تبریز شهری است که نامش از دیرباز آشنای اهل سیاحت و تجارت در اقصی نقاط جهان بوده و هست و در طول جاده ابریشم غرب را به شرق پیوند داد و دروازه مشرق زمین خوانده شد.
تبریز مرکز استان آذربایجان شرقی در 46 درجه و 25 دقیقه طول شرقی و 38 درجه و 2 دقیقه عرض شمالی از نصف النهار گرینویچ واقع شده است و در قلمرو میانی خطه آذربایجان قرار گرفته و جمعیت آن بیش از یک و نیم میلیون نفر میباشد.
توسعه صنایع در این خطه در سال 1970 میلادی پایه گذاری گردیده و از آن پس در حال پیشرفت میباشد در این بخش مشارکتهای عظیمی با کشورهای دیگر مانند چک و اسلواکی ، رومانی ، شوروی سابق و آلمان به انجام رسیده اند تولیدات عمده صنعتی در این منطقه عبارتند از : مواد غذایی ، مواد شیمیایی ، کانی غیرفلزی ، فلزات اساسی ماشین آلات نساجی و فرش این محصولات هم برای مصارف داخلی و هم برای صادرات بسیار مهم هستند.
استان آذربایجان شرقی با اختصاص 38/5% از کل کارخانه های بزرگ صنعتی کشور و احراز رتبه چهارم در بین استانهای کشور از مناطق مهم صنعتی کشور بشمار می آید.
به ویژه با ایجاد و تمرکز صنایع سنگین تولید ماشین آلات و تجهیزات تبریز را یکی از قطبهای صنعتی کشور نموده است.
واحدهای صنعتی استان که بطور عمده در تبریز مستقر می باشند در سه محور تبریز میانه ، تبریز مرند و تبریز مراغه مستقر شده اند و بدلیل اینکه در سر راه جاده ایران اروپا قرار دارند از اهمیت مضاعفی برخوردارند.
صنایع سنگین با 13 واحد عظیم و حدود 3600 واحد بزرگ و کوچک این استان را از مزیت نسبی در این زمینه ها برخوردار نموده است.
در سایر زمینه ها کارخانجات و واحدهای تولیدی منحصر بفردی چون پتروشیمی و پالایشگاه و تولید برخی ماشین آلات مورد نیاز صنایع کشور از جمله تولید ماشین آلات نساجی را میتوان نام برد.
زبان و مذهب مردم تبریز
مردم تبریز چون دیگر مردم آذربایجان به زبان آذری سخن میگفتند اما مقارن با تشکیل سلسله صفوی زبان ترکی جانشین زبان آذری شد.
این زبان در اثر گذشت زمان به علت تداخل فرهنگی و سیر تاریخی تحت تأثیر زبان فارسی ، عربی ، ارمنی و گرجی قرار گرفته و در حقیقت زبان ترکی کنونی مردم تبریز زبان آذری جدید یا ترکی آذری میباشد.اکثریت قریب به اتفاق مردم تبریز مسلمان و پیرو مذهب شیعه اثنی عشری هستند و اقلیتی از مسیحیان که اکثراً ارمنی و گریگوری مذهبند در تبریز زندگی میکنند.
مشخصات اقلیمی تبریز
◄ جمعیت تبریز
بر اساس نتایج عمومی آمارگیری جاری جمعیت تبریز در سال 1357 به میزان 1486509 نفر بوده است.
ولی امروزه مهاجرین زیادی را به خود جذب کرده و هر ساله حدوداً 04/2 درصد رشد جمعیت داشته است.
◄ صنعت
صنایع تولیدی پایه های اقتصادی این بخش هستند.
توسعه صنایع در این خطه در سال 1350 پایه گذاری گردیده و از آن پس در حال پیشرفت میباشد.
در این بخش مشارکتهای عظیمی با کشورهای دیگر مانند چک واسلواکی ، رومانی ، شوروی سابق و آلمان به انجام رسیده اند.
تولیدات عمده صنعتی در این منطقه عبارتند از : مواد غذایی ، مواد شیمیایی ، کانی غیر فلزی ، فلزات اساسی ، ماشین آلات نساجی و فرش این محصولات هم برای مصارف داخلی و هم برای صادرات بسیار مهم هستند.برنامه های توسعه اقتصادی جمهوری اسلامی ایران تسهیلات مناسبی را برای سرمایه گذاری در این منطقه بوجود آورده است و سرمایه گذاری بخش خصوصی در حال توسعه میباشد و در طی سالهای 70 1368 به میزان 440 میلیون دلار بوده است.
استان آذربایجان شرقی که با جمهوری های آذربایجان ، نخجوان و ارمنستان مرز مشترک دارد و از طریق مرز بازرگان با کشور ترکیه نیز مرتبط است ، موقعیت استراتژیکی بسیار بالایی برای بوجود آمدن یک مرکز عمده تجاری بین المللی را حائز میباشد.
◄ آثار تاریخی تبریز
تبریز با سابقه ای کهن ، دارای آثار و بناهای تاریخی فراوانی بوده که متأسفانه در اثر مرور زمان ، حملات مکرر بیگانگان ، عدم توجه حکومتهای سابق و سوانح طبیعی چون سیل و زلزله به تدریج روبه ویرانی رفته اند.
آنچه امروز در تبریز باقی مانده بیشتر به حکومت ایلخانان مغول صفوی تا قاجاریه منسوبند و بعضاً از شاهکارهای هنر و معماری بشمار می آیند.
مهمترین این بناها عبارتند از :
مسجدکبود
مسجد کبود که به فیروزه اسلام شهرت دارد در خیابان امام خمینی واقع شده و از نظر کاشیکاری ، آمیزش رنگها و داشتن انواع خطوط عالی و طرحهای بدیع ، از تنوع و ظرافت خاصی برخوردار است.
این مسجد از آثار جهانشاه قره قویونلو و متعلق به سال 870 هجری است که بوسیله جهان بیگم همسر جهانشاه بنا شده و توسط دخترش صالحه خاتون مرمت شده است.
این بنا دارای سردربلند با کاشیکاری مزین به کتیبه معرق عالی ، دومناره رواق گنبد دار و شبستان است.
ارک یا مسجد علیشاه
بنای ارک علیشاه یکی از ابنیه کهن و عظیم تبریز است که از زمره شاهکارهای معماری اسلامی بشمار میرود.
این بنا در خیابان امام خمینی واقع شده و از آثار تاج الدین علیشاه جیلانی وزیر سلطان ابوسعید ایلخانی است که در سال 716 عملیات ساختمان آن آغاز شد .
در سال 724 بوسیله بازماندگانش به پایان رسیده.
از این بنا در دوره قاجاریه و در انقلاب مشروطیت و درگیری های تبریز بعنوان انبار مهمات استفاده میشده به همین جهت به آن ارگ نیز گفته میشود.
بنای کنونی با سه دیوار بلند به صورت ایوانی به عرض 15/30 متر به چشم میخورد که بلندی دیوارهای سه گانه بنا 26 متر و عرض هر دیوار 40/10 متر میباشد.
در محوطه این بنا نماز جمعه اقامه میشود و بنام مصلای امام خمینی ( ره ) نامیده شده است.
مسجد جامع تبریز
یکی از قدیمی ترین آثار تاریخی تبریز است که در دوره ایلخانه مورد توجه بوده و محراب رفیع باقیمانده یادگار آن دوره است.
در دوره حکومت آق قویونلو گنبدی بزرگ آراسته به انواع کاشیکاری معرق بوسیله سلجوق شاه بیگم زن اوزن حسن بر فراز آن احداث شد.
این بنا در زلزله سال 1193 صدمه کلی دید لیکن در دوره حسینقلی خان دینبلی حاکم وقت بازسازی گردید.
در جنب این مسجد ، مساجد خاله اوغلی و حجت الاسلام قرار دارند.
