دانلود تحقیق بررسی نظری تأثیر ظهور جامعه اطلاعاتی بر امنیت ملی با تأکید بر توریسم

در این تحقیق ابتدا به مباحثی در خصوص ظهور جامعه اطلاعاتی که آن را صورتبندی جدید جوامع می نامند و منطق و تأثیرات آن در عرصه جامعه پرداخته شده است و خصوصیات جدید آن با تأکید بر تأثیر مستقیم این تغییر بر مفهوم امنیت ملی و حاکمیت ملی اشاراتی شده است در ادامه با درنظرگرفتن متغیرهای اصلی جامعه اطلاعاتی که مرتبط با امنیت است، نقاط تضعیف و تقویت کننده دولت و ارتباط آن با توریسم مورد اشاره قرار گرفته است.

اقتصاد اطلاعاتی ، نهادهای فراملی، جنبشهای اجتماعی جدید، در افزایش نقش شهروند، دموکراسی جدید و نظارت و مراقبت از جمله پارامترهایی است که مورد بررسی قرار گرفته است.
در دهه‌ی 1990 میلادی با اختراع چند رسانه‌ای و نفوذ آن به اینترنت و با انجام مطالعات نظری در رشته‌های گوناگون علوم انسانی قرن جدید را انفجار اطلاعات و ظهور جامعه‌ اطلاعاتی نام گذاری کردند که ریخت شناسی و صورت بندی اجتماعی نظام بین الملل و جوامع مختلف آن را کاملاً متحول و به شکل شبکه‌ای و اطلاعاتی و ارتباطی تبدیل خواهد نمود و به طبع آن کلیه‌ی مفاهیم علوم انسانی از جمله علوم سیاسی نیز متحول خواهد شد .

در این مقاله ما ابتدا به تعریف و تأثیر و منطق جامعه اطلاعاتی پرداختیم و سپس تحول مفهوم امنیت را در آن مورد بررسی قرار داده ایم ونهایتاً به شش پارامتر که بیشترین بروز را در جامعه اطلاعاتی و مفهوم امنیت ملی با تأکید و ارتباط با موضوع توریسم و گردشگری داشته پرداخته‌ایم که از آن جمله می‌توان به اقتصاد اطلاعاتی که صنعت توریسم در نقش مؤثری دارد و افزایش قدرت فرد که در گردشگری محور قرار دارد و ...

اشاره نمود و در انتها پوسته امنیت ملی را تحت نفوذ شش پارامتر مطروحه در نموداری ترسیم کرده‌ایم .

1.

جامعه اطلاعاتی Informational society
یادآوری این موضوع خالی از اهمیت نیست که جامعه ماقبل صنعتی « بازی بر علیه هستی» با نیروی غیر ماهر عضلانی، جامعه صنعتی « بازی بر علیه هستی »‌با نیروی ماشین و جامعه فرا صنعتی « بازی میان اشخاص » با نیروی اطلاعات است .

جامعه اطلاعاتی از طریق نقش اطلاعات باعث می‌شود تغییر عادات «اداره اقتصادی» [ حداکثر سود شخصی] جامعه را ، وضعیت « اداره جامعه شناسانه» [ کوشش برای رسیدگی به نیازهای جامعه با روش‌های هوشیارانه تر ...

] بر اساس منافع همگانی نشان دهند.

[1]
در این مرحله به ارتباطات بین المللی و جریان اطلاعات صرفاً‌ در چارچوب سخت افزار و نرم افزار نگریسته نمی‌شود بلکه این نگاه در برگیرنده تحولات اجتماعی ، سیاسی و رفتاری نیز هست .

خلاصه آنکه بررسی جریان بین المللی اطلاعات در ابعاد انسانی و تکنولوژیک آن و در چارچوب مسایل و شبکه‌های انفرادی ملی و بین المللی و جهانی آن یک ضرورت است که در نمودار ذیل نقش مسافرت، گردشگری و توریسم نیز به نمایش درآمده است.
خلاصه آنکه بررسی جریان بین المللی اطلاعات در ابعاد انسانی و تکنولوژیک آن و در چارچوب مسایل و شبکه‌های انفرادی ملی و بین المللی و جهانی آن یک ضرورت است که در نمودار ذیل نقش مسافرت، گردشگری و توریسم نیز به نمایش درآمده است.

سازگاری تکنیک و انسان در جریان بین المللی اطلاعات منبع : مولانا حمید،‌« جریان بین المللی اطلاعات» ترجمه : شکر خواه یونس،‌نشر رسانه،‌تهران،‌ص 17 2.

تعاریف جامعه اطلاعاتی به نظر می‌رسد این امکان وجود داشته باشد که در قلمرو تحلیل ،‌پنج تعریف از جامعه اطلاعاتی را که یک معیاری برای تشخیص جامعه نو عرضه می‌کنند مشخص سازیم آنها عبارتند از تکنولوژیک ،‌اقتصادی ، شغلی ( هنگامی که مشاغل اطلاعاتی به وجه غالب در میان مشاغل موجود تبدیل می‌شوند)،‌مکانی و فرهنگی ،[2] واژه جامعه اطلاعاتی و مفاهیم شبیه به آن یعنی عصر اطلاعات و اقتصاد دانش ، جامعه‌ایی را توصیف می‌کند که برای تولید انواع کالاها و خدمات وابستگی زیادی به کاربرد تکنولوژی اطلاعاتی وجود دارد ...

