دانلود مقاله خرانق

سومین آبادی در این راه دور و دراز خرانق است که در اصطلاح محلی به آن خرونق و بیشتر مردم اردکان به آن خرونه می گویند.
وجه تسمیه و سال احداث آن به درستی معلوم نیست صاحب جامع مفیدی در این باره می نویسد: در افواه مذکور و مشهور است که چهار هزار سال و کسری قبل از این خورافروز نام گبری رباط خرانق و دیه را ساخته و خورنق (به ضم خ و فتح و) نام نهاده و به کثرت استعمال در زبان خاص و عام به خرانق اشتهار یافته.[1]
در فرهنگ جغرافیایی ایران جلد دهم در مورد خرانق آمده است: همان محلی است که در کتب جغرافیایی قدیم بصورت «خرانه» و به اشتباه و تحریف «خزانه» ضبط شده، اصطخری در معرفی آن گفته است از انجیره تا خرانه یک مرحله بیابان است لیکن در خرانه مردمی دویست باشند و چهارپا و کشاورزی دارند.[2]
در سفرنامه تحفه الفقرا نام خورنق را معرب خورد نگاه دانسته است که به نظر می رسد هیچکدام از وجوه تسمیه فوق الذکر درست نباشد و نام خورنق از همان خورنقی که بهرام گور در آن پرورش یافته، گرفته شده است و در افواه اهالی نیز مشهور است که بهرام گور هنگام شکار به هامان (بیابان) چشمۀ آبی را دید و آنجا را هامانه نامید و روستای هومین فعلی در نزدیکی خرانق همان هامانه ای است که بهرام گور احداث نمود.
در کتاب منوگرافی شهرستان اردکان(ص 20) در مورد خرانق آمده است: اصل کلمه خرانق، خورنق بوده و کوه خورنق نیز در نزدیکی این بخش واقع شده.

قبل از اسلام مقر باشکوهی در این محل وجود داشته و مشهور است که سرداران اسکندر سه ناحیه را در این منطقه بنا کرده اند که عبارتند از: 1.

خورنق 2.

جندق 3.

بیابانک.

کلمه خورنق به مرور بصورت خرانق استعمال شده و در فرهنگ جغرافیایی ایران (جلد دهم) در مورد خرانق آمده است: قصبه مرکزی بخش، خرانق می باشد که در 68 هزار گزی شمال یزد واقع و خلاصه تاریخچه و مشخصات آن به شرح زیر است: تاریخچه خرانق قدیمی تر از شهر یزد و اسم آن در اصل خورنق بوده است و زردشتیان در آن می زیسته اند، این قصبه در جلگه قرار دارد و بیشتر منازل آن در داخل یک قلعه بزرگ قدیمی ساخته شده است تا ساکنان بتوانند در مقابل متجاوزین مقاومت و پایداری نمایند.
خرانق دارای 620 تن سکنه می باشد و مشخصات جغرافیایی آن طول، 45 درجه و 41 دقیقه خاوری از نصف النهار گرینویچ و عرض، 32 درجه و 20 دقیقه و 30 ثانیه شمالی و ارتفاع 1637 متر از سطح دریا و اختلاف ساعت آن با تهران 11 دقیقه و 48 ثانیه است؛ یعنی در وقتی که تهران ساعت 12 است، خرانق 12 و 11 دقیقه و 48 ثانیه است.

آب آن از چشمه و قنات و آب و هوای آن سرد و معتدل و محصول آن غلات و دارای ادارات دولتی و از خرانق به شهرهای نائین و یزد راه ماشین رو وجود دارد.

بخش خرانق از بخشهای استان یزد و شهرستان اردکان بوده که در فاصله ۶۰ کیلومتری مرکز شهرستان و ۹۰ کیلومتری مرکز استان قرار دارد.

خرانق قدیمی تر از شهر یزد بوده و زرتشتیان در آن می زیسته اند.

خرانق اثار تاریخی بسیاری دارد که از جمله می توان از قلعه خرانق، مسجد جامع و منار جنبان، رباط شاهزاده خرانق و مشهدگ نام برد.

تصاویر زیر از کاروانسرای شاه عباسی خرانق تهیه شده است.
خرانق، روستای کوچکی در شمال شهر یزد، در کویر لوت.

قلعه‌ی فوق‌العاده‌ای درمیان روستا زندگی می‌کند.

هنوز چند خانواده ای در روستا زندگی می‌کنند، اما (در زمان عکس‌برداری) فقط یک خانواده(1, 2) در داخل قلعه زندگی می‌کردند.

پل آب‌روی خرانق برای انتقال آب کشاورزی برای زمین‌های سوی دیگر روستا در زمان ساسانی ساخته شده.

