دانلود تحقیق بررسی مشکلات حمل و نقل وترافیکی در بافت فرسوده

یکی از مشکلات جامعه امروز، معضل ترافیک و جابه جایی است.

این مقوله در شهرهای بزرگ نمود بیشتری پیدا کرده است، زیرا شهرهای که از قدیم الایام برنهاده شده اند و امروز با گسترش جامعه بشری وسعت پیدا کرده اند، دارای معضلات بیشتری در زمینه حمل و نقل و نظام جابه جایی هستند.

خصوصاً در بافت قدیمی آن که در ابتدا فضایی مناسب برای روند رو به افزایش جمعیت شهرنشین در نظر گرفته نشده است.

بر این اساس مشکلات ترافیکی را در بافت قدیم که از آن به عنوان بافت فرسوده یاد می شود، بررسی می شود.
و در خلال آن عوامل موثر بر این مقوله را ذکر خواهد شد.

هدف این تحقیق بررسی موردی مشکلات نظام و جابه جایی در بافت فرسوده در شهر مشهد در محدوده مرکزی شهر موسوم به محدوده ثامن است.

در دو روز متفاوت و صبح و بعدازظهر بررسی شده است.

در این تحقیق از روش جمع آوری اطلاعات کتابخانه ایی و مدارک اسنادی و تهیه عکس و نقشه از بافت مورد مطالعه قرار می گیرد.
مشاهده از بافت، به طور همزمان شامل مشاهده مستقیم مشاهده غیر مداخله ای، مشاهده قطعی، استفاده گردیده است.

و همچنین از روش جمع آوری پرسش نامه از افراد واقع در بافت استفاده شده است.
در نتیجه روش تحقیق بر اساس سه روش کمی، کیفی و پیمایشی، به طور معید شان و با قالب بودن روش تحقیق پیمایشی در شهرسازی صورت پذیرفته است.
نتایج حامل از این تحقیق بررسی و ارزیابی نظام جابه جایی در بافت فرسوده و معرفی مشکلات و اولویت بندی آن ها خواهد بود.

تعاریف، مفاهیم و اصطلاحات
بافت: مراد از بافت، گستره ای هم پیوند است که با ریخت شناسی های متفاوت طی دوران حیات شهری در داخل محدوده شهر و یا حاشیه آن در تداوم و پیوند با شهر شکل گرفته باشند.

این گستره می تواند از بناها، مجموع ها، راه ها، فضاها، تاسیسات و تجهیزات شهری و یا ترکیبی از آنها تشکیل شده باشد.
فرسودگی: مراد از فرسودگی، ناکارآمدی و کاهش کارآیی یک بافت نسبت به کارآمدی سایر بافتهای شهری است.

فرسودگی بافت و عناصر درونی آن یا به سبب قدمت و یا به سبب فقدان برنامه توسعه و نظارت فنی بر شکل گیری آن بافت بوجود می آید، پیامد فرسودگی بافت که در نهایت به از بین رفتن منزلت آن در اذهان شهروندان منجر می شود، در اشکال گوناگون از جمله کاهش و یا فقدان شرایط زیست پذیری و ایمنی و نیز نابسامانی های کابدی، اجتماعی، اقتصادی و تاسیساتی قابل دریافت و شناسایی است.
بافتهای کهن: بخش هایی از بافت های شهری را شامل می شود که حاصل ساخت و سازهای قبل از سال 1300 هجری شمسی بوده و عمدتاً خود سازمان یافته هستند.

این بافتها علی رغم فرسودگیهای کالبدی، نشان دهنده هویت تاریخی شهرها و دارای ارزشهای مکانی، فضایی، تاریخی و اجتماعی هستند.
بافتهای فرسوده: بخشهایی از بافت های شهری که کیفیت های کالبدی و کارکردی آنها کاهش یافته و مختل گردیده است.

فرسودگی بر دو نوع است فرسودگی کالبدی و فرسودگی عملکردی هرگاه فعالیت ها و کاربری ها پاسخگوی نیازها باشند ولی کالبد آسیب دیده باشد و یا نظام فعالیت ها بهم ریخته و کاربریها مختل گردد ولی کالبد حفظ شده باشد فرسودگی نسبی است و اگر هر 2 نوع فرسودگی حادث شود کامل است.
1-1- طرح مساله
در وره تحولات جدید شهرنشینی و مشکلات ناشی از آنها مراکز و بافتهای تاریخی شهرها بیش از سایر نقاط شهری در معرض تاثیرات نامطلوب توسعه شهری قرار گرفته اند.

چنانکه پیامدهای این موضوع را در سیمای شهرهای دنیا و بویژه شهرهای بزرگ ایران، به روشنی می توان دید؛ تا آنجا که لزوم احیای ارزش ها بافت های تاریخی در مسیر تحولات جدید، ناگزیر می نماید (ابراهیمی کارگر شیرازی و عابد زاده، 1285، ص 50) کهنگی و قدمت بافت های ساکنان و مالکان به نوسازی منطقه از سوی دیگر به فرسودگی و فساد کالبدی، افول کیفیت اجتماعی، اقتصادی و...

و حتی ویرانی بسیاری از بافت های موجود در این بخش از شهرها انجامیده است.

که در صورت عدم جلوگیری از آن به انهدام بافت یاد شده، منجر خواهد گردید.
علاوه بر این وجود این پدیده، فساد کالبدی را به بافت های مجاور نیز تسری خواهد داد.

بافت تاریخی و سنتی شهرها که می توانند به عنوان توجیه انتقادات گذشته، احراز هویت ملی و مردمی، ارضای احساسات خاطره بانگیز، حفاظت از انتقادات غیر قابل تکرار و...، مورد توجه قرار گیرند، به مکان فرسوده ای تبدیل شده اند که افت زندگی اجتماعی، متروک و نیمه متروک شدن بناها، وجود مسکن نامناسب و نا ایمن.
نامتناسب بودن شبکه های دسترسی، تنزل کالبدی، اجتماعی، فرهنگی و...، به وضوح مشاهده می گردند (اسماعیل زاده، 1385، صص 66-65)
با توجه به موارد فوق الذکر برا آن شدیم که تحولات نظام جابه جایی و مشکلات ترافیکی را در بافت فرسوده شهری در دومین شهر بزرگ ایران یعنی شهر مشهد در محدوده مرکزی شهر معروف به محدوده ثامن که حرم مطهر امام رضا (ع) در این قسمت قرار دارد بررسی می نماییم.

در مقام زمینه های برنامه ریزی، شناخت، مرحله اول و اساسی محسوب می شود، زیرا برنامه ریزی برای یک موضوع و محدوده خاص باید بر اساس شناخت از وضعیت موجود و گذشته آن موضوع و محدوده صورت گیرد.

همچنین شناخت از وضعیت موجود و گذشته آن موضوع و محدوده صورت گیرد.

همچنین شناخت محدوده های نامطلوبتر و آسیب پذیر تر می تواند برنامه ریزان و مدیران را در اولویت بندی برای انجام چنین برنامه ریزی هایی یاری نماید.
بنابراین در این پژوهش سعی گردیده است که ویژگیها، مشخصات و بطور کلی وضعیت کالبدی و فیزیکی بافت تاریخی و قدیمی شهر مشهد از جنبه های مختلف و تا حدی که اطلاعات موجود و قابل استخراج بوده، مورد تحلیل و ارزیابی قرار گیرد.


1-2- اهمیت و اهداف تحقیق.
اهمیت و ضرورت مطالعه این موضوع به روند نوسازی و بازسازی این بافت بر می گردد زیرا این بافت ها در اکثر موارد در دل شهرها قرار دارند که امکان تهذیب و از بین بردن آنها وجود ندارد و از طرفی بهبود وضعیت آسایش ساکنان این بافت حائز اهمیت است.
برای مطالعات حمل و نقل و ترافیک، هدفی جد از قطعیت بخشیدن به توزیع و تراکم کاربریها در محدوده مرکزی شهرف فرض نمی کنیم.

اما، کاربریها باید با توجه به «واقعیات و امکانات اجرایی» تعیین شوند؛ و از این نظر، ظرفیت موجود نظام جابجایی و امکانات واقعی افزایش آن در آینده، اصلی ترین عامل محدود کننده در تعیین نوع، تراکم، و توزیع کاربریهاست.

