آلودگی عبارت است از هرگونه تغییر در ویژگیهای اجزاء متشکل محیط به طوری که استفاده پیشین از آنها ناممکن گردد. و به طور مستقیم یا غیرمستقیم منافع و حیات موجودات زنده را به مخاطره اندازد.
آلوده کنندهها (آلاینده ها) معمولاً در اثر فعالیت های انسان پدید می آیند و از همراهان دائمی جوامع پیشرفته بشری که تکنولوژی مدرن را در خدمت دارند، میباشند.
از طرف دیگر افزایش جمعیت، درآمد سرانه، پیشرفت تکنولوژی و بالا بودن استاندارد زندگی از عوامل مهم فزاینده آلاینده ها به حساب می آیند. به عبارتی پیامد تولید و مصرف بیشتر پس مانده زیادتر خواهد بود. این آلاینده ها در ارتباط با مسائل زیست محیطی مشکلاتی را موجب می گردند و شرایط محیط را برای زندگی انسان و موجودات زنده نامطلوب می سازند.
با استفاده از سیکل (چرخه) بیوژنیک که اصول آن بر پایه بکارگیری فضولات پس مانده (زبالهها) حاصل از تولید و مصرف و برگرداندن آنها به سیستم اصلی برای ذخیره یا بهره گیری دوباره گذشته شده است، می توان میزان آلاینده را به حداقل کاهش داد.
«منابع و مقادیر تقریبی آلوده کننده های عمده (میلیون تن بر سال طبق داده جدول 2 منشا اصلی آلودگی هوا نقل و انتقالات می باشد. احتراق، فرآیندهای صنعتی، زبالههای جامد و مواد متفرقه دیگر، هر کدام به نحوی در آلودگی هوا دخالت دارند.
شیمی محیط زیست
مطالعه کلیه واکنش های شیمیایی که در طبیعت انجام می شوند. شیمی محیط زیست نام دارد این مبحث به 4 بخش تقسیم می شود. (1) شیمی هوا یا اتمسفر هوا یا اتمسفر عبارت از قشر معینی که از گازهای مختلف است که دور کره زمین را احاطه کرده اند، اتمسفر به قسمتهای مختلف تقسیم می گردد که بستگی به ارتفاع هوا از سطح زمین دارد بر طبق این تقسیم بندی، هوا تا ارتفاع 50 کلیومتری از سطح زمین موسوم به اتمسفر پایین است و از ارتفاع 50 کیلومتری به بالا اتمسفر بالا نامیده می شود. شمی اتمسفر نسبت به ارتفاع تغییر مییابد که این تغییر به علت عواملی چون اشعه خورشید،غلظت مواد آلاینده،حرارت و مواد تشکیل دهند طبقات اتمسفر میباشد.
(2) شیمی آب یا هیدروسفر مربوط به تمام آبهای روی زمین اعم از اقیانوسها و دریاها، دریاچه ها، آّبهای زیرزمینی، رودخانه و یخچالهای طبیعی می باشد. ارزش و اهمیتی که با آب داده می شود بیشتر به علت حالت مایع آن و کلیه مواد شیمیایی موجود در آن است. در مبحث آب شناسی قسمتی به مطالعه علمی که مربوط به شناخت مکانیسم آب های تازه سطحی و بررسی خواص شیمیایی و فیزیکی و بیولوژیکی آن می باشد اختصاص یافته است.
(3) شیمی خاک یا لیتوسفر طبقات فوقانی سطح زمین دارای انواع نمک های مختلف و همچنین مواد شیمیایی متنوع است که در خاک شناسی اهمیت زیادی دارند.
(4) شیمی موجودات یا بیوسفر تمام موجودات روی زمین و محیطی را که در آن زندگی می کنند مورد بررسی قرار می دهد. بیوسفر تحت حمایت قسمتهای دیگ راست. ولی باید در نظر گرفت که خود به شدت قسمتهای مختلف محیط زیست را تحت الشعاع قرار می دهد.
