دانلود مقاله آشنایی با شهر ماسوله

• ماسوله قدیم کجاست؟

بلایای طبیعیِ ماسوله جدید کدام است؟

بهمن رمضانی - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی رشت
• بروشور سازمان میراث فرهنگی
• گزارش صعود - ابراهیم حداد

نگاهی به استان گیلان ( صدف ماسوله)
باران هاى مه پاش شمال ، نم دریا، پوشش مخملین سبز جنگل ها وخزه هاى سبز آرمیده بر تنه خیس قهو ه اى درختان، شالیزار هاى سبز زیر لعاب زرگون آفتاب و مردمانى میهمان نوازخاطراتى است که تا ابد در ذهن گردشگران استان گیلان جاودانه مى شوند.

جغرافیاى دلپذیر گیلان مجموعه اى است بى بدیل از شاهکارها و مواهب خدادادى حاصل دریاى همیشه آبى خزر، تجلى یافته در آیینه امواج آرام کرانه هاى دل انگیز، جلگه ها، کوهپایه هاى جنگلى با گستره سبز شالیزار هاى برنج، عطر خوش مخمل سبز بوته هاى چاى ، ییلاقات مصفا و رودخانه هایى زلال و پر پیچ و خم که شاید در خارج از این استان تنها بتوان همه این بهشت چشم را یکجا تنها در رؤیا تصور کرد.

وجود تالاب هاى زیباى امیرکلایه لاهیجان ، خطیب گوران و کهنه گوراب فومن ، بندر کیاشهر، استیل آستارا و تالاب بین المللى انزلى به عنوان توقفگاه و پناهگاه هزاران پرنده زیباو رنگارنگ دریایى و قو هاى سپید ، مانند طاووسى زیبا پر هاى افسونگر خود را براى پذیرایى از مسافران گسترده است.

تمامى این جاذبه ها و دیگر جاذبه هاى گیلان ، این استان را در ردیف چهار استان اول گردشگرى کشور مطرح کرده است.

«ماسوله»، شهرى است تاریخى با بنا هاى زنجیروار ، پلکانى و کاهگلى که از دره اى سبز با رودى خروشان آغاز و در افقى از ابر و مه امتداد مى یابد.

در ماسوله همه پنجره ها روبه آفتاب باز مى شود، نور خورشید در قلب همه خانه ها نفوذ مى کند و گلدان هاى شمعدانى پر از گل به پنجره هاى چوبین و سنتى منازل زیبایى خاصى بخشیده است.

در ماسوله هربنایى متکى به بناى پایین دست است و مجموعه این بناها از طریق راهرو هاى باریک طولى و دهلیز هاى پرپیچ و تاب سنگ فرش شده به سازه هاى هم سطح و فوقانى راه مى یابد.

نسیم خنک و مرطوب از راهروى تو در توى ماسوله به آرامى مى خزد و در آنسوى پنجره هاى چوبى و خوش نماى خانه ها،همه براى ورود میهمانان وگردشگران انتظار مى کشند.

«قلعه رودخان»، برفراز قله اى رفیع و درفاصله ۲۵ کیلومترى جنوب شرقى شهر فومن ،آنجا که انبوه درختان جنگلى قد برافراشته اند، نظاره گر گذشت هزاره هاست.

گرچه قرن هاست که این دژ میزبان باد و باران و برگ هاى زرد فرو افتاده از انبوه درختان جنگلى است، اما باگذشت این همه سال مى توان همهمه ستوران و پژواک صداى پاى قراولان ساسانى را برسنگ فرش هاى آن شنید ، حتى شمایل نگهبانان و سربازان را تجسم و خستگى را در عمق نگاهشان دید.

کوره راهى صعب و نفس گیر در گذر از دالانى سبز و پوشیده از انبوه درختان جنگلى سربه فلک کشیده، در مسیر جویبارى زلال به دروازه قلعه رودخان و عمق تاریخ آن منتهى مى شود.

این بار به سمت شرق و میان ابرها «دیلمان» گیلان ، شهرها و آبادى ها را یکى پس از دیگرى پشت سر مى گذاریم ، کوچصفهان، لولمان ، آستانه اشرفیه، سیاهکل و آغاز جاده ییلاقى دیلمان.

دو طرف جاده تاچشم کار مى کند بخشش طبیعت است و گاه دست ساز هاى انسانى.

کلبه هاى چوبى با دیوار هاى گلین و سقف هاى «کلش به سر» و دود گرم دودکش هاى آن حکایت از مرز بندى مالکیت شالیزارها دارد.

در دو طرف جاده درختان صنوبر سر به بلندا گذاشته،جاده را به سمت کوهستان در مى نوردیم ، صداى آبشار از سمت راست، رودخانه مواج از سمت چپ جاده با صداى پرندگان در هم آمیخته، حالت بى نظیرى است، واقعاً کدام موزیسین مى تواند این نت ها را بازسازى کند؟

نگاهی به بافت شهری ماسوله و معماری بافتی ماسوله ، در ضلع شرقی یکی از رشته کوههای تالش قرار دارد.