و بسیار سالخورده تر و قدیمی تر از نمونه‌های رومی آن که در تمام دنیا مشهورند و مورد توجه گردشگران

خرانق، روستای کوچکی در شمال شهر یزد، در کویر لوت.

و بسیار سالخورده تر و قدیمی تر از نمونه‌های رومی آن که در تمام دنیا مشهورند و مورد توجه گردشگران تاریخچه خرانق وجه تسمیه: اطلاع دقیقی در این باره در دست نیست ولی گفته میشود چهار هزار سال پیش فردی به نام خور افروز این روستا را بنا نهاده است.واکر هم نامهای دیگری داشته به کثرت استعمال به خرانقتغییر یافته است.

بخش خرانق در 125 کیلومتری شمال شرقی شهر یزد و جز شهرستان اردکان محسوب می شود.

خرانق بزرگ‌ترین بخش کشور است و وسعت آن به تنهایی از کل استان آذربایجان شرقی وسیع تر است.

خرانق از لحاظ اقتصادی دارای اهمیت ویژه می باشد، چون معدن چادر ملو و معادن اورانیم کشور در این بخش می باشد.

خرانق را در تاریخ خورانق یعنی زادگاه خورشید می گفته اند.

این بخش کشور جمعیتی بالغ بر 2000 نفر دارد و دارای بخشداری مستقل می باشد.

در شرق جاده یزد-طبس واقع است .

از لحاظ اقلیمی دارای دو اقلیم کویری و کوهستانی است و خود روستای خرانق در ناحیه کوهستانی واقع شده است و دارای ویژگی های زیر است.

امروزه دارای دو بخش جدید و قدیم است که جمعیت روستا امروز در بخش جدید ساکن است.

بناهای اصلی روستای خرانق قلعه خرانق آب انبار کاروانسرا پل مسجد و منار جنبان خرانق حمام معرفی روستا ی خرانق مرکز بخش خرانق در شهرستان اردکان است .

این روستا در 8۵ کیلومتری شهر یزد واقع شده است .

وجود معادن سنگ آهن چادرملو-اورانیم ساغند- باریت-روی وگرانیت وهمچنین منطقه ی حفاظت شده ی دره انجیر با دارا بودن حیواناتی چون: کل ، بز ، میش، قوچ ، گربه وحشی ، سیاه گوش، یوز پلنگ وهوبره این منطقه را خاص ومورد توجه ساخته است .

آنچه بیش از همه روستای خرانق را ارزشمند ساخته آثار تاریخی روستا است که شامل منارجنبان،قلعه،کاروانسرا،مشهدک،باباخادم،پل آبراه،شترگلو، قریه ی شمس آباد، مسجدبیت المقدس،حمام،آسیاب،مسجد جامع،حسینیه و...

می شود.

البته در اطراف روستا هم آثاری چون پیرغیچ،غار بجنه و پیر سبز چک چک (زیارتگاه زرتشتیان) وجود دارند که از جاذبه های مهم منطقه به شمار می آیند.

پپل آبراه : این پل قدیمی ترین پل انتقال آب در استان یزد می باشدو به سبک ساسانی ورومی بنا نهاده شده است.

طول آن 40 متر وارتفاعش7/5 متر است.

مشهدک وباباخادم : مشهدک،قدمگاه و محل اقامت امام رضا(ع)حین سفر از مدینه تا مرو می باشد و از قداست خاصی برخوردار است.

بابا خادم نیز بنا به نقلی محل دفن خادم امام رضا (ع) می باشد.

کاروانسرا : کاروانسرای آجری خرانق در دوران قاجار ساخته شده استو محل استقرارو استراحت کاروانهایی بوده که به سمت مشهد در حرکت بوده ا ند..

قلعه : قدمت قلعه و برج وباروی آن ، زمان ساسانیان یعنی 4000 سال پیش ذکر شده است ووسعت آن 1/1 هکتار می باشد.

یکی از عجایب قلعه کوچه های پیچ در پیچ و هولناک آن است که برای غافلگیر کردن دزدان وراهزنان مورد استفاده قرار می گرفته که یکی از این کوچه ها به کوچه ی گرگ معروف است.

منار جنبان : در درون قلعه وکنار مسجد، منارجنبان قرار دارد و آنچه باعث شگفتی همگان می شود جنبیدن آن است که به وضوح مشاهده می شود.

بخش خرانق بخش خرانق یکی از بخش‌های شهرستان اردکان در استان یزد ایران است [۱].

