً اگر جریان نامی مدار صوتی مانند رادیو 1/5A باشد در حالی که ما منبع تغذیه ای با جریان 500mA را به آن وصل کنیم، در این صورت مدار عملکرد خوبی نخواهد داشت) ما دو نوع منبع تغذیه داریم: 1) تثبیت شده 2) تثبیت نشده که در مورد این دو نوع منبع در قسمت های بالا به اندازه ی کافی صحبت کردیم.
نکته: بعضی از منابع تغذیه در برابر مقدار جریان مصرفی و یا افزایش ولتاژ محافظت نشده اند که در این صورت اگر تغییری در ولتاز و جریان منبع انجام شود، در این صورت منبع آسیب خواهد دید و ممکن است قطعات داخلی منبع بیش از حد داغ شده و یا حتی بسوزند.
برخی از این تغییرات مانند اتصال کوتاه شدن دو سر خروجی منبع تغذیه است (اگر دو سر خروجی یک ترانس و یا یک آداپتور اتصال کوتاه شود، در این صورت آن ترانس و یا آداپتور شروع به داغ شدن می کنند به طوری که در ترانس این گرما به اندازه ای زیاد می شود که ترانس را ذوب می کند!!!
و یا در آداپتور باعث سوختن قطعات داخلی اش می شود.
اگر توانی بیشتر از توان نامی یک وسیله از آن وسیله کشیده شود، همین اتفاق رخ می دهد) و یا افزایش ولتاژ ورودی است.