بنابراین، هدف اصلی این مطالعت را به شرح زیر می توان خلاصه کرد:
مشارکت در تعیین نوع، تراکم، و توزیع کاربریها با تکیه بر محدودیتها و امکانات نظام جابجایی شهر
این مشارکت باید به مجموعه بکپارچه ای از نحوه استفاده از اراضی، شبکه خیابانها و سایر مشخصات نظام جابجایی، سیاستها، و بالاخره مقررات شهری برسد، که ضمن رعایت سایر اصول و ضوابط شهرسازی، بین عرضه و تقاضای جابجایی تعادل برقرار می کند.

این کار، مستلزم جمع آوری اطلاعات، بررسی های محلی، و تهیه روشهایی است که وسعت و دقت آنها با توجه به هدف فوق تعیین می شود.
نحوه رسیدن به هدف فوق را با تعیین هدفهای تبعی مطالعه مشخص می کنیم.

هدفهای تبعی در واقع اجزایی هستند که تحقق آنها برای وصول به هدف مطالعه ضروری است.

اهداف تبعی را پس از بررسی محدوده مورد مطالعه و سنجش امکانات و محدودیتهای مطالعاتی موجود، به شرح زیر تعیین کرده ایم.
هدف تبعی 1.

تشریح ظرفیتها و محدودیتهای نظام جابجایی موجود
هدف تبعی 2.

تشخیص امکانات واقعی افزایش ظرفیت نظام جابجایی
هدف تبعی 3.

تشریح خصوصیات کاربریها از نظر تاثیرات ترافیکی
هدف تبعی 4.

ایجاد رابطه بین سفرسازی کاربریها و ظرفیتهای نظام جابجایی
هدف تبعی 1.

تشریح ظرفیتها و محدودیتهای نظام جابجایی موجود
ظرفیتها و محدودیتهای نظام جابجایی را برای اجزای زیر تعیین می کنیم:
• مشخصات کلی و طبقه بندی خیابانها
• ظرفیت خیابانها و تقاطعها
• پارکینگ
• مدیریت ترافیک
• اتوبوس و مینی بوس
• تاکسی
• پیاده روی
• دوچرخه سواری

هدف تبعی 2.

تشخیص امکانات واقعی برای افزایش ظرفیت و بهبود نظام جابجایی
امکانات واقعی افزایش ظرفیت و بهبود نظام جابجایی را برای هر یک از اجزایی که در هدف قبل تعیین شده بیان می کنیم.
هدف تبعی 3.

تشریح خصوصیات کلی کاربریها از نظر سفرسازی آنها
موارد زیر را انجام می دهیم:
• تشخیص حوزه های متفاوت سفرسازی
• برآورد سفرها
• تشخیص سفرسازی های مهم
• تعیین میزانهای مهم سفرسازی
• تشریح تقاضای پارکینگ
• تعیین تغییرات روزانه و فصلی ترافیک
هدف تبعی 4.

ایجاد رابطه بین سفرسازی بناها و ظرفیت نظام جابجایی
• ساختن مدلهای کمی برآورد سفر
• آزمایش سناریوهای مختلف در مدیریت ترافیک و اصلاحات هندسی
• آزمایش سناریوهای مختلف از وع وسایل نقلیه و سیاست های پارکینگ
• تعیین سقف توسعه ها

1-3- ضوابط و اصول
با رعایت ضوابط تعیین شده در آیین نامه طراحی راههای شهری، در طرح نظام جابجایی از موارد زیر پیروی می شود:
• توجه به توسعه پایدار و صرفه جویی در انرژی
• تکیه بر پیاده روی برای سفرهای داخل محدوده مرکزی
• تکیه بر استفاده از وسایل نقلیه جمعی برای ارتباط محدوده مرکزی با سایر مناطق شهر
• توجه به دوچرخه سواری
• استفاده بهینه زا حریم موجود راهها


استفاده بهینه زا حریم موجود راهها 1-4- نتایج تحقیق با توجه به اطلاعات بدست آمده سعی در برآوردن اهداف تحقیق داشته و هدف از انجام این تحقیق شناخت و بررسی بافت فرسوده و چگونگی حم و نقل در این بافت است که برای رسیدن به این مقوله از کارشناسان مربوطه و نیز از افراد حاضر در بافت نظرخواهی شده است.

از مطالعه و تجزیه و تحلیل پرسشنامه ها و استخراج جداول و نمودارها به اولویت بندی مشکلات ترافیکی در بافت فرسوده مرکز شهر مشهد محدوده ثامن رسیده ایم.

فصل دوم مبانی نظری و پژوهشی فصل دوم: مبانی نظری و پژوهشی تحقیق 2-1-1- انواع بافت ها و بررسی فرسودگی در هر کدام از آنها به طور جداگانه 2-1-1-1- بافت های ارزشمند و تاریخی: بافت های تاریخی شهر ایران عموماً از یک ساختار هماهنگ با با هندسه ای نشات گرفته از ارگانیسم زندگی شکل می یابند، محور خطی بازار با فضاهای باز و همچنین قرارگیری مراکز مهم و مذهبی و دولتی در کنار آن، همراه با محلات کوچک و بزرگ مسکونی ساختار قدیمی شهر ایران را تشکیل داده است .

شکل خطی و پیوسته کالبدی شهر، امکانی برای رشد و توسعه مناسب و همگن ایجاد می کند.

در اکثر شهرها با ورود ماشین، ساختار قدیمی شهر دستخوش تغییرات اساسی شده است.

همچنین با گسستن ساختار قدیمی شهر دسترسی به محلات و راسته های بازار از هم گسیخته و هیچ تدبیر و اقدام ویژه ای به عمل نیامده است.

بدین سبب اولین ویژگی که سبب فرسودگی بافت تاریخی شهر می شود، نبود نفوذ و دسترسی مناسب شهری به درون بافت است.

دومین ویژگی که سبب آسیب دیدگی بافت می شود از بین رفتن تناسب کاربری هاست.

رشد فضاهای صنعتی و از بین رفتن کیفیت خانه های مسکونی هم جدار آن و همچنین نفوذ کاربری تجاری در بافت مسکونی اطراف بازار و همچنین استفاده از کاربری مسکونی برای انبار و کارگاه و...

سبب کاهش ارزش بافت مسکونی می شود و در نتیجه ساکنان قدیمی و بومی منطقه را رها کرده و جایگزین آنها طیف متنوعی از مهاجران از شهرها و روستاهای اطراف با درآمد کم می شود.

یکی از راهکارهای حفظ بافت ارزشمند تاریخی، توسعه فضای گردشگری و فرهنگی در مجاورت آن است.

با این تدبیر ارزش سکونتی منطقه حفظ می شود و اجتماع اشتیاق بیشتری برای زندگی در این بافت از خود نشان می دهد.

نمونه این راهکارها را در شهرهای اروپایی نظیر پاریس، فلورانس، رم و...

بسیار دیده می شود.

عامل دوم فرسودگی بافت تاریخی آلودگی است.

به دلیل تمرکز فضاهای تجاری و کارگاهی و احداث انواع پایانه ها و انبارها و تردد بیش از حد اتومبیل آلودگی هوا و آلودگی صوتی ایجاد می شود.

برای احیای باباز زنده سازی بافت تاریخی پیشنهاد می شود که تردد اتومبیل شخصی و سواری محدود و حمل و نقل عمومی افزایش یابد.

راههای دسترسی درون بافت برای خدمات رسانی مناسب شهری تصحیح شود، ساماندهی کاربری درون بافت شهری با در نظر داشتن اینکه صدمه ای به بافت مسکونی نزند، انجام شود و افزایش ارزش های سکونتی و ایجاد نکات مثبت در بافت جهت بالا بوردن حس ماندگاری انجام شود.

2-1-1-2- بافت های شهری گران در این گونه بافت ها به سبب گرانی، تنوع کاربری وجود ندارد.

مانند یک خیابان که سراسر دارای مغازه ها و مراکز تجاری لوکس است وجود کاربری هایی چون هتل، رستوران و مجموعه های مسکونی گران قیمت سبب کاشتن تنوع کاربری و در نهایت عدم نوسازی می شود.

2-1-1-3- بافت های شهری ارزان قیمت: در این بافت معمولاً از طریق ساخت و ساز غیر قانونی رد حاشیه شهر ها شکل می گیرد.

نوع دیگر ساخت و ساز توسط ارگانهایی با عنوان مسکن حداقل یا مسکن ارزان قیمت، مجموعه هایی شکل می گیرد که از همان ابتدا فرسوده و ناکارآمد هستند.

