شیر به عنوان یکی از کامل‌ترین غذاهای طبیعت شناخته شده است و غذای منحصر به فرد بچه‌های تازه متولد شده پستانداران است و تنها منبع غذایی در 3-2 ماه اول زندگی است.
اهمیت تولید شیر تنها از نظر غذایی و تغذیه نمی‌باشد. گوساله یا بره‌ی تازه متولد شده برای این‌که خوب رشد کند و در مقابل امراض مقاومت داشته و صاحب بنیه خوبی شود و در آینده تولید خوبی داشته باشد، بستگی به مقدار و کیفیت شیری که در دوره‌ی شیرخوارگی می‌خورد، دارد.
شیر به خاطر داشتن سه جزء ترکیب دهنده‌اش یعنی کلسیم، پروتئین و ویتامین، در جیره غذایی دارای اهمیت ویژه‌ای است. پروتئین شیر مرکب از آلبومین و گازئین و گلبولین است که از پروتئین‌های با کیفیت و بسیار خوب بوده و در ساختمان ماهیچه‌ها و ترمیم بافت‌های بدن بکار می‌رود. قند شیر یا لاکتور یک منبع انرژی خوبی بوده و به آرامی جذب بدن می‌شود و در جذب کلسیم و فسفر نقش عمده‌ای دارد.
چرب شیر یکی از مواد غذایی بسیار زود هضم بوده و علاوه بر تولید انرژی زیاد، محتوی ویتامین‌های E, D, A است و همچنین شیر محتوی انواع ویتامین‌های B است. مواد معدنی بخصوص کلسیم موجود در شیر از مواد معدنی است که اسکلت انسان احتیاج مبرمی به آن دارد. یک لیتر شیر در روز تمام احتیاجات ریبوفلاوین بچه‌های در حال رشد و افراد بالغ را تامین می‌کند.
ارزش ظاهری گاوهای شیری:
در حدود نیم قرن است که دامداران با استفاده از روش بازرسی کمی و کیفی شیر که در هر یک از ماده گاوهای بطور انفرادی به عمل می‌آورند، به قدرت شیردهی هر یک از آنها پی برده و آنها را در کتاب انسان شجره نامه یاد کرده‌اند. در ضمن با توجه به کتاب مذکور و با استفاده از روش انتخابریال به اصلاح نژاد گاوهای خود پرداخته‌اند.
در کشورها و یا مناطقی که تا کنون سازمان مجهزی برای اجراء این عمل در یک مقیاس قابل توجهی بوجود نیامده باشد، در چنین مواقعی برای پی بردن به ارزش حیوان از لحاظ شیر و چربی محتوی آن، ناچار باید به علائم گوناگونی متوسل شد.
برای اولین بار در سال 1834 در جزیره جرسی، دامداران روش نمره‌گذاری را برای گاوهای شیری تعیین نمودند و مورد استفاده قرار دادند. در حال حاضر هر یک از اتحادیه‌های دامداری برای نژادهای مورد علاقه‌ی خودشان استاندارد خاصی معین کرده و روش تعیین ارزش حیوان را بوسیله‌ی نمره دادن به اندام‌های خارجی دام معمول ساخته‌اند.
مجموع نمراتی که برای بهترین فرد یک نژاد قائل شد، 100 می‌باشد. در نتیجه نمره‌ی افراد مختلف همیشه از این کمتر است. نبودن یک اساس علمی برای تعیین نمرات جهت اندام‌های خارجی، باعث شده است که همیشه رضایت کامل از این طرز قضاوت حاصل نشود.
دامداران هلندی که در اوایل قرن هفدهم، نژاد هلشتاین را به آمریکا صادر می‌کردند، روش شماره‌گذاری نواحی را انتشار دادند. در آمریکا در سال 1885 برای نژاد جرسی و در سال 1889 برای نژاد هلشتاین – فریژن یک روش نمره‌گذاری که با روش دیگران متفاوت بود، قبول کردند.
علائم گاوهای شیری
شکل عمومی – منظره حیوان:
از روی منظره‌ی عمومی دام، می‌توان تا حد زیادی به صفات شیردهی حیون پی برد. ماده گاوهای پرشیر به حد اعلاء دارای صفات مادینگی باشند و بخصوص باید که رشد اعضاء متناسب با جنس در آنها کامل و واضع باشد. فرم مستطیلی که مشخص‌کننده‌ی گاوهای گوشتی می‌باشد و فرم ذوذنقه که تیپ گاوهای شیری را مشخص می‌کند، خط پشت و کمر مستقیم و خط قسمت تحتای بدن از جلو به عقب و از بالا به پایین مورب می‌باشد.