بازار تبریز
شهر بزرگ تبریز بنا به مقتضیات جغرافیایی ، وسعت ، قدمت و اهمیتی که دارد دارای یکی از زیباترین و بزرگترین مجموعه بازارهای ایران میباشد سبک معماری ، کثرت سراها و تیمچه ها و وجود تعدادی مدرسه و مسجد نیز به این مجموعه اهمیت و امتیازی خاص داده است.
از تاریخ ساخت مجموعه بازار تبریز اطلاعی در دست نیست ولیکن اکثر مورخین و جهانگردان اسلامی و خارجی که از قرن چهارم تا عهد قاجار از تبریز دیدن کرده اند ، مدارک ارزنده ای را درباره بازار و وضع بازرگانی تبریز ارائه داده اند.
بازار کنونی تبریز مربوط به اواخر حکومت زندیه و عصر قاجار میباشد.
در زمان عباس میرزا که تبریز مقر ولیعهد حکومت قاجار بود سراها و تیمچه ها ساخته شد.
بازار تبریز با طاقها و گنبدهای بلند آجری که شامل بازار امیر ، بازار کفاشان ، راسته بازار ، بازار یمینی دوز ، بازار حلاجان ، بازار سراجان راسته کهنه ، بازار حاج محمد حسین ، بازار مشیر ، بازارچه صنفی و بازارچه میرابوالحسن میباشد.
سراها و تیمچه های معروف عبارتند از : سرای حاج رسول ، سرای حاج میرزا علی نقی ، تیمچه و سرای شیخ کاظم ، تیمچه حاج صفر علی ، تیمچه و دالان میرزا شفیع ، تیمچه ملک و تیمچه میرزا رحیم سه تیمچه حاج شیخ ...
آرامگاه دو کمال
بنای زیبا و ساده که مدفن دو تن از بزرگان ادب و هنر ، کمال الدین مسعود خجندی از شعرای معروف قرن هشتم و نهم و کمال الدین بهزاد معروفترین نقاش مینیاتوریست قرن دهم هجری در میان باغی مشجر واقع در محله بیلانکوه تبریز قرار دارد.
کلیساهای تبریز
در تبریز شش کلیسا وجود دارد که مهمترین آنها عبارتند از : کلیسای سرکیس مقدس که در سال 1845 میلادی تجدید بنا شده و در محله بارون آواک قرار دارد.
کلیسای مریم مقدس در نبش خیابان شریعتی شمالی و جمهوری اسلامی واقع شده است و ساختمان آن در سال 1785 میلادی پایان یافته و بزرگترین و قدیمیترین کلیسای تبریز است.
کلیسای عذرای توانا در محله میارمیار قرار دارد و در سال 1910 میلادی احداث شد.
کلیسای مریم مقدس در نبش خیابان شریعتی شمالی و جمهوری اسلامی واقع شده است و ساختمان آن در سال 1785 میلادی پایان یافته و بزرگترین و قدیمیترین کلیسای تبریز است.
کلیسای عذرای توانا در محله میارمیار قرار دارد و در سال 1910 میلادی احداث شد.
پیشینه قدیمی تبریز تبریز مرکز استان آذربایجان شرقی است .
در 46درجه و 25 دقیقه طول شرقی و 38درجه و دو دقیقه عرض شمالی از نصف النهار گرینویچ واقع شده است.
ارتفاع آن از سطح دریا 1340 متر می باشد.
با وسعتی حدود 11800 کیلومتر در قلمرو میانی خطه آذربایجان و در قسمت شرقی شمال دریاچه ارومیه و 619 کیلو متری غرب تهران قرار دارد .
در150 کیلو متری جنوب جلفا ، مرز ایران و جمهوری آذربایجان قرار گرفته است.
جمعیت تبریز بیش از یک و نیم میلیون نفر می باشد.
تبریز از سمت جنوب به رشته کوه منفرد همیشه پر برف سهند و از شمال شرقی به کوه سرخ فام عون علی (عینالی) محدود می شود.