این بافت ها به علت ریزدانه بودن و کمبود فضاهای خدماتی و فضاهای سبز عمومی دچار مشکلاتی هستند، چاره ای جز دخالت هستیم در بافت و یافتن راههایی برای باز زنده سازی و احیای مجدد فضای فضا وجود ندارد.

2-1-1-4- بافت های قدیمی و کهنه وقتی انگیزه ساکنان برای احیا و حفظ بافت از بین می رود بافت فرسوده و کهنه می شود.

در این صورت ساکنان مهاجرت کرده و اقشار بی بضاعت جایگزین آنها می شوند.

رشد و گسترش بازار قدیمی شهر که زمانی حرکت ازگانیک رشد شهر را شکل می داد، اکنون به امتدادی از مجموعه های تجاری، انبار و...

تبدیل شده است که باعث ازدحام و شلوغی بافت همچنین فقدان فضای سبز و تردد سواریها می شود.

2-1-1-5- بافت های شهری با کاربری های ناموزون: اولین کاربری که ناهماهنگ بافت شهری به نظر می رسد صنایع آلوده کننده هستند، اما ناهماهنگی و ناموزونی صرفاً از این بعد نیست لیکن ناهماهنگی هندسی، و انتشار انواع آلودگی نیز پدید آورنده ناسازگاری هستند.

پایانه ها، مراکز بزرگ اداری، بیمارستان ها، صنایع بزرگ، ...

دیگر کاربری های فرامنطقه ای که وجودشان در شهر با توده ساختمانی عظیم همراه است و حجم ترافیک و تردد بسیار مسافران را به شهر تحمیل می کند و هم مشکلاتی در بافت مسکونی ایجاد می کند.

این گونه کاربری باید به شیوه منطقی چه در درون شهر یا بیرون شهر ساماندهی شود.

در درون شهر به نظر می رسد اگر در اطراف آن تنوع کاربری های تلطیف کننده بافت در نظر گرفته شود، نتایج مناسبتری حاصل می شود.

اما ساماندهی آنها در خارج شهر باید با در نظر گرفتن دسترسی مناسب و برقراری تعامل لازم بین بافت شهری و این گونه کاربریها به نتایج مطلوب برسند.

2-1-1-6- بافت های تحت تاثیر نقصان زیر ساخت های شهری: کمبود زیر ساخت های شهری نظیر آب، برق، گاز، تلفن، دفع آب های سطحی و ...

سبب ایجاد بافت فرسوده می شود.

همین طور عبور نامناسب این خدمات از میان بافت شهری سبب ناکارآمدی محیط زندگی می شود.

عبور بزرگراه، اتوبان، دکل برق، کابل هوایی، کانال و آبروهای مناسب و...

سبب ایجاد انواع آلودگی و کاهش شاخص های بهداشت و سلامت جسم و روح ساکنان شده و تاثیر بسزایی در نزول سطح کیفی پهنه شهری خواهد داشت.

توجه به این مطلب مهم است که فرسودگی بافت شهری از درون خود بافت پدید می آید و هر بافت نوساز هم می تواند ریشه های فرسودگی و ناسازگاری را از همان ابتدا در درون خود داشته باشد.

لذا شناخت و مطالعه مایل و مشکلاتی که سبب ایجاد ناسازگاری و فرسودگی در بافت می شود منجر به ذکر راهکارهایی، برای اصلاح و بازسازی بافت های موجود و پیشگیری از این بافت های مساله دار می شود.

2-1-2- علل فرسودگی در بافت ها جاذبه های شهری با افزایش جمعیت آن گسترش می یابد.

انواع جاذبه های مختلف مردم را اقصی نقاط به سوی شهر جذب می کند در کلان شهر به سبب توزیع نامتعادل امکانات، ثروت و قدرت، ...

در کشور، توان جذب افزایش می یابد.

بافت های فرسوده شهری تصوری از بافت های قدیمی شهر که به دلایلی احیاء و باز زنده سازی نشده را در ذهن ایجاد می کند این ذهنیت از بافت های فرسوده که بیشتر کهنگی بافت را نمایان می کند، مانعی برای تعریف جامعی از بافت های شهری مشکل دار که نوسازی درون آن ها کاسته شده و در نهایت رو به فرسودگی نهاده اند می شوند.

بافت هایی از شهر که دچار فرسودگی می شوند سبب آسیب رساندن به کل تقسیم شهر می شوند و برعکس مسایلی که سرچشمه بیماری هستند، باعث ایجاد بافت فرسوده در شهر می شوند.