این محل که به سبب نوع معماری خانه هایش شهرتی جهانی یافته است ، در شیب کوه واقع شده و نمای خانه های پله ای آن در دامنه سرسبز و سر برافراشته کوه ها و رودخانه ی خروشان "ماسوله رودخان" که از خط القعر دره می گذرد ، از دل انگیزترین و دیدنی ترین مناظر گیلان و ایران است.

ماسوله جدید پس از ترک مردم از کهنه ماسوله ( احتمالاً به واسطه شیوع طاعون در سال 943 هـ .

ق) ، توسط ساکنان آن در 6 کیلومتری شهر متروکه احداث شد.

ماسوله در 26 کیلومتری جنوب غربی فومن و در 65 کیلومتری جنوب غربی رشت قرار دارد.

ماسوله در 29 درجه و 1 دقیقه عرض شمالی و 27 درجه و 8 دقیقه طول شرقی در ارتفاع 1050 متری از سطح دریا واقع شده است.

اختلاف ارتفاع بلندترین و پایین ترین سطح روستا حدود 100 متر است.

ماسوله در گذشته به دلیل قرار گرفتن در محل تلاقی معابر کوهستانی میان آذربایجان ، زنجان ، گیلان و تالش اهمیت فوق العاده ای داشت.

گذرگاه های منشعب از ماسوله که دارای موقعیت نظامی نیز بود، شاهد حوادث و سوانح بسیاری در این ناحیه کوهستانی بوده است.

ماسوله چگونه شکل گرفت ؟

عده ای بر این اعتقادند که در قرن سوم هـ .

ق به هنگام فرار "آقاسید جمال الدین اشرف" از طارم ، "عون بن محمد بن علی" از همراهان مجروح وی به این منطقه آمد.

وی قبل از مرگ به چوپانی گفت که او را در همانجا به خا ک بسپارد.

بعد از خاکسپاری عون بن محمدبن علی در این مکان ، چوپان ها کم کم گرد مزار وی جمع شدند.

رفته رفته خانه هایی ساخته شد و به تدریج ماسوله متولد شد.

عده ای دیگر ساخت شهر را بر اساس تاریخ خطی سالک « سالوک معلم » به دو تن از شاگردان سالک به نام های "عین علی" و "زین علی" که مردم را به اسلام فرا می خواندند نسبت می دهند و معتقدند مردم به آن دو گرویده و سپس قبر آنها زیارتگاه اهالی شد.

در زمان فتحعلی شاه ، ماسوله تحت اختیار ارتش قرار داشت و برای توپخانه ی ایران گلوله می ساخت.

در زمان رابینو ماسوله دارای 5 محله ، دو یا سه کاروانسرا ، دو حمام و بازاری با 400 دکان بود که در زمستان ها خالی می ماندند.

از محلات ماسوله می توان از کشه سر علیا ، کشه سر سفلی ، ریحانه بر ، خانه بر، مسجد بر و اسد محله نام برد.

در گذشته چهار پل چوبی بر روی رودخانه احداث شده بود.

از این میان پل بنا علی و پل حاجی محمدحسن از اهمیت و کاربرد بیشتری برخوردار بودند.

بیشتر اهالی ماسوله ، تالش و دارای مذهب شیعه ی اثنی عشری هستند.

وجود امامزاده های متعدد در کل منطقه و پاره ای شباهت های معماری با معابد مهری و مانوی نیز نشان از تأثیرپذیری تاریخی و دینی دارد.

بقعه های ماسوله 1.

بقعه عون بن علی یا عون بن محمد حنیفه بن علی ؛ این بقعه به عنوان محور بـُقاع منطقه و محل اصلی تجمعات مذهبی ساکنان ماسوله به شمار می آید.

بقعه در کنار مسجد قرار دارد و به قلندرخانه نیز معروف است.

این امر می تواند نشانگر اعتقادات صوفیانه اهالی منطقه نیز باشد.

بقعه ی عون بن علی بن محمد بن علی دارای دری به ابعاد 145*72 سانتیمتر است که به در "چله خانه" شهرت دارد.

پلان بقعه هشت گوش است و گنبدی دو پوش دارد.

ارتفاع صحن امامزاده تا زیر طاق گنبد اول 20/4 متر است.

این گنبدشلجمی (اگر دو قوس از دایره بر سطحی محیط شود که هر دو از نصف دایره طولشان بیشتر باشد و انحداب یا کوژی آن در دو جانب باشد ، آن شکل را شلجمی گویند)است و در روزگاران جدید با حلب پوشانده شده است.