تقسیمات کشوری بخش خرانق دهستان رباطات دهستان زرین جمعیت بنابر سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت بخش خرانق شهرستان اردکان در سال ۱۳۸۵ برابر با 5653 نفر بوده است آثار تاریخی خرانق آثار تاریخی خرانق مسجد جامع و منار جنبان مسجد جامع خرانق در وسط ده و در کنار حسینیه کوچک خرانق قرار دارد که تشکیل شده از یک شبستان و یک صحن کوچک چند ضلعی، تاریخ بنای مسجد بدرستی معلوم نیست ولی آنچه مسلم است مسجد جامع قبل از منارۀ آن ساخته شده است.

در داخل مسجد اثری از معماران قابل توجه یا چیزی که بتوان از روی آن تاریخ بنای مسجد را مشخص نمود دیده نمی شود و زیلوهای قدیمی مسجد، اکثراً پاره پاره شده و تاریخ بافت آنها بدرستی معلوم نیست ولی آنچه مسلم است بنای مسجد مربوط به قرن دهم می باشد.

در ضلع شمالی صحن در خارج از مسجد، منارۀ نسبتاً قطور و بلندی تعبیه شده که از نظر معماری و طرز بنا در خور توجه است.

این مناره دارای دو راه پله برای رفت و برگشت می باشد و از سه طبقه تشکیل شده است.

قسمت فوقانی مناره کلاً از چوب ساخته شده بوده و آنطور که اهالی می گویند نزدیک به 250 مَن (1500 کیلو) وزن داشته و چند سال قبل به علت وقوع زلزله و وزیدن طوفان قسمت چوبی مناره کج شده و چون بیم افتادن آن می رفته آن را بریده و پایین آورده اند.

امّا آنچه که باعث شهرت این مناره شده و تا به حال در روزنامه های کثیرالانتشار مملکت نامی از آن به میان آمده جنبیدن آن است که بوضوح مشاهده می شود و یک نفر می تواند بالای آن رفته و به خوبی آن را به حرکت در آورد.

ناگفته نماند که اگر این منارۀ عظیم که به راحتی یک فرد می تواند آن را بجنباند، در یکی از شهرهای بزرگ ایران قرار داشت؛ امروز رقیبی بس بزرگ برای منارجنبان اصفهان بود.

دو سنگ قبر از قرن هشتم مربوط به پدر و دختر 1.

سنگ قبر سیاه نامنظم و به شکل طبیعی به اندازه 50×20 سانتیمتر که دم در مسجد سرچشمه دیده شده و مطلبی با خط نسخ و به شرح زیر بر آن نگاشته شده است: "بسم ا...

الرحمن الرحیم، کل من علیها فان ...

توفی المرحوم السعید الشهید شیخ ابوبکر بن محمود.

گذشت روز دوشنبه شهر شعبان سنه سبع و سبعین و سبعمائه از دار فنا به دار بقا رحلت کرد .

خدای تعالی بر وی رحمت کناد." (777) 2.

سنگ قبر سیاه نامنظم و به شکل طبیعی با مطالب مذکور در ذیل به خط نسخ: " هو الرحمن الرحیم الهم بحق محمد ان لا تعذب ...

در تاریخ منتصف آذرماه سنه سبع و سبعین و سبعمائه(777) بی بی بنت ابوبکر بن محمد بن علی وفاه یافت خدایا برو رحمت فرمای، «مع جمیع المؤمنین و المومنات»[1] مشهدک یا مقام نزول حضرت ثامن الائمه (ع) در کنار گورستان خرانق بقعه گلین کوچک و ویرانه یک اطاق گنبدی شکل برجاست که به مشهدک مشهور است.

مردم محل آنجا را نمازگاه حضرت امام علی بن موسی الرضا علیه السلام ثامن الائمه (153-202 ﻫ.) می دانند و محترم و مقدس می شمارند و گاه گاه قرا در آن به قرآن خوانی می پردازند.

در این بقعه سنگ خاکستری رنگی به اندازه 29×27 سانتیمتر بر سمت قبلی[2] دیوار (به جای محراب) نصب بوده است که به خط نسخ عبارت مورخ 595 هجری بر آن نقر شده است و اطلاعی مهم از گذرگاه حضرت ثامن الائمه در اختیار محققان و مورخان می گذارد و بر اساس آن از شیوع روایت عزیمت آن حضرت از طریق یزد به طوس در قرن ششم اطلاع می شود و به همین ملاحظه چون از سندهایی نیست که ساخته و پرداخته و رایج شده در عصر صفوی بوده باشد، واجد اهمیت است.

نکته دیگری که جلب دقت می نماید، اینست که کتیبه این سنگ به زبان فارسی است و در این خطه از لحاظ قدمت نظایر زیادی ندارد و مخصوصاً چون در رسم الخط آن ضابطه و روشی که مخصوص کتابت آن عصر بوده بکار رفته است؛ طبعاً فوائد دیگری هم از دیدگاه زبانشناسان و محققان خط بر آن مترتب خواهد بود.