رودخانه آجی چای (تلخه رود) از قسمت شمال و شمال غرب تبریز می گذرد و بعد از طی مسافتی قابل توجه در دشت تبریز به دریاچه ارومیه می ریزد و مهرانرود از میانه تبریز می گذرد که اکثرا در فصول مختلف سال بی آب است.
تبریز زمانی دارای باغات و مزارع فرح انگیز و پر آوازه ای بود به همراه قنات ها و چشمه های متعدد که امروز تمامی آن همه باغات و مزارع از میان رفته یا درحکم از میان رفتن است و گستره شهر پیرامون خود را به مناطق مسکونی، تجاری ، اداری ، و صنعتیو خدماتی مبد ل ساخته است.
شرح تبریز از گذشته ها ی دور تا به امروز هرگز د ر قاموس سطر ها و نوشته ها نگنجیده است.
پیشینه تبریز همواره درهاله ای از ابهام مستور بوده و امروز نیز حکایتگر غرایب است .
تاریخ تبریز در پیش ا زظهور اسلام اسیر ظن ها وگمان ها و گاهی اغراض هاست و بعد از ظهور اسلام سیمای پرشکوهش نظر جهانیان را معطوف می سازد و در گستره وسیع حکومت اسلامی به " قبه السلام " مشهور می شود .
سپس در شاه راه ابریشم ، شرق را با غرب پیوند می دهد و رونق اقتصادیش به بنیان بازارها و کاروانسرا هایی می انجامد که عظیم ترین مکان مسقف پهنه گیتی می گردد واز این رو – رشک انگیز – دارای شکوهمند ترین ابنیه اعصار و مترقی ترین دانشگاه آنزمان ها – ربع رشیدی – می شود.
بنیاد شهر تبریز و وجه تسمیه نامش افسانه ای را می ماند ، گاهی بوی اغراض می دهدو برخی موارد نیز از ظن ها و گمان ها نشات می گیرد.
زنده یاد عبدالعلی کارنگ درآثار باستانی آذربایجان (آثار و ابنیه تاریخی شهرستان تبریز) در باب وجه تسمیه تبریز می نویسد: کلمه تبریز را جغرافی نویسان عرب چون سمعانی ویاقوت حموی به " کسرتاء " و جغرافی نویسان ایرانی وترک چون حمدالله مستوفی و کاتب چلپی به " فتح تاء " و مورخان رومی و روسی چون فاوست ، آسولیک، ورطان و خانیکف به" فتح تاء " ، قلب " باء" ، به " واو" یعنی به صورت "تورز"Tavrez و " تورژTaverz " ، " تورشTavres" و " دورژ Davrez " ذکر کرده اند.
درباره بنا و وجه تسمیه شهر تبریز حمدالله مستوفی و یاقوت حموی می نویسند : بنای تبریز از زبیده زن هارون الرسید است .
وی به بیماری تب نوبه مبتلا بوده، روزی چند در آن حوالی اقامت کرده ، در اثر هوای لطیف و دل انگیز آنجا بیماری زبیده زایل شده، فرموده شهری در آن محل بنا کنند و نام آن را " تب ریز " بگذارند اولیا چلبی کلمه " تبریز را به معنی ستمه دوکوجو" (ریزنده تف و تاب) و این نام را باآتشفشانی دیرین کوه سهند مربوط دانسته است.
زنده یاد کارنگ درادامه می افزید: مورخان ا رمنی هم اسم تبریز را " تورژ یا دورژ" محرف عبارت " د، ای ، ورژ " به معنی انتقام گاه دانسته و نوشته اند : بانی تبریز خسرو ارشاکی (233-217م) حکمران ارمنستان است که آن شهر را به یاد گرفتن انتقام " ارتبانوس" یا " اردوان" آخرین پادشاه پارتی ا زاردشیربابکان بنیاد نهاده ونام آن راDa-i-vrez) ) گذاشته است.
مولف آثار باستانی آذربایجان با افسانه شمردن موارد ذکر شده می نویسد : قدیمی ترین ذکر نام تبریز را درکتیبه سارگن دوم پادشاه آشور خواهیم یافت.
شرقشناس شهر فقید ولادیمیر مینورسکی می نویسد : " سارگن دوم د رسال 714 قبل از میلاد به قصد تصرف ممالک اورارتو سفری به شمال غربی ایران کرد.
از ناحیه سلیمانیه کنونی (واقع د رکردستان عراق) داخل کردستان مکری شد، از پارسوا parsua (پسه کنونی ) و ساحل جنوبی دریاچه ارومیه گذشت ، از سوی شرقی دریاچه به راه خود ادامه داد و پس ازپشت سر گذاشتن " اوشکایا" (اسکوی کنونی) قلعه "تارومی" یا "تاروئی " و "ترماکیس" را گشود .
بعید نیست یکی از این دو کلمه نام قدیمی تبریز کنونی باشد.
چنانچه درابتدا اشاره شد پیشینه تبریز همواره در هاله ای از ابهام مستتر بوده است و بنیاد و وجه تسمیه نامش گاهی افسانه ای ، گاهی مغرضانه و گاهی نشات گرفته ازظن ها .
گمان ها می گردد.
این که تبریز قبل از اسلام مکانی آباد ویا غیر آباد بوده است هنوز سند محکمه پسندی در میان نیست حتی در اوایل ظهور اسلام نیز در حمله اعراب به آذربایجان نامی ا زتبریز دیده نمی شود، تنها اشاره دقیق و مستند مربوط به زمان سلسله روادیان است که در زمان خلافت متوکل عباسی ، رواد ازدی و فرزندانش تبریز رو به آبادی نهاد و دور شهر رابارو کشیدند .از آن زمان به بعد تبریز با سپری ساختن وقایع تلخ و شیرین اوازه ای جهانی یافت .
اوصافی که درطول تاریخ از تبریز شده است به اجمال چنین است: در قرن چهارم هجری یاقوت حموی تبریز را مشهورترین شهر آذربایجان می خواند.
ابو حوقل در367 و ابن مسکوبه در421 و ناصر خسرو در 438 تبریز را بزرگترین و آبادترین شهر آذربایجان می خوانند.
در سال 618 لشگر مغول به پشت دروازه های تبریز می رسند ، اما تدابیر شایان تقدیر بزرگان شهر تبریز را از حمله مغولان مصون نگه می دارد و مردم تبریز با بذل مال شهر را ازکشتار و ویرانی رها می سازند.
البته این اتفاق سه بار تکرار می شود ودر هر سه بار مردم متمول تبریز همان تدبیر را به کار می بندند تا این که د رسال 638 ه.
ق مغول ها به سراسر آذربایجان مسلط می شوند و تبریز را پایتخت خود قرار می دهند که در زمان غازان خان تبریز شکوه ویژه ای می یابد .
شنب غازان خان با ابهت تاریخی اش چشم ها را خیره می سازد ، خواجه رشیدالدین فضل الله وزیر اندیشمند ایلخانیان ربع رشیدی را بنیاد می نهد که در زمان خود عظیم ترین مرکز علمی – فرهنگی به شمار می رود و از آن همه مجد و عظمت اینک ویرانه های از برج های ربع رشیدی در میان محله ای باقی مانده است.
این شهر در طول تاریخ دوره های طلایی متعددی را سپری ساخته است.
دوران پایتختی، دوران ولیعهدنشینی، دوران شکوفای تجاری ، اقتصادی، هنری و...
زمانی مکتب تبریز در عرصه هنر تحول شگرفی را موجب می گردد که امروز آثار کم نظیر آن دوره زینت بخش موزه های جهان است.
مردان و زنان نامداری ا زاین شهر برخاسته اند.
کعبه ملای روم ، میعادگاه عرفا، شعرا، اندیشمندان و بزرگان بوده است .به همین خاطر تبریز یگانه شهری است که صاحب مقبره الشعرا است .
مقبره ای که خاقانی ها ، همام ها، قطران ها، و...
سرانجام واپسین مقتدر آسمان شعر و ادب شهریار شیرین سخن درآن مکان مقد س آرمیده است .
اگر چه از بلایای زمینی وآسمانی درامان نمانده است ، زلزله ها ، سیل ها، بیماریهای واگیر ، جنگ ها و ...
همه تبریز را آشفته ، اما باز این شهر همیشه سرافراز به قول آقای یحیی ذکاء ، هر بار از زیر ویرانه ها و خاکستر های شهرپیشین همچون سمندری ، زنده تر و سرافرازنه تر قد برافراشته ، زندگی از سرگرفته و هیچگاه زبون پیشامد ها و بازی های روزگار نگردیده است.
میر علی تبریزی واضع خط نستعلیق ، پیر سید احمد تبریزی استاد کمال الدین بهزاد و...
از جمله هنرمندانی بودند که تحولی در عرصه دنیای هنر ان روزگار پدید آوردند.
در زمان صفویه این اقتدار هنری در تبریز به اوج خود رسیده اما جنگ صفویان با دولت عثمانی آنچه را که بافته شده بود پنبه ساخت و از آن همه مجد و عظمتش جز کشتزارهایی سوخته و کوشک هایی ویران چیزی بر جای نماند و پایتخت به اصفهان منتقل شد و هر چه استاد و هنرمند و اندیشمند بود به اصفهان کوچید و بناهای عظیم اصفهان مه امروز مایه مباهات کشورمان است به دست کوچندگان تبریز و هنرمندان این خطه بنیاد شد و پادشاهان صفوی که پادشاهانی فرهنگ دوست و هنرپرور بودند اصفهان را نگین ایران ساختند و همای سعادت ا زفراز آذربایجان بویژه تبریز پرکشید و بر سر اصفهان سایه افکند.
تبریز گذشته ا زآنچه ذکرش رفت، در امور بنیادی نیز هموارهپیشگام بوده است که شاهد آن بوده ایم و هستیم.
نقش بنیادی تبریزدرنهضت تنباکو به استناد مدارک موجود حقانیت مبدا نهضت تنباکو ازتبریز را به اثبات می رساند که در پی آن میرزای شیرازی فتوای معروف خود را صادر می کند و شرح واقعه به قلم پژوهشگر ارجمند آقای صمد سرداری نیا تحت عنوان "تبریز درنهضت تنباکو " به انجام رسیده است.
قیام عظیم مشروطیت و نقش تبریز در اعطای مشروطه به مردم آن زمان امر مبرهنی است که حکایتگر دلیری مردان پولادین اراده ای چون زنده یادان ستارخان سردار ملی ، باقر خان یالار ملی ، ثقه الاسلام ، شیخ محمد خیابانی، علی مسیو، حسین خان باغبان و...است.
بعد از قیام مشروطه و وقایع مختلف ،تبریز پس از سپری ساختن سالهای بحرانی 20الی 25 درسال 1332 در نهضت ملی ساختن نفت یکی از ارکان حرکت های آن زمان در سراسر کشور به شمار می رفت و گواه این ادعا ، صفحه های حاکی شور و حال انقلابی مطبوعات تبریز در آن سال هاست و ملاقات های شادروان سید اسماعیل پیمان با آیت ا..
کاشانی و دکتر مصدق می باشد.
درنهضت 15 خرداد سال 1342 نیز بازاریان تبریز با بستن بازار و خطبای تبریز باایراد سخنرانی های مهم و پخش شب نامه ها و حرکت های اصیل انقلابی دین خود را ادا کردند و سرانجام در29 بهمن سال 56 با حرکتی توفنده بنیاد شاهنشاهی 2500 ساله را به لرزه درآوردند و عظمت واقعه به قدری غیر منتظره و خارق العاده بود که رژیم شاهی را دچار سردرگمی ساخت و ساواک با تمامی ادعاهای پر طمطراق خود عاجزانه به تقلا برخاست.
آنچه رفت مختصری بود از تبریز و وقایع تاریخی فرهنگی آن .
اینک به شرح مختصر یکایک موارد شایان توجه اکتفا می شود .
با این امید که این سطور درشناساندن سیمای تبریز برای هر صاحب اشتیاقی سودمند واقع شود.
توسعه شهر تبریز از طریق ایجاد بازارچه هایی در امتداد دروازه های هشت گانه قدیمی صورت گرفته است .
با پوشش فواصل بازارچه ها توسط واحدها ی مسکونی ، سیمای شهر فعلی در قرن گذشته شکل گرفته است و اکنون نیز این سیما را می توان در محلات قدیمی شهر کاملا مشاهده نمود هر چند خیابان کشی های جدید آن بافت قدیمی و سنتی را ازبین برده بااین همه در بین کوچه پس کوچه ها ی قدیمی شهر و برخیابانهای قدیمی می توان به وضوح معماری قدیمی شهر را که از آنها آثاری هر چند غیر معمور برجا مانده است مشاهده نمود .
این قسمت از شهر از شمال به محله دوه چی (خیابان شمس تبریزی)، از جنوب به محله لیلاوا و چرنداب ا زشرق به خیابان ثقه الاسلام و خاقانی و از غرب به راسته کوچه و شریعتی محدود می گردد.
د ردوران این هسته مرکزی بازار تبریز قرار گرفته است که با وسعتی معادل یک کیلومتر مربع از تیمچه هاو سراها و دالان و مساجد و حمام ها و حجرات تشکیل یافته است.
این بازار بعد از مشروطیت و مخصوصا بعد ازسالهای 1300 شمسی د راثر عدم توجه رو به خرابی گذارده است .
هجوم معماری جدید و استفاده از مصالح جدید به جای مصالح سنتی قدیم ، این بازار را مورد تهدید جدی قرار داده است .
رکود اقتصادی منطقه بعد از سال های 1320 که مسایل سیاسی وقت موجد آن بوده است و فرا ر سرمایه های بومی ، در انهدام بازار تبریز نقش مهمی داشته است به طوری که دردهه های 30و 40 بی توجهی به اوج خود رسیده و بیشتر انهدام بازار و بافت سنتی آن در این سال ها صورت گرفته است.
با تمام اینهااگر یک جهانگرد اروپایی بخواهد به شرق مسافرت نماید از اروپا تا تهران بازار سرپوشیده ای به بزرگی و عظمت بازار تبریز مشاهده نخواهد نمود.
ا زجهانگردان بنامی که بازار تبریز را در اعصار و قرون مختلف دیده و توصیف نموده اند می توان مقدسی در قرن چهارم ، یاقوت حموی قرن هشتم را نام برد که هر یک به فراخور حال از بازار و وفور کالا و این که درآمد بیشتر مردم از طریق داد وستد به دست میآید سخن رانده اند ولی مفصل ترین آنها را شاردن داشته است .
او بازار را دارای 15000 باب مغازه و تبریز را دارای بزرگترین بازار آسیا به حساب می آورد.بازار تبریز یکی از شاهکاریهای جالب معماری ایرانی است .
طاق ها و گنبدها بی نظیر یا کم نظیر دارد.بزرگترین گنبد بازار ،گنبد تیمچه امیر است .
مهم ترین تیمچه های فعلی بازار تبریز عبارتند از:تیمچه امیر ، تیمچه مظفریه ، تیمچه شیخ کاظم ، تیمچه گرجیلر، تیمچه حاج صفر علی ،تیمچه میرزا شفیع، تیمچه حاج رحیم ، تیمچه حاج میر ابوالحسن.
بانی تیمچه امیر میرزا محمد خان امیر نظام زنگنه است که در1260 ه .ق در گذشته است .
معمار معروف آنصمد معمار بوده است که داستان زندگی او دربین معمارین تبریز زبانزد است .
وی د راواخر عمر با فقر روزگار گذرانیده وبا فقر نیز زندگی را بدورد گفته است.
یکی از زیباترین قسمت های بازار تبریز تیمچه مظفریه است.