در داخل اتاق حرم بقعه ، صندوقی جای دارد که بر روی آن کتیبه ای به خط نسخ از سوره فتح و با تاریخ 1015 هـ .

ق دیده می شود.

چند سنگ قبر در داخل وایوان های بقعه و مسجد همجوار وجود دارد که مربوط به زمان قاجاریه است.

2.

امامزاده عین علی و زین علی ؛ این امامزاده در 1600 متری شرق ماسوله در محلی به نام "اشکلت" واقع است.

امامزاده دارای کتیبه ها و پنجره های مشبک است و تاریخ ساخت آن 911 هـ .

ق است.

3.

امامزاده ابراهیم؛ در "خروه بن" بالای ماسوله و بر سر راه جاده خلخال واقع شده و دارای قدمت تاریخی است.

4.

امامزاده هاشم ؛ در مغرب ماسوله ، زیر کوه سنگی قلعه بن قرار دارد.

این امامزاده بنایی تاریخی دارد و بر سر راه جاده طارم واقع است.

مسجدهای ماسوله مسجدهای ماسوله عبارت اند از ؛ مسجد خانه بر ، مسجد بر ، مسجد اسد محله ، مسجد کشه سر سفلی ، کشه سر علیا ، مسجد ریحانه بر ، مسجد قنبرآباد ، مسجد دو خاله ، مسجد جامع و مسجد صاحب الزمان متعلق به سال 1117 هـ .

ق معماری ماسوله آنچه امروز بیش از هر چیز دیگر توجه جهانگردان و گردشگران داخلی را به خود جلب می کند ؛ معماری ، بافت و ترکیب سنتی منازل ماسوله است.

خانه های ماسوله اغلب دارای دو طبقه است.

هر خانه در مجموع از دو قسمت تشکیل شده است: قسمت زمستانی ؛ قسمت زمستانی منازل را در زبان محلی "سومه" می نامند.

سومه از اتاقی کوچک که معمولاً در عقب خانه جای دارد و از نور چندانی برخوردار نیست ، شکل گرفته است.

تنها نقطه ی نورگیر آن روزنه ای است به نام "لون".

در وسط این اتاق کوره ای که از آن برای آشپزی و تهیه غذا و همچنین تأمین گرما استفاده می شود ، تعبیه شده است.

در گرداگرد اتاق طاقچه هایی ساخته شده که ظروف گوناگون چینی و مسی بر روی آن جا می گیرد.

قسمت تابستانی ؛ یا اتاق پیشخوان ، دارای پنجره های اروسی چوبی و بالارو است.

این پنجره ها دارای گره های چینی هندسی است و با شیشه های رنگارنگ تزیین می شود.

بعضی از خانه ها علاوه بر پیشخوان ، اتاقکی بر بام منزل دارند که به زبان محلی به آن "برج" گفته می شود.

این اتاق تنها در تابستان مورد استفاده قرار می گیرد.

در اتاق پیشخوان طاقچه های جانبی دیده می شود.

بام هر منزل در ماسوله متمایل به کوه ساخته می شود و قسمت پیشین منازل بر عقب آن مسلط است.

بالای صفحه نمایی از شهر ماسوله هرجا که تنوع طبیعی و انسانی - تحت سیطره زمان و تاریخ - درهم می آمیزد، نوعی از الگوهای زیستی شکل می گیرد، که به نوبه خود می تواند استثنائی و منحصر به فرد باشد.

ماسوله، نمونه بارزی از این نوع زیستگاه تاریخی بشر است، که به عنوان یک اثر ملی در سال 1354 شمسی به شماره 1090 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

این شهر تاریخی، در طول عمر هزار ساله خود، در هماهنگی خارق العاده میان انسان و طبیعت.

نمونه بارزی به شمار می آید.

ماسوله در عرض جغرافیائی 13و09و37 شمالی و طول جغرافیائی 14و59و48 شرقی و در منتهی الیه منطقه مرطوب خزری، واقع در دره رودخانه ای که سرچشمه های آن نزدیک دومین قله بلند کوه های طالش (ماسوله داغ با ارتقاع 3050 متر‌) است قرار دارد.

ارتفاع آن از سطح دریای آزاد 1050 متر و اختلاف بین پایین ترین و بالاترین نقطه این شهر کوهستانی بیش از 120 متر است.

آمیزه ای از فرهنگ های سه گانه طالش، ترکی و گیلکی از یکسو و طبیعت های سه گانه جنگلی، مرتعی و کوهستانی، از سوی دیگر، فرهنگ و تمدن خاصی را به وجود آورده که اولین نمایه کالبدی آن، شهرسازی و معماری خاص ماسوله است.

در حالی که این کالبد، متاثر از ارتباطات پیچیده و ویژه اجتماعی و اقتصادی این زیستگاه کهن می باشد، به شدت بر ارتباطات فوق تاثیر گذار است.

