تبریز شهری است که نامش از دیرباز آشنای اهل سیاحت و تجارت در اقصی نقاط جهان بوده و هست و در طول جاده ابریشم غرب را به شرق پیوند داد و دروازه مشرق زمین خوانده شد. تبریز مرکز استان آذربایجان شرقی در 46 درجه و 25 دقیقه طول شرقی و 38 درجه و 2 دقیقه عرض شمالی از نصف النهار گرینویچ واقع شده است و در قلمرو میانی خطه آذربایجان قرار گرفته و جمعیت آن بیش از یک و نیم میلیون نفر میباشد.
توسعه صنایع در این خطه در سال 1970 میلادی پایه گذاری گردیده و از آن پس در حال پیشرفت میباشد در این بخش مشارکتهای عظیمی با کشورهای دیگر مانند چک و اسلواکی ، رومانی ، شوروی سابق و آلمان به انجام رسیده اند تولیدات عمده صنعتی در این منطقه عبارتند از : مواد غذایی ، مواد شیمیایی ، کانی غیرفلزی ، فلزات اساسی ماشین آلات نساجی و فرش این محصولات هم برای مصارف داخلی و هم برای صادرات بسیار مهم هستند. استان آذربایجان شرقی با اختصاص 38/5% از کل کارخانه های بزرگ صنعتی کشور و احراز رتبه چهارم در بین استانهای کشور از مناطق مهم صنعتی کشور بشمار می آید. به ویژه با ایجاد و تمرکز صنایع سنگین تولید ماشین آلات و تجهیزات تبریز را یکی از قطبهای صنعتی کشور نموده است.
واحدهای صنعتی استان که بطور عمده در تبریز مستقر می باشند در سه محور تبریز میانه ، تبریز مرند و تبریز مراغه مستقر شده اند و بدلیل اینکه در سر راه جاده ایران اروپا قرار دارند از اهمیت مضاعفی برخوردارند.
صنایع سنگین با 13 واحد عظیم و حدود 3600 واحد بزرگ و کوچک این استان را از مزیت نسبی در این زمینه ها برخوردار نموده است.
در سایر زمینه ها کارخانجات و واحدهای تولیدی منحصر بفردی چون پتروشیمی و پالایشگاه و تولید برخی ماشین آلات مورد نیاز صنایع کشور از جمله تولید ماشین آلات نساجی را میتوان نام برد.
زبان و مذهب مردم تبریز
مردم تبریز چون دیگر مردم آذربایجان به زبان آذری سخن میگفتند اما مقارن با تشکیل سلسله صفوی زبان ترکی جانشین زبان آذری شد. این زبان در اثر گذشت زمان به علت تداخل فرهنگی و سیر تاریخی تحت تأثیر زبان فارسی ، عربی ، ارمنی و گرجی قرار گرفته و در حقیقت زبان ترکی کنونی مردم تبریز زبان آذری جدید یا ترکی آذری میباشد.اکثریت قریب به اتفاق مردم تبریز مسلمان و پیرو مذهب شیعه اثنی عشری هستند و اقلیتی از مسیحیان که اکثراً ارمنی و گریگوری مذهبند در تبریز زندگی میکنند.
مشخصات اقلیمی تبریز
◄ جمعیت تبریز
بر اساس نتایج عمومی آمارگیری جاری جمعیت تبریز در سال 1357 به میزان 1486509 نفر بوده است. ولی امروزه مهاجرین زیادی را به خود جذب کرده و هر ساله حدوداً 04/2 درصد رشد جمعیت داشته است.
◄ صنعت
صنایع تولیدی پایه های اقتصادی این بخش هستند. توسعه صنایع در این خطه در سال 1350 پایه گذاری گردیده و از آن پس در حال پیشرفت میباشد. در این بخش مشارکتهای عظیمی با کشورهای دیگر مانند چک واسلواکی ، رومانی ، شوروی سابق و آلمان به انجام رسیده اند. تولیدات عمده صنعتی در این منطقه عبارتند از : مواد غذایی ، مواد شیمیایی ، کانی غیر فلزی ، فلزات اساسی ، ماشین آلات نساجی و فرش این محصولات هم برای مصارف داخلی و هم برای صادرات بسیار مهم هستند.برنامه های توسعه اقتصادی جمهوری اسلامی ایران تسهیلات مناسبی را برای سرمایه گذاری در این منطقه بوجود آورده است و سرمایه گذاری بخش خصوصی در حال توسعه میباشد و در طی سالهای 70 1368 به میزان 440 میلیون دلار بوده است.
استان آذربایجان شرقی که با جمهوری های آذربایجان ، نخجوان و ارمنستان مرز مشترک دارد و از طریق مرز بازرگان با کشور ترکیه نیز مرتبط است ، موقعیت استراتژیکی بسیار بالایی برای بوجود آمدن یک مرکز عمده تجاری بین المللی را حائز میباشد.
◄ آثار تاریخی تبریز
تبریز با سابقه ای کهن ، دارای آثار و بناهای تاریخی فراوانی بوده که متأسفانه در اثر مرور زمان ، حملات مکرر بیگانگان ، عدم توجه حکومتهای سابق و سوانح طبیعی چون سیل و زلزله به تدریج روبه ویرانی رفته اند.
آنچه امروز در تبریز باقی مانده بیشتر به حکومت ایلخانان مغول صفوی تا قاجاریه منسوبند و بعضاً از شاهکارهای هنر و معماری بشمار می آیند. مهمترین این بناها عبارتند از :
مسجدکبود
مسجد کبود که به فیروزه اسلام شهرت دارد در خیابان امام خمینی واقع شده و از نظر کاشیکاری ، آمیزش رنگها و داشتن انواع خطوط عالی و طرحهای بدیع ، از تنوع و ظرافت خاصی برخوردار است. این مسجد از آثار جهانشاه قره قویونلو و متعلق به سال 870 هجری است که بوسیله جهان بیگم همسر جهانشاه بنا شده و توسط دخترش صالحه خاتون مرمت شده است. این بنا دارای سردربلند با کاشیکاری مزین به کتیبه معرق عالی ، دومناره رواق گنبد دار و شبستان است.
ارک یا مسجد علیشاه
بنای ارک علیشاه یکی از ابنیه کهن و عظیم تبریز است که از زمره شاهکارهای معماری اسلامی بشمار میرود. این بنا در خیابان امام خمینی واقع شده و از آثار تاج الدین علیشاه جیلانی وزیر سلطان ابوسعید ایلخانی است که در سال 716 عملیات ساختمان آن آغاز شد . در سال 724 بوسیله بازماندگانش به پایان رسیده. از این بنا در دوره قاجاریه و در انقلاب مشروطیت و درگیری های تبریز بعنوان انبار مهمات استفاده میشده به همین جهت به آن ارگ نیز گفته میشود.
بنای کنونی با سه دیوار بلند به صورت ایوانی به عرض 15/30 متر به چشم میخورد که بلندی دیوارهای سه گانه بنا 26 متر و عرض هر دیوار 40/10 متر میباشد. در محوطه این بنا نماز جمعه اقامه میشود و بنام مصلای امام خمینی ( ره ) نامیده شده است.
مسجد جامع تبریز
یکی از قدیمی ترین آثار تاریخی تبریز است که در دوره ایلخانه مورد توجه بوده و محراب رفیع باقیمانده یادگار آن دوره است. در دوره حکومت آق قویونلو گنبدی بزرگ آراسته به انواع کاشیکاری معرق بوسیله سلجوق شاه بیگم زن اوزن حسن بر فراز آن احداث شد. این بنا در زلزله سال 1193 صدمه کلی دید لیکن در دوره حسینقلی خان دینبلی حاکم وقت بازسازی گردید. در جنب این مسجد ، مساجد خاله اوغلی و حجت الاسلام قرار دارند.
بازار تبریز
شهر بزرگ تبریز بنا به مقتضیات جغرافیایی ، وسعت ، قدمت و اهمیتی که دارد دارای یکی از زیباترین و بزرگترین مجموعه بازارهای ایران میباشد سبک معماری ، کثرت سراها و تیمچه ها و وجود تعدادی مدرسه و مسجد نیز به این مجموعه اهمیت و امتیازی خاص داده است. از تاریخ ساخت مجموعه بازار تبریز اطلاعی در دست نیست ولیکن اکثر مورخین و جهانگردان اسلامی و خارجی که از قرن چهارم تا عهد قاجار از تبریز دیدن کرده اند ، مدارک ارزنده ای را درباره بازار و وضع بازرگانی تبریز ارائه داده اند. بازار کنونی تبریز مربوط به اواخر حکومت زندیه و عصر قاجار میباشد. در زمان عباس میرزا که تبریز مقر ولیعهد حکومت قاجار بود سراها و تیمچه ها ساخته شد. بازار تبریز با طاقها و گنبدهای بلند آجری که شامل بازار امیر ، بازار کفاشان ، راسته بازار ، بازار یمینی دوز ، بازار حلاجان ، بازار سراجان راسته کهنه ، بازار حاج محمد حسین ، بازار مشیر ، بازارچه صنفی و بازارچه میرابوالحسن میباشد. سراها و تیمچه های معروف عبارتند از : سرای حاج رسول ، سرای حاج میرزا علی نقی ، تیمچه و سرای شیخ کاظم ، تیمچه حاج صفر علی ، تیمچه و دالان میرزا شفیع ، تیمچه ملک و تیمچه میرزا رحیم سه تیمچه حاج شیخ ...
آرامگاه دو کمال
بنای زیبا و ساده که مدفن دو تن از بزرگان ادب و هنر ، کمال الدین مسعود خجندی از شعرای معروف قرن هشتم و نهم و کمال الدین بهزاد معروفترین نقاش مینیاتوریست قرن دهم هجری در میان باغی مشجر واقع در محله بیلانکوه تبریز قرار دارد.
کلیساهای تبریز
در تبریز شش کلیسا وجود دارد که مهمترین آنها عبارتند از : کلیسای سرکیس مقدس که در سال 1845 میلادی تجدید بنا شده و در محله بارون آواک قرار دارد.
کلیسای مریم مقدس در نبش خیابان شریعتی شمالی و جمهوری اسلامی واقع شده است و ساختمان آن در سال 1785 میلادی پایان یافته و بزرگترین و قدیمیترین کلیسای تبریز است. کلیسای عذرای توانا در محله میارمیار قرار دارد و در سال 1910 میلادی احداث شد.