اندام‌های متناسب با جنس:
هر گاه یا اسب اخته را در نظر بگیریم، مشاهده می‌کنیم که بین اعضاء گوناگون حیوان تعادلی برقرار می‌باشد، اما این تعادل در اسب و مادیان، در گاو نر و ماده از بین می‌رود.
به عبارت دیگر، اندام‌های مختلفی که در حیوان بر حسب جنس بیشتر رشد و نمو می‌کند، متناسب با جنس و صفتشان را صفات ثانویه می‌خوانند. بنابراین در گاو ماده باید که هر دو دهانش از یکدیگر باز، شکم فراخ، رشد لگن خوب و برعکس سر کوچک، گردن طویل و باریک و سینه نیز باریک باشد.
بطوری که از روی شکل عمومی می‌توان تا حد قابل توجهی به خاصیت شیردهی ماده گاو پی برد. تیپ گاوهای پرشیر باید دارای یک هیکل استخوانی باشد، رشد عضلات بدن زیاد نباشد و در عین حال سرحال باشد. موهایش نرم و سالم، پوستش نرم و بسیار قابل انعطاف است. چشمهایش درخشان و با حالت، شکمش فراخ است و من‌حیث‌المجموع یک حالت اعتدال و آرامش خاصی در حیوان مشاهده می‌شود که که از سلامتی او حکایت می‌کند.
طبیعت حیوان
طبیعی است که هر حیوانی باید در آخر دوره‌ی شیردهی و در موقعی که خشک می‌کند، تا حدی چاق و سرحال باشد. این چربی ذخیره در سه یا چهار هفته‌ی اول دوره‌ی شیر از بین می‌رود و حیوان لاغر می‌شود. می توان گفت که هیچگاه در بهترین زمان دوره شیردهی، یک حیوان ممتاز و پرشیر، چاق نخواهد شد. حتی اگر مقدار جیره‌ی آن را بطور قابل توجهی اضافه کنند و یا به عبارت دیگر با هیچ نوع جیره‌ای نمی‌توان حیوان را به حالت قبل از زایش از لحاظ چاقی رساند. چنین طبیعیت مخصوص گاوهای پرشیر می‌باشد و می‌توان گفت که چنین حیوان پرشیر در موقع شیر دادن همیشه لاغر و استخوانی می‌باشد. جدوگاه آن برنده، مهره‌های پشت قوی و برجسته و ناحیه‌هایش و ران عاری از گوشت زائد است.
رشد و نمو دستگاه گوارش:
یک گاو پرشیر باید جهاز گوارش بسیار پر رشد باشد تا بتواند مقدار زیادی غذا را هضم، جذب و تبدیل به شیر کند. رشد این دستگاه باعث می‌شود که قسمت شکم یعنی قسمت دستگاه گوارش و سایر اندام‌های منضم به آ را در خود جای دهد. هرگاه ظرفیت شکم به قدر کفایت نباشد، نمی‌تواند به قدر لازم از غذا استفاده کند، بدیهی است که سن حیوان در روی حجم شکم از لحاظ عمق و ابعاد دیگر، تا حدی موثر است و عمق شکم با افزایش سن زیاد می‌شود. دنده‌ها باید پهن و کاملاً کمانی و از یکدیگر فاصله داشته باشند. گفته شده است که فاصله سه انگشت باز بین دنده‌ها علامت خوبی حیوان از لحاظ شیر بشمار می‌رود.
دستگاه گوارش خون:
پس از هضم و جذب غذا، باید تمام اندام‌ها بتوانند به نحو شایسته‌ای بوسیله‌ی دستگاه گردش خون تغذیه شود. بدیهی است که هر اندازه جریان خون بخصوص در پستان بهتر و شایسته‌تر انجام یابد، به همان اندازه ترشح شیر زیادتر خواهد بود. بنابراین، فعالیت شدید دستگاه گردش خون دارای اهمیت فراوانی در دام‌های پرشیر می‌باشد.
در مورد جهاز گردش خون، ظرفیت قلب، شش‌ها و سرخرگ‌ها مورد توجه قرار می‌گیرد. معمولاً یک قلب بزرگ نشانه زیاد بودن ظرفیت قلب و شش‌ها می‌باشد. گفته شده است که نسبتی بین ابعاد بدن و تولید شیر موجود است.
نسبتی بین وزن زنده، طول بدن، پهنای بدن و محیط بدن با تولید شیر موجود می‌باشد. پوست نرم و قابل انعطاف، علامت خوبی گردش خون می‌باشد. چشم‌های صاف و درخشان نیز نشانه‌ی خوبی جریان گردش خون است. خرفتی و یا تنبلی حیوان به طور طبیعی یا در اثر بیماری، نشانه ضعف و یا بدی جریان خون می‌باشد. در این حالت، پوست سفت و خشک می‌شود، موهاسیخ می‌گردد و چشم درخشندگی خود را از دست می‌دهد.