بدین ترتیب در یک همکنش مداوم و مستمر، پویائی شگفت انگیزی در حیات تاریخی الگوهای زیستی ماسوله به وجود آورده است.

این شهر تاریخی در وسعتی معادل 6/1 هکتار و در چهار محله ی خانه بر، کشه سر، اسدمحله و مسجدبر شکل گرفته است.

دارای بازاری در چهار طبقه می باشد که هر چهار محله بطور مستقل به بافت بازار شهر ارتباط بی واسطه دارند.

در حال حاضر در ماسوله بیش از 350 واحد مسکونی وجود دارد که در گذشته (حدود صد سال پیش)، این تعداد به 600 واحد بالغ می گردیده است.

وجود بیش از 120 واحد تجاری در محدوده بازار آن، بیش از 6 کاروان سرا، دو حمام قدیمی، بیش از 33 چشمه عمومی، ده مسجد و پنج امام زاده حاکی از رونق و شکوفائی این شهر در دوره های متاخر می باشد.

جمعیت ماسوله طی 60 سال گذشته از حدود 3500 نفر به 900 نفر کاهش یافته است.

این امر نشانه سیر نزولی تاریخ این شهر کهن است.

انسانهائی که در یک زندگی کاملا سازگار با طبیعت، این زیستگاه و این کالبد شهر ی و معاری خارق العاده را خلق کردند، اگر می دانستند آیندگانشان این گونه با دست آوردهایشان رفتار می کنند، بی شک، به سادگی آنها را به آیندگان نمی سپردند.

در ده های اخیر و به دلایل گوناگون هویت تاریخی فرهنگی و زیست محیطی این مجموعه نادر مخدوش شده است و وضعیت فعلی این بافت باارزش در شأن شهرت قبل نمی باشد.

با این همه شهرت و محبوبیت ماسوله در میان پنج شهر ـ روستای شگفت انگیز (ابیانه، کندوان، میمند و سرسید آقا) زبان زد خاص و عام است.

شاید سالیانه چند هزار نفر مسافر از این شهر تاریخی و مناظر تاریخی و طبیعی آن دیدن می کنند.

این تعداد مسافر بیشتر در سه ماهه تابستان از این شهر بازدید می کنند، چرا که هوای آن در این فصل معتدل و مرطوب است.

گرچه که زیبائی های آن در سه فصل دیگر سال چه بسا بیش از تابستان است.

تمامی مسافرانی که علاقه مند به استفاده از مناظر طبیعی هستند در سه فصل بهار، پائیز و زمستان می توانند شاهد مناظری بدیع از طبیعت باشند.

آنان که جویای فضائی آرام، ساکت و خلوت هستند نیز در این سه فصل ماسوله را بسیار مناسب خواهند یافت.

حدود هشتصد تا هزار سال پیش مردمانی از نقاط مختلف سرزمین گسترده ایران به دلائل نامعلومی به منطقه ماسوله کوچ کردند.

برخی از مردمان محلی نیز از منطقه ای به نام کهنه ماسوله واقع در 6 کیلومتری شمال غرب این شهر با این افراد همراه شدند.

طی کاوش های انجام شده از محوطه باستانی کهنه ماسوله سفالینه هائی متعلق به قرون پنجم تا هشتم هجری قمری بدست آمده است که دقیق ترین مستندات قابل توجه تاریخی می باشند معماری جالب ماسوله مورد پسند توریستان شهر تاریخی ماسوله همه ساله پذیرای مسافرانی از شهرهای دور و نزدیک و از خارج از کشور است که به این شهر می آیند.

بیشترین مسافران طی سه ماه تابستان به این شهر سفر می کنند.

آن دسته از مسافران ایرانی که از شهرهای دور می آیند معمولاً جهت بازدید از بافت معماری و تاریخی شهر اقدام به سفر می کنند.

اما بسیاری از مسافران شهرهای نزدیک برای استفاده از آب و هوا و طبیعت مطبوع ماسوله به این شهر می آیند.

تمام مسافران غیرایرانی فقط برای بازدید ازمعماری و شهرسازی تاریخی ماسوله اقدام به سفر می کنند.

دراین میان دسته های کوچک و بزرگ طبیعت دوستان را نیز باید نام برد که معمولاً از شهرهای نزدیک و در گروههای 5 تا 200 نفره و به عنوان کوهنوردی و کوه پیمایی به این شهر می آیند.

درهر صورت جاذبه های تاریخی، معماری و طبیعی ماسوله به گونه ای است که هر نوع مسافر با هرنوع سلیقه ای را به سمت خود جذب می کند.

حتی زمستان پربرف این شهر نیز جاذب دسته ای از میهمانان است.

وجود امکانات رفاهی قابل ملاحظه، راه ارتباطی مناسب و محل های اقامتی محلی و سنتی از امتیازاتی هستند که توان پذیرایی مردم این شهر را از مسافران افزایش می دهند.

