دانلود مقاله ساختمان کعبه در طول تاریخ

ساختمان کعبه بوسیله فرشتگان:
بنای کعبه نخستین بار بوسیله فرشتگان انجام گرفت و این پیش از خلقت حضرت آدم(ع) بود.
شرح آنرا از معتبرترین و کهنترین کتاب تاریخی; یعنی «اخبار مکه ما جاءفیها من الآثار» می آوریم که نویسنده آن ابوالولید محمدبن عبدالله بن احمد ارزقی غسانی مکی متولد قرن دوم هجری است.

او در تاریخ خود در مورد ساختمان کعبه بوسیله فرشتگان چنین می نویسد:
«ابوالولید از علی بن هارون بن مسلم عجلی از پدرش از قول قاسم بن عبدالرحمن انصاری نقل می کند که وی می گفت: محمد بن علی بن حسین1 برای من نقل کرد که همراه پدرم علی بن الحسین2 در مکه بودم در حالی که پدرم مشغول طواف برگرد کعبه بود و من در پشت سر او حرکت می کردم ناگاه مردی با قامتی کشیده دست بر دوش پدرم نهاد.

پدرم روی خود را به سوی او نمود.

او گفت: ای پسر دختر پیامبر اسلام.

سلام بر تو باد از تو پرسشی دارم.

پدرم سکوت کرد من به همراه آن مرد همچنان به دنبال پدرم حرکت می کردیم تا اینکه هفت دور طواف او به پایان رسید و به حجر اسماعیل رفت و در زیر ناودان به نماز ایستاد.

من و آن مرد همچنان پشت سر پدرم بودیم تا اینکه نماز طواف رابه پایان رسانید سپس روی خویش را به سوی من گردانید و من بطرفش رفته در کنارش نشستم.

فرمود: ای محمد!

سؤال کننده کجا رفت؟

من به ان مرد اشاره کردم و او آمد و در برابر پدرم نشست.

پدرم خطاب به وی فرمود: از چه می پرسی؟

کفت: می خواهم در باراه آغاز این خانه و چگونگی طواف بدور آن بپرسم که چرا و از چه زمان و چگونه و کجا بوده است؟
پدرم فرمود: بسیار خوب تو اهل کجا هستی؟

گفت: از شام هستم.

فرمود: در چه منطقه ای از شام سکونت داری؟

گفت : در بیت المقدس.

فرمود: آیا تورات و انجیل را مطالعه کرده ای؟

گفت:آری.

پدرم فرمود ای برادر شامی با دقت به سخنانم گوش فرا ده و ان را حفظ کن و سپس از من به حق و درستی روایت کن.

آغاز طواف بر این خانه چنین بود که: چون خداوند- عزوجل-به فرشتگان فرمود: می خواهم در زمین خلیفه ای قرار دهم.

فرشتگان گفتند: « خدایا !

خلیفه ای غیر از ما؟!

از کسانی که در زمین ظلم کرده و خون می ریزند و به یکدیگر حسد وخشم و ستم می ورزند؟

پروردگارا!

آن خلیفه را از ما قرار ده که ما در زمین تباهی نکرده و و رشک نمی ورزیم و خشم ستم به یکدیگر نمی کنیم و تنها تو را ستایش و تسبیح می گوییم و تو را تقدیس می کنیم و فرمانبردار تو بوده و از فرمان تو سرکشی نمی کنیم».
خداوند متعال فرمود: «من آنچه را که شما نمی دانید می دانم».

فرشتگان تصور کردند انچه که در جواب خداوند گفته اند رد فرمان او بوده و خداوند از گفته انان به خشم آمده است.

آنان به عرش خداوند پناه برده و از بیم خشم او گریستند و سه ساعت گرد عرش خداوند طواف کردند.

خداوند به ایشان نگریست و رحمت خویش را بر ایشان نازل گردانید و در زیر عرش خود خانه ای بر چهار ستون از زبرجد بنا کرد و ان را بوسیله یاقوت احمد پوشانید.

آن خانه« ضراع» نام گرفت.

آنگاه خداوند به فرشتگان فرمود: عرش را رها کرده گرد این خانه طواف کنید.

گوید: پس فرشتگان از آن به بعد گرد آن خانه طواف می کردند و طواف به دور ان آسانتر از طواف بدور عرش بود و آن همان بیت المعمور است که خداوند از آن نام برده است.

در هر شبانه روز هفتاد هزار فرشته بدان وارد گشته و طواف می کنند و خارج می شوند و دیگر هرگز بدانجا باز نمی گردند.
آنگاه خداوند فرشتگان را به زمین گسیل داشت و فرمان داد که برای من خانه ای در زمین همچون این خانه بسازید.

و خداوند به خلق خود در زمین فرمان داد که بر گرد این خانه طواف کنند همچنانکه فرشتگان و اهل آسمان بر بیت المعمور طواف می کنند.
آن مرد گفت: ای فرزند دختر رسول خدا(ص) درست فرمودی.

آری اینچنین بوده است.1
در جای دیگری نیز از محمد بن منکدر روایت کرده است که گفت: اولین کاری که آدم(ع) به هنگام فرود امدن از آسمان به زمین انجام داد همانا طواف برگرد خانه بود.پس فرشتگان در طواف با او برخورد نموده گفتند: ای آدم حج تو مقبول باد.

همانا ما دوهزار سال پیش از تو بر این خانه طواف کرده ایم.
و نیز از ابن عباس روایت کرده است که گفت: آدم (ع) حج گذارد و بر گرد خانه فهت بار طواف نمود.

فرشتگان در طواف او را دیدند و گفتند: ای آدم حج تو مقبول باد ما دو هزار سال پیش از تو بر این خانه حج گزارده ایم.

آدم(ع) پرسید: شما در طواف خود چه می گویید؟

گفتند: ما چنین می گوییم« سبحان الله و الحمد الله و لا اله الا الله و الله اکبر».

ادم (ع) گفت: « لا حول و لا قوه الا بالله» را بدان اضافه کنید.

فرشتگان نیز چنین کردند.

سپس ابراهیم (ع) پس از آنتکه خانه را ساخت و به طواف بر گرد آن مشغول شد فرشتگان در حال طواف به او برخورد نمودند و سلامش کردند.

ابراهیم(ع) پرسید شما در طواف خود چه می گویید؟

گفتند: پیش از روزگار آدم(ع) سبحان الله و الحمد الله و لا اله الا الله و الله اکبر» و چون به آدم(ع) گفتیم فرمودند: کلمات« لا حول و لا قوه الا بالله » را هم به ان اضافه کنید .

ابراهیم (ع) فرمود به آن نیز «والعلی العظیم» را هم بیفزائید.

پس فرشتگان چنین کردند.

1

ساختمان کعبه به وسیله آدم(ع):
دومین بار که کعبه ساخته شد بوسیه آدم(ع) بوده است.

ازرقی در کتاب تاریخ خود چنین آورده است:
ابو الولید از قول پدر بزرگ خویش از سعید ین سالم از طلحه بن عمر و حضرمی از عطاء بن ابی رباح از ابن عباس نقل می کند که گفت: چون خداوند آدم را از بهشت به سوی زمین راند آدم گفت: پروردگارا!

برای من چه اتفاقی افتاده است که دیگر صدای شیطان را نمی شنوم و وجود انان را در اطراف خود احساس نمی کنم؟

ندا آمد که ای آدم این نتیجه اشتباه و خطای توست ولی برو و برای من خانه ای بساز و برگرد آن طواف کن و مرا یاد کن همانگونه که فرشتگان رفتار می کنند و بر گرد عرش من می گردند.

آدم(ع) شروع به گام بر داشتن کرد بطوریکه زمین برای او در نور دیده شد تا اینکه به مکه رسید و بیت الحرام را در آن ساخت.
«ابن عباس» نخستین کسی که اساس خانه را نهاد و در آن نماز گذارد و بر آن طواف کرد آدم (ع) بود تا اینکه خداوند طوفان را که خشمی از سوی پروردگار و بدبختی بود نازل گردانید و چون طوفان با پایان رسید بوی خوش آدم از میان رفت.
گوید: طوفان به سرزمین«سند» و «هند» و جایگاه خانه خدا در طوفان از بین رفت تا آنکه خداوند متعال ابراهیم و اسماعیل را برانگیخت و آن دو پایه ها و نشانه های کعبه را از نو برافراشتند و قریش پس از آن بار دیگر آن را ساختند و این خانه در برابر بیت المعمور قرار دارد بطوریکه اگر بیت المعمور سقوط نماید بر آن سقوط می کند.
گوید: طوفان به سرزمین«سند» و «هند» و جایگاه خانه خدا در طوفان از بین رفت تا آنکه خداوند متعال ابراهیم و اسماعیل را برانگیخت و آن دو پایه ها و نشانه های کعبه را از نو برافراشتند و قریش پس از آن بار دیگر آن را ساختند و این خانه در برابر بیت المعمور قرار دارد بطوریکه اگر بیت المعمور سقوط نماید بر آن سقوط می کند.

سابقه و پیشینه موضوع: ان اول بیت وضع للناس للذی و نیزدر تاریخ الخمیس1 اینگونه آمده : ابن عباس روایت کرده است که خداوند تبارک و تعالی به حضرت آدم (ع) وحی نمود که: من دارای حرمی در امتداد عرش خود هستم پس بدانجا برو و خانه ای برایم بساز آنگاه اعمالی را که فرشتگان در اطراف عرش من به جای می اورند تو نیز بر گرد آن انجام بده.

آنجا مکانی است که تو و آندسته از فرزندانت را که در اطاعت و سرسپردگی به من باشند مورد رحمت و مغفرتم قرار می دهم.

آدم گفت: ای پروردگار من چگونه این کار را انجام دهم در حالی که نه در توان من است و نه راهنمایی بر آن مکان دارم.

پس خداوند فرشته ای فرستاد تا آدم(ع) را به مکه راهنمایی کند.

آن دو راهی مکه شدند در بین راه هرگاه به مناطق سرسبز یا زیبایی بر می خوردند که نظر آدم را جلب می کرد به فرشته می گفت در همینجا فرود آییم زیرا آن مکان همین جا است!

فرشته بدو می گفت: آن مکان در پیش روی تو است.

تا اینکه وارد مکه شدند.

پس خانه کعبه را از پنج کوه«سینا» «حرا» «زیتا» «لبنان»و «جودی» بنا کردند.

پایه های خانه را از سنگهای کوه حرا ساخت و هنگامی که ساختمان ان را به پایان رسانید فرشته وی را به عرفات برد و اعمال و مناسکی را که مردم هم اکنون در آنجا انجام می دهد به او آموزش داد.

در«انوار التنزیل» چنین آمده است که: چون ادم و حوا در آنجا به هم رسیدند «عرفات» نامگذاری شد و در روایتی از ابن عباس آمده است: بدان جهت ان را «عرفات» نامند که ادم و حوا در آن مکان با هم جمع شدند.* (کعبه ومسجد الحرام در گذر تاریخ.

دکتر هادی انصاری.

صص 25-18)(ابن رسته.اعلاق النقیه ص 25) ساختمان کعبه بوسیله شیث(ع): پس از درگذشت ادم (ع) کعبه بوسیله فرزندش شیث (ع) بنا گردید.

«ازرقی» در تاریخ خود نام شیث را تقریح نکرده بلکه به عنتوان فرزندان ادم که پس از ادم کعبه را بنا نمودن اورده است.

این ساختمان تا هنگام طوفان برقرار بوده است.

اینک متن انچه که «ازرقی» در اخبار مکه خود در این باره آورده است: او از قول پدر بزرگ خود از سعیدبن سالم از عثمان ین ساج و او از وهب بن منبه نقل می کند: که چون ادم(ع) در گذشت خداوند خیمه ای را که از زیورهای بهشتی بوده و برای آرامش آدم بر او نازل گردانیده بود به آسمان برد آنگاه فرزندان آدم در جایگاه ان خیمه خانه ای از سنگ و گل ساختند که این خانه همواره آباد بود و یکی پس از دیگری آن را تعمیر می کردند تا اینکه دوران حضرت نوح (ع) رسید و طوفان آن را غرق کرد و جایگاهش را تغییر داد.

پس از آن بار دیگر جایگاه ان به ابراهیم(ع) راهنمایی گردید.

نویسنده«تاریخ الکعبه المغطمه»1 آورده است: نخستین کسی که خانه که خانه خدا را بنا کرد «شیث» بود و این بدان معنا است که اولین ساختمان کعبه پس از آدم (ع) از فرزندانش بوسیله شیث(ع) بوده است.

در «تاریخ الخمیس»2 اینگونه امده است: شیث فرزند آدم اولین شخصی است که خانه خدا را بنا کرد.

زیرا قبل از ساختمان او کعبه به صورت خیمه ای از یاقوت سرخ بوده که ادم بر گرد آن طواف کرده و بدان انس می ورزیده است.

زیرا این خیمه برای او از بهشت فرد آمده بود که پس از آن دوباره به آسمان برده شد و آدم برای حج از هند بدان جایگاه امد.* همان.

ص25 کعبه از زمان حضرت نوح تا دوران ابراهیم(ع) ابوالولید از پدر بزرگش از سعید بن سالم از ابن جریج و او از مجاهد نقل می کند که گفت: به هنگام طوفان نوح محل کعبه نا پدید شد و در دوران بین نوح و ابراهیم از دیده پنهان گردید.

نیز گفته است که جایگاه آن تپه ای سرخ رنگ بوده که سیل ها بر آن قرار نم یگرفت.

مردم نیز به همین مقدار می دانستند که جایگاه خانه در همان محدوده می باشد لیکن از محل قطعی آن اطلاعی در دست نداشتند.

ستمدیدگان و پناه جویان از گوشه و کنار زمین بدانجا می امدند و بدان متوسل می گشتند و دعای انان در این جایگاه همواره مورد استجابت قرار می گرفت.

مردم نیز بدان نقطه می آمدند و حج می گذاردند تا اینکه خداوند اراده کرد جایگاه خانه اش به وسیله ابراهیم(ع) ساخته شود و آیین او در آن نقطه آشکار گردد.

« واذبو انا لابراهیم مکان البیت»3 ویژگی های ساختمان کعبه به دست ابراهیم (ع): ابراهیم(ع) کعبه را بر پایه هایی استوار کرد که حضرت آدم (ع) بنا کرده بود.

در ساختمان کعبه هیچ گونه گل و آهکی بکار نرفت بلکه سنگها یکی بر دیگری قرار داده شدند.

کعبه مستطیل شکل بود.

کعبه دارای دو رکن حجر الاسود و یمانی بود و دو رکن دیگر آن از سمت حجر الاسماعیل (که هم اکنون ناودان بر فراز آن قرار دارد) به صورت گرد و نیمدایره ساخته شده بود.

در سمت راست درون خانه کعبه گودالی حفر شده بود به عمق سه ذراع که بدان خزانه کعبه می گفتند.

(هدایای ارسالی برای کعبه رذا در این گودال قرار می دادند) مانند زمان ما کعبه دری از سمت شرق داشت که به درون ان راه می یافت و به شکل مربع مستطیل بود اما مانند درهای چوبی و… باز و بسته نمی شد.

این در روی زمین بود و ارتفاع زیادی از زمین نداشت.

حجر الاسماعیل به صورت نیمدایره از چوب درخت اراک ساخته شده بود.

کعبه بدون سقف بود بنابراین ناودانی نیز نداشت .

کعبه دارای پرده نبود اولین شخصی که پرده بر آن آویخت«تبع حمیری»بود که پس از قرار دادن برای کعبه به این کار مبادرت ورزیدند.

ارتفاع کعبه از زمین نه ذراع بود.

عرض دیواری که در کعبه بر آن قرار داشت سی و دو ذراع بود.

دیوار مقابل ان سی و دو ذراع بود.

عرض دیوار سمت حجر بیست و دو ذراع بود.

دیوار مقابل آن یعنی فاصله میان رکن یمانی تارکن حجر الاسود بیست ذراع بود.

حضرت ابراهیم (ع) کعبه را چهار هزار سال پیش ساخت.* همان.صص 30-26 ساختمان کعبه به دست رهمیان و عمالقه: «تاریخ الغازی»1 در این باره چنین آورده است: ازرقی در «الاعلام» به سند خود از امیر المؤمنین علی بن ابی طالب (ع) درباره ساختمان کعبه از سوی عمالقه و جرهم آورده است که ان حضرت فرمود:« ساختمان کعبه پس از ابراهیم منهدم شد.

پس از آن بار دیگر بوسیله عمالقه بنا گردید.

سپس فرموده شد و منهدم گردید که باز بوسیله قبیله ای از جرهم ساخته شد.

خاکهی نیز از امیر المؤمنین علی بن ابی طالب(ع) روایت کرده است که فرمود: «نخستین کسی که کعبه را بنا کرد ابراهیم(ع) بود.

سپس منهدم شد و پس از او «جرهمیان» بار دیگر آن را بنا کردند و سپس با از میان رفتن آنان «عمالقه» کعبه را از نوبنا نهادند.

برخی از تاریخ نگاران «سید التقی» گفته اند: جرهمیان بیش از عمالقه کعبه را ساخته اند زیرا جرهمیان سابقه طولانی تر و قدیمی تر از عمالقه نسبت به اقامت در مکه داشته اند.

اینان پس از رسیدن هاجر و فرزندش اسماعیل(ع) به مکه به این سرزمین آمده و در آن اقامت کردند.

بطوری که حضرت اسماعیل (ع) هنگامی که به سن جوانی رسید با دختری از قبیله جرهم ازدواج کرد.* همان.ص30 کعبه در دوران خزاعه: فرمانروایی مکه پس از فرزندان حضرت اسماعیل(ع) به دست جرهمیان افتاد اما آنگاه که انان حرمت مکه و حرم را پاس نداشتند و یا در آن طغیان و ظلم فراوان کردند.

خداوند خزاعیان را بر آنان مسلط کرد بطوریکه جرهمیان مجبور به ترک مکه شدند.

از آن پس ولایت و فرمانروایی مکه و سیادت کعبه در دست خزاعه قرار گرفت.

ازرقی در تاریخ خود از «محمدبن عبدالعزیز» چنین نقل می کند: به روزگار فرمانروایی قبیله خزاعه در مکه و کعبه سیل عظیمی راه افتاد بطوریکه مردم مکه غافلگیر شدند.

این سیل وارد مسجد الحرام شد و اطراف کعبه را فرا گرفت.

سپس به پایین مکه رفت و درختان مسیر خود را از جای کند.

در این سیل جنازه یک مرد و یک زن بدست آمد.

مرد شناسایی نشد اما زن را که نامش«فاره» و از ساکنان منطقه بالای مکه بود شناختند.پس از ان قبیله خراعه دور خانه خدا دیواری کشیدند و حجر اسماعیل را نیز ضمیمه آن ساختند تا بوسیله ان کعبه را ورود سیل مصون دارند.

این دیوار تا هنگام باز سازی کعبه توسط قریش به همان حال باقی بود.

این سیل به«سیل فاره» معروف شد و شنیدم که آن زن از قبیله بنب بکر بوده است.* همان.

صص 31-30 ساختمان کعبه به دست قصی بن کلاب: در کتاب«تاریخ الغازی»چنین آمده است: درباره ساختمان کعبه بوسیله قصی در «الاعلام» آمده است که زبیدبن بکار قاضی مکه در کتاب «النسب» روایت کرده هنگامی که قصی بن کلاب ولایت کعبه را بدست گرفت هزینه آن را نزد خود جمع کرد و سپس کعبه را ویران ساخت و از نو آن را آنچنان بنا کرد که پیش از او هیچ کس آنچنان ساختمانی از کعبه بنا نکرده بود.

«ابو عبدالله محمد ابن عاید دمشقی» در کتاب«فی مغازیه» گفته است: «قصی بن طلاب» کعبه را بنا کرد و ماوردی در «احکام السلطانیه»آن را تإیید کرده و گفته است: نخستین شخص از قریش پس از ابراهیم(ع) که ساختمان کعبه را بنا کرد «قصی بن طلاب »یود.

قصی جد چهارم پیامبر(ص) بوده و حدود یکصد و سی سال پیش از هجرت می زیسته است.

در آن زمان ولایت مکه در دست او قرار گرفته و جماعت او از وی پیروی می کردند.

قصی خود به تنهایی مناصب ششگانه مکه را در دست داشت و ان منصب ها عبارت بودند از: «حجادت»(پرده داری)«رفادت»(مهمانداری)«سقایت»(آب دادن) «ندوه» (مؤسسه مشورتی) «سواء»(پرچمداری) و «قیادت»(سرداری).

قصی بن کلاب همان شخصی است که برای نخستین بار قوم خویش قریش را جمع کرد و دستور داد خانه های خود را در اطراف کعبه بنا کنند.* کعبه و مسجد الحرام در گذر تاریخ.

محمد طاهر کردی مکی.

ترجمه دکتر هادی انصاری.

نشر شهر.

تابستان 78 صص 33-15 پس از قصی فرزندان وی عبدمناف و عبدالدار و بعد از آن نیز هاشم فرزند عبدمناف و عبدالمطلب فرزند هاشم در مکه نفوذ فراوانی داشتند .

در زمان هاشم بود که مکه به مرکز تجاری مهم تبدیل شد و قریش به کار تجارت در بلاد دور دست پرداختند.

خداوند در سوره قریش به این مسأله اشاره کرده می فرماید: « لا یلاف قریش» «ایلافهم رحله اشتاء و الصیف» «فلیعبدوارب هذا البیت» «الذی اطعمهم من جوع و آمنهم من خوف»1 قبایل عرب طی قرنها با فرهنگ توحیدی ابراهیمی خو کرده و از گوشه و کنار جزیره العرب برای زیارت کعبه به این شهر می آمدند.

زمانی که ابرهه جشی از سوی دریای سرخ به این سوی آمد و بریمن تسلط یافت.

تصمیم گرفت آیین مسیح را براین مناطق مسلط سازد.

از این رو کلیسایی بنا کردند و مصمم شد تا مردم عرب را از زیارت کعبه باز دارد و وادار کند تا به کلیسای او بروند اما با مقاومت عربها روبرو شد تصمیم گرفت تا به مکه حمله کند و کعبه را ویران سازد.

این واقعه در سال تولد رسول خدا(ص) که به «عام الفیل» شهرت یافته رخ داده است.

ابرهه در زمان تسلط معنوی عبدالمطلب بر مکه به این شهر حمله کرد اما به قدرت الهی گرفتار عذاب شد و خود سپاهیانش کشته شدند پس از این ماجرا کعبه و قریش اعتبار بیشتری یافتند و عربها احترام بیشتری به خانه خدا و ساکنان مکه می گذاشتند.* همان صص 33-32 بنای کعبه به دست قریش: کعبه همواره مقدس بود و اعراب گرد آن طواف می کردندو به پرستش بتهای خود می پرداختند.

زمانی که رسول خدا(ص) سی و نج سال داشت سیل از معلاه مکه به سمت مسجد الحرام جاری شد و کعبه را ویران کرد.

در پی آن قریش به بازسازی کعبه گرفتند.

آنان ظرط کردند در بازسازی کعبه جز از مال حلال بهره نگیرند و چون گوشه ای از آن را بر عهده گرفت و بدین سان ساختمان کعبه سامان یافت.

پس از آنکه ساختمان کعبه پایان یافت نوبت نصب حجر الاسود رسید و ان سنگ مقدسی بود که پیشینه اش به قدمت خود کعبه می رسید و نصب آن امتیاز خاصی را مطلبید.

بنابه نقل های تاریخی قریش در نصب آن با یکدیگر به جدال برخاستند تا انجا که نزدیک بود کار به مقاتله و کشتار بیانجامد.

در نهایت حکمیت شخصی را که همان لحظه وارد مسجد الحرذام شود پذیرفتند.

آن شخص کسی جز محمد امین نبود.

محمد(ص) پیشنهاد کرد تا سنگ را در پارچه ای قرار دهند پس از آن از هر طایفه کسی گوشه ای از آن را گرفت و جمعاً سنگ را تا محل نصب آن بالا آوردند.

آنگاه رسول خدا آن را برداشت و در جایگاه خود قرار داد.* آثار اسلامی مکه و مدینه.

رسول جعفریان.

پاییز 81.صص 46-43 بنای کعبه بدست عبدالله بن زبیر: در اسل 64 هجری عبدالله بن زبیر شورش کرد و شهر مکه را به عنوان مرکز حکومت خود برگزید.

سپاهیان شام که در پی براندازی حکومن زبیریان بودن برای تصرف آن ابتدا به مدینه رفتند و سپس با سرکوبی قیام ان شهر به سوی مکه آمدن .

آنها بر فراز کوه های اطراف رفتند و شهر مکه را در حصار خود گرفتند و با نصب منجنیق شهر را با آتش و سنگ مورد حمله قرار دادند.

در این درگیریها پرده کعبه آتش گرفت و پس از آن کعبه نیز ویران شد.

در همین حال خبر مرگ یزید به سپاهیان شام رسید و آنان بازگشتند.

عبادالله بن زبیر به رغم مخالفت برخی از اصحاب باقی مانده دیوار کعبه را از اساس و پایه برداشت و بار دیگر آن را بنا کرد.

وی در بنای جدید کوشید تا تغییری را که قریش در ساختمان کعبه داده و مقداری از مساحت ان را در سمت حجر اسماعیل کاسته بودند –حدودسه قد- به کناری نهد و کعبه را به همان شکل قبل از بنای قریش در آورد.

به علاوه ابن ربردو در ورودی از سمت شرق و خروجی از سمت غرب برای کعبه تعبیه نمود و ارتفاع کعبه را به بیست و هفت ذراع رسانید.1 از زمان ابن زبیر رسم شد که به هنگام ترمیم کعبه یک دیوار چوبی بزرگ در اطراف ان نصب می کردند تا طواف گذاران خارج از آن دیوار طواف کنند و ناظر تجدید ترمیم کعبه نباشند.* بنای کعبه به دست حجاج بن یوسف ثقفی در سال73-74 هجری قمری شهر مکه به دست حجاج بن یوسف ثقفی افتاد و عبدالله بن زبیر به قتل رسید.

حجاج با نوشتن نامه ای به عبد الملک مروان خلیفه وقت از وی خواست تا اجازه دهد کعبه را به شکل قبلی خود در آورد و افزوده ابن زبیر را کم کند.

عبد الملک اجازه داد تا کعبه به همان صورت گذشته که از پیش از بعثت ساخته شده بود تنها دارای یک در باشد و ان مقدار از حجر اسماعیل که داخل کعبه شده بود دوباره بر حجر افزوده شود نوشته اند که بعدها عبد الملک از این دستور خود پشیمان شد.

چرا گفته می شد عبدالله بن زبی بر اساس روایتی از رسول خدا(ص) آن تغییرات را ایجاد کرده بود.

سالها بعد منصور عباسی در اندیشه بازسازی آن بر اساس بنای ابن زبیر بود که مالک بن انس او را از آن نهی کرد و گفت: نباید او با این اقدام خود کاری کند که کعبه مکعبه دست ملوک و امیران بعدی قرار بگیرد.

بطوری که هر روز کسی از آن کم کند و یا بر آن بیفزاید و هیبت آن را از بین گیرد.

بعدها باز سازی کعبه در حد ترمیم و تعمیر ادامه یافت.

تنها در زمان سلطانمراد چهارم.

کعبه دقیقاً مانند همانچه که از زمان حجاج باقی مانده بود.

یخر در قسمت حجر الاسود اساس بازسازی گردید.

این بازسازی نسبتاً کامل در سال1040 هجری صورت گرفت دلیلش آن بود که در سال 1039 در مکه سیل عظیمی راه افتاد که به خرابی مهمی در بنای کعبه منجر شد.

گزارش این سیل و همچنین گزارش تجدید نمای دیوارهای افتاده کعبه را ملا زین العابدین کاشانی از علمای برجسته شیعه که خود در این بازسازی کارگری می کرده است در رساله کوچکی به نام «مفرحه الانام فی تأسیس بیت الله الحرام» نوشته است.1 او در آغاز رساله خود چنین نوشته است: «روز چهارشنبه نوزدهم شعبان 1039 سیل عظیمی داخل مسجد الحرام شد و آب به درون کعبه شریفه درامد به قدر قامت فقیر و یک شبرو دو انگشت… و خرابی بسیار در مکه معظمه واقع شد و چهارصدوچهل ودونفر در سیل هلاک شدند.

از آن جمله معلمی با سی طفل در مسجد الحرام بوده و سیل از ابواب مسجد داخل می شده و …‌» فهرست سیل هایی که تا سال 1350 قمری در مکهجاری شده و در کتابهای تاریخ ثبت گردیده به هشتاد و پنج می رسد.

به هر روی کعبه پس از بنای ان در سال 1040 تا کنون تنها اصلاحات جزئی بر روی آن انجام گرفته و تعمیر شده است.

یکی از مهمترین این ترمیم ها اقدامی است که در سال1377 قمری به دستور ملک مسعود بن عبد العزیز برای اصلاح سقف کعبه صورت گرفت.

در این اقدام سقف پیشین بطور کلی برداشته شد و پس از ترمیم دیوارها مجدداً سقف تازه ای زده شد.

در ادامه همین تعمیرات داخل کعبه و ناودان و پله های داخل برای رسیدن به سقف و ستون های نگاه دارنده سقف نیز ترمیم شد.* اسرار حج در کلام مقام معظم رهبری: اگر چه برکات حج همه جنبه های حیات بشری را فرا می گیرد و این باران رحمت بی دریغ از خلوت دل و اندیشه آدمی تا عرصه سیاست و اجتماع قدرت ملی مسلمانان و تعاون میان ملتهای مسلمان را بارور و سر زنده و برخوردار از شور زندگی می سازد.

لیکن شابد بنوان گفت که کلید این همه«معرفت»است و نخستین هدیه حج به کسی که مایل است چشم خود را به حقایق بگشاید و از نیروی خدا داده«فهم و پدیده ها» بهره بگیرد.

همان معرفت و شناخت منحصر به فردی است که عادتاً جز در حج در اختبار خیل عظیم مسلمانان قرار نمی گیرد و هیچ پدیده دینی دیگری نمی تواند مجموعه شناختهایی را که در مراسم حج قابل وصول است یکجا در اختیار امت اسلامی قرار دهد.

این معرفت عبارتا است از مجموعه ای از شناختها که از جمله آنهاست: شناخت خود به عنوان یک فرد شناخت خود به عنوان جزئی از مجموعه عظیم امت اسلامی شناخت نمونه و نمایی از آن است.

واحده شناخت عظمت و رحمت خدا و شناخت دشمن: شناخت خود به عنوان یک فرد به معنی تأمل در وجود خویش و شناخت ضعفها و تواناییهای آن است.

آنجا که تعنیات مادی و تشخص به مال و مقام و نژاد و عنوان و زیور و لباس رنگ می بازد و آدمی جدا از مایه های تمایز در کنار صدها هزار انسان دیگر به طواف و سعی و نماز و افاضه و وقوف می رود و فقیر و غنی.

حاکم و محکوم.

تحصیلکرده و امی و سیاه و سفید همه با یک لباس و در یک جایگاه رو به سوی خدا می کنند و دست نیاز به سوی او می گشایند و خود را در برابر خدا و علو و قدرت و رحمت می یابند.

هر انسانی با تدبیری می تواند ضعف و تهیدستی خود را در برابر خدا و علو و اقتدار و عزت خود را در اتصال به خدا به خوبی بشناسد.

توهم باطل و غرور انگیز درباره هستی ضعیف خود را به دور افکند و شیشه کبر و خود پسندی را که مایه زشت ترین خلقیات رفتارهای اوست به خاک بکوبد و از سوی دیگر حلاوت ارتباط با معدن عظمت و به او پیوستن و از بتهای درونی خویش گسستن را بیازماید و بچشد.

این شناخت اساسی که جوهره همه عبادات و مقیمون همه مناجاتها و راز و نیاز های اولیای خداست آدمی را صیقل و صفا می بخشد و.

او را برای دیگر شناختها مستعد و برپیمودن همه راههای کمال توانا می سازد.

در زندگی عادی گرفتاریهای دنیوی و سرگرمی افراطی به تکاپوی مادی و درگیریها و جدالهای تمام نشدنی در زندگی روزمره انسانها دل را غافل و مشغول می سازد و او را از این معرفت روشن بازداشته دچار تار عنکبوت توهم و گمانهای باطل می سازد و دل راب ه تکدر و تیرگی می کشاند و حج علاج قاطع این گرفتاری است.

عللی تشریح حج از زبان علی بن موسی الرضا(ع) فضل بن شاذان از هشتمین امام علی بن موسی الرضا(ع) درباره علل تشریح حج می پرسد و حضرت پاسخ می دهد: لعله الوفاده الی اللهعزوجل: حج به سوی خدا رفتن( و در پیشگاه باری تعالی حاضر شدن) است.

(کسی که معنای حضور در پیشگاه حی داور را بداند و بفهمد به غیر او توجه نکرده خود را به گناه نمی آلاید.) و طلب الزیاره: حجزیارت طلبی و کمال خواهی و از خدا پاداش و ثواب فراوان خواستن است.

والخروج من کل ما اقترف العبدتائباممامضی مستانفاً لما یستقبل: حج خارج شدن از گذشته تاریک و پر گناه و توبه کردن و آنچه در گذشته انجام شده و شورع کردن خوبی و نیکی برای آینده است.

مع ما فیه من اخراج الاموال: حج وسیله ای برای خارج نمودن و جدتاسازی دارایی ها از یکدیگر است.

خمس و زکات و دیون واجب را پرداختن و حق فقرا و محرومان و دیگر حقوق دینی را ادا کردن است.

و تعب الابدان و الاشتغال عن الاهل و الولد و حظر النفس عن اللذات: حج به سختی انداختن بدن و دور شدن از زن و فرزند و منع کردن جان از هواهای نفسانی و شهوات و لذتهای نامشروع و تمرین خودسازی و گناه نکردن است.

… مع ما فی ذلک لجمیع الخلق من المنافع لجمیع من فی شرق الارض و غربها و من فی البر و البحر ممن یحج و ممن لم یحج من بین تاجر و جالب و بائع و مشتر و کاسب و مسکین و مکار و فقیر و قضاء حوائج اهل الاطراف فی المواضع الممکن لهم الاجتماع فیه.

حج برای تمامی مردم- در شرق و غرب زمین و آنان که در دریا و خشکی به سر می برند چه آنانکه حج می گذارند و چه غیر آنان- از تاجر-واردکننده- فروشنده- خریدار- کاسب و کرایه دهنده مرکب و فقیر و مسکین – سودمند بوده و نیازهای مردم در اطراف و اکناف زمین را بر می آورد.

مع ما فیه من التفقه و نقل اخبار الائمه (ع) الی کل صقع و ناحیه کما قال الله عزوجل«فلو لا نفر من کل فرقه منهم طائفه لیتفقهوا فی الذین…» علاوه بران حج جایگاه فراگیری فقه و احکام دین و انتقال و گسترش اخبارپیشوایان (ع) ما به تمامی گوشه و کنار (جهان) است.

همانگونه که خداوند فرمود: پس چرا کوچ نمی کنند از هر فرقه و…1 آن حضرت سپس به برخی از اعمال حج اشاره نمودند که: حج واقعی فراتر از یک سلسله رفتارها و کارهای خشک بی روح اسن آنگاه می افزاید: «اگر کسی بگوید چرا مردم به احرام مأمور سده اند.

پاسخ ان است که تا (حاجیان) قبل از ورود به حرم خداوند بلند مرتبه خاشع و خداترس شوند و از اشتغال به چیزی از دنیا و زینتها و لذتهای دنیایی و از هر سرگرمی و هوسرانی خود را دور داشته با تمام وجود روی به سوی او کنند.»2 اسرار حج از زبان امام خمینی: دیدگاه امام خمینی (ره) به حج الهام گرفته از نگرش امامان معصوم(ع) بود و در پیامهایی که به مناسبت مراسم حج صادر کرده به گوشه ای از این راز و رمزها اشارت ها داشته می فرمایند: