استعداد شگرف شاعرانه اش از همان دوران کودکی خودنما یی می کرد به طوری که در سن هشت سالگی شعری به سبک انوری سرود.
پروین در تیرماه سال1313 با پسر عموی پدر خود که از افسران شهر بانی کرمانشاه بود ازدواج کرد .
پس از 2 ماه طلاق گرفت و به خانه پدر بازگشت و از ماجرای این جدایی با کسی حرفی نزد به طوری که برادر پروین ابوالفتح اعتصامی می نویسد :
چون اخلاق نظامی گری با روح لطیف و آزاد پروین مغایرت داشت و پروین از خانه ای که هرگز مشروب و تریاک به آن راه نیافته بود پس از ازدواج نا گهان به خانه ای وارد شد که یک دم از مشروب و دود و دم تریاک خالی نبود او را مجبور به جدایی کرد پروین همچنان کار ادبی خود را دنبال کرد و دیوان شعرش را که پدر تا آن تاریخ اجازه طبع و نشر نداده بود چون معتقد بود اگر قبل از ازدواج دیوان شعر دخترش چاپ شود مردم کوته نظر آنرا تبلیغات برای شوهر یابی خواهند گذاشت در 1314 به چاپ رسانید .
پروین در همه جا دل و جان با درد مندان دارد غصه های آماس کرده مردمش را از زبان نخ و سوزن توانا و ناتوان عدس و ماش و سیر و پیاز امید و نومیدی و هزاران مسئله دیگر به طرزی قابل لمس نقاشی میکرد .
استعداد هنری پروین بی اندازه حاصل خیز است .
تصوراتش بالهای بلند پروازی دارد با روانی و سهولتی سحر انگیز در زبان شعری حرف می زند پروین شاعری هنرمند است شاعری است که تنها به انجام قواعد مقرر و دستور عروض و حفظ موازین در شعر قناعت نکرده است!
وظیفه یک شاعر را به عنوان معمار روح و فکر انجام داده است .
از گویندگانی است که مصالح کارش را از کارگاه اندیشه وسیع و دوربین خود و از پدیده های موجود در جامعه خویش به دست آورده است هیچ گاه شناسایی برمحیط و اجتماع را گم نکرده است از مواد و عناصری که از مردم زمان خود ستانده بنایی عظیم ساخته و به آنها باز گردانده است پروین به تمام رموز و فنون و ریزه کاریهای فاجر واقف است .
در گنج هنر و پندار پروین سیم و زر و حریر وکرباس و چشم و مژگان و دام و دانه و مهر و آشتی نقش های روشن وبرجسته ای دارند و همه این عناصر و ابزار با هم یار غارند و همه زبان هم را می فهمند و همه در جای خود جای گرفته اند به طوری که هیچ گاه رفعتی به الماس و ذلتی به کرباس داده نشده است.
دیوان پروین با احساسات آمال و امید های بشری پی ریزی شده است و صدها تعبیرات گوناگون و کنایه های مختلف در این دیوان پراکنده است .
قصائدش حکیمانه است معهذا هیچ جا در تعبیرات و تاویلات خشک متوسل نشده است .
پروین یکی از شعرای دقیق زبان فارسی است که در انواع شش گانه شعر و تمام تنا سب های شعری و معنوی را رعایت کرده است نظم موسیقی در اشعار پروین هیچ گاه بر هم نخورده است پروین موسیقی را از شعر جدا نمی کند شعر بدون موسیقی نظم است و پروین همه جا شاعر است و دیوانش یکی از الماس های نایاب گوهر شب چراغ افسانه ای شعر زبان فارسی است.
دیوانی است که از عشق و محبت ساخته و پرداخته شده است عشقی که از عشقها جداست و اصطرلاب اسرار خداست عشق رسیدن به حق و عشق به مردم عشق به خدا و عشق یکی شدن با خداست.
تعبیر و استنباط عرفانی در تمام دیوان و به خصوص در قصائد پروین همه جا به چشم میخورد .این فکر با یک پارچگی و پختگی بیان شده است و نمی توان گفت مانند اغلب شعرای معاصر ما پروین کلمات و مفاهیم متصوفه را صرفا از روی عادت و سنت آورده باشد .
اشعارش حاوی افکار پخته و هضم شده است و نشان می دهد که گوینده آنها حقیقتا به این سنخ فکری عقیده داشته است.
عرفان منشا اصلی طرز تفکر اید آلیستی اوست از روی این عقاید و بر طبق اصول آن جهان و مسائل آن را تحلیل و حل و فصل می کند و گاهی نیز با بیقیدی و بی تفاوتی یک درویش با حوادث برخورد می کند اگر عرفان عقیده کلی و یک پارچه این دیوان هم نباشد قصائد این دیوان بدون استثنا حاوی این طرز تفکر است در هیچ یک از این قصائد ما به افکار دیگری بر نمی خوریم.
فکر اصلی همان فکر بی اعتباری دنیا حکومت قضا و قدر و کوری سرنوشت و وجود تقدیر ازلی و ابدی است.
تعبیر و استنباط عرفانی در تمام دیوان و به خصوص در قصائد پروین همه جا به چشم میخورد .این فکر با یک پارچگی و پختگی بیان شده است و نمی توان گفت مانند اغلب شعرای معاصر ما پروین کلمات و مفاهیم متصوفه را صرفا از روی عادت و سنت آورده باشد .
فکر اصلی همان فکر بی اعتباری دنیا حکومت قضا و قدر و کوری سرنوشت و وجود تقدیر ازلی و ابدی است.
جبری از نوع جبر خیام و حافظ.
پروین انسانی رحیم و طاغی است .
در مقابل مقرراتی که به اسم قانون بر ادم تحمیل شده است طغیان می کند .
تحمل بی عدالتی و زور شنوی را ندارد رنج دیگران را با احساسی شدید التاثیر خود اندازه می گیرد برای دفاع از حق دلیرانه دفاع می کند.
اندوه تبدار دردمندان را در شکلی که می نمایاند میبیند .
شکایت ستم زدگان در ضمیر لایتناهی درون پروین آه و ناله زود گذر نیست این شکایتها غالبا شکل ستیز و مبارزه می گیرند.
پیره زن شجاع نظامی در کارگاه خلق پروین در پیشگاه قباد است شاهنشاه ساسانی را از ظلم بر حذر می دارد دود و آه زندگی خود را از آتش فساد او میداند با جرات و جسارت شاه را از بدکاری ملامت می کند.
دزدم لحاف برد و شبان گاو پس نداد دیگر به کشور تو امان و پناه نیست از تشنگی کدوبنم امسال خشک شد آب قنات بردی و آبی به چاه نیست سنگینی خراج به ما عرصه تنگ کرد گندوم تر است حاصل ما غیر کار نیست با غضب روی دامن آلوده شاه انگشت می نهد حکم دروغش را برملا و آشکار میسازد و در باریانش را سفله و بخیل می خواند.
صد جور دیدم از سگ و دربان به درگهت جز سفله و بخیل در این بارگاه نیست ویرانه شد ز ظلم تو هر مسکن و دهی یغما گر است چون تو کسی پادشاه نیست اورا با مسخره وتحقیر صید گرگ آز میداند و بره اش می شمارد وسهمی از آب و خاک خود بر او روا نمی دارد مزدور خفته را ندهد مزد هیچ کس میدان همت است جهان خوابگاه نیست تقویم عمر ماست جهان هر چه میکنیم بیرون ز دفتر کهنسال و ماه نیست بت صدر نشین را به خاک می کشد پادشاه غارتگر و هوی پرست را به باد دشنام می گیرد و از روز تنهایی در پیش گاه قدرت مردم هراس می دهد .
یک دوست از برای تو و نگزاشت دشمنی یک مرد رزم جوی تو را در سپاه نیست جمعی سیاه روز سیه کاری تواند باور مکن که بهر تو روز سیاه نیست وجا دیگر پیره زن عارفی را در گذرگاه پادشهی می گذارد و تا دل گوهر تاب ناک شاه را بشکافد و اشک دیده خود و خون دل مردم را از درون آن زیر دیده مردم ظلم شده قرار دهد.
روزی گذشت پادشهی از گذرگهی فریاد شوق بر سر هر کوی و بام خاست پرسید زان میانه یکی کودک یتیم که این تابناک چیست که بر تاج پادشاست ؟
آن یک جواب داد چه دانیم ما که چیست پیداست آن قدر که متاعی گرانبهاست نزدیک رفت پیر زنی گوژپشت گفت این اشک دیده من وخون دل شماست ما را به رخت و چوب شبانی فریفته است این گرگ سالهاست که با گله آشناست آن پارسا که ده خرد و ملک رهزن است آن پادشاه که مال رعیت خورد گداست بر قطره سرشک یتیمان نظاره کن تا بنگری که روشنی گوهر از کجاست پروین پاک طینت پاک عقیده پاک دامن خوشرفتار نسبت به دوستان مهربان ودر طریق حقیقت و حبت پایدار بود.
او چنان که شیوه اغلب عقلاست کمتر سخن می گفت و بیشتر فکر می کرد و در معاشرت سادگی و متانت را از دست نمی داد .
هیچ گاه از فضایل ادبی و اخلاقی خود سخن به میان نمی آورد و همین سادگی و سکوت پروین گاهی کوته نظران را در فضیلت ادبی و اخلاقی او شبیه می انداخت روی هم رفته پروین مظهر کمال و اخلاق بود .
او همچنین فرشته پاک به دنیا آمد و پاک از دنیا رفت .
پروین در شانزده فروردین 1320 در سن سی و چهار سالگی به مرض حصبه در گذشت و آرامگاه او در قم زیارتگاه شاعران ادب فارسی است .
این قطعه را برای سنگ مزار خود سروده است.
اینکه خاک سیهش بالین است اختر چرخ ادب پروین است گرچه جز تلخی از ایام ندید هر چه خواهی سخنش شیرین ست صاحب آن همه گفتار امروز سائل فاتحه و یاسین است دوستان به که ز وی یاد کنند دل بی دوست دل غمگین است خاک در دیده بسی جانفرسات سنگ بر سینه بسی سنگین است بیند این بستر و عبرت گیرد هر که را چشم حقیقت بین است هر که باشی و به هر جا برسی آخرین منزل هستی این است آدمی هر چه توانگر باشد چون بدین نقطه رسد مسکین است اندر آنجا که قضا حمله کند چاره تسلیم و ادب تمکین است زاذن وکشتن و پنهان کردن دهر را رسم وره دیرین است خرم آن کس که در این محنت گاه خاطری را سبب تسکین است