ساختمان این بنا در سال 1305 ه.ق پایان پذیرفته است و نامگذاری آن به سبب حضور مظفرالدین میرزا و افتتاح آن به دست وی بوده است.
بانی آن حاج شیخ معروف (جعفر قزوینی) بوده است که درعین حال بانی تیمچه ها و دالان حاج شیخ نیز می باشد.
معروف ترین راسته ها ی بازارتبریز در حال حاضر عبارتنداز : بازار امیر، بازار کفاشان ، بازار حرمخانه، راسته بازار ، یمن دوز بازار ، بازار حلاجان ، قیزبستی بازار (قیز بسط بازار) بازار سراجان، راسته کهنه ، بازار کلاهدوزان، دلاله زن بازار، بازار صادقیه، بازار مسگران ، بازار حاج محمد حسین ، بازار مشیر، بازار صفی، بازار میرابوالحسن، رنگلی بازار ، بازارچه دوه چی، (شتران)، بازارچه خیابان و...
مجمو عه بازار قدیمی تبریز به سبب ویژگی های معماری آن و ضرورت حفظ و نگهداری از آن درسال 1354 تحت شماره1097 د رفهرست آثار ملی کشور ثبت شده و اینک مطابق قانون تحت حفاظت سازمان میرا ث فرهنگی قرار دارد و هر گونه تعمیرات و مرمت آن با اطلاع و مجوز آن سازمان صورت می گیرد .
سازمان میراث فرهنگی کشورهمه ساله از محل بودجه عمومی دولت و کمک های مالی کسبه مبالغ قابل توجهی درمرمت و احیا این مجموعه زیبای قدیمی هزینه می نماید.
آب و هوای تبریز تبریز دارای هوایی اقلیمی و کم رطوبت است و حد متوسط بارندگی آن در سال 285 میلی متر است.
این جلگه در اثر ارتفاعی که از سطح دریا دارد ، دارای زمستانهای طولانی و سرد و تابستانهای متعدل است.
◄ پستی و بلندیهای تبریز تبریز در 50 کیلومتری قله سهند واقع شده است.
در شمال کوههای سرخ فام عون بن علی ( عینالی ) یا سرخاب به ارتفاع 1800 متر از سطح دریا قرار دارد.
این بلندیها که شمال و شمال شرقی تبریز را محصور نموده و به طرف شرق تا گردنه پایان ادامه می یابد.
یکی از کوههای منشعب از رشته کوههای سهند کوه بهلول است که ارتفاع آن به 2200 متر میرسد.
کوه باباداغی بین کوه بهلول و سرخاب واقع شده است و ارتفاع آن از 2300 متر تجاوز میکند.
از دیگر کوههای اطراف تبریز کوه مورد در شمال غربی شهر تبریز با 2250 متر و کوه پکه چین با ارتفاع 2500 متر را میتوان نام برد.
رودهای شهرستان تبریز تبریز دارای هوایی اقلیمی و کم رطوبت است و حد متوسط بارندگی آن در سال 285 میلی متر است.
◄ راههای تبریز تبریز بر حسب موقعیت جغرافیایی ، سیاسی و صنعتی دارای راههای متعدد است.
این شهر بوسیله یک شاهراه وسیع به طول 619 کیلومتر به تهران مرتبط میشود که تا جلفا مرز جمهوری آذربایجان ادامه می یابد و از سوی دیگر به مرز ترکیه متصل میشود.
راههای متعدد دیگر تبریز را به مرکز و شهرهای استانهای همجوار ، اردبیل ، کردستان و آذربایجانغربی مربوط میکند.
راه آهن تهران ـ آنکارا و تهران ـ مسکو نیز از تبریز میگذرد.
این خط آهن از شهرهای قزوین ، زنجان ، میانه ، مراغه و تبریز گذشته و در صوفیان به دو شعبه تقسیم میشود.
یکی به جلفا و از آنجا به مسکو و دیگری به ترکیه و از آن طریق به اروپا می پیوندند.