دیدن ماسوله و معماری آن به عنوان یک شهر تاریخی و استفاده از مناظر طبیعی و ساختمانی زیبای آن طی حداقل یک شبانه روز اقامت در خانه های سنتی مردم میهمان نواز آن یادگاری بی نظیر برای هر مسافری خواهد بود.

نگاهی به بافت ماسوله ماسوله در ۵۵ کیلومتری رشت در استان گیلان قرار دارد.

این شهر در ناحیه‌ای کوهستانی و جنگلی در دامنه‌ای صخره‌ای با با وسعت آن ۱۶ هکتار و ارتفاع 1050 متر از سطح دریای آزاد ساخته شده‌است.

ماسوله در ۳۲ کیلومتری جنوب غربی شهرستان فومن قرار دارد و از غرب به خلخال، از شمال به ماسال و از جنوب به تارم علیا محدود است.

این شهر طی شماره ۱۰۹۰ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

این شهرک هم اکنون رویارو با مسائلی مانند ریزش سنگ، سیل، رانش زمین، زمین‌لرزه، تصرف به منظور توسعه عمرانی و انسانی و تخریب و ...

می‌‌باشد، که احتمال خطر را در این ناحیه به حداکثر می‌‌رساند.

طی کاوش های انجام شده از محوطه باستانی کهنه ماسوله سفالینه هائی متعلق به قرون پنجم تا هشتم هجری قمری بدست آمده است که دقیق ترین مستندات قابل توجه تاریخی می باشند.[۱] در ۱۰ کیلومتری بالاتر از ماسوله جدید، ماسوله قدیم با آثار و بازمانده‌های انسانی از قبیل سنگ کوره و ...

در منطقه‌ای گسترده پراکنده شده است که جزء آثار باستانی بشمار می‌آیند.زبان مردم ماسوله تالشی است.ماسوله دارای محله‌های ریحانه بر، خانه بر، مسجدبر، کشه سر و اسد محله است.قلل مهم ماسوله عبارت‌اند از: شاه‌معلم (شامولوم)، آسمانکوه، لاسه سر، تروشوم و کله قندی.

که قله شاه معلم با ارتفاع ۳۰۵۰ متر بلندترین نقطه استان گیلان می باشد.

آشنایی با معماری ماسوله ماسوله دارای معماری منحصر به فردی است.

محوطه جلوی خانه‌ها و پشت بام‌ها هر دو به عنوان پیاده رو استفاده می‌شوند.

خیابان‌های کوچک و پله‌های بسیار به هیچ وسیله نقلیه موتوری اجازه ورود نمی‌دهد.

معماری ماسوله در یک جمله توصیف می‌شود: حیاط ساختمان بالایی پشت بام ساختمان پایینی است.

ساختمان‌ها معمولا از دو طبقه تجاوز نمی‌کنند.

[۲] ماسوله و معماری سنتی خانه ها شهرک زیبای ماسوله در 62 کیلومتری رشت و 35 کیلومتری جنوب ‏غربی فومن در ارتفاع 1050 متری قرار دارد.‏ « شهر تاریخی ماسوله با وسعت 16 هکتار در استان گیلان و در فاصله 60 کیلومتری غرب شهرستان رشت قرار دارد واز شرق به فومن و از غرب به خلخال و از شمال به ماسال و از جنوب به تارم علیا محدود است.

آب و هوای آن در تابستان معتدل و مرطوب و در زمستان مرطوب و سرد است.

ا ین شهر 811 نفر جمعیت ساکن دارد.

همجواری خانه ها شاخص ترین ویژگی های معماری ماسوله است.

این هم جواری به گونه ای شکل گرفته که خانه ها را زنجیروار و به هم پیوسته در امتداد شیب طبیعی زمین قرار داده است پایگاه میراث فرهنگی شهر تاریخی ماسوله در نیمه دوم سال 1380 شکل گرفت.

این پایگاه بر آن است تا جایگاه شهر ماسوله را به عنوان مجموعه ای از میراث ملی ـ فرهنگی و هنری پاسداری نماید.

این پایگاه موظف به تجهیز شهر ماسوله در برابر انواع آسیب ها در ساختار کالبدی ، فضایی، فرهنگی، اجتماعی ، اقتصادی و نیز حفظ الگوهای بومی است.

این شهرک در پناه کوه های سر به فلک کشیده تالش به قسمتی بنا ‏شده که بام یک خانه حیاط خانه بالایی است و اصولاً در این شهرک زمین ‏مسطح و همواره وجود ندارد.‏ بنابراین تمامی کوچه ها و معابر آن دارای پله است.