ویلیام مارتین در ردیف اولین افرادی قرار دارد که موضوع جامعه اطلاعاتی را مطرح و تعریف کرده است [3] عبارت جامعه اطلاعاتی ( یا جامعه متکی بر اطلاعات)‌که تلویحاً به معنی همگونی جهانی شکل‌های اجتماعی همه بخش‌های نوین است به نظر می‌رسد که چندان مناسب نباشد زیرا در حالی که تجدید ساختار سرمایه داری و گسترش اطلاعات گرایی در مقیاس جهانی فرایندهای جدایی ناپذیر بودند جوامع مختلف بر اساس ویژگی تاریخی فرهنگی و نهادهای خود نسبت به این فرایند کنش‌ها – واکنش‌ها متفاوت داشته‌اند با این وجود هماهنگونه که جامعه شناسانی مانند ریموند آرون از وجود جامعه صنعتی که وجه بارز آن ویژگی‌های بنیادین و مشترک نظام‌های اجتماعی فنی است ،‌سخن می‌گوید ما نیز می‌توانیم از جامعه اطلاعاتی سخن بگوییم.

[4] 3.

ویژگی‌های جامعه اطلاعاتی از نظر مارتین جامعه اطلاعاتی دارای ویژگی‌هایی است : الف)‌ویژگی اقتصادی: بخش اطلاعات اقتصادی از مهم‌ترین مباحث اطلاعات است و از مهم‌ترین ابعاد اقتصاد در جهان امروز است .

(امروزه بر بازارهای جهانی ادامه فعالیت بدون مدد گرفتن از قدرت رایانه و سیستم‌های مخابراتی امکان پذیر نیست .

ب) ویژگی تکنولوژیک:‌همگرایی و پیوند رایانه و مخابرات امروزه از واقعیات معمولی زندگی در تمامی اجتماعات نوین است که در همه ارگان‌های زندگی نمایان شده ،‌نظام تصمیم گیری در بخش اعظمی از حوزه‌های واقع در جهان پیشرفته امروز به نظام‌های پیچیده تکنولوژی اطلاعات و نرم افزارهای توانمند وابسته است .

ویژگی تکنولوژیک شرط لازم برای جامعه اطلاعاتی است اما شرط کافی نیست که این امر در موضوع گردشگری در بخش‌های مختلف نیز مشهود است از صدور ویزای الکترونیکی و کارت‌های اعتباری تا گردشگری مجازی ج) ویژگی اجتماعی: ساختار جامعه شبکه‌ایی و ارتباطات الکترونیکی زندگی اجتماعی را در معرض تحولات عظیم قرار داده از جمله اشتغال ،‌تقسیم کار ، روابط خانوادگی و گردشگری مجازی ،‌توریسم اینترنتی،‌ویزای الکترونیکی د) ویژگی سیاسی: از جمله آن می‌توان به رأی گیری الکترونیکی ، دولت الکترونیکی ، پوشش خبری جهانی و تفسیر در تعریف مفاهیم سیاسی و ...

اشاره نمود.

نقش شهروند در برابر دولت و برعکس همچنین احزاب و تشکل‌های سیاسی نیز به شکلی جدید مطرح است .

هـ ) ویژگی فرهنگی :‌ظهور جامعه اطلاعاتی تحول عمیق در ارزش‌های فرهنگی و آداب و رسوم ملت‌ها و اقوام و هویت‌ها به وجود آورده است و بازیابی و تشخیص هویت آنها در عین حال ،‌با دشواری‌های تازه‌ای مواجه می‌شود و ما امروزه شاهد ظهور فرهنگ‌های الکترونیکی متفاوتی نیز هستیم که اگر توریسم مجازی و گردشگری انترنتی را نیر به آن اضافه نمائیم .

موضوع مبادلات فرهنگی و ارزشی پر رنگتر جلوه خواهد کرد.

[5] 4.

منطق جامعه اطلاعاتی از منظر نظری جامعه اطلاعاتی منطقی گوناگون دارد: دانیل بل از جامعه فراصنعتی که تأکید ویژه‌ای بر اطلاعات دارد سخن می‌راند ،‌افکار آنتونی گیدنز درباره دولت – ملت و خشونت که نقش اطلاعات جمع آوری شده را در مقاصد نظارتی بر ملا می‌کند مطرح است،‌عقاید هربرت شیلر درباره نیاز سرمایه داری پیشرفته به کسب و دستکاری اطلاعات ، مبحث یورگن هابرماس که گستره همگانی (فضای عمومی) و همراه آن جامعیت اطلاعات را در حال نابودی می‌داند ،‌موضوع گذر از جامعه فوردیسم به پست فوردیسم که بر تولید و کاربرد اطلاعات به رسیدن به این امر تأکید گردیده، توسط ژان بو دریا و سایر هواداران پست فوردیسم که توجه ویژه‌ای به انفجار نشانه‌ها در عصر نوین دارند مطرح گردیده و دیدگاه‌های مانوئل کاستلز درباره عصر اطلاعات و شهر اطلاعاتی همگی انواعی از منطق اصلی جامعه اطلاعاتی است .

در شهر اطلاعاتی همگی مکان‌های مختص به جاذبه‌های توریستی و گردشگری و نیازمندی‌های گردشگر به شکل اطلاعاتی و شبکه‌ای با فرهنگ و باستان مجازی در نظرگرفته شده است.