متن کتیبه بدین شرح است: لا اله الا الله محمد رسول الله امیرالمؤمنین[3] ....

بتاریخ سنه ست و تسعین و مائه (196) علی[4] بن موسی الرضا (ع) اینجا رسیده است و در این مشهد فرود آمد و مقام کرد و به تاریخ سنه اثنی و تسعین و خمسائه (592) مشهد خراب بود و از جهد (؟) بوبکر بن علی ابی نصیر رحمه الله[5] فرمودند و بدست ضعیف پر گناه یوسف بن علی بن محمد بنا، واکرده شد.

خدایا بر آنکس رحمت کن کی یکبار قل هو الله به اخلاص در کار آنک فرمود و آنک کرد و آنک خواند، کند.

«کتبه یوسف بن علی بن محمد فی شهر ربیع الاول سنه خمس و تسعین و خمس مائه 595».[6] سنگ قبر مربوط به قرن پنجم هجری همچنین در خرانق سنگ قبری از قرن پنجم هجری به اندازه 30×50 سانتیمتر (از نوع سنگهای رسوبی سفید) وجود داشته است و مطالب منقور بر آن چنین است: حاشیه: "...

(شکسته) الرحمن الرحیم یبشرهم ربهم برحمته منه و رضوان و جنات لهم نعیم مقیم خالدین فیها" (توبه 21) متن: " هذا قبر علی بن محمد بن السحق المولی (؟) توفی فی شهر ربیع الاول سنه تسعه و تسعین و اربع مائه (499)" قسمت زیر: قسمتی از سنگ شکسته است و فقط لفظ "احمد" از قسمت باقیمانده خوانده شد.[7] بابا خادم مزاری است که یک بقعۀ گنبد دار برای آن ساخته اند و هیچ نوع سنگ و کاشی و اثر قدیمی ندارد.

محل وقوع آن روبروی آبادی، میان کشتزارها و بر آن سوی رودخانه است که آبادی خرانق بر کنار آن قرار گرفته است.[8] رباط شاهزاده رباطی آجری که فعلاً در خرانق وجود دارد به فرمان شاهزاده محمد ولی میرزا فرزند فتحعلی شاه[9] و قطعاً بعلت ویران شدن رباط قدیم ساخته شده است.

در تاریخ عالم آرای عباسی (ص 526، تهران: 1335 ش.) از رباط خرانق نام می رود و در شرح جنگ اوزبکان و علی قلی خان شاملو قورچی حاکم یزد نوشته است: «محراب خان از طبس با فوجی از جوانان کار آمدنی از عقب ایشان "یعنی قشون شاملو" بر دارالعباده می آمد در رباط خرانق به جنود اوزبک که بازگشته بودند، رسیده جنگ در پیوستند ...» این رباط که به سبک رباط شاه عباس ساخته شده نسبتاً بزرگ و دارای چهار تیمچه که سه تای آن مسقف و یکی بدون سقف است، می باشد.

سقف این تیمچه ها با آجر پوشیده شده و از نظر معماری با ارزش می باشد و اگر کسی در وسط تیمچه پایش را به زمین بکوبد نظیر گنبد مسجد امام خمینی اصفهان صدای بسیار جالبی که حاکی از تکرار صدا در سقف گنبدی شکل تیمچه می باشد تا چند لحظه به گوشش می رسد.

این رباط که کلاً از آجر ساخته شده و هنوز سالم و قابل استفاده می باشد، مدتی است، بلا استفاده مانده و اهالی برای نگهداری علوفه و احیاناً حیوانات از آن استفاده می کردند ولی در سال 1373 تعمیرات اساسی آن آغاز گردیده است.

[1].

یادگارهای یزد، ج 1، ص 175.

[2].

سمت جنوبی (قبله) [3].

این کلمه بصورت منفرد در لبه دست چپ کنده شده است و احتمال الحاقی بودن آن می رود.

[4].

در تمام موارد بالا سریاهای آخر کلمات دو نقطه نقر شده است که تقلید آنها در چاپ ممکن نشد.

[5].

"رحمه الله" بالای سطر کنده شده است.

[6].

یادگارهای یزد، ج 1، ص 177.

[7].

یادگارهای یزد، ج 1، ص 174.

[8].

همان.

[9].

نویسنده تحفه الفقرا ذیل احوال یزد گوید رباط بسیار خوبی مرحوم حاجی محمد ولی میرزا ساخته ذیل روز چهارشنبه ششم رجب.

خرانق در حال حاضر روستای خرانق که مرکز این بخش است از دو قسمت تشکیل یافته است: یکی داخل قلعه و دیگری خارج از قلعه.