آنچه امروز بیش ‏از هر چیز دیگر توجه جهانگردان و گردشگران داخلی را به خود جلب می ‏کند، معماری، بافت و ترکیب سنتی منازل ماسوله است.‏ معماری، بافت و ترکیب سنتی منازل ماسوله خانه های ماسوله اغلب دو طبقه است.

هر خانه در مجموع از دو ‏قسمت تشکیل شده است: قسمت زمستانی و قسمت تابستانی.‏ قسمت زمستانی: ‏‏ ‏ قسمت زمستانی منازل را در زبان محلی سومه می نامند.

سومه از اتاقی ‏کوچک که معمولاً در عقب خانه جای دارد و از نور چندانی برخوردار نیست، ‏شکل گرفته است تنها نقطه نورگیر آن روزنه ای است به نام لون.

در وسط ‏این اتاق اجاقی که از آن برای آشپزی و تهیه غذا و همچنین تأمین گرما ‏استفاده می شود، تعبیه شده است.

در گرداگرد اتاق طاقچه هایی ساخته ‏شده که ظروف گوناگون چینی و مسی بر روی آن جا می گیرد.‏ ‏‏ قسمت تابستانی:‏ یا اتاق پیشخوان، دارای پنجره های اروسی چون بالا رو است.

این پنجره ها ‏دارای گره های چینی هندسی است و با شیشه های رنگارنگ تزیین می ‏شود.‏ بعضی از خانه ها علاوه بر پیشخوان،‌ اتاقکی بر بام منزل دارند که به ‏زبان محلی به آن برج گفته می شود.

این اتاق تنها در تابستان مورد ‏استفاده قرار می گیرد.

در اتاق پیشخوان طاقچه های جانبی دیده می ‏شود.

‏ بام هر منزل در ماسوله متمایل به کوه ساخته می شود و قسمت ‏پیشین منازل بر عقب آن مسلط است.

بافت کلی ماسوله به صورت یک ‏مجتمع است و قرار گرفتن خانه ها بر روی شیب کوه و اختلاف سطح ‏موجود، پلکانی شدن نمای عمومی ساختمان ها شده است که در واقع ‏نمای بی نظیری را از ماسوله فراهم آورده است.‏‏ خانه ها به طور عمومی خالی از هر گونه تزیینات و تجملات بوده و ‏تنها اربابان و صاحبان املاک و اراضی، خانه های خود را با گچ بری از نقش ‏حیوانات مانند کبوتر و گوزن تزیین می کردند.‏ بافت روستایی ماسوله روستای کوهستانی و پلکانی ماسوله سال 1354 به عنوان اثر ملی در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

این روستای تاریخی، در طول عمر هزار ساله خود، نمونه بارزی از هماهنگی میان انسان و طبیعت است.

هماهنگی که امروز کمتر سراغی از آن می توان یافت.

ماسوله به عنوان شهر پایدارزیست محیطی رشد فزاینده جمعیت جهان آثار اساسی واغلب فاجعه آمیزی بر زیستگاههای طبیعی کره زمینداشته است.

مصرف بی رویه انرژی ،تخریب جنگلها وانقراض گونه های گیاهی وجانوری ازپیامدهای آن می باشد.نگرانی درباره آینده محیط زیست کره زمین و منابع آن حقیقتی انکارناپذیر است که امروز توجه جهانیان را به خود معطوف داشته است.

بسیاری بر این باورند که رشد بی رویه جمعیت ؛ منجربه شهر نشینی ودر نتیجه مصرف بیش از حد وغیرمسئولانه انرژیهای فسیلی شده است.

فعالیتهای انسانی در کره زمین از یک سو به دلیل استفاده از منابع به شیوه کنونی فرصتها وامکانات نسلهای آینده را به خطرانداخته واز سوی دیگرشهرهارا که جایگاه اصلی فعالیتهای انسانی اند و بزرگترین مصرف کننده منابع طبیعی نیز به شمار می آیند را مورد تهدید جدی قرار داده است.

درحال حاضرتوجه به توسعه پایدار از جمله مواردی است که بسیاری از متخصصان برآن توافق دارتد.بر طبق این نظریه رسیدن به بالاترین درجه پایداری در شهرها امری حیاتی میباشد.

این طور به نظر می رسد که توسعه پایدار ومفاهیم آن به خوبی بااهداف ومقاصد معماری وشهرسازی نوین سازگار بوده ومی تواند به عنوان عاملی موثرجهت تحقق اهداف پایداری مطرح شود.البته پایداری شهری تنها مربوط به مقولات زیست محیطی نمیباشدبلکه رسیدن به پویایی اقنصادی محیط زیست قابل زندگی وبرابری اجتماعی از جمله موارد مهم دیگر در این زمینه به شمار می آیند.درکل توسعه شهری پایدار را میتوان به عنوان توسعه ای تعریف نمود که سلامت اجتماعی واکولوژیکی بلند مدت شهرها رابهبود بخشد.