5.

حکومت و جامعه اطلاعاتی آنچه باید برای درک رابطه میان تکنولوژی اطلاعات و جامعه به خاطر دانست این است که نقش دولت از طریق ایجاد محدودیت و آزاد سازی یا هویت نوآوری‌هایی تکنولوژیک، عاملی تعیین کننده در کل فرایند ظهور جامعه اطلاعاتی است زیرا دولت تجلی نیروهای اجتماعی و فرهنگ غالب در زمان و مکان معین است و آنها را سازماندهی می‌کند.

تکنولوژی تا حد زیادی تجلی توانایی جامعه برای پیشرفت در زمینه کسب مهارت تکنولوژیک از طریق نهادهای جامعه از جمله دولت است.

[6] تصادفی نیست که انقلاب تکنولوژی در دوران تاریخی تجدید ساختار جهانی سرمایه داری آغاز شده و گسترش یافته و در عین حال که کشورهای مختلف دارای تفاوت‌های تاریخی چشمگیری هستند ، بنابراین نوع نگاه دولت‌ها به جامعه اطلاعاتی نیز تفاوت‌های چشمگیری پیدا خواهد کرد.

برخی از تحلیل گران بر نقش مؤلفه‌های نوین « روش شناختی» ، «معرفت شناختی»و «هستی شناختی» تأکید دارند در حالیکه در نظام بین الملل و روندهای حاکم بر آن نیز به گونه‌ای اجتناب ناپذیر به تحولات سیاسی کشورها تأثیر بر جای می‌گذارند این تأثیر گذاری می‌تواند جلوه مستقیم و بدون واسطه داشته باشد و یا اینکه از طریق نهادها و روندهای نظام جهانی اعمال شود.

علت اصلی تأثیر گذاری مؤلفه‌های یاد شده را باید در روند جهانی شدن و ظهور جامعه اطلاعاتی و تعامل حکومت با پدیده‌های مذکور مورد ملاحظه قرار داد.[7] 6.

امنیت ملی National Security کشورها را هیچ گریزی از مناسبات قدرت و تأمین امنیت نیست اما به همانگونه‌ای که روح زمانه و دگرگون می‌شود چهره قدرت و امنیت و باطبع حاکمیت نیز با تغییراتی همراه خواهد شد.

از آنجایی که ساختار نظام بین الملل مبتنی بر توزیع قدرت و تأمین امنیت و جایگاه هر کشور در هرم قدرت جهانی می‌باشد ، از اینرو چهره کشورها و همچنین شکل و شیوه تعامل نیز در حال دگرگونی است.

هنوز نقش و جایگاه حاکمیت کشورها در سیاست بین الملل حفظ گردیده است .

بنابراین روند روابط بین بازیگران همانند گذشته بر اساس شکل‌هایی از حاکمیت و قدرت و امنیت است که در این دوران؛ قدرت متقاعد سازی ابزارهای ارتباطی نهادهای بین المللی تأثیرگذار بر افکار عمومی جهانی به عنوان جلوه‌هایی از قدرت ملی و امنیت ملی کشورها و حاکمیت بارز آنان محسوب می‌گردد که با بهره‌گیری مؤثر از آن می‌توان جایگاه بازیگران و نوع تحولات بین المللی را تحت تأثیر قرار داد.

مفهوم امنیت به عنوان یکی از ویژگی های دولت به کار برده می‌شود چه در زمانی که دولت مدرن در شکل ابتدایی خود بود و چه در زمانی که شکل کامل خود را پیدا نمود (صلح و ستفالیا) متفکرین و نظریه پردازان سیاسی همواره امنیت را به طور مطلق و انحصاری تعریف ننموده ‌اند.[8] تعاریف جدیدی که در این خصوص مطرح گردیده، نیز در همین راستا می‌باشد .

رادحاج و مارتین هاروپ در کتاب خود می‌نویسند: حاکمیت بر می‌گردد به منبع غایی اقتدار در جامعه و امنیت بالاترین و نهایی‌ترین هدف نهایی در یک اجتماع است چون حاکمیت در حال فرسایش است .

باطبع مفهوم و شکل امنیت نیز تفسیر خواهد نمود که ارتباط مستقیم میان تسلط دولت بر ابزارهای اطلاعاتی و ارتباطی و تأمین امنیت پایدار به وجود خواهد آمد.

چالش جدی در برابر مفهوم امنیت دولت‌های ملی به دهه پایانی قرن بیستم و آغاز قرن جدید برمی‌گردد: از یک سو جنگ سرد و فروپاشی نظام دو قطبی و از سویی دیگر طلیعه ظهور جهان جدید متشکل از افراد و سازمان‌های متعدد که مدد تکنولوژی‌های مدرن به طور قطعی و یا مجازی در اکناف کره زمین از قید و بند حاکمیت‌‌ها آزادند.

برخی دیگر امنیت در دوره معاصر را با در نظر داشتن یک نظام سیاسی جهانی می‌بینند که در آن دولت‌ها چنانکه وجود داشته باشند مطیع و تابع اجتماع جهانی خواهند بود.

