دانلود تحقیق ارائه طرح های خلاق و ایده های نو در آموزش شیمی

زندگی بدون یادگیری و آموزش، همچون مردابی در حال تقلیل و فساد است.

از زمانی که آموزش و یاددادن شروع شد، نحوه انجام دادن این فعالیت یعنی چگونگی آموختن و روش های تدریس مورد توجه دست اندرکاران قرار گرفت.
در مسیر تاریخ، فنون، مهارت های گوناگون در زمینه روش های تدریس، تولید و ارائه شده است و روش های تدریس جزو مهارت های فنی و حرفه ای معلمان محسوب می شود و هنر معلم در کیفیت انتقال و اجرای آنهاست.

در این تحقیق انواع روش های تدریس فعال که بتواند یادگیری مؤثر و اکتشافی ایجاد کند و همچنین فعالیت های دانش آموز را تقویت کند ارائه شده تا معلم بتواند با ابتکارات و نوآوری های خود در تدریس خود از روش علمی استفاده کند.
یادگیری دارای سطوح مختلفی است که شامل به خاطر سپردن- درک و فهم- کاربرد- تجزیه و تحلیل- ترکیب و نوآوری و داوری و ارزشیابی است.

معلم با آگاهی از این سطوح باید تدریس فعال و دو سویه انجام دهد.

همچنین در طرح پرسش های امتحانی از تمامی این سطوح سئوالات طرح نماید تا دانش آموز بتواند مطالب آموخته شده را عمیق تر درک نموده و خود نیز فعالیت علمی انجام دهد و همچنین از نمره خود احساس رضایت و تلاش بیشتر داشته باشد به بیان دیگر نمره وسیله ای شوق انگیز باشد نه برای شلاق زدن برای اینکه دانش آموزان به طور عملی فعال شوند باید کلاس را گروه بندی کرد طبق تحقیقات انجام شده فقط گروه های 3 تا4 نفره کارآیی لازم را دارند و چون دانش آموزان از نظر ویژگی های عاطفی و درسی متفاوتند بهتر است کار گروه بندی با توجه به علایق و سطح درسی شان انجام شود تا همه‌ی افراد گروه فعال و مسئول باشند.
تکلیف مناسب حلقه اتصال و انتقال آموخته های کلاس به فضای خارج از کلاس است اما باید دانست تمرین وسیله ای برای یادگیری نیست بلکه عاملی برای ایجاد مهارت است و باید در انتخاب تکلیف و تمرین به دانش آموز دقت و توجه خاص داشت.

با کنار رفتن مفهوم قدیمی یادگیری که بیشتر بر روی انتقال انبوهی از معلومات به مغز دانش آموزان تأکید می کرد و با توجه به مفهوم جدید یادگیری های رفتاری برای حل مسائل فردی و اجتماعی در آموزش و پرورش گام های بلندی برداشته شده است.

هم اکنون میزان یادگیری را در توانایی و مهارت او در به کار بستن دانستنی ها و اصول علمی هنگام قرار گرفتن در موقعیت های جدید و برخورد با شرایط متغیر زندگی علمی و اجتماعی می دانند.
به این ترتیب روش قدیمی و سنتی عرضه کردن واقعیت های علمی فراوان در کتاب ها و انتقال یکطرفه آنها به وسیله معلم و بالاخره به خاطر سپردن موقت آنها توسط دانش آموز و پس دادن آنها به هنگام امتحان مورد نظر نیست.

زیرا در عمل ارزش قابل توجهی ندارد و تغییر مؤثری در رفتار او از لحاظ طرز تفکر،‌کسب مهارت و پرورش نگرش ها و معیارهای مطلوب علمی و اجتماعی به وجود نمی آورد.
درست است که آموزش بر پرورش تقدم عملی دارد، یعنی پرورش بدون آموزش مطلوب، امکان پذیر نیست.

با این حال هدف، پرورش دادن افراد با کیفیت های مطلوب و مطابق با معیارهای انسانی و اسلامی است.

درس شیمی دبیرستان نیز یکی از این عوامل است یعنی هدف از آموزش شیمی دبیرستان، تربیت یک شیمیدان ماهر نیست.

