1- سایکرومتر
معمولیترین دستگاهی است که از دو دماسنج دقیق جیوهای تشکیل شده است. دور مخزن یکی از دماسنجها لایه نازک موسلین (Muslin) پیچیده شده که به آن دماسنج مرطوب گفته میشود و در هنگام کار دستگاه با یستی همیشه مرطوب بماند.
دماسنج خشک در دستگاه سایکرومتر درجه معمولی هوا را نشان میدهد. وقتی رطوبت دور دماسنج بخار میشود گرمای نهان جذب مولکولهای آب گردیده و در نتیجه با بخار شدن آب دور پارچه، درجه حرارت در دماسنج تر کاهش مییابد. اختلاف درجه حرارت دماسنج تر و خشک معیاری برای محاسبه رطوبت نسبی است.
قرائت دماسنج تر بایستی در فاصلههای ده تا بیست ثانیه صورت گیرد تا این که در دو قرائت متوالی درجه حرارت یکسان خوانده شود.
2- رطوبت نگار
این دستگاه ثبت مداوم رطوبت هوا را انجام میدهد. جسم حساس در این دستگاه چند تار موی معمولی میباشد که با زیادشدن رطوبت هوا طول آن زیاد شده و با کاهش رطوبت طول آن کم میشود. به وسیله چند فنر و اهرم بسیار ظریف تغییرات طول مو به یک قلم که روی بازوی فلزی نصب میباشد، منتقل شده و این قلم تغییرات رطوبت را روی یک استوانه چرخان یا ثبات رسم میکند. طرز کار این دستگاه مشابه دستگاه حرارت نگار میباشد.
3- رطوبت- دمانگار
این دستگاه به منظور اندازهگیریهای دما و رطوبت نسب در کشتیهای تجارتی به کار برده میشود و ترکیبی از دو دستگاه دمانگار و رطوبت نگار است که در یک محفظه تعبیه شدهاند. نوار کاغذی این دستگاه به دو قسمت دما و رطوبت تقسیم شده است. قسمت بالایی نوار کاغذی تغییرات دما و قسمت پایین تغییرات رطوبت نسبی را نشان میدهد. قلمهای ترسیم کننده منحنیهای تغییرات دما و رطوبت نسبی به اجسام حساس به این دو کمیت مرتبط میباشد و حرکات آنها تابعی از حرکات اجسام حساس است که تغییرات آنها را بر روی کاغذ ترسیم مینمایند.
تودههای هوا (Air mass)
یک توده هوا عبارت است از حجم عظیمی از هوا که خصوصیات فیزیکی آن بویژه از نظر دما و رطوبت و آهنگ کاهش دما (Lapse rate) در سطح افقی برای صدها کیلومتر تقریبا همسان باشد.
تودههای هوا، خصوصیات اصلی خود را از سطحی که بر روی آن تشکیل میشوند، کسب میکنند. برای اینکه تودههای هوا شکل بگیرند لازم است هوا به مدت طولانی در یک منطقه ثابت باقی بماند، در نهایت گردش معمولی هوا موجب به حرکت در آمدن آنها می شود.
تودههای هوا معمولا در بعضی از نقاط دنیا بیشتر از سایر مکانها تشکیل می شوند به این مناطق سرچشمه (Source region) گفته میشود.
تودههای هوا را با توجه به منشاء تشکیل آنها، طبقه بندی و نامگذاری میکنند و با توجه به منشاء، نشانههای معینی را برای آنها به کار میبرند.
رادیوسوند ( Radiosonde )
رادیوسوندها از دستگاه های هواشناسی هستند که برای اندازه گیری دما، رطوبت، فشار، سمت و سرعت باد در جو بالا بکار میروند. دو عنصر ازن و تابش نیز می تواند توسط این دستگاه ها اندازه گیری شود.
رادیوسوند یک سیستم سنجش از راه دور است و از دو لغت Radio به معنای انتشار دهنده رادیویی و Sonde به معنی پیام آور در زبان انگلیسی قدیم، تشکیل شده است.
دستگاه رادیوسوند از دو قسمت اصلی «سنجش» و«فرستنده» تشکیل شده است، فرستنده ها پارامترهای اندازه گیری شده را به گیرنده ای که در سطح زمین قرار دارد، منتقل میکنند.
رادیوسوندها گاهی به وسیله هواپیما و گاهی به وسیله راکت به جو فرستاده می شوند. اما معمولا آن ها را به زیر بالون های هواشناسی که تا ارتفاع 20 تا 30 کیلومتری صعود مینمایند نصب و در جو رها میکنند.