دراین مقاله سعی بر آن است تا پس از مروری بر مبدا ومنشا مفهوم پایداری؛ تعریف آن وشناخت کاربردمفاهیم پایداری درشهرسازی؛ به بررسی و تحلیلما سوله به عنوان نمونه ای از شهرهای سنتی ایران پرداخته وبه این نتیجه ناءل شویم که ماسوله شهر پایدار محسوب می شود؛ چراکه واجد کلیه شاخصه های پایداری بوده وهمچنان پس از گذشت سالیان دراز توانسته است به مسائل محیطی خود پاسخ دهد.

1- توسعه پایدار 1-2-تعریف توسعه پایدار: "واژه پایدارSustainableاز ریشه کلمه لاتینSubtenir گرفته شده است وبه معنی بالاتر نگهداشتن ویا از پایه وزیر بنانگه داشتن است.هر جامعه بایستی از پایه توسط ساکنان حال اینده اش پشتیبانی شود.برخی از مکانها در سایه ترکیبی معنی دار از خصوصیات فیزیکی وفرهنگی ومعنوی مردم را به پشتیبانی ومراقبت از اجتماع بر می ا نگیزانند.این مکانها در واقع همان مکانهایی هستند که پایداری در انها به بهترین وجه ممکن شکل گرفتهاست." "پایداری به توانمندی جامعه-اکوسیستم ویا هر سیستم در حال فعالیت اطلاق می شود که می تواندتا آینده نامعلومی ادامه فعالیت داده بدون اینکه بر اثر فرسایش وتهی شده منابع کلیدی به حکم اجبار سقوط کند." "پایداری تحت عنوان عاملی برای تامین نیازهای روز تعریف شده است.به گونه ای که توانمندیهای نسلهای آینده را در تامین احتیاجات خود به خطر نیندازد.

پایداری به معنی اندیشیدن درباره رفتار خودمان در گستره ای بالاتر است.مبنی براینکه گزینه های ما اثرعمیقی درآینده محیط کره زمین وسلامتی افراد داشته واثرات منفی را از زندگی ما دور کند.تعهد به حفظ ورعایت پایداری عبارت از تعهد به اجرای اقدامات خلاقانه ومسئولانه است." 2- پایداری درمعماری وشهرسازی: 2-1- معماری پایدار «پایداری بی هیچ واسطه ای همان مسیری است که معماری بایستی در اینده نزدیک به آن دسترسی پیداکند.

این نوع معماری باید تداعی کننده احساس انسانها نسبت به طبیعت باشد.

دلایل زیادی وجود داردمبنی بر اینکه دیدگاه بشر درجهت نحوه‌استفاده از منابع انرژی باید تغییر کنند وبه همین دلیل اجرای ساختمان با تفکر ومبانی معماری سبز بسیار حائز اهمیت است.

مابایستی کمی سبک تر بر روی زمین زندگی کنیم.

زیرا عمق خاکبرداری وسایر دخل وتصرفهایی که در بستر طبیعی زمین برای ساخت وساز انجام می دهیم- نه تنها با نیازمندیهای ما دررابطه با فضاهای یک ساختمان مرتبط است بلکه بر ارگانیسم کلیه موجودات و گیاهان محیط زیست نیز تا ثیرگذار می باشد.معماری سبزدر شش سال اخیر موفقیت‌هایی قابل ملاحظه داشته است.

این موفقیت ها شامل اشاعه تکنیکهای ساختاری جدید و فروش مصالح متناسب باتفکر معماری سبز است.

به طور کلی معماری سبز بر مبنای چهار اصل استوار است،‌: 1- ازانرژی آب، باد وسایر منابع طبیعی حفاظت کنیم 2- سلامت محیط زیستمان را تأمین کنیم 3- اقتصاد را در کشور رشد دهیم 4- کیفیت بالایی اززندگی برای شهروندان ارائه دهیم.»4 اصول معماری پایدار: اصولی که ازدیدگاه Rosana Hart&Kelly باید رعایت شود تا یک بنا به عنوان نمونه ای ازیک معماری پایدار طبقه بندی شود عبارتست از: کوچک بیندیشید:SmallThink)) 1-گرمایش ساختمان با آفتاب:Heatwith the sun 2-راحتی و آسایش خود را حفظ کنیدKeepyour cool 3-استفاده از انرژی های قابل بازیافتUse renewable Energy 4- ذخیره آبConserveforests 5- استفاده از مصالح بومیUseLocal Materials 6-استفاده از مصالح طبیعیUseNatural materials 7- حفظ جنگلهای طبیعیSaveour forests 8- استفاده از مصالح قابل بازیافت RecycleMaterials بادوام بسازید-Buildto last غذایتان را تولید کنید.Growyour food غذایتان رانگهداری وذخیره کنید-Store your food 2-2- شهرسازی پایدار: پایداربودن یک جامعه انسانی به چه معناست؟

.پایداری یک معنای نسبی دارد.

پایدار ماندن یعنی به جلو رفتن –ادامه دادن.پایداری یک سمت و سو است نه یک مقصد.

شهر پایدار شهری است که حافظ و ارتقا دهنده رفاه اهالی چه در بلند مدت و چه در دوره متوسط می باشد که در ضمن بالاترین کیفیت زندگی از آنبدست می آید.پایداری ایجاب می کند که تصمیم گیری یکپارچه در نتایج اقتصادی واکولوژی و اجتماعی خوب به اجراء درآید.

پایداری محیطی به معنی حفظ سرمایه طبیعی است که ایجاب می کند ما انسانها در مصرف مواد تجدیدشونده و در مصرف آب و منابع انرژی حد و اندازه را رعایت کرده و بیشتر از انچه که سیستم های طبیعی می توانند فراهم کنند مصرف نکنیم.

بعلاوه به یاد داشته باشیم که نسبت مصرف ما از منابع یکبار مصرف بیشتر از نسبتی نباشد که منابع پایدار تجدیدشونده نتوانند آن را جبران کنند بهترین مثال در این مورد نفت و سوخت فسیلی است که پس از اتمام شدن دیگر تجدید نمی شوند.

بالاخره پایداری محیطی نیز به معنی رعایت این اصل مهم است که نسبت آلاینده های پراکنده درجو و در دامن طبیعت هرگز بیشتر از ظرفیت جذب شدن آن آلاینده ها در هوا و آب و خاک وبیشتر از توان تصفیه طبیعت نباشد.

آخر آب این مظهر مطهر و پاکی حیات چقدر می تواندفصولات و پساب ها را تحمل کند؟

بعلاوه پایداری محیطی پی آمد خوبی است چون حفظ و دوام تنوع زیستی را دارد.

بهداشت و هوا وآب کیفیت خاکها بایستی در همه وقت به میزانی از استاندارد باشد تا حیات بشر و رفاهاو ونیز زندگی حیوانی و نباتی تنظیم گردد.پایداری نه یک رویاست و نه چیزی است که تغییر نکند.

پایداری برعکس فرایندی خلاقه و داخلی وتعادل خواهی است که تا ر وپود تصمیم گیری ها را در همه مواد تشکیل می دهد پایداری بستر روز مدیریت شهر یا قصبه ای است که در آن فعالیتها اکوسیستم شهری را به سمت تعادل سوق می دهد و هم آنرا غیرمتعادل می کند هر شهر طبق مدیریت اطلاعاتی و اطلاعات جمع آوری شده از این پروسه به عنوان یک واحد کل سازمانی عمل کرده ونتایج فعالیت های معنی دار آن علنی می شود.

بااین فرایند است که شهر و شهروندان دست به انتخابات آگاهانه می زنند و تصمیماتی که عکس است درفرایند مدیریت رشد کرده و در پایداری اخذشود.از نوعی باشند که هم منعکس کننده منافع سهامداران کنونی و هم منعکس کننده منافع نسل های آینده باشند.

پایداری معنی نسبی دارد برچسب زدن یک شهر یا عرف استفاده از شهر) به عنوان اینکه شهر پایداراست و برچسب آن دگر که شهر پایدار نیست کار درستی نیست .

درتصویر زیر مفهوم کلی پایداری نسبی نشان داده شده است شهر سرشار از همه منابع و انرژی طبیعی مثل انرژی وغذا و آب و غیره و دارند خروجی یا درویی هایی زیاد مثل آلودگی حرارتی، فاضلاب، ضایعات گیاهی و غیره نسبت به شهر هم اندازهآن پایداری کمتری دارد.

هرچند که دخل و خرج (ورودی ها و رودهای آن) کمتر است.

کاربرد مفهوم پایداری بوجهی که ذکر نمودیم باشرایطی که در آن مقوله پایداری معرفی شده مطابقت دارد.

جهان ما در حال به اتمام رساندن منابع خود است و از جنبه داخل و ورودی معینی منابع سوخت و اب غذا مسئله ندارد و اتفاقی هم نیافته است ولی نفرت مردمان جوامع غنی از الودگی ها افزون تر شده و لذا قویا مستدل می سازد که بایستی قصبات خود را به مفهوم ومشخص پایدار تر نماییم.

ایجاد وضعیت بهتر در پایداری نسبی یک شهر ایجاب میکند که خصوصیاتی را که در الگوی وارده ها و خروجی ها اثر میگذارند ارزیابی کنیم.

احتمالا در این راستا بایستی خاک و آب و انواع ساختمان ها وسیستم های حمل و نقل و سازمان قضایی را لحاظ کرد.

سپس می توان پتانسیل تغییرات راحین نقشه کشیدن محوطه و حیات در ساختمان ها مورد ارزیابی قرار داد.