بلکه درس شیمی نیز وسیله ای برای پرورش است و در صورت پذیرفتن این موضوع اهمیت روش تدریس بر محتوا بیشتر پدیدار می شود.
روش های تدریس فعال
روش های تدریس از زوایای گوناگون قابل تقسیم بندی است.

بعضی ها تقسیم بندی زیر را ارائه داده اند.
الف) روش تاریخی
1- روش سقراطی
2- نظام مکتبی در ایران
ب) روش های جدید
1- روش توضیحی 2- روش سخنرانی 3- روش اکتشافی
4- روش حل مسئله 5- روش مباحثه ای 6- روش پرسش و پاسخ
7- روش انفرادی 8- پروژه (واحد کار) 9- روش نمایشی
10- روش دریافت مفهوم 11- روش استقرایی 12- روش آزمایش و کاوشگری و...

بعضی از روش های تدریس، دانش آموز را منفعل و معلمان را فعال می کند.

زیرا اطلاعات به صورت یک سویه داده می شود و در تدریس تعامل اندکی وجود دارد.

این روش ها اکتشافی نیستند و معمولاً نمی توان از آنها به تنهایی برای اجرای تدریس استفاده کرد زیرا خسته کننده و ملال آورند.

بعضی دیگر از روش های تدریس معلم و فراگیرندگان را به نحو مطلوب فعال می کند و یاددهی- یادگیری با ارتباطات دو سویه اتفاق می افتد.

در این روش ها تدریس به صورت منظمی شروع می شود و تا دریافت مفهوم ادامه می یابد، مانند روش های استقرایی، حل مسئله، ایفای نقش و کاوشگری و...

.

اگر فراگیران خود را در بطن فرایند آموزش ببینند و نقش راهبردی «اکتشاف مفاهیم و علوم» را درک کنند، در این صورت با علم تولید شده شریک می شوند، با کمال میل از آن دفاع و پشتیبانی می کنند و به کاربرد علوم اعتقاد و ایمان راسخ می یابند.

در این جریان یادگیری در همه ابعاد (مهارت های ذهنی، مهارت های فیزیکی و طرز تفکر) اتفاق می افتد.

بنابراین معلم باید ویژگی ها و خصوصیات روش های تدریس یاددهی- یادگیری فعال را بداند و برای دست یابی به آنها اهتمام ورزد.

در تدریس خود از روش علمی استفاده کند.

اگر مجموععه فعالیت های یک معلم بر اساس موارد زیر باشد او در تدریس خود از روش علمی استفاده کرده است.

1) آغاز و پایان کار خود را پیش بینی کند.

2) فعالیت ها و تجارب آموزشی مناسبی تنظیم کند.

3) ابزارها و وسایل آموزشی و کمک آموزشی لازم را به درستی انتخاب کند.

4) آزمون های ارزشیابی را به طور دقیق و مؤثر تهیه کند.

5) طرح خود را با مهارت و اطمینان کامل در کلاس اجرا کند.

6) تغییر رفتار مطلوب در دانش آموزان به وجود آورد.

توضیح دادن در دبیرستان توضیح دادن یعنی فهماندن مطلب به فرد دیگر.

توضیح دادن می تواند به افراد در درک و فهم مفاهیم، علت و معلول، شیوه ها، هدف ها و مقصدها همبستگی (رابطه ها) و فرایندها کمک کند.

چون اغلب در تدریس از شیوه‌ی توضیح دادن استفاده می شود باید چندین نکته را مدنظر داشت.

1- نوع صدا و حرکت ها می تواند توضیح ها را تقویت کند.

2- هدف از توضیح کاملاً روشن و مشخص باشد.

3- اگر مخاطبان توضیح را نفهمند، یا حقایق بیان شده را از قبل بدانند، توضیح عالی نیز می تواند بی فایده باشد و به بی حوصلگی منجر شود.

4- از وسایل کمک آموزشی مناسب بهره گرفته شود.

5- نکته های کلیدی (مفاهیم اساسی، اصول) مشخص شود.

6- در هنگام توضیح از سئوال های متوالی برای بررسی عمیق تر یک مسئله یا درک در سطوح بالاتر استفاده کرد.

7- تسلط چشمگیر بر تمام موضوع هایی که تدریس می کنند.

8- مشارکت دادن دانش آموز در توضیح.

نمونه ای از یک نقشه مفهومی نقشه‌ی مفهومی ابزاری برای نمایش اطلاعات در قالب یک سلسله نمودار و کادر متصل به هم است که ارتباط منطقی بین مفاهیم به روشنی در آنها قابل مشاهده است و به نوعی،‌ بازنمایی تجسمی روابط معنادار بین مفاهیم محسوب می شود.

نقشه های مفهومی که معمولاً به شیوه‌ی حرکت از کل به جزء تنظیم می شود دارای بخش های هسته، رابطه و گروه است یعنی مطالب کلی تر و جامع تر در رأس قرار می‌گیرد و هر چه به پایین نقشه نزدیک شویم مفاهیم و مطالب جزئی تر می شوند.

نقشه های مفهومی نشانگر روش های تفکر و درک دانش آموزان و نیز شاخصی از دیدگاه های وی درباره‌ی آگاهی هایش و روابط بین آنها هستند.

برنامه‌ی درسی مبتنی بر نقشه‌‌ی مفهومی نسبت به برنامه های درسی مرسوم، مزیت های زیادی داردو استفاده از آن موجب درک عمیق مفاهیم و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان می شود.

سطوح مختلف یادگیر یو طرح پرسش های استاندارد سطوح مختلف یادگیری عبارتند از: 1- به خاطر سپردن یا حافظه 2- درک و فهم یا تعبیر و تفسیر 3- کاربرد 4- تجزیه و تحلیل 5- ترکیب و نوآوری 6- داوری‌وارزشیابی بررسی و توضیح سطوح مختلف یادگیری آ.

سطح حافظه یا به خاطر سپردن در این سطح پرسش هایی مطرح می شود که دانش آموز آنها را در کتاب درسی خوانده است و به اتکای حافظه و به منظو تمرین در به خاطر سپردن مطالب به آنها پاسخ می‌دهد.

با ارزشیابی پاسخ پرسش های این سطح فقط قدرت از برکردن تعریف ها، واقعیت ها و مفهوم ها و...

را می توان سنجید.

به طوری که ممکن است دانش آموز پاسخ کاملاً درستی به آنها بدهد ولی درک و استنباط و مهارت های او در این مورد محرز و مسلم نباشد.

به عنوان مثال تعریف عنصر، تعریف ایزوتوپ- کاربرد گاز هیدروژن در صنایع غذایی نمونه ای از پرسش های در سطح حافظه می باشد.

ب.

سطح درک و فهم هرگاه یادگیرنده بتواند مطالب آموخته شده و حفظ کرده خود را با کلمات و جملات خود بیان کند، می توان گفت مطلب را فهمیده است.

پیدا کردن یک نظام کلی در بین اطلاعات جمع آوری شده یا استفاده از نمودار و همچنین نتیجه گیری های کلی از مطالب پراکنده،‌ نشان دهنده دیگر فهمیدن مطلب است.

در واقع وقتی دانش آموز بتواند به علت پدید ها پی ببرد می توان گفت آنها را فهمیده و درک کرده است.

مثال: پرسش های زیر در سطح درک و فهم قررا دارد.

چرا مولکول Cl2 غیرقطبی ولی مولکول H2O قطبی است؟

چرا کاهش دما در واکنش ساخت آمونیاک به روش هابر، با انکه به سود تولید فراورده بیشتر است، توصیه نمی شود؟

پ.

کاربرد هرگاه یاگیرنده بتواند مطالبی را که حفظ کرده و مفاهیمی را که درک کرده در موارد جدیدی که تا آن زمان روبرو نشده یا برای او توضیح داده نشده به کاربرد، از توانایی بالاتر ذهن خود سود برده است.

در درس شیمی اغلب، مسأله های عددی را در این طبقه جای می دهند.

زیرا دانش آموز باید بتواند اطلاعات خود را درباره واکنش های شیمیایی و قوانین ترمودینامیک و...

به کاربرد و با حل مسأله توانایی خود را نشان دهد.

به عنوان مثال پرسش زیر در سطح کاربرد قرار دارد.

1) 50 میلی لیتر محلول سولفوریک اسید به غلظت 8/9 گرم بر لیتر چند گرم اسیدخالص وجود دارد؟

2) از دو محلول که PH یکی 3 و دیگری5 است، غلظت یون های H+ در کدام بیشتر است؟

ت.

تجزیه و تحلیل در این سطح دانش آموز باید قادر باشد به توجه به عوامل گوناگون و مؤثر در مسأله مورد نظر آن را حل کند یعنی موضوع و مسأله را به قطعات و اجزای آن تجزیه کند و کلیه عوامل مؤثر در آن را مورد تحلیل قرار دهد، بدیهی است خواسته های آموزشی در سطح تجزیه و تحلیل بالاتر از سطوح درک و فهم و کاربرد قرار دارد در سطح کاربرد تأکید بیشتر بر روی استفاده از آموخته های پیشین است ولی در سطح تجزیه و تحلیل علاوه بر استفاده از معلومات قبلی باید از فعالیت های ذهنی بیشتری برخوردار بود.

مثال: 1) تفاوت خواص در یک دوره، در عنصرهای اصلی محسوس تر است یا در عنصرهای واسطه؟

چرا؟

2) چرا یک قطعه فلز با ضربه های چکش نمی شکند ولی بلور قند از هم می پاشد؟

ث.

ترکیب و نوآوری در این سطح یادگیری، ضرر یادگیرنده از ترکیب نتایج حاصل از تحلیل عوامل در طبقه چهارم، نتیجه ای به دست می آورد که تا آن زمان در کلاس یا کتاب درسی مورد بحث قرار نگرفته است.

مثال 1) چرا بعضی از نمک ها در آب آبکافت می شوند.

2) اگر برای اتم اکسیژن در مولکول آب هیبرید SP3 در نظر نگیریم، چه تغییراتی در زاویه پیوندی و قطبیت آن ایجاد می شود؟

ج.

سطح داوری و ارزشیابی بالاترین توانایی انسان و مایه برتری او تشخیص درست از نادرست و قضاوت درست است.

این سطح بالاترین و پیچیده ترین انتظارهای ما را از یادگیری دربرمی گیرد.

مثال: 1) توضیح دهید چرا پیوند بین اتم ها در جامدهای فلزی نمی تواند از نوع یونی یا کووالانسی باشد؟

2) اگر سرعت واکنشی با افزایش دما کاهش یابد چگونه می توان آن را توضیح داد.

بدیهی است طرح سئوال امتحانی باید به گونه ای باشد که سطوح مختلف یادگیری را دربر گیرد وگرنه پرسشی که فقط یک یا چند سطح پایین را دربرگیرد ارزش و اعتبار چندانی ندارد.

ارائه تکلیف دانش آموزی تکلیف دانش آموزی حلقه اتصال و انتقال آموخته های کلاس و مدرسه به فضای خارج و زندگی است و کاربرد علوم و فنون به حساب می آید.

دانش آموزان آنچه را که آموخته اند در عرصه عمل می آزمایند و حلاوت و شیرینی کاربرد آن را درک می کنند و به آن علاقه مند می شوند.

علاوه بر این بخشی از اهداف پرورشی که در مدرسه اتفاق نیافتاده است در فعالیت های تکمیلی (تکلیف) مورد ملاحظه قرار می گیرد.

معلمان باید برای ارائه موضوعات تحقیقی و تکلیفی مورد نظر، به توانایی و علایق دانش آموزان توجه کنند و از این طریق زمینه مشارکت و کوشش را برای کاربردی کردن مفاهیم فراهم آورند.

آموزش شیمی به صورت انفرادی و گروهی کار گروهی دانش آموزان در مدارس جهان امری مطلوب است.

در سال 1979 جانسون پیشنهاد کرد که یادگیری همیاری می تواند پیشرفت تحصیلی بیشتر را موجب شود.

همچنین نظریه‌‌ی جامعه شناسی و شواهد کلاسی نیز نشان می دهد که در دانش کسب شده از طریق گروهی، تبادل معانی و توافق جای آزمایش مطنقی و الگوسازی را می‌گیرد.

این سخن به این معناست که وقتی دانش اموزان به طور گروهی کار می کنند بیشتر تمایل دارند تا به یک توافق گروهی برسند به جای اینکه منطقی فکر کنند.

معلم شیمی به عنوان نمونه سعی می کند که با بحث کردن با دانش آموزان یک یادگیری معنی دار را به وجود اورد.

این تعامل بین دانش آموزان نیز یک عامل مهم است که بر یادگیری تأثیر دارد.

البته بهترین اندازه گروه برای بحث های گروهی جمع 3 یا4 نفره است.

زیرا گروه های بزرگتر از کنترل معلم خارج می شوند و بعضی از افراد در گروه همکاری لازم را انجام نمی دهند و منفعل می مانند.

تجربه نشان می دهد که میزان خطا و عدم درک مطلب و سئوال حتی در آزمون هایی که ابتدا به صورت گروهی و سپس به صورت انفرادی انجام می شود بسیار کمتر است.

چند پیشنهاد - رفتار پسندیده برای شاگردان لذت بخش و دلچسب است و به رشد قوای ذهنی و عاطفی و اجتماعی او کمک می کند.

او را با رغبت تمام به مدرسه می کشاند تا از هر فرصتی برای بروز خلاقیت و نوآوری استفاده کند.

پس با خوشرویی و محبت به دانش آموز دلگرمی داده و همیشه مشوق و پشتیبان او باشیم.

- پرسش های شفاهی مهارت های کلامی دانش آموز را تقویت می کند، پس از آن غافل نشویم.

- معلم باید تسلط کامل بر محتوای آموزشی داشته باشد، چون دانش آموز کاملاً این موضوع را می فهمد.

- با بیان مشکل بودن موضوعات تدریس حس اعتماد به نفس دانش آموز را پایان نیاوریم.

- از وسایل و ابزار کمک آموزشی مثل پروژکتورهای اسلاید و نمایش فیلم و کارگاه IT به موقع و به جا استفاده کنیم.

- آزمون های چهار گزینه ای خیلی در موفقیت دانش آموز موثر هستند، چون در دانش آموز انگیزه برای درس خواندن ایجاد می کند و می توانند وضعیت خودشان را بسنجند و بیشتر تلاش کنند.

- از روش های تدریس فعال اطلاع کافی داشته باشیم و حتماً از آنها در امر تدریس استفاده کنیم.

- کلاس درسمان را شاد نگه داریم.

واژگان کلیدی سوخت فسیلی: سوختی که منابع آن نفت و زغال سنگ باشد.

منابع تجدیدپذیر: منابعی که پس از مصرف دوباره از نو تولید و تجدید شوند.

منابع تجدیدناپذیر: منابعی که پس از مصرف توسط طبیعت تولید نمی شوند.

انرژی یونش: انرژی لازم برای جدا کردن الکترون از اتم گازی شکل و تبدیل آن به یون یک بار مثبت گازی شکل.

الکترونگاتیوی: تمایل اتم به جذب الکترون پیوندی به سمت خود.

ایزوتوپ: به عناصری گفته می شود که عدد اتمی یکسان و عدد جرمی متفاوت داشته باشند.

آبکافت: مولکول قطبی: مولکولی که نسبت به میدان الکتریکی خارجی عکس العمل نشان می‌دهد.

منابع: 1- فضلی خانی، منوچهر، روش های فعال تدریس، انتشارات تربیت 1378.

2- ادوارد کنرادراگ و جورج براون، توضیح دادن در دبیرستان، مترجم: دکتر علیرضا کیامنش- کامران گنجی، انتشارات رشد، 1383.

3- مجله رشد آموزش شیمی، تابستان 1378، ویژه نامه سومین کنفرانس آموزش شیمی ایران.

4- مجله رشد تکنولوژی آموزشی، اسفند 1376 و فروردین 1373.

5- مجله رشد معلم، دی 1367، آذر1366، مهر 1366، آبان1366.

6- مجله تربیت، سال چهارم، تابستان 1368.

عنوانصفحه