آلودگی هوا- ملاحظات عمومی
معنای اصطلاح آلودگی چیست؟ یک مقایسه کلی مابین آلودگی و عدم آلودگی هوا به این سوال پاسخ خواهد داد. این نقطه شروعی منطقی برای هر مطالعه ای در مورد آلودگی هوا میباشد.
هوای غیرآلوده
هوا، به عنوان یک تعریف مصطلح برای توصیف مخلوطی از گازها که هر یک قشر نسبتاً نازکی را در اطراف زمین به وجود می آورند به کار برده می شود. ترکیب این مخلوط، از زمین به طرف بالا تا حدود 50 مایل به طور قابل ملاحظه ای ثابت است. جدول 1 چگونگی ترکیب آلودگی هوای خشک را طبقه ای از طبقات پیرامون کره زمین به صورت درصد حجمی ارائه می دهد، در ضمن مجموع جرم نسبی هر جزء در اتمام اتمسفر نیز داده شده است. غلظت درصد حجمی، حجم یک جزء مشخص درصد حجم هوا می باشد. جرم کل اتمسفری هر جزء می تواند توسط درصد حجمی یا درصد وزنی معین شود که متعاقباً برای جرم کل اتمسفر به کار برده می شود. مبادله درصد حجمی با درصد وزنی توسط ضرب درصد حجمی در وزن مولکولی جزء مورد نظر به دست می آید. این حاصل ضرب بعداً «بر عدد 29» وزن مولکولی متوسط «هوا» تقسیم می گردد. جرم کل اتمسفر 105*6/5 می باشد. و بیش از 999/99 درصد از این مقدار در 50 مایلی سطح زمین یافت شده است. به خاطر این جرم عظیم حتی اجزاء بسیار کمیاب هم به مقادیر نسبتاً زیاد یافت می شود. برای مثال ازون فقط به مقدار 6-10 * 2 درصد می باشد. اما جرم کلی ازون اتمسفری با این درصد کوچک 190 میلیون تن گزارش شده است. همانطور که در جدول 1 مشخص شده نیتروژن و اکسیژن از گازهای بسیار فراگیر اتمسفر و رویهم رفته 99% حجم را تشکیل می دهند.
تقریباً مابقی اتمسفر از آرگون و کربن دی اکسید، درصد حجمی کل مجموع این چهار جزء در هوای خشک تمیز 99/99 درصد است. جدول 1 شامل اجزاء هوای خشک است بنابراین آب از قلم افتاده شده که یک جزء اصلی پنجم از هوای تمیز میباشد. در جدول 1 آب وارد نشده زیرا برخلاف سایر اجزاء بخار آب به مقادیر متفاوتی در هوای تمیز یافت می شود. آب موجود در اتسمفر وابسته به دما و سرعت تبخیر آب از منابع موجود از 01/0 تا 5 درصد تغییر می کند عموماً مقدار آن مابین 1 تا 3 درصد است. مشخص است که وجود بخار آب غلظت سایر اجزاء اتمسفری را به زیر مقادیر داده شده در جدول 1 تغییر خواهد داد. هر چند تناسب نسبی سایر اجزاء اساساً ثابت باقی می ماند و وقتی که میزان رطوبت مشخص شود درصد سایر گزاها میتوانند از این ثابت تناسب محاسبه شوند. اجزاء جزئی هوا بسیار متعددند و تعدادی از آنها، از روندهای طبیعی متنوعی حاصل می شوند. هیدروژن سولفید (H2S)، سولفوردی اکسید (SO2) و کربن منوکسید (CO) همگی توسط عمل آتشفشانها حاصل شده و در اتمسفر موجود هستند. پوسیدگی گیاهان و جانداران تحت شرایط فاقد اکسیژن (پوسیدگی غیر هوازی)