عده‌ای به یک سیستم «تدبیر جهانی»‌در حال ظهور باور دارند که در آن دولت حاکم ضمن اینکه موجودیت و امنیت دارد ولی تابع اخلاق مدنی جهانی است که حاکمیت دولتمردان را کاهش می‌دهد .« برخی دیگر به شیوه‌های جایگزینی فکر می‌کنند که یکی از آنها فدراسیون جهانی است که در آن جهان اقتصادی قدرت فائقه دولت را به تحلیل می‌برد .

تصویر دیگر ،‌تصویر قرون وسطایی جدید که در آن سیاست جهان در به هم آمیختگی سه سطح محلی – ملی و جهانی متجلی می‌شود که در آن نیروهای اجتماعی به فضای سرزمینی نفوذ و نشر می‌کنند و در برخی موارد آن را از نا امنی به نابودی می‌کشانند.» [9] همانگونه که دیده می‌شود ، فرایند دولت سازی مدرن و همگرایی ملی و تأمین امنیت ملی تا حد زیادی تحت تأثیر «عوامل اقتصادی و تحولات فناورانه»‌نیز بوده است.

از نتایج شکل گیری دولت‌های مدرن ملی و شاید از پیش شرط‌های تکمیل فرایند شکل‌گیری این دولت‌ها ،‌گسترش کانال‌های ارتباطی و اطلاعاتی است که همگرایی منوط به آن کانال‌ها شده است و این کانال‌ها به یکی از زیر ساخت‌های مهم برای کنش‌ها و جنبش‌های فرا محلی و فرامنطقه‌ای تبدیل شده است .

یکی از مهم‌ترین ابزار کانال‌های ارتباطی و اطلاعاتی موضوع گردشگری در دولت می‌باشد که نگاه حکومتی به آن می‌تواند امنیت ساز یا ضد امنیت باشد.

7.

عوامل تحدید امنیت ملی در جامعه اطلاعاتی با توجه به فرایند ظهور جامعه اطلاعاتی ،‌امنیت در شکل سنتی آن (وستقالیا)، چه بر مفهوم امنیت داخلی (در وضع و اجرای قوانین) و چه بر مفهوم امنیت بیرونی (یا استقلال عمل دولتهای ملی)، معنایی اساساً صوری و حقوقی پیدا می کند، خودمختاری دولتها در عمل مسأله ای است که دیگر چندان مفهوم حقوقی و کلاسیک از حاکمیت قابل استنتاج نیست، ممکن است خودمختاری دولتها در عرصه های مختلف محدود یا مخدوش گردد بدون آنکه حاکمیت ملی آنها از لحاظ حقوقی آسیب بیند، حاکمیت مطلقه ملی به معنای کلاسیک آن به نحوی فزاینده به مفهومی ناممکن و منسوخ تبدیل شده، دولتهای ملی دیگر نخواهند توانست به راحتی بر خلاف مسیر تحولات سیاسی و فرهنگی جهان خودسرانه تصمیم گیری کنند.» [10] و این مهم در صنعت جهانی توریسم و گردشگری هم تسری پیدا خواهد کرد.

ما در این بخش تلاش خواهیم کرد تا از طریق سه موضوع اقتصاد اطلاعاتی، جنبشهای اجتماعی جدید و نهادهای فراملی به تأثیر منطق جامعه اطلاعاتی در بُعد خارجی امنیت دولت بپردازیم و در بُعد داخلی امنیت سه موضوع افزایش نقش شهروند، بازسازی دموکراسی و نظارت و کنترل را تحلیل و تأثیر ملموس آن را بیان نمائیم و نهایتاً به صورت گذرا به تأثیر آن در گردشگری نیز اشاراتی داشته باشیم.

8.

عوامل تحدید امنیت ملی در بُعد خارجی الف) اقتصاد اطلاعاتی جایگاه اقتصاد نوین در حاکمیت دولت کجاست؟

با توجه به اینکه جامعه ی اطلاعاتی خواه ناخواه در حال ظهور است، دولت برای تثبیت و تقویت اقتدار و قدرت تصمیم گیری خود در بُعد خارجی امنیت با شرایطی بسیار جدید و پیچیده دست به گریبان است.

دانیل بل به ما می گوید : «به عقیده وبر «کلید اصلی توسعه ی جامعه ی غربی، عقلای سازی است» به معنای رشد یک مشخصه از اندیشه « تولید بیشتر، هزینه ی کمتر» درواقع کلید اصلی تغییر از جامعه ای به جامعه دیگر بهره وری است.

برای بل افزایش بهره وری و کاربرد تکنولوژی جدید خود به موضوع «عقلای سازی» مربوط است؛ اصل محوری ساختار اجتماعی؛ اداره ی اقتصادی جامعه است؛ راه اختصاص دادن منابع بر مبنای اصول حداقل هزینه، قابلیت جایگزینی، بهینه سازی، به حداکثررسانی و ...» [11] نکته اساسی دیگر در رابطه دولت، جامعه اطلاعاتی و اقتصاد نوین این است که جهانی شدن دربردارنده ی جریان کالا، سرمایه، انسان، اطلاعات، عقاید و اندیشه ها است که با ظهور شبکه های اجتماعی و نهادهای سیاسی که دولت- ملت را محدود می کنند توأم شده است: دولت مجبور است که فعالیتهای مربوط به سرمایه مشترک را در جهت منافع ملی ضابطه مند کند و در همین حال مجبور است باز در جهت منافع ملی جو تجاری مناسبی ایجاد کند و به عنوان مشوش ورود سرمایه مالی فراملی و جهانی عمل نماید همچنین موظف است تا با ابزاری غیر از کنترل های مبادلاتی جلوی فرار سرمایه ها به مناطق پرسود را بگیرد.[12] حال آنکه دولت ملی با حاکمیت در حالت کلاسیک خود هرگز نخواهد توانست که به چنین صورتی عمل کند و چنین کار ویژه ای در صنعت توریسم از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است که دولتمردان با عمل بدان هم امنیت خود را و هم اقتصاد خود را به شرایط مناسبی خواهند رساند.