قلعۀ خرانق که بصورت قلعه بلکه دهکده ای است که در حصارهای بسیار بلند، محصور بوده و هست و دور تا دور حصار، خندق قرار داشته و شش برج نیز برای نگهبانی در اطراف قلعه، متصل به دیواره ها تعبیه شده است و نگهبانان در برجهای نگهبانی از قلعه حفاظت می کردند و آنطور که پیرمردان به یاد دارند، رسم بر این بوده که نگهبانان برای اطلاع از وضع همدیگر از سرشب تا صبح در مواضع معین با فریاد "هادر باش"- "بیدار باش" از خرانق مواظبت می کردند.

در داخل قلعه آذوقه و علوفه و همچنین دو دستگاه آسیاب آبی و مسجد و حمام قرار داشته و اهالی می توانستند در صورت لزوم برای مدتی در داخل قلعه مقاومت کنند و بعلت گود بودن خندق و محکم بودن حصار، راه ورود به قلعه سخت و دشوار بوده است و حتی پیرمردان محل، یاد ندارند که دزدی به درون قلعه راه یافته باشد.

این قلعه دارای دو دروازه می باشد که یکی را دروازۀ بالا و دیگری دروازۀ پایین می گویند و چندین سال قبل شخصی بنام رضاخان، دروازه ای به دروازه های خرانق اضافه نمود که به دروازۀ رضاخان مشهور است.

در وسط قلعه، مسجد جامع قرار دارد که منارۀ نسبتاً قطور و بلند آن از دور موضع مسجد را مشخص می کند.

امّا آنچه بسیار دیدنی و جالب توجه است، کوچه های کج و معوج خرانق است و طبق روال کوچه های شهرهای باستانی ایران ساخته شده و نمایانگر قدمت خرانق می باشد.

کوچه های فعلی خرانق که همان بافت قدیمی را دارد، اکثراً تاریک و بسیار کم عرض می باشد و بیشتر آنها بدون اینکه انتهای آنها به صورت ظاهر معلوم باشد، بن بست است؛ یعنی در انتهای کوچه پیچی قرار دارد و به محض پیچیدن، کوچه بن بست می شود.

این شیوۀ کوچه سازی در قدیم الایام معمول بوده و در هنگامیکه سارقین یا دشمن پس از حمله قصد فرار داشتند، بعلت بلد نبودن راه در این بن بستهای نامعلوم محاصره و دستگیر می شده اند.

خانه های داخل قلعه معمولاً دو طبقه یا بیشتر می باشد که طبقه زیرین برای نگهداری حیوان و حشم و طبقه فوقانی برای سکونت اهالی بوده است و منازلی که بیش از دو طبقه دارد، یک طبقه آن هم برای نگهداری آذوقه و علوفه بکار می رفته است و هم اکنون نیز داخل قلعه در سالهای اخیر ساختمانهایی از قبیل: مدرسه، قهوه خانه، پاسگاه و غیره ساخته شده است و اهالی نیز بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به خارج از قلعه انتقال یافته اند.

روستای خرانق کما فی السابق مرکز بخش بسیار وسیع خرانق می باشد و در حدود 410 کیلومتر از جاده یزد- مشهد را در بر گرفته است و دارای بخشداری، نیروی انتظامی، پست، شرکت تعاونی، مدرسه ابتدائی و راهنمایی، راهداری، خانه بهداشت، نیروگاه برق و جهاد سازندگی می باشد و تنها خیابان آن نیز آسفالت شده و در سال 1373 یک باب مدرسه رانمایی شبانه روزی نیز در آن دایر شده است.

شغل اکثر مردم خرانق، کشاورزی و تنها قنات آن دارای 10 قفیز آب می باشد و نزدیک به 20 سال است که لایروبی نشده است.

محصول عمده خرانق هویج است و در مزارع اطراف آن علاوه بر گندم و جو، بادام و گردو نیز بدست می آید.

شغل اغلب زنهای خرانق علاوه بر کمک به کارهای کشاورزی، قالی بافی نیز می باشد که شغل مناسبی برای زنهای روستایی این منطقه محسوب می شود.

طبق سرشماری 1365 ﻫ.ش در خرانق 72 خانوار زندگی می کنند و جمعیت آن بالغ بر 277 نفر می باشد.

خرانق را بهتر بشناسیم مشکلات منطقه خرانق بررسی شد جلسه بررسی مشکلات منطقه خرانق اردکان با ریاست معاونت عمرانی استانداری، در محل استانداری یزد تشکیل شد.

در این جلسه که با حضور سیدمحمد میرسعیدی مدیر کل اداره راه و ترابری یزد، اسماعیلی بخشدار خرانق و جمعی از کارشناسان تشکیل شد، پیرامون مشکلات موجود در منطقه خرانق بحث و گفتگو شد.

از جمله مسائل مطرح شده در این جلسه، مشکل دسترسی به مجتمع خدماتی بین شهری خرانق بود که مدیر کل اداره راه و ترابری یزد و بخشدار خرانق به بیان دیدگاه‌های خود در این رابطه پرداختند.

در ادامه این جلسه سیدعلیرضا نبوی‌زاده راهکارهایی را به منظور حل مشکلات منطقه محروم خرانق ارائه نمود.

در پایان برای رفع مشکل چندین ساله دسترسی به مجتمع خدماتی بین شهری خرانق تمهیداتی اندیشیده شد تا مشکل به نحو مطلوبی مرتفع گردد.

اسمان شب در خرانق پل ۲۰۰۰ ساله ی ایران در یزد عکس از بابک امین تفرشی خرانق روستایی در شمال شرقی یزد و تقریبا در 85 کیلومتری آن واقع شده.

در این روستای بسیار قدیمی ، یک کاروانسرای مربوط به دوره صفویه ، یک روستا و ارگ بسیار قدیمی، تک مناره مسجد (معروف به منارجنبان) و پل قدیمی وجود دارد.

پل انتقال آب روستای خرانق این پل قدیمی یادگاری از ده قرن می باشد و مصالح به کار رفته در آن ابتدا سنگ و ساروج بوده است و هدف از احداث آن انتقال آب قنات از یک سوی رودخانه کال (دو کالی) به سوی دیگر آن می باشد.

زیرا مظهر قنات خرانق در یک ساحل رودخانه و مزارع و باغات در ساحل دیگر قرار دارد.

بر اثر نفوذ آب جوی از سطح فوقانی پل، کم کم سقف پل فرو ریخته و به جای آن سیفونی از جنس سنگ و ساروج ساختند و در بستر مسیل هم از سفالهای پخته به صورت لوله گذاری برای عبور آب استفاده کردند (طول این سیفون با توجه به آثار به جای مانده از آن حدوداً 30 متر بوده است) تا اینکه سیلی ویرانگر سیفون یا شتر گلو را تخیرب و بخشی از دیواره های پل را هم با خود برد لذا دوباره به سرعت دیواره های پل را بازسازی و سقف آنرا هم با آجر ساخته و کانال محکمی در روی پل برای عبور آب ایجاد کرده اند که تا امروز مورد استفاده است.

تنها پل انتقال آب در استان یزد که از قدمت تاریخی برخوردار می باشد همین پل سنگی خرانق است.

طول این پل 40 متر بده و ارتفاع آن از کف رودخانه 5/7 متر می باشد.

کوه خرانق یزد این کوه در بخش مرکزی استان و در شمال شهر یزد قرار دارد.

بلندترین قله آن «خوانزا» به ارتفاع 3158 متر است.

کوه‌های «چک‌چک»، «اشتری» و «هامانه» با ارتفاع بیش از دو هزار متر از سطح دریا، از بخش‌های معروف این کوه هستند.

انتقال مرکز همکاریهای بین المللی وزارت علوم به قلعه تاریخی خرانق فرودین 1387، در پی تفاهم نامه‌هایی که در سال‌های 1370 و 1377 میان وزارت فرهنگ و آموزش عالی ایران و مرکز بین‌المللی فیزیک نظری(آی‌سی‌تی‌پی) امضا شده بود، "دفتر همایش‌های علمی بین‌المللی برای پژوهش‌های بنیادی" در وزارت علوم تاسیس شد تا به تدارک و برگزاری همایش‌های علمی بین‌المللی یا منطقه‌ای در کشور بپردازد.

این دفتر با توسعه فعالیت‌هایش سرانجام در مهرماه سال 1380 ، با تصویب شورای گسترش آموزش عالی_ به "مرکز مطالعات و همکاری علمی بین‌المللی" تبدیل شد.

این مرکز وابسته به وزارت علوم، تحقیقات وفناوری است.

مرکز بین‌المللی فیزیک نظری یا "آی‌سی‌تی‌پی" که چهل سال پیش به همت استاد فقید عبد‌السلام_برنده جایزه نوبل_ و با همکاری چند نهاد بین‌المللی و دولت ایتالیا در تریست تاسیس شده ، یکی ازمهمترین و معتبرترین مراکز علمی جهان برای همکاری بین‌المللی است.

خرانق انتخاب شد پس از توافق میان وزارت فرهنگ و آموزش و مرکز بین‌المللی فیزیک نظری(آی‌تی‌سی)، فکر تعیین محل و احداث ساختمانی مناسب برای همایش‌های علمی بین‌المللی در مرکز مطالعات وهمکاری‌های علمی بین‌المللی وزارت‌علوم، تحقیقات و فناوری مطرح شد.

جایی که در آن فرهیختگان علم و فناوری جهان گردهم آیند و فارغ از قیل و قال زندگی شهری در کارگاه‌ها و دوره‌های آموزشی تخصصی به مباحث پژوهشی و مبادله دانسته‌های خود بپردازند.

پس از بررسی‌های مقدماتی، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تصمیم گرفت از بناهای تاریخی یا قدیمی موجود که ظرفیت کافی و قابلیت بازسازی دارند استفاده شود تا طرح در خدمت احیای میراث فرهنگی کشور باشد و دانشگران جهان بتوانند در ضمن همایش‌ها با بخشی از این میراث آشنا شوند.

این وزارتخانه سرانجام از میان چند بنای بالقوه مناسب در نقاط مختلف کشور، قلعه بسیار قدیمی خرانق، واقع در روستای خرانق در 85 کیلومتری شمال‌شرقی شهر یزد انتخاب شد.

این قلعه در دو دهه اخیر تقریبا به کلی متروک مانده بود و رو به ویرانی می‌رفت.

بنابراین دوم اردیبهشت سال 83 تفاهم‌نامه همکاری سه جانبه‌ای میان مرکز مطالعات و همکاری‌های علمی بین‌المللی، استانداری یزد و سازمان میراث فرهنگی کشور امضا شد.

مفاد این تفاهم‌نامه درباره تامین هزینه‌های مرمت قلعه، ایجاد زیرساخت‌های مخابراتی و حمایت سازمان‌های دولتی استان یزد از طرح خرانق است.

در این تفاهم‌نامه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری متعهد شد که مجموعه کاروانسراها و قلعه خرانق در استان یزد را به منظور برگزاری همایش‌ها و انجام تحقیقات مرتبط با اهداف مرکزمطالعات و همکاری‌های علمی بین‌المللی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به مدت 15 سال در اختیار مرکز قرار دهد که این مدت با توافق طرفین قابل تمدید است.

بازسازی و احیای قلعه و کاروانسرای خرانق برای برگزاری همایش‌ها، نشان دادن کارآیی معماری سنتی در ایجاد ساختارهای پایدار و هماهنگ با محیط‌زیست و فرهنگ بومی منطقه، آمایش روستای خورانق باحفظ بافت بومی و سنتی آن به گونه‌ای هماهنگ با برنامه‌های مرکز همکاری‌های علمی بین‌المللی، از هدف‌های جنبی طرح‌های همایش‌گاه بین‌المللی خورانق به شمار می رود.

همچنین ارائه نمونه‌ای موفق از احیای یک روستای قدیمی با ویژگی‌های بافت سنتی و بازسازی آن متناسب با نیازهای روز به عنوان الگویی برای توسعه پایدار بومی با قابلیت اقتباس در مناطق دیگر کشور پس از انطباق با امکانات هر منطقه، ایجاد امکانات برای معرفی خرانق با جاذبه‌های ناب طبیعی و تاریخی، تنوع‌زیست محیطی و ویژگی‌های چشمگیر معماری قلعه باستانی و کاروانسرای قدیمی‌ از دیگر اهداف این همایشگاه است.

قلعه خورانق بامساحتی 1/1 هکتار، یکی از عظیم‌ترین، کامل‌ترین و زیباترین قلعه‌های مسکونی روستایی استان یزد است.

بناهای این قلعه عموما خشتی و گلی و سقف‌ها از مواد عایقی چون تیرهای چوبی، حصیرهای الیافی و پوشال ساخته شده است.

برای تسطیح و اندودن کف‌ اتاق‌ها از مخلوط خاک و آهک، برای روکاری سطوح بیرونی ساختمان‌ها از ملات کاهگل و برای تزیین دیوار اتاق‌ها، تالارها و ایوان‌ها از گچ استفاده شده‌ است.

وستای خرانق: روستای خرانق که مرکز بخشی است به همین نام در 63 کیلومتری شرق شهرستان اردکان قرار گرفته است و بالغ بر 350 نفر جمعیت دارد.

این روستا که صاحب کتاب جامع مفیدی قدمت آن را به 4000 سال پیش نسبت می دهد، در منابع جغرافیای قدیم نظیر کتاب ابن حوقل (قرن 4و 5 هـ .ق) از آن به نام خزانه یاد شده که با توجه به نزدیکی این منطقه به حوزه دشت یزد ـ اردکان و وجود برکه های آبی زیاد در این منطقه به این نام مشهور بوده و پس از گذشت زمان به خرانق تغییر نام یافته است.

از مهمترین آثار باستانی این روستا می توان به کاروانسرا، مسجد جامع، قدمگاه امام رضا (ع) و منار جنبان مشهور آن اشاره کرد.

کاروانسرای این روستا که از خشت و گل و سنگ و گچ و آجر ساخته شده است متعلق به دوران قاجار است.

مسجد جامع آن نیز متعلق به دوران قاجار است که دارای صحن چند ضلعی و مناره مرتفعی می باشد که در ضلع شمالی صحن قرار دارد و از مرتفع ترین بناهای این منطقه می باشد که در قدیم به عنوان فانوس خانه و برج دیده بانی مورد استفاده قرار می گرفته است.

گفتنی است از مهمترین محصولات کشاورزی این روستا که دارای آب و هوای کوهستانی و ییلاقی می باشد، می توان به پسته و هویج و زردک اشاره کرد.

رایج ترین هنر دستی در این روستا قالی بافی است و از غذاهای محلی و معروف آن که قابل ارائه به گردشگران نیز هست می توان به اشکنه، آبگوشت و آش محلی این منطقه اشاره کرد.

سید مقصود کیانوش از فعالین نجوم یزد از ساخت رصدخانه رباتیک در خرانق یزد خبر داد و افزود: این پروژه که با مدیریت انجمن نجوم ایران ساخته خواهد شد، در مرحله‌ای از اجرا متوقف شده است.‏ قلعه به گزارش روابط عمومی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد : پنجمین جلسه طبیعت گردی با حضور رییس این سازمان، مدیر کل حفاظت محیط زیست استان یزد ، مدیر کل منابع طبیعی استان یزد ، رییس سازمان جهاد کشاورزی استان یزد و برخی از کارشناسان فنی تشکیل شد.

هدف از تشکیل این جلسه ، شناسایی سایت های بین المللی و ملی پیشتاز جهت توسعه اکوتوریسم در مناطق کویری و بیابانی بود.

گفتنی است: از مناطق کویری بین المللی مطرح شده در جلسه ، می توان به درانجیر، حاجی آباد خرانق، براریگ بافق، توران پشت، سیاه کوه، کالمند، بهادران ، ساغند و کویر قره تپه هرات اشاره کرد.

جنگل کربنو، کفه ابرکوه و تاغستان، فهرج، کویر گاوخونی، کفه چاه گیر نیز از مناطق کویری و بیابنی ملی بود که در جلسه مطرح گردید.

.منطقه کویری درانجیر با مرکزیت روستای خرانق- شهر نو و منطقه کویری رستاق با مرکزیت روستای جعفرآباد و عصرآباد دو سایت پیشتاز جهت توسعه اکوتوریسم و طبیعت گردی در مناطق کویری و بیابانی استان یزد پیشنهاد شد که برای تصویب به دبیر کمیته گردشگری کشور اعلام گردید.

اشکال ژئومورفولوژیکی( اشکالی که توسط فرسایش بادی تپه های شنی و ماسه ای ، برخان که می توان با برنامه ریزی دقیق و مناسب به عنوان مکان های گردشگری برای ورزش هایی نظیر رالی، کویر نوردی، انرژی درمانی و ...

استفاده کرد.)، جبیر، دهکده اکولوژی، بافت تاریخی، قلعه و منارجنبان خرانق، کارونسرا، بناها و اماکن تاریخی روستاها از خصوصیات خاص منطقه کویری درانجیر ( با مرکزیت روستای خرانق – شهر نو) است.

تپه ماهورهای شنی و ماسه ای ، اشکال ژئومورفولوژیکی ، مجموعه سلطان بندر آباد، ساباط و کاروانسرای حجت آباد، قنات همت آباد و آب انبار هفت بادگیر عصرآباد نیز از جمله جذابیتهای منطقه کویری رستاق ( با مرکزیت روستای جعفر آبادو عصر آباد ) می باشد.

کد بین شهری روستا های خرانق و ساغند حذف گردید به اهتمام کارکنان معاونت نگهداری و بهره برداری شرکت مخابرات استان یزد، در راستای بهبود کیفیت ارتباطات در بخش تلفت ثابت، با ارتقاء سیستم های سوییچ روستاهای خرانق و ساغند از توابع شهرستان اردکان،علاوه بر فعال شدن سرویس تن و نمایشگرتلفن، کد بین شهری روستاهای مذکور نیز حذف گردید.

شایان ذکر اینکه با حذف کد بین شهری این دو روستا، و یکسان سازی آن با کد شهرستان اردکان، اهالی این دو روستا می توانند بدون گرفتن کد با شهرستان اردکان ارتباط برقرار نمایند .

گفتنی است، روستاهای خرانق و ساغند از توابع بخش خرانق در فاصله 95 و 155 کیلومتری شهرستان اردکان واقع گردیده است.