آسیب شناسی شهری و شناسایی بافت های فرسوده از یک سو و شناسایی ریشه های ایجاد بافت های فرسوده از سوی دیگر سبب یافتن راه حلی برای کاهش بافت های مساله دارد در شهر می شوند.

بافت های مساله دار شهری عبارتند از بافت های شهری که وجود عوامل مختلف در آن سبب کاهش ارزش کیفی و کمی زندگی انسان می شود.

و با پایین آمدن ارزش های سکونتی- نوسازی و احیای بافت انجام نشده و ساکنان کم کم مهاجرت می کنند.

با مطالعه و مشاهده عناصر درون بافت های فرسوده و مشکل دار، عوامل مشترک در میان آنها در زمینه عناصر کالبدی یافت می شوند؛ پیوند با شهر و شکل آن؛ نفوذپذیری: شبکه دسترسی و خدمات رسانی عمومی به هر مجموعه شهری یا بلوک مسکونی و همین طور فضاهای سبز و باز عمومی از اجزایی هستند که در ارزش کیفی بافت موثرند.

همین طور تراکم بافت، دانه بندی، یا میانگین تفکیک اراضی به خصوص بلوک های مسکونی و همینطور نسبت توده به فضا در بافت شهر ایفای نقش می کند، میانگین نسبت های توزیعی فضا و دانه بندی کاربری های مختلف و همجوار، نحوه تاثیر پذیری بافت از مرفولوژی و عوارض زمین عناصری موثر در پهنه شهری هستند.

نگرش گذشته در مورد جدا سازی عناصر، و فعالیت های درون بافت مانند کار و سکونت سبب ایجاد شهرهایی که مناطق جداسازی شده و منفک از هم داشتند شد که اثرات سوء آن بر زندگی امروز هم نمایان شده است.

پس از آن اساس و پایه این تفکر وزن بندی و تفکیک کاربری ها از هم زیر سوال رفت و مساله تداخل و تنوع دانه بندی بافت شهری مرح شد.

فضاهای چند عملکردی، مسکونی، گردشگری، کار و...

سبب ایجاد تعاملات اجتماعی در پهنه شهری شد از این رو تنوع کاربری، پیوند و ارتباط اجتماعی فضایی بین عملکرد شهری یکی از شاخص های عملکردی پهنه شهری کارآمد است, نبود آن سبب مساله دارشدن بافت می شود.

از دیگر مسائلی که سبب ناکار آمدی بافت شهری می شود، آلودگی آب، هوا، زمین و...

است.

که سبب کاهش ارزش کیفی زندگی و آسایش ساکنان شد و روند رشد و توسعه بافت شهری را متوقف ساخته و درصد مهاجرت از آن پهنه شهری را افزایش داده و در نهایت توقف نوسازی و فرسودگی بافت را به همراه می آورد.

جمع آوری نامناسب زباله و پخش شدن فاضلاب در زمین، موجود ازدیاد انواع آلودگی شد، و شیوع انواع بیماریهای مختلف را به همراه دارد.

آلودگی صوتی نیز بهداشت و سلامت روح و جسم ساکنان را تحت تاثیر قرار داده، سبب کاهش ارزش کیفی و کمی زندگی در آن بافت می شود.

اگر مسائل و مشکلات بافت با راهکارهای جمعی حل نشود، ساکنان به فکر حل مشکل خود به صورت شخصی افتاده در غیر اینصورت ترجیح به ترک آن ناحیه می دهند.

هر یک از موارد ذکر شده در شرایط اقتصادی، اجتماعی بافت اثر می گذارند و از آن تاثیر می پذیرند: ترکیب اجتماعی، اشکال خانوار، تراکم جمعیت و ...

درآمد و شغل انواع فعالیت های تولیدی و خدماتی از جمله عواملی هستند که بر شکل گیری و محتوای بافت شهری تاثیر می گذارند.

ایجاد میانگین ارزش متوسط زندگی برای ساکنان در شهر، تقسیم عادلانه فضای سبز و باز عمومی میان طبقات مختلف اجتماعی شهر، ساماندهی بافت هایی با فعالیت های تولیدی و صنعتی کم ارزش تر در شهر، توزیع مناسب خدمات شهری و امکان دسترسی و استفاده از آن در تمام شهر، سبب جاری شدن زندگی در پهنه شهری می شود.

جداسازی و تفکیک بافت های شهری با توجه به سطوح درآمد، سبب توقف ساخت و ساز در یک منطقه و افزایش تراکم بیش از حد در منطقه دیگر شده و این هر دو موجبات مشکل دار شدن بافت های شهری را فراهم خواهد آورد.

بافت های شهری با توجه به موارد یاد شده تعدد بسیاری از بعد ناکارآمدی و مشکل ساز بودن دارند، تشخیص و تعیین شاهص هایی که باعث فرسودگی یک بافت می شوند.

خود راهنمایی جهت شناخت تعیین شرایطی که موجب آسیب دیدگی بافت های شهری می شوند، است.

با تقسیم بندی انواع بافت های مساله دار که فرسوده شده اند یا از ابتدا فرسوده بوده اند و یا خطر فرسودگی آنها را تهدید می کند به کمک عناصر و مشخصه های تعیین شده، راهبردهای مواجه با بافت های ناکارآمد و آسیب پذیر و همین طور راهبردهای پیش گیری از بروز شرایطی که چنین بافت هایی در طول زمان ایجاد شوند، پیش روی قرار می گیرد.

2-2- تعریف بافت فرسوده و ویژگیهای آن 2-2-1- تعریف بافت فرسوده 1- ابتدا به تعریف بافت فرسوده می پردازیم: بافت فرسوده شهری به عرصه هایی از محدوده قانونی شهرها اطلاق می شود که به دلیل فرسودگی کالبدیف عدم برخورد مناسب از دسترس سواره تاسیسات و خدمات زیر ساخت های شهری آسیب پذیر بوده و از ارزش مکان مصرفی و اقتصادی نازلی برخوردارند.

این بافت ها به دلیل فقر ساکنین و مالکین آنها امکان نوسازی خود به خودی را نداشته و نیز سرمایه گذاران انگیزه ای جهت سرمایه گذاری در آن را ندارند.

2- وضعیت دسترسی بافت عمدتاً بدون طرح قبلی ایجاد شده اند.

عمدتاً از ساختار نامطلوب برخوردارند و دسترسی های موجود در آن عمدتاً پیاده می باشد به گونه ای که اکثر معابر آن بن بست یا با عرض کمتر از 6 و 5 متر بوده است و ضریب نفوذ ناپذیری در آن کمتر از 35% مساحت عرصه ابنیه واقع شده در این بافت ها کمار از 200 متر مربع می باشند.

2-2-2- ویژگیهای بافت فرسوده ویژگیهای بافت های فرسوده منطقه: سابقه ایجاد، شکل گیری و تطور حیات شهری در منطقه و ویژگیهای عوامل موثر بر آن باعث شده است تا امروزه، بخش وسیعی از آن دارای بافت های فرسوده، ناکارآمد و مساله دار (از منظر کالبدی، عملکردی، اجتماعی و...) باشد.

هدف این قسمت از مطالعات الگوی توسعه شهری منطقه، معرفی محدوده بافت های فرسوده منطقه از منظر کالبدی- فیزیکی (در چارچوب تعاریف مشخص زیر) بوده و به بافتهای ناکارآمد و مساله دار آن (از منظر عملکردی، اجتماعی و...) نمی پردازد، هرچند بافت های فرسوده منطقه ناکارآمد و مساله دار نیز هستند.

بافت های فرسوده منطقه بر اساس تعاریف زیر تعیین شده اند: بافت فرسوده نوع اول: بافتی است متشکل از تعدادی بلوک شهری که بیش از 60% مساحت زمین هر یک از آنها تحت اشغال ابنیه و مستحدثات تخریبی می باشد.

در این زمینه گفتنی است، بافت متشکل از بلوک هایی که (طبق تعریف راهنمای تهیه الگوی توسعه منطقه) بیش از 60 درصد تعداد قطعات آنها دارای ساختمانهایی است که اسکلت آنها جزء اسکلت های ساختمان کم دوام است و یا بیش از 60 درصد مساحت زیربنای ساختمانهای آن مربوط به ساختمانهایی است که دارای اسکلت های ساختمانی کم دوام هستند.

مشاور نتایج برداشت های میدانی خود در ارتباط با کیفیت ابنیه و مستحدثات منطقه را ملاک دقیق تری برای تعیین بافت فرسوده نوع اول (مجموعه بلوک های دارای بیش از 60 درصد مساحت زمین تحت اشغال ساختمانهای تخریبی) می داند و آن را مبنای این بافت در نظر گرفته است.

بافت فرسوده نوع دوم: بافتی است متشکل از تعدادی بلوک شهری که مستحدثات و ابنیه موجود در بیش از 60 درصد مساحت زمین آنها تخریبی بوده و علاوه بر آن، بیش از 60 درصد قطعات ملک موجود در آنها دارای مساحت کمتر از 100 متر مربع است.

بافت فرسوده نوع سوم: بافتی است متشکل از تعدادی بلوک شهری که مستحدثات و ابنیه موجود در بیش از 60 درصد مساحت زمین آنها تخریبی است، فراوانی نسبی قطعات زمین دارای مساحت کمتر از 100 متر مربع در آنها بیش از 60 درصد است و علاوه بر این دو، معابر این بلوک ها عمدتاً دارای عرض کمتر از 6 متر هستند.

2-3- وضعیت حمل و نقل در بافت فرسوده وضعیت نظام جابجایی به علت فرسودگی بافت همراه دچار مشکلات عدیده ای است که تداخل سواره و پیاده وضعیت گره ها و تقاطع ها و نرخ افزایش آمار تصادفات معابر مناسب ئ فضای کافی برای عبور و مرور از آن جمله اند که اساساً در دنیا «در کشورهایی چون انگلستان و...» برای رفع این معضل به تعریض خیابان ها و یا بستن و یکطرفه کردن گذرها پناه آورده اند در برنامه ریزی شهری طرح هایی تحت عنوان طرح های بهسازی و نو سازی بافت های فرسوده و توانمند سازی آن در نظر گرفته می شود که بخش مطالعات ترافیکی و حمل و نقل در این دسته از طرح ها قرار دارد.

فصل سوم روش تحقیق فصل سوم: روش تحقیق 3-1 معرفی محدوده مورد مطالعه بافت تاریخی هر شهر نشانگر تاریخ و فرهنگ آن شهر می باشد و یکی از دغدغه های اصلی علم شهرسازی حفظ و ثبت این فضاها به عنوان هویت تاریخی شهر می باشد.

شهر مشهد به عنوان یکی از بزرگترین کلان شهر های مذهبی جهان دارای بافت تاریخی منحصر به فردی می باشد که نشأت گرفته از تاریخ پر فراز و نشیب ایران از صفویه تا افشاریه و از قاجاریه تا پهلوی می باشد و در حال حاضر پس از انقلاب اسلامی در دوران جدیدی قرار گرفته است.

شکل3-1-1(بنای جدید در کنار بافت قدیمی) در حال حاضر با توجه به نقش مذهبی شهر به خصوص هسته تاریخی شهر مشهد ( منطقه اطراف حرم ) با رشد روز افزون زائران بارگاه ملکوتی امام رضا (ع) روبرو هستیم که این امر موجب تخریب بافت ارزشمند و تاریخی شهر شده است ؛ البته نیاز شهر به نوسازی و بهسازی امری انکار ناپذیر است اما این به معنای تخریب کل بافت تاریخی شهر و در پی آن از بین رفتن هویت شهر و خاطرات ذهنی شهروندان نمی باشد.

شکل3-1-2(یکی از محلات قدیمی در بافت فرسوده مرکز شهر) با توجه به اسناد و مدارک موجود تاکنون هیچ اقدامی در زمینه ثبت بافت ، عناصر و مناظر تاریخی شهر مشهد صورت نگرفته است.

شهر مشهد از بافت تاریخی متنوعی تشکیل شده است که هرکدام ویژگی های خاصی را دارا می باشند.

برخی از این بافت ها مسکونی ، برخی تجاری و دارای سوق ، برخی ساکن و بعضی دارای پویایی و سرزندگی خاصی می باشند.

شکل3-1-3 (خیابانی منتهی به حرم رضوی) این بافت که معروف به محدوده ثامن می باشد، شامل مناطق مهم واصلی زیر است: جدول3-1-1(برخی محلات بافت مورد مطالعه به همراه منطقه بندی) برای درک و شناسایی بهتراز محدