دانلود مقاله بهداشت مسواک

جامعه مورد بررسی: دانش آموزان پایه پنجم ابتدایی مدارس غرب تهران در سال 1384
تعداد نمونه: 117
تعداد نمونه بر اساس شیوع 96% در تحقیقات گذشته (8) بوده است با سطح اطمینان 95% و میزان خطای 5% بر اساس فرمول زیر تعیین شده است.

با توجه به این فرمول تعداد حجم نمونه 100=n میشود که با توجه به نظر مهندس آماری برای سهولت بیشتر در کار تعداد نمونه به عدد 17 تغییرکرد.

روش نمونه گیری: تصادفی چند مرحله ای
7- روش تحقیق: این تحقیق از نوع توصیفی می باشد
نحوه اجرا:
در این تحقیق جهت تعیین نمونه ها ابتدا لیست بهنگام ابتدایی دخترانه و پسرانه ناحیه غرب تهران در سال تحصیلی 1384 تهیه شد.

پس از دریافت نامه ای از طرف دانشگاه آزاد اسلامی با مراجعه به سازمان آموزش و پرورش کل از میان 4 منطقه (2و 5 و 9و 10) آموزش و پرورشی واقع در غرب تهران یک ناحیه به صورت تصادفی انتخاب شد.

پس از آن با دریافت مجوز از سازمان آموزش و پرورش آن منطقه تعداد شش مدرسه (سه دخترانه و سه پسرانه) به صورت تصادفی انتخاب شد و مجوزی برای مدارس انتخابی صادر گردید.
با مراجعه به مدارس انتخابی فرمهای رضایتمندی جهت امضا والدین به دانش آموزان پایه پنجم مدارس انتخابی داده شد.

پس از کسب رضایت از والدین آنها تعداد 20 کودک پایه پنجم از هر مدرسه به صورت تصادفی انتخاب گردید (از یک مدرسه دخترانه 18 و یک مدرسه پسرانه 19 کودک انتخاب شد) پس از اطمینان از سلامتی کودک و عدم مصرف دارو در 6 هفته گذشته پرسشنامه ای که جهت اطلاع از عوامل مرتبط با آلودگی مسواکها و محل نگهداری آنها تهیه شده بود با مصاحبه با کودک تکمیل شد که عوامل مرتبط عبارت بودند از:
جنس (دختر و پسر) ، DMFT ( D دندانهای دائمی و پوسیده ، M دندانهای دائمی در اثر پوسیدگی از دست رفته ، F دندانهای دائمی پر کرده)، OHI-S (CL 3-2-1-0 ، DI 3-2-1-0) ، سطح تحصیلات پدر ( دیپلم و کمتر – دانشگاهی)، سطح تحصیلات مادر (دیپلم و کمتر – دانشگاهی)، تعداد افراد خانوار ( سه نفر و کمتر ، چهار نفر، بیش از چهار نفر)، مصرف دارو (دارد – ندارد)، بیماری سیستمیک ( دارد – ندارد) ، وجود میکروارگانیسم (دارد – ندارد) ، تعداد کلونی میکروارگانیسم (کم – متوسط – زیاد) ، نوع مسواک ( ایرانی – خارجی) ، روش مسواک زدن (افقی – عمودی – چرخشی – بدون نظم)(19) ، استفاده از خمیر دندان ( دارد – ندارد) ، نوع خمیر دندان مصرفی (بزرگسال – کودکان ، ایرانی – خارجی) ، مدت زمان استفاده از مسواک فعلی ( کمتر از سه ماه ، بین سه تا شش ماه، بیش از سه ماه) ، تعداد دفعات استفاده از مسواک در شبانه روز (یک بار، دو بار، سه بار و بیشتر) ، خشک کردن مسواک بین وعده ها( دارد – ندارد) ، آخرین مرتبه مسواک زدن ( صبح همان روز – شب قبل) ، استفاده از دهانشویه (دارد – ندارد)، استفاده از پوشش برای مسواک (دارد – ندارد) ، تعداد مسواک در جایگاه (یک مسواک، چهار مسواک و کمتر، بیش از چهار مسواک) ، طرز قرار دادن مسواک در جایگاه (افقی – عمودی) روش شستشوی مسواک ( اصلا شسته نمی شود، زیر شیر آب، زیر شیر آب و مالش خفیف دست، زیر شیر آب و مالش شدید دست) ، محل نگهداری مسواک ( خارج از سرویس بهداشتی، سرویس بهداشتی)، نوع سرویس بهداشتی ( دستشویی ایرانی ، دستشویی فرنگی) ، وجود حمام در سرویس بهداشتی (دارد – ندارد) ، استفاده از پرده حمام (دارد – ندارد) داشتن فن در داخل( دارد – ندارد)، استفاده از سیفون (دارد – ندارد) ، آفتاب گیر بودن محل نگهداری مسواک (بله – خیر)، نوع مدرسه ( دولتی – غیر دولتی).

به علت کمبود تعداد نمونه و پیشنهاد مهندس آماری طبقه بندی برخی از عوامل مرتبط تغییر کرد که این تغییر عبارت بود از:
تعداد افراد خانوار (چهار نفر و کمتر – بیش از چهار نفر) ، مدت زمان استفاده از مسواک فعلی (کم تر از سه ماه - سه ماه و بیشتر) ، تعداد دفعات استفاده از مسواک در شبانه روز (کمتر از سه بار – سه بار و بیشتر) ، نوع خمیر دندان مصرفی (خارجی – ایرانی)، روش شستشوی مسواک (زیر شیر آب و مالش شدید دست، زیر شیر آب و یا مالش خفیف دست) ، تعداد مسواک در جایگاه ( یک مسواک – بیش از یک مسواک) ، روش مسواک زدن ( با اصول صحیح – بدون اصول صحیح)* .
سپس وضعیت بهداشت دهان کودکان فوق نیز با ارزیابی ایندکس DMFT و ایندکس OHI-S با سوند و آینه یکبار مصرف دندانپزشکی تحت نور طبیعی مورد ارزیابی قرار گرفت پس از آن از کودکان خواسته شد که فردای آن روز مسواکهای خود را پس از استفاده در شب قبل و یا صبح روز تحویل در پوششهای پلاستیکی خاصی (زیپ کیپ) که به آنها داده شده بود قرار دهند و به مدرسه بیاورند در روز تحویل پس از پرسش در مورد آخرین وعده مسواک و دریافت مسواک آنها در قبال مسواک گرفته شده از آنها یک مسواک جدید Oral-B به آنها داده شد.
مسواکها در کوتاهترین زمان ممکن به آزمایشگاه میکروبیولوژی دانشکده پزشکی دانشگاه شهید بهشتی برده شد.

(حدود 1 ساعت)
در آزمایشگاه با استفاده از دستکش معاینه لاتکس مسواکها به لوله های آزمایش 10cc (به منظور ایجاد رقت 1/0) آبگوشت TSB که دارای سرپوش پنبه ای بود منتقل شد سر مسواکها با قسمتی از انتهای دسته در آبگوشت قرار گرفت.

دسته مسواکهایی که طول بلندتر از لوله داشتند قطع شدند.

این عمل با استفاده از اسپاتول دسته چوبی که تحت حرارت داغ شده بود انجام گرفت تا آلودگی ای به مسواکها اضافه نشود.

پس از خنک شدن، مسواک در لوله قرار گرفت تا گرما به آبگوشت منتقل نگردد.

پس از آن لوله های حاوی آبگوشت به انکوباتور با دمای 37c منتقل شد و بعد از 2 ساعت از انکوباتور خارج گشته و در محیطهای NA,BA,EMB,MC که برای هر مسواک تهیه شده بود کشت داده شد.

با استفاده از آنس دارای لوپ 01/0 (ایجاد رقت 001/0) از آبگوشت برداشته و به پلیتهای حاوی محیطهای مزبور منتقل و کشت داده شد.

در پلیتهای NA,EMB به طریقه ایزولاسیون کشت انجام گرفت.

بعد از اتمام کار نمونه ها به انکوباتور 37c منتقل گردید و به مدت 24 ساعت در آنجا نگهداری شد.

در آزمایشگاه با استفاده از دستکش معاینه لاتکس مسواکها به لوله های آزمایش 10cc (به منظور ایجاد رقت 1/0) آبگوشت TSB که دارای سرپوش پنبه ای بود منتقل شد سر مسواکها با قسمتی از انتهای دسته در آبگوشت قرار گرفت.

پس از 24 ساعت نمونه ها خوانده شد.

در هر پلیتی با استفاده از ذره بین انواع کلونی ها جستجو گشت.

پس از آن از روی پلیت های BA,MC کلونی ها شمارش شد و هر تعداد کلونی که شمارش می شد در عدد 1000 ضرب میگردید.

نمونه هایی که فقط حاوی یک کلونی در یکی از محیطهای نامبرده بودند منفی در نظر گرفته شدند.

نمونه هایی که حاوی دو یا بیشتر از دو کلونی (کمتر از 10 کلونی) در حداقل دو محیط از محیطهای مصرفی بودند مثبت در نظر گرفته شدند.

کلونی های کمتر و مساوی 10 تا در عدد 100 ضرب شدند.

تعداد کلونیهای موجود در BA از تعداد کلونیهای موجود در MC کم شد عدد حاصل تعداد کلونی میکروارگانیزمهای گرم مثبت را نشان داد.

تعداد کلونی موجود در محیط MC نمایانگر تعداد میکروارگانیزمهای گرم منفی بود.

(بعضی میکروارگانیزمها مانند Ecoil که در محیط MC کلونیهایش جلای فلزی دارد و یا سودوموناموس که کلونیهایش در محیط NA به جهت پیگمان سبز و آبی و بوی خاصش با مشاهده کلونی قابل افتراق بود.) پس از آن از انواع متفاوت کلونیهای موجود در هر نمونه یک لام تهیه شد و در زیر میکروسکوپ نوع میکروارگانیزم به طور کلی (باسیل یا کوکسی) مشخص شد.

انواع کوکسیهای گرم مثبت و منفی و باسیلهای گرم مثبت با استفاده از مورفولوژی و تست اکسیداز و کاتالاز مشخص شدند.

برای تمایز باسیلهای گرم منفی علاوه بر روشهای نامبرده از محیطهای افتراقی خاصی نیز استفاده شد.

محیط های مورد استفاده شامل سیترات، اوره اندل و TSI بودند در آخر نتایج در جدولی وارد گردید و درصد میکروارگانیزمهای موجود در هر مسواک به طور تقریبی گزارش شد.

جهت اطمینان از پایایی مراحل کار آزمایشگاهی سه مسواک دو بار کشت داده شد و پس از خواندن نتایج توسط میکروبیولوژیست نتایج بررسی شد.

نتیجه کشتها کاملا مشابه بود.

(مسواک شماره 216) برای اطمینان از آلوده نبودن پوششهای پلاستیکی حمل مسواک یک مسواک نو به عنوان شاهد درون یک زیپ کیپ قرار گرفت و به مدت یک ساعت باقی ماند و پس از آن در چهار محیط اصلی کشت داده شد .نتایج کشت در چهار محیط اصلی منفی بود.

* : منظور از اصول صحیح روشهای مسواک زدن به صورت افقی ، عمودی و یا چرخشی و بدون اصول صحیح روش مسواک زدن بدون نظم می باشد.

(19) 8- یافته ها : از میان 117 دانش آموز انتخاب شده ( 62 پسر و55 دختر ) با رده سنی 12 ـ 9 سال تعداد 17نفر به دلیل عدم تحویل مسواک های خود یا عدم رعایت دقیق اصول بازگرداندن مسواک از مطالعه حذف شدند.

ـ از 100 مسواک مورد مطالعه 32% فاقد آلودگی و 68% دارای آلودگی بودند.

ـ در نمودار شماره 1 توزیع مسواک ها بر حسب وضعیت آلودگی گرم مثبت و منفی نمایش داده شده است.

از 100 مسواک مورد مطالعه ، بیشترین آلودگی مربوط به میکروب های گرم مثبت و منفی (29% )و کمترین آلودگی مربوط به میکروب های گرم منفی (19%) بود.

نمودار 1 ) توزیع یکصد مسواک کودکان پایه پنجم ابتدایی بر حسب آلودگی میکروبی گرم مثبت و منفی در مدارس غرب تهران در سال 1384 ـ درجدول شماره(1)نوع میکروارگانیسم برحسب شدت آلودگی بیان شده است .

بیشترین شدت آلودگی مربوط به E –coli وپس از آن استافیلوکک بودکه به ترتیب از83 % و 14% مسواکهای دارای آلودگی متوسط وزیاد و14% و45% مسواکهای دارای آلودگی کم بدست آمدند.

جدول (1) : توزیع یکصد مسواک کودکان پایه پنجم ابتدایی بر حسب شدت آلودگی و به تفکیک نوع میکروارگانیسم در مدارس غرب تهران در سال 1384 ـ در جدول شماره 2 ، شدت آلودگی مسواک ها بر اساس عوامل مرتبط با آن مشاهده می شود .

پاره ای عوامل از جدول حذف شدند که عبارت بودند از : نوع مدرسه ( تمام مدارس انتخابی دولتی بودند ) ، استفاده از خمیر دندان ( تمام افراد مورد مطالعه از خمیر دندان استفاده می کردند) ، استفاده از دهانشویه و زمان آن .

از میان عوامل مرتبط Oral hygiene Index ( 016/0 جدول 2 ) : توزیع شدت آلودگی مسواک ها بر اساس عوامل مرتبط با آن در کودکان پایه پنجم ابتدایی مدارس غرب تهران در سال 1384 ـ در رابطه با عوامل مرتبط با مسواک های آلوده به E coli شاخص OHIS (013/0P نمودار 2 ): توزیع مسواک کودکان پایه پنجم ابتدایی بر حسب شدت آلودگی Ecoli به تفکیک شاخص OHIS در مدارس غرب تهران نمودار 3): توزیع مسواک کودکان پایه پنجم ابتدایی بر حسب شدت آلودگی با Ecoli و به تفکیک سطح تحصیلات پدر در مدارس غرب تهران در سال 1384 نمودار 4 ): توزیع مسواک کودکان پایه پنجم ابتدایی بر حسب شدت آلودگی با E coli به تفکیک سطح تحصیلات مادر در مدارس غرب تهران در سال 1384 ـ در مورد مسواک های آلوده به استافیلوکک تنها سطح تحصیلات پدر (001/0P نمودار شماره 5 ): توزیع مسواک کودکان پایه پنجم ابتدایی بر حسب شدت آلودگی با استافیلوکک و به تفکیک سطح تحصیلات پدر آنها در مدارس غرب تهران در سال 1384 ـ جدول شماره 3 نمایانگر شدت آلودگی مسواک ها بر اساس عوامل مرتبط با محل نگهداری آنها می باشد .

بین کلیه عوامل موجود در جدول و شدت آلودگی مسواک ها رابطه معنی داری وجود نداشت.

جدول شماره 3 ): توزیع شدت آلودگی مسواک ها بر اساس عوامل مرتبط با آن در کودکان پایه پنجم ابتدایی مدارس غرب تهران در سال 1384 از میان 100 نفر مورد مطالعه 40% در دوره دندانی Permanent و فاقد dmft و 60 % از آنها در دوره دندانی Mix و دارای dmft بودند.که از این 60 نفر دارای دندان شیری ، 63% (38عدد) دارای آلودگی کم و منفی و37% ( 32 عدد) دارای آلودگی متوسط و زیاد بودند در گروه کم و منفی 71% (27 عدد) از مسواکها متعلق به افراد دارای dmft 2 و کمتر و 29 % (11عدد) مربوط به افراد دارای dmft بیش از 2 بودند.

در گروه آلودگی متوسط و زیاد 63% ( 14 عدد) مسواک ها متعلق به افراد با dmft 2 و کمتر و 37 % ( 8 عدد) متعلق به افراد با dmft بیش از 2 بودند.

رابطه معنی داری میان dmft و آلودگی به دست نیامد.

یافته های فرعی : طبق روش Kozai ، تعداد پوسیدگی های هر فرد نیز محاسبه و مانند طبقه بندی DMFT به دو دسته 2 و کمتر و بیش از 2 تقسیم و مشاهده شد .

با افزایش تعداد پوسیدگی شدت آلودگی کمتر می شود ، به طوری که مسواک های در طبقه بیش از 2 وضعیت بهتری از نظر شدت آلودگی داشتند ، اما رابطه معنی داری به دست نیامد.

از 100 مسواک مورد مطالعه 18 عدد از آنها مارک oralB بود و از این تعداد 53% فاقد آلودگی 7% دارای آلودگی کم و 40 % دارای آلودگی زیاد بودند ( جهت ارائه به شرکت oralB و تشکر از همکاری انها در این تحقیق این یافته ارزیابی گردید) .

بیشترین میزان میکروارگانیزم یافت شده در سرویس های بهداشتی ایرانی Ecoli پس از آن استافیلوکک که به ترتیب در 37 و 30% مسواک های آلوده نگهداری شده در دستشویی ایرانی به دست آمد و کمترین میکروارگانیزم سوبتیلس ،کورینه باکتر بودند که از 1% مسواک های مزبور به دست آمد .

میکروب های به دست آمده در سرویس های فرنگی شامل استافیلوکک ، E coli بودند که هر کدام از 50% مسواک های نگهداری شده در سرویس فرنگی به دست آورند و هر دو آنها آلودگی زیاد داشتند 9- بحث : در تحقیق حاضر از 100 مسواک مورد مطالعه ، 68 % دارای آلودگی و 32% فاقد آلودگی بودند که نتایج در مقایسه با تحقیقات دیگر آلودگی کمتری را نشان می دهد به طوری که Glass و همکارانش در سال 1986 مطالعه ای بر روی 30 مسواک که 10 عدد از آنها استفاده نشده و 20 عدد متعلق به 10 فرد سالم و 10 فرد با بیماری پریو بودند انجام دادند، مشاهده کردند که 80% مسواک ها آلوده و 20% فاقد آلودگی و تمام مسواک های فاقد آلودگی استفاده نشده بودند(3).

در مطالعه Verran و همکاران در سال 1996 که بر روی 28 مسواک انجام شد ،93% مسواک ها آلوده و 7% فاقد آلودگی بودند(2) .

در مطالعه ای که توسط دکتر نور بخش و همکاران در سال 1383 در اصفهان بر روی مسواک 100 فرد با سن و جنس متفاوت صورت گرفت 96% مسواک ها دارای آلودگی و 4% فاقد آلودگی بودند(6) .

Taji و همکاران در سال 1998، مطالعه ای بر روی مسواک 10 فرد بالغ انجام دادند و مشاهده کردند تمام مسواک ها آلوده اند(5).

Kozai و همکاران در سال 1989 با مطالعه بر روی 150 کودک(9) ،Malmberg و همکاران در سال 1994 با مطالعه بر روی 44 کودک 6 ـ 4 ساله(11) و دکتر پور اسلامی و همکاران در سال 1380 با مطالعه بر روی 6 خانواده 5 نفری در کرمان(10).

Marc Quirynen و همکاران در سال 2001 با مطالعه بر روی 12 فرد قفقازی با میانگین سنی 63 ـ 38 سال(13) به نتیجه ای مشابه Taji در مورد میزان آلودگی مسواک ها دست یافتند(5).

تفاوت درصد آلودگی در تحقیق حاضر نسبت به تحقیقات پیشین می تواند به دلیل تفاوت در تعداد نمونه ، خصوصیات فردی افراد و آخرین مرتبه مسواک زدن آنها و شرایط نگهداری از مسواک هایشان باشد.

.

میکروارگانیزم های به دست آمده در تحقیق حاضر و مطالعات قبلی در جدول زیر خلاصه شده است .

در تحقیق حاضر علاوه بر میکروب های موجود در جدول بالا میکروارگانیزم های سراشیا ، یرسینیا، پنوموکک پروتئوس، سوبتیلیس و آنتروکک نیز به دست آمد.

در مطالعه Glass ، میکروارگانیزم های باکتروئید و انتروباکتر در مسواک افراد سالم و کلستریدیوم و سراشیا و پروپیونی باکتریوم در مسواک های افراد دارای بیماری پریو نیز به دست آمد(3).

در مطالعه دکتر نور بخش علاوه بر موارد فوق اکتینومسیت نیز گزارش شد(6).

در مطالعه Malmberg علاوه بر موارد ذکر شده ، گونه های هموفیلوس نیز به دست آمد(11) همان طور که مشاهده می شود از نظر میکروارگانیسم به دست آورده تناقضی بین مطالعه حاضر و اطلاعات پیشین وجود ندارد، اما اختلاف در میزان میکروارگانیزم های حاصل می تواند به دلیل تفاوت در روند کار آزمایشگاهی استفاده از محیط های کشت اختصاصی و زمان انکوباسیون و تفاوت افراد مورد مطالعه باشد .

درمورد عوامل مرتبط با آلودگی مسواکها عامل DMFTکودکان مورد مطالعه بود که رابطه معنی داری بدست نیامد در حالیکه دکتر نوربخش در مطالعه خود رابطه معنی داری به دست آورد(6).

با توجه به این مسئله که کودکان این رده سنی اکثراً در دوره mixdentition بودند dmft نیز برای دندان های شیری آنها محاسبه شد و مشاهده شد که افراد با dmft 2 و کمتر وضعیت بهتری از نظر آلودگی میکروبی داشتند اما رابطه معنی داری به دست نیامد.

در رابطه با این کودکان تعداد کل دندان های پوسیده هم محاسبه و مشاهده شد با افزایش تعداد پوسیدگی شماره cfu کاهش می یابد اما Kozai در تحقیق خود که بر روی کودکان انجام شده بود ، گزارش کرد با افزایش تعداد پوسیدگی شمارcfu افزایش می یابد اما او نیز رابطه معنی داری به دست نیاورد(9).

در رابطه با بهداشت دهان کودکان از شاخص OHI –s استفاده شد و در این رابطه در تحقیق حاضر به رابطه معنی داری رسیدیم (02/0 P مورد دیگر نوع مسواک بود.

مسواک های خارجی از نظر شدت آلودگی نسبت به مسواک های ایرانی وضعیت بدتری داشتند .الیته رابطه معنی داری به دست نیامد که شاید به علت تعداد کم نمونه ( 29 ایرانی و 71 خارجی ) باشد در تحقیق دکتر نوربخش مسواکهای خارجی دارای آلودگی کمتری بودند (6).در تحقیق Glass در سال 1988 به طراحی مسواک ها توجه شده و وی نتیجه گرفت با افزایش تعداد پرزها ، گیرمیکروارگانیسمها افزایش می یابد و با کاهش سر مسواک گیر میکروارگانیسمها کاهش می یابد .

همچنین پرزهای با انتهای صاف و بول گیر میکروارگانیسم ها را کاهش می دهد(3).

در رابطه با روش مسواک زدن دیده شده مسواک های افرادی که با اصول صحیح مسواک می نمودند نسبت به افرادی که بدون اصول صحیح مسواک می نمودند شدت آلودگی کمتری داشتند و این رابطه معنی دار نبود که این یافته مشابه با تحقیق دکتر نوربخش بود(6).

در این تحقیق همه افراد از خمیر دندان استفاده می نمودند و این خود می تواند دلیلی برای کاهش تعداد مسواک های آلوده در تحقیق حاضر نسبت به مطالعات پیشین باشد.

همچنین مشاهده شد که نوع خارجی خمیر دندان نسبت به نوع ایرانی آن در کاهش شدت آلودگی مسواک ها موثرتر می باشد اما رابطه معنی داری به دست نیامدو این خود می تواند به دلیل تفاوت در مواد موجود در خمیر دندان های خارجی نسبت به نوع ایرانی باشد .

در تحقیق Warren و همکاران که در سال 2001 صورت گرفت ، نتیجه گرفت که استفاده از خمیر دندان در کاهش تعداد میکروارگانیسم های موجود در مسواک موثر است(4).

همچنین Felloni و همکارانش در سال 1999(7) و Marc Quirynen نیز در تحقیقات خود به نتایج مشابهی رسیدند(13).

عامل دیگر مدت زمان استفاده از مسواک بود که مشاهده شد تفاوت زیادی بین مسواکهایی که مدت سه ماه و بیشتر استفاده شدند با مسواکهایی که کمتر از سه ماه استفاده شدند وجود ندارد .

البته از نظر آماری نیز رابطه معنی داری به دست نیامد که مشابه با یافته دکتر نوربخش(6) و Glass و Lare در سال 1986(3) و متناقض با یافته Verran و Glass در سال 1998 بود(2).

در رابطه با تعداد دفعات استفاده از مسواک در این تحقیق مشاهده شد مسواکهای افرادی که تعداد دفعات کمتری در روز مسواک می نمودند شدت آلودگی کمتری داشتند البته رابطه معنی داری به دست نیامد ، که این یافته مشابه تحقیق دکتر نوربخش بود(6).

مورد دیگر خشک کردن مسواک بین وعده ها بود.

در این مورد نیز رابطه معنی داری به دست نیامد که این مسئله به تعدا کم افراد دارای عادت خشک کردن بر می گردد.

دکتر نور بخش در مورد این عامل ارتباط معنی داری به دست آورد(6) .

دیگر مطالعات نیز این مسئله را تایید می کند.

به طوری که Kozai (9) و Quirynen (13)نتیجه گرفتند با افزایش زمان خشک شدن مقدار cfu کاهش پیدا می کند.

در رابطه با آخرین مرتبه مسواک نیز در تحقیق حاضر رابطه معنی داری به دست نیامد اما در کل افرادی که صبح روز تحویل مسواک کرده بودند از نظر شدت آلودگی وضع بهتری داشتند که در رابطه با این موضوع دلیل مشخصی نمی توان ارائه کرد اما در تحقیق Malmberg افرادی که شب قبل مسواک کرده بودند وضعیت بهتری داشتند(11).

مورد دیگر استفاده از پوشش مسواک بود.

مسواک های بدون پوشش وضعیت بدتری داشتند .

در این مورد به رابطه معنی داری رسیدیم ( 001/0P عامل دیگر تعداد مسواک در جایگاه نگهداری بود که صد در صد مسواکهای با آلودگی زیاد در مجاورت با بیش از یک مسواک بودند اما ارتباط معنی داری به دست نیامد اما در مطالعه دکتر پور اسلامی نتیجه گرفته شد که انتقال آلودگی میکروبی در تمام مسواک های افراد تحت بررسی در یک خانواده وجود داشته و تعداد و نوع میکروارگانیسم موجود در مسواک های افراد یک خانواده شباهت قابل توجهی دارد و رابطه معنی داری را به دست آورد(10).

در تحقیق Malmberg نیز گزارش شده که تماس نزدیک مسواک ها با هم می تواند در انتقال آلودگی بین آنها موثر باشد(11).

عامل بعدی طرز قرار دادن مسواک به صورت عمودی یا افقی بود که در کل مسواک های قرار گرفته به صورت عمودی از نظر شدت آلودگی وضعیت بدتری داشتند.

اما ارتباط معنی داری حاصل نشد .در حالیکه در تحقیق Glass در سال 1988 پیشنهاد شده که مسواک ها پس از استفاده به صورت عمودی در جایگاه قرار گیرند(3).

در رابطه با روش شستشوی مسواک نتیجه گرفته شد که شستشوی مسواک با مالش شدید دست در کاهش آلودگی آن موثر است اما رابطه آماری معنی داری به دست نیامد.

این یافته مشابه یافته Kozai در سال 1989 (9) و Taji در سال 1998 بود (5).

اما دکتر نوربخش در مورد این عامل و آلودگی مسواک رابطه معنی داری به دست آورد(6).

در این تحقیق در رابطه با محل نگهداری مسواک، مشاهده شد که مسواک های نگهداری شده در سرویس های بهداشتی از نظر آلودگی وضعیت بدتری نسبت به مسواک های نگهداری شده در خارج از سرویس بهداشتی داشتند و این مسئله شاید به علت تعداد کم نمونه نگهداری شده در خارج از سرویس باشد ، به طوری که 77% مسواک ها در سرویس بهداشتی و فقط 23% آنها در خارج از سرویس بهداشتی نگهداری می شد.

البته رابطه معنی داری در مورد این عامل به دست نیامد و این یافته با مطالعه دکتر نور بخش در تناقض است.

وی نتیجه گرفت که مسواک های نگهداری شده در سرویس بهداشتی آلوده تر است و ارتباط معنی داری نیز به دست آورد(6) .

Glass نیز در سال 1988 در مطالعه خود پیشنهاد نمود که مسواک ها برای کاهش آلودگی ترجیحاً در محیطی با رطوبت کمتر مانند اتاق خواب نگهداری شوند(3) .

او همچنین در سال 1994 در یکی از مقالات خود اعلام کرد به هیچ عنوان مسواک ها را نباید در توالت خصوصاً در حمام قرار داد .

وی حمام را آلوده ترین قسمت منزل معرفی نمود.

Malmberg نیز محیط ارجح برای نگهداری مسواک را اتاق خشک می داند(11).

در این تحقیق عوامل مربوط به سرویس های بهداشتی مانند نوع سرویس ایرانی یا فرنگی ، وجود حمام و پرده حمام ، وجود سیفون و سیستم تهویه در دستشویی و آفتابگیر بودن سرویس بهداشتی بررسی شدو رابطه معنی داری در مورد هیچ یک از آنها به دست نیامد.

اما با توجه به این مسئله که میکروارگانیزم غالب در این تحقیق Ecoli بود و منشاء آن از طریق آئروسلهای ایجاد شده توسط فلاش تانک های توالت می باشد .

به نظر می رسد نگهداری مسواک ها در مکان هایی با آلودگی کمتر و عاری از رطوبت و ترجیحاً آفتابگیر بهتر باشد.

در این تحقیق عوامل سطح تحصیلات پدر و مادر و تعداد افراد خانوار نیز بررسی شد که در رابطه با سطح تحصیلات پدر به رابطه معنی داری رسیدیم ( 00/0 P 10- نتیجه گیری و پیشنهادات : در این تحقیق نتیجه گرفته شد که مسواک های مصرفی می توانند به انواع مختلفی از میکروارگانیسم ها آلوده باشند، که نحوه مراقبت و محل نکهداری از آنها نقش مهم در حضور میکروارگانیسم ها بر روی مسواک ها دارد و برای حفظ بهداشت دهان تنها تمیز نمودن آن با وسایل بهداشت دهانی کافی نیست ، بلکه تمیز نگه داشتن خود این وسایل نیز در بهداشت دهان فرد و سلامت وی موثر می باشد ، به خصوص در افراد دچار نقص سیستم ایمنی و یا کسانی که به دلایلی دچار ضعف سیستم ایمنی می شوند .

مثلاً افرادی که کموتراپی شده یا تحت عمل جراحی قرار گرفتند یا در افراد دارای بیماری دهان و لثه بایستی توجه بیشتری در تمیز نگه داشتن وسایل کمک بهداشتی دهانشان شود.

در پایان توصیه می شود که در تحقیقاتی مشابه با این تحقیق غلظت بیماریزایی میکروب های موجود در مسواک ها تعیین و همچنین تحقیقات بیشتری در زمینه عوامل مربوط به آلودگی مسواک ها به خصوص عوامل مربوط به محل نگهداری آنها صورت گیرد.

11- مشکلات و محدودیت ها : 1 ) زیاد بودن تعداد دفعات مراجعه به هر مدرسه 2 ) فراموش کردن بعضی از دانش آموزان در آوردن مسواک هایشان و تحویل آن به مجریان طرح یا عدم رعایت نکات گفته شده به آنها .

3 ) دور بودن مدارس نسبت به آزمایشگاه 4 ) صرف هزینه و زمان زیاد برای اجرای مراحل کار آزمایشگاهی 5 ) نداشتن نظارت در نحوه حمل مسواک ها توسط دانش آموزان به مدارس.

6 ) عدم ارزیابی شرایط سرویس های غیر بهداشتی محل نگهداری مسواک ها 7 ) عدم استفاده از محیط های کشت انتخابی و اختصاصی مربوط به انواع میکروارگانیسم های خاص که خود مستلزم صرف زمان و هزینه بسیار زیاد و همچنین نبود بعضی از امکانات در کشور برای این کار بود.

12-تقدیر و تشکر: با تشکر از راهنماییهای برادر عزیزم دکتر رامین راهانجام با تشکر از همکاری پرسنل بخش میکروبیولوژی دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه شهید بهشتی با تشکر از مهندس میر کریمی برای انجام عملیات آماری این طرح با تشکر از همکاری دوستان خوبم علیرضا، مهزاد، الیکا و با تشکر از تمام کسانی که در انجام این تحقیق را یاری رساندند.

14- منابع و مآخذ : Refrence: Nelson Filho P, Macari S, Faria G, Assed S, Yoko I to I : Microbial Contamination of toothbrushes and their decontamination .

Pediat .

Dent.

2000; 22 : 381 – 4 2 ) Verran J, Leahy A : Investigations in to the microbial contamination of toothbrushes .

Microbios 1996; 85: 231- 8.

3 ) Glass RT, Jensen HG: More on the contaminated of toothbrushes: the viral story .

Quintessence International 1988; 19:713 –16.

4 ) Warren D ,Goldschmidt M, Thompson M, Adler- storths K, Keene H : The effects of toothpastes on the residual microbial Contamination of toothbrushes .J Am Dent Asso 2001; 132:1241-45.

5 ) Taji S, Rogers AH: The microbial Contamination of toothbrushes.

A pilot study .

Aust Dent J.

1998; 43: 128- 30 .

6– نور بخش ـ ن ، طالبی ـ 1 ، حیدری ـ ع : بررسی آلودگی میکروبی مسواک ها و عوامل مرتبط با آن ، مجله دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ، جلد (2) 23 ، تهران 1384، صفحه 354ـ 342.

7 – Felloni A, Brambilla E, Grazia M, strohmenger L : Bacterial Contamination of toothbrushes .IL Dentista Moderno;December199:142–6.

8 ) Dayoub M, Rusilko D , Gross A: Microbial Contamination of toothbrushes.J Dent Res 1977; 56: 706.

9 ) Kozai K, Iwai T , Miura K: Rasidual Contamination of toothbrushes by microorganisms .J Dent child 1989; 5:201-4.

10 ـ پور اسلامی ـ ح ، فرخ گیور ـ 1 ، ایرانمنش ـ ز: بررسی آلودگی میکروبی مسواک های مورد استفاده کارمندان دانشکده دندانپزشکی کرمان و خانواده های آنها ـ1380، مجله دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ، جلد(2) 21 ، تهران 1382 ، صفحه184-176.

11 ) Malmberg E , Birkhed D, Norvenius G, Noren Dahlen G : Microorganisms on toothbrushes at day- care Centers .

Acta odontal scand 1994; 52: 93- 8.

12 ) Glass RT, Martin Lare M: toothbrush Contamination: a potential health risk?

Quintessence Int.

1986; 17:39- 42.

13 ) Qiurynen M, Desoete M, Pauwels M, Goossens K, Teughels W, van Eldere J: Bacterial survival rate on tooth and interdental brushes in relation to the use of toothpaste .J clin Preiodontol 2001; 28: 1106-1114.

14 ) مهرداد ـ ک: بررسی اهداف .

فدراسیون بین المللی دندانپزشکی برای سال 200 میلادی ( 1379 شمسی ) ، مجله جامعه دندانپزشکی ایران ،1371.

15 ) مهرداد ـ ک : شاخص های اپیدمیولوژیکی بین المللی در تحقیقات دندانپزشکی ، چاپ اول ، تهران ، انتشارات جهاد دانشگاهی ، دانشگاه شهید بهشتی 1367 ، صفحات 8 و 43 ـ 37.

16 ) Carranza FA, Newman MG : Clinical Periodontology .

8th Ed .

WB Saunders Co .

1996 ; chap 5 : 67-8 .

17 ) مک دونالد ـ ر، آوری ـ د : دندانپزشکی کودکان و نوجوانان ، جلد دوم ، اداره چاپ و انتشارات معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی تهران ، سال 1378 ، فصل 20 ، صفحه 757 ـ 756 .

18) Axellsson P: An introduction to risk prediction and preventive Dentistry .

1st Ed.

Germany : Quintessence publishing Co .

1999; chap 9: 114 , 255.

19 ) مک دونالد ـ ر، آوری ـ د : دندانپزشکی کودکان و نوجوانان ، جلد اول ، اداره چاپ و انتشارات معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی تهران ، سال 1378 ، فصل 11 ، صفحه 409-408.

شدت آلودگی نوع میکروارگانیزمکم 20 =Nمتوسط و زیاد 48 = NEcoli(30 ) 6(83) 40استافیلوکک(45) 9(14) 7سودوموناس-(10 ) 5سراشیا(-) -( - ) -لاکتوباسیل(-)(- )نایسریا( - )( 16 ) 8پنوموکک(20) 4( 10 ) 5استرپتوککـ(4 ) 2سوبتیلیسـ(2 ) 1آنتروکک(- ) --کورینه باکتر( - ) -(2 ) 1سالمونلاپاراتیفیB(-)(2 ) 1 شدت آلودگی مسواکها عوامل مرتبط با آلودگی مسواککم و منفی 52= Nمتوسط تا زیاد 48 =NPORCIجنس پسر دختر(56)29 (44)23(55)26 (45)222/0دوره دندانی mix Permanent(73) 38 (27)14(45)22 (55)264/0DMFT (60) 31 (40)21(48)23 (52)253/0شدت آلودگی مسواکها عوامل مرتبط با بروز آلودگی مسواککم و منفی 52=Nمتوسط تا زیاد 48=NPORCIOHI – s خوب متوسط ـ ضعیف(53)28 (47) 24(30)14 (70)341%833/2329/1 481/6-سطح تحصیلات پدر دانشگاهی دیپلم و کمتر(35)18 (65)3442 (12)6009/0P15/13268/0 583/0-سطح تحصیلات مادر دانشگاهی دیپلم و کمتر(72)37 (28)15(84)40 (16)81/0Pتعداد افراد خانوار چهار نفر و کمتر بیش از چهار نفر(69)36 (31)16(68)35 (32)158/0Pنوع مسواک خارجی ایرانی(70)36 (30)16(73)35 (27)138/0Pروش مسواک زدن با اصول صحیح بدون اصول صحیح(30)17 (70)35(46)23 (54)251/0Pنوع خمیر دندان مصرفی خارجی کودک و بزرگسال ایرانی کودک و بزرگسال(25) 13 (75)39(64)17 (46)312/0Pمدت زمان استفاده از مسواک فعلی کمتر از سه ماه سه ماه و بیشتر(59)31 (41)21(50) 24 (50)2441/0Pتعداد دفعات استفاده از مسواک در شبانه روز سه بار و بیشتر کمتر از سه بار(24) 12 (76)40(12)6 (87)423/0Pخشک کردن مسواک بین وعده ها دارد ندارد(15)8 (85)44(8)4 (92)443/0Pشدت آلودگی مسواکها عوامل مرتبط با بروز آلودگی مسواککم و منفی 52=Nمتوسط تا زیاد 48=NPORCIآخرین مرتبه مسواک زدن شب قبل صبح روز تحویل(61)32 (39)30(62)30 (38)182/0Pاستفاده از پوشش پلاستیکی مسواک ندارد دارد(68)35 (32)17(33)16 (67)32001P118/4788/1 483/9-تعداد مسواک در جایگاه یک مسواک بیش از یک مسواک(8)3 (92)49(0) (100)482/0Pطرز قرار دادن مسواک در جایگاه عمودی افقی(92)48 (8)4(100)48 (0)-1/0Pروش شستشوی مسواک زیر شیر آب و مالش شدید دست زیر شیر آب و با مالش خفیف دست(12)6 (88)46(17)8 (83)405/0Pمحل نگهداری مسواک خارج از سرویس بهداشتی سرویس بهداشتی(27) 14 (73)38(18)9 (82)393/0P