به نظر می رسد امنیت ملی دولتها در صورتیکه خواسته باشد بعد خارجی خود را حفظ و یا تقویت کند چهار فرایند اصلی شکل و نتیجه رقابت را تعیین می کند: نخستن فرایند تکنولوژی است توان کشورها برای رقابت در اقتصاد جهانی به توان بالقوه تکنولوژیک آنها مربوط است دومین عامل عمده تأثیر گذار بر توان رقابت دسترسی به بازار بزرگ، منسجم و ثروتمند که بازار جهانگردی از اصلی ترین های آن می باشد، است، عامل سوم تفاوت بین هزینه های تولید در محل و قیمتها در بازار مقصد است، این نکته حیاتی است زیرا امکان رقابت و تثبیت حاکمیت وامنیت دولت بر مبنای هزینه های کمتر از کشورهای در حال توسعه؛ در صورتی که نتوانند همزمان نظام تولید خود را با شرایط عصر اطلاعات تطبیق دهند سلب می کند و سرانجام اینکه به نظر می رسد توان رقابت در اقتصاد جدید جهانی، چنانکه گفته شد وابستگی زیادی به توان سیاسی نهادها فراملی و ملی برای هدایت راهبرد رشد کشور و یا مناطق تحت حاکمیت آنها داشته باشد (از جمله مناطق آزاد گردشگری و یا ویژه ی اقتصادی)، دولتها همچنین ممکن است حمایت لازم برای توسعه ی تکنولوژی و آموزش نیروی انسانی بخصوص در صنعت توریسم را که شالوده اساسی کارکرد اقتصاد اطلاعاتی است فراهم آورند، افزون بر این بازارهای دولتی (مانند صنایع دفاع- مخابرات) و یارانه ها و واحدهای بدون بهره یا کم بهره دولت (مانند مراکز و پژوهش) در تعیین جایگاه شرکتها در رقابت جهان نقش مهم دارند.

ب) جنبشهای اجتماعی جدید جنبشهای اجتماعی جدید در تعریف چنین بیان می شوند: جنبشهای اجتماعی تلاش یا کنش جمعی آگاهانه ای برای ایجاد تغییرات مطلوب و یا جلوگیری از بروز تغییرات نامطلوب اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی است و حداقل گهگاه از روشهای فرانهادین برای نیل به اهداف خود استفاده می کنند.

می توانیم بگوئیم که تقریباً در همه جوامع معاصر، جنبشهای اجتماعی از ویژگیهای حیات اجتماعی و سیاسی محسوب می شوند (هرچند فعالیتهای آنها در جوامع غربی وسیعتر و بعضاً در کشورهای جهان سوم جنجال برانگیز است).

پس سه اصل مهم در این تعریف جای دارد: دشمن جنبش، هویت جنبش و مدل اجتماعی جنبش[13]، که با تطبیق در موضوع جهانگردی که امروزه به اعتقاد بسیاری از جامعه شناسان به جنبشی اجتماعی مبدل شده در صورتی که نادیده گرفته شود خود به علل تحدید امنیت ملی مبدل می شود.

ج) نهادهای فراملی امروزه بسیاری از اندیشمندان علم روابط بین الملل به مطالعه کاهش قدرت و امنیت دولت به دلیل ظهور هنجارهای الزام آور بین المللی پرداخته اند.

در این فرایند، کثرت گرایی سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در دو سطح ملی و بین المللی بر اساس مؤلفه های هستی شناسانه جدیدی شکل می گیرد و حوزه حاکمیت و امنیت دولتها تنگ می گردد.

البته در روند جدید هنوز رهیافتهای «قدرت محور» کارکرد خود را دارا می باشد اما مفهوم قدرت و اقتدار و امنیت که به حاکمیت قوت می بخشد فراتر از توانایی های نظامی/ دفاعی کشورها می باشد، زیرا مؤلفه های ایجاد قدرت و کسب امنیت نیز تکثیر یافته و با نهادهای فراملی و روندهای جدید جامعه جهانی پیوند خورده است.

«در شرایط جدید قدرت ملی کشورها تابعی از قابلیتهای درونی رفتار آنان با سایر نهادهای فراملی، بازیگران دولتی، غیردولتی و فرادولتی می باشد.

در شرایط موجود قدرت همانند بازیگران سیاست بین الملل و سیاست داخل کشورها تکثیر یافته است.

درنتیجه این فرایند، کثرت روابط بین نیروها ایجاد گردیده و به همین دلیل جایگاه و نقش دولت و حاکمیت ملی وامنیت ملی، کاهش یافته است.» [14] درواقع مبارزه در حال رشد با حاکمیت دولت در سراسر جهان ظاهراً نشأت گرفته از توانایی دولت ملی در به سلامت گذشتن از میان امواج طوفانی و مهاناپذیر قدرت شبکه های فراملی و چالشهای هویتهای منفرد است، ظهور جامعه اطلاعاتی باعث جهانی شدن رسانه ها و ارتباطات الکترونیکی و جهانی شدن جرایم توانایی ابزارهای دولت ملی را در کنترل حاکمیت و حفظ امنیت خود را تضعیف کرده است [15] از لحاظ حاکمیت سیاسی دولت، جامعه اطلاعاتی با کاهش هزینه های ارتباطات و هماهنگی باعث می شوند تا شبکه های غیرمتمرکز فراملی بر دیگر اشکال سازمانی برتری یابند که من این شبکه ها را در بخش نهادهای فراملی بررسی کرده ام چون معتقدم این شبکه ها به شکل نهادهایی با ساختار و اصول مشخص فعالیت می کنند «در این شبکه ها افراد بدون حضور فیزیکی یا ساخت نهادی رسمی برای اقدام مشترک به هم مرتبط می شوند، این خصوصیت جالب جامعه اطلاعاتی دارای استعداد تقسیم جامعه در عرض مرزهای جدیدی هستند.

دولت ملی برای شناسایی این انجمن ها که اغلب به شکل فراملی و ضد دولتی فعالیت دارند» [16]، با چالش بزرگی روبرو هستند، آنها حقیقتاً حاکمیت و امنیت دولت- ملت را در قلمرو کشور مورد تهدید قرار می دهند.

9.عوامل تحدید امنیت ملی در بُعد داخلی الف) افزایش نقش شهروند مخدوش شدن مرزهای دولت ملی در جامعه اطلاعاتی، موجب مغشوش شدن تعریف شهروندی می شود.

فقدان مواضع مشخص و آشکار برای قدرت، به سست شدن کنترل اجتماعی و گسترش چالشهای سیاسی می انجامد.

ناتوانی روبه رشد دولت در کنترل جریانهای سرمایه و ایجاد تأمین اجتماعی، اهمیت و موضوعیت دولت را برای شهروندان عادی از میان می برد.

تأکید بر نهادهای محلی و افزایش نقش شهروندی فاصله میان ساز و کارهای کنترل سیاسی و مدیریت مسایل جهانی را نیز افزایش خواهد داد .

«به طور کلی حدوث بحرانها، انقلاب فزاینده انتظارات از سوی شهروندان، احراز موقعیت شهروندی طی مبارزات طولانی و طاقت فرسای مردمی، جابجایی و تحرک طبقاتی و بالاخره حساس تر شدن افکار عمومی در مقابل سیاستگذاری عمومی به صورت فزاینده ای دولت ها را با بار اضافی مواجه کرده است.

[17] اینکه دیگر فرد تابع دولت خاصی نیست و دولت نمی تواند هرگونه رفتاری را با شهروندان خود داشته باشد و اگر دولت نتواند امنیت فرد را تضمین کند، در بیرون از قلمرو برای رسیدن به این هدف، بطور مشروع اقدام خواهد شد، درواقع این همان موضوع برنامه توسعه سازمان ملل «گزارش توسعه انسانی» در سال 1994 میلادی است که بر لزوم انتقال از «امنیت هسته ای به امنیت انسانی» تأکید داشته [18] و تأسیس دیوان کیفری اوج اهمیت نقش فرد (شهروندی) را در برابر دولتها نشان می دهد؛ لازم است این نکته را نیز عنوان کنم که امنیت رئالیستی دولت محور با حضور جامعه اطلاعاتی در قالب لیبرال که به مفهوم فرد و بازیگران غیردولتی اهمیت بسزایی می دهد، متحول شده است .

از جمله 1 و 2یش نقش شهروندی و اختیارات رو به فزونی وی در جهانگرایی و جهانگردی خود یکی از دلایل ظهور جامعه اطلاعاتی و تأثیر آن بر امنیت می‌باشد.

ب) بازسازی دموکراسی گسترش ظهور جامعه اطلاعاتی و افزایش ارتباطات، دموکراسی و ترویج مشروعیت را نیز شامل شده است و بدین صورت هم از بُعد خارجی و هم از بُعد داخلی مشروعیت و امنیت دولتها را در فشار قرار داده تا زمینه شکل گیری دموکراسی بازسازی شده و نهادهای جامعه مدنی را فراهم سازد [19] طغیان علیه دیکتاتورها و حکومتهای مشروع شاید یکی از ویژگیهای بارز عصر حاضر محسوب شود، این طغیانها در قاره آفریقا در حال حاضر ملموس مشهود است (هرچند جامعه اطلاعاتی در این قاره در حداقل خود قرار دارد).

توسعه جامعه مدنی و ترویج دموکراسی درواقع عجین شده جامعه اطلاعاتی است.

به منظور واضح شدن مقوله دموکراسی در جامعه اطلاعاتی و تأثیر آن بر حاکمیت و امنیت به برخی از جنبه های آن اشاره می نمائیم.کاستلز در کتاب معروف خود با نام «عصر اطلاعات، اقتصاد، جامعه و فرهنگ» سه فرایند بازسازی دموکراسی در جامعه شبکه ای را چنین بیان می دارد: جریان اول: بازآفرینی دولت محلی است، تکنولوژی به تقویت مشارکت در حکومت محلی کمک می کند (آنچه شرح داده شد).

جریان دوم: فرصتی که جامعه اطلاعاتی برای تقویت مشارکت سیاسی و ارتباط میان شهروندان پدید آورده (افزایش نقش فرد)، دسترسی مستقیم و همزمان به اطلاعات و ارتباطات رایانه ای است (دموکراسی الکترونیک) و این خود نوعی خودمختاری و خروج از کنترل رسانه ها نیز محسوب می شود.

جریان سوم: سیاست نمادین و بسیج سیاسی در نهضتهای غیرسیاسی چه به صورت الکترونیک و چه به صورت دیگر مانند نهضتهای بشر دوستانه ای که از سوی نهادهایی مانند عفو بین الملل، صلح سبز، آکسفام و ...

حمایت می شوند، این عوامل نیرومندترین عامل بسیج در « سیاست اطلاعات» هستند و در بسیاری از نقاط جهان ، توریسم و جهانگردی را نیز شامل شده است.

[20] ج) نظارت و کنترل یکی از مهمترین مسایلی که صاحب نظران امروز دنیا را به خود مشغول داشته، منافع و مضرات دسترسی به حجم غیرقابل باوری از اطلاعات است، دو دیدگاه در این رابطه وجود دارد « دیدگاه اول معتقد است پیوستن شهروندان به شبکه جهانی اطلاعات و ارتباطات سبب ذخیره شدن اطلاعات بیشتری درباره تک تک شهروندان در بانکهای اطلاعاتی مختلف است و این کار امکان دولتها و افراد موجود را برای کنترل بیشتر شهروندان فراهم می کند در این صورت شهروندان در یک «جامعه نظارتی» به سر می برند.

دیدگاه دوم خوشبینانه است زیرا پیوستن شهروندان را به شبکه جهانی اطلاعات و ارتباطات نوعی ورود به جامعه اطلاعاتی و بهره برداری آگاهانه و آزادانه از حجم انبوه اطلاعات می داند».

[21] طرح دو دیدگاه که موقعیتی تناقض آمیز برای وضعیت فعلی جهان در عصر شبکه شدن اطلاعات دارد از یک سو به معرفتی شدن جامعه کمک می کند و از سوی دیگر حکومت استبدادی و توتالیتر را بر سرنوشت شهروندان شبکه ای حاکم می گرداند.

هرچند این دو روی یک سکه اند بدین معنی که «جامعه اطلاعاتی با گردش آزادانه اطلاعات به پیدایش» «جامعه معرفتی» شتاب می دهد پس ابعاد نظارت دو طرفه بر چنین جامعه ای نیز گسترش می یابد.» [22] نتیجه: ظهور جامعه اطلاعاتی و تحدید امنیت ملی کشورها دو روی یک سکه اند؛ هر چه که ابعاد آن گسترش یافته حاکمیت و امنیت ملی نیز متحول می شود اگر ما از آن تحول تحت عنوان تحدید حاکمیت و امنیت دولت یاد می کنیم، درواقع منظور؛ وارد شدن امنیت به یک فاز جدید است و نه بطور منفی و مطلق روند نابودی حاکمیت و کاهش شدید امنیت، :« بازی جامعه اطلاعاتی و حاکمیت ملی که وظیفه غایی آن تأمین امنیت است، یک یازی با جمع جبری صفر نیست یک بازی با حاصل جمع مثبت است».

یکی از ویژگیهای قرن بیست و یکم جهان شدن خود دولتهاست.

این نشان می دهد جامعه اطلاعاتی و دولت ها دو پدیده مجزا از هم و بیرونی نیستند بلکه با استفاده از تعبیر رابرت کاکس از بین المللی شدن حاکمیت ها نشأت می گیرد، در شرایط حاضر اجتماع سیاسی «دولت که دارای حاکمیت مستقل است» نیز در حال انتقال به اجتماع بزرگتر از خود یعنی «جهان که جهانگرایی می گوئیم» می باشد.

که درواقع می توان ادعا نمود که جهانگرایی یعنی فراگیر شدن جهانگردی به کل عرصه جغرافیایی جهان با همه ی مردمان آن.

در حوزه سیاسی با ظهور و گسترش نهادهای سیاسی جهانی که به میمنت جامعه اطلاعاتی فراهم آمده است، تحولات چشمگیری در حوزه ی قدرت و امنیت دولتهای ملی و ماهیت نظام رخ نموده است.

به عبارت دیگر عرصه های تصمیم گیری سیاسی بر فراز دولتهای ملی در سطح جهانی روبه گسترش است، افزایش اختیارات و اقتدار نهادهای جهانی (UN,WB.IMF,WTO) تا حدی نتیجه پیدایش مسایل عمده جهانی در بستر جامعه اطلاعاتی مانند توریسم، محیط زیست، انرژی هسته ای، آب، جمعیت و ...

است که دیگر حاکمیتهای ملی به خودی خود نمی توانند با چنین مسایل جهانی دست و پنجه نرم کنند.

درنتیجه استقلال عمل سازمانهای بین المللی در حوزه ی تصمیم گیری رو به افزایش است و در مقابل استقلال عمل بسیاری از دولتها خاصه کشورهای در حال توسعه محدود شده است.

این موضوع به شکل خاص تری خود را در مقابل فرایندهای اقتصاد جهانی جامعه اطلاعاتی نشان می دهد پس می توان گفت جامعه اطلاعاتی نظم مشهور به «وستفالی» از حق انحصاری هر دولت- ملتی برای حکومت بر مردمانش و اداره امور داخلی و خارجی خود بدون دخالت دیگران را به زوال کشید و میزان گردشگران کشور و یا جهانگردانی که کشور را برای بازدید انتخاب می کنند در تأمین امنیت ارتباط مستقیم داد و خود یکی از منابع بزرگ اقتصاد جدید اطلاعاتی بین الملل خواهد بود.

حسن ختام تحقیق خود را به جمله ای از آلوین تافلر که در کتاب تغییر ماهیت قدرت آورده است اختصاص می دهم: «این که کدام کشور بر جهان قرن بیست و یک مسلط خواهد شد سؤال هیجان انگیز می باشد اما درواقع اساساً طرح این سؤال اشتباه است زیرا بزرگترین تحول امروز جهان ظهور پدیده ای جدید یعنی نیرو و قدرتی ماورای دولتهای ملی می باشد.

وقتی (امام) خمینی (ره) فتوای سلمان رشدی را صادر کرد درواقع برای حکومتهای دنیا پیامی تاریخی فرستاد که بسیاری از دریافت و تحلیل آن عاجز ماندند و مضمون واقعی پیام (امام) خمینی (ره) چیزی نبود مگر فرا رسیدن عصری جدید از حاکمیت جهانی که غربی ها باید آن را با دقت مورد نظر و بررسی قرار دهند زیرا در ادامه حرکت (امام) خمینی (ره) قلم و اندیشه های بشری هم جایگاه حکومتهای دولتی را تغییر می دهد و هم اقتدار دولتهای ملی و محلی را.» اینکه جمهوری اسلامی ایران که کشوری متمدن و توریسم پذیر می‌باشد خواهد توانست با جذب جهانگردان از سراسر دنیا به اعتلای حاکمیت و امنیت ملی خود در سطح منطقه و نهایتاً بین الملل دست یابد که چنین ظرفیتی با ظهور جامعه اطلاعاتی در جامعه اسلامی ایران محقق خواهد شد.

منابع : W.J.Martin, (1995) "The Global information society ", Aslib Gower,p(164) محسنی ،‌منوچهر،1380، «جامعه شناسی جامعه اطلاعاتی» نشر دیدار ،‌تهران، ص22 Hill ,M.W (1999) " The Inpact of information on society ", Londani Bouker, p.9.

کاستلز،‌نائول ،1380، « عصر اطلاعات: اقتصاد، جامعه، فرهنگ،‌ترجمه چاوشیان حسن، جلد اول ، طرح نو ،‌تهران،‌ص 47 Martin W.j.

(1995) "The Global information society, society " Hamspher Aslil Gower.p(6).

کاستلز ، جلد اول، ص40 متفی،‌ابراهیم «سیاست خارجی در عصر کثرت گرایی سیاسی و فرا دولت گرایی»‌ www.Baing,net/persian/politics برای مطالعه بیشتر: Lubas , Heinz (1962) " The development of modern state" , Brandeis university, sixth printing Jakson , Robert (1999) , " soverigtmy at the millennium" political vol: xl, VII, P(427) نش ،‌کیت،‌1380،« جامعه شناسی سیاسی معاصر«‌،‌ترجمه: دلفروز تقی ،‌نشر کویر،‌اول ،‌‌ص 14.

, Daniel (1976) , "The culture , contradictions of capitalism" Heinemann p(67).

Harvery D.(1989), "The condition of postmodernity" Blackwell : oxford p(170).

مشیرزاده ،‌حمیرا،1381، «درآمدی نظری بر جنبش‌های اجتماعی» ،‌نشر پژوهشکده انقلاب اسلامی و امام خمینی،‌تهران ، ص 181 متقی، ابراهیم، «سیاست خارجی در عصر کثرت گرایی سیاسی و فرا دولت گرایی» ، فصلنامه ولایت ،‌شماره 13.

کاستلز ،‌جلد دوم،‌پیشین ،‌صص 8 و 297 شبیه شبکه‌های رادیویی ، تلوزیونی و سایت‌های مختلف اینترنت که بر علیه جمهوری اسلامی ایران به شکل بین المللی با کمک‌های مختلف دشمنان مشغول فعالیتند و در مسایل بعد از انتخابات و هم ریاست جمهوری کار ویژه خود را به خوبی به ظهور رساندند و کار* را بر امنیت ملی به نمایش در آورند.

قوام،‌سید عبدالعلی ،‌1382،« جهانی شدن و جهان سوم»‌، دفتر مطالعات بین المللی ،‌تهران ،‌ص 57 اسلامی، مسعود، 1375، «از حاکمیت دولت تا حکمرانی جهانی : تعاملی در روند همکاری‌های نهادینه بین الملل»‌،‌فصلنامه مطالعات سازمان ملل متحد،‌سال اول ، شماره یک،‌ص 49 برای مطالعه بیشتر: Borga , jord and castells manuel (1996) , "local and global : the management of crities the information age" , , earthscan.

کاستلز ،‌جلد دوم ،‌پیشین ، صص 20-417 ماهنامه ، رسانه،‌سال چهارم ،‌1382،‌ص 42 برای مطالعه بیشتر: Webster , f.) (1995) " the ories of information society" : routelege , pavid , lgon(1994) "the electronic eye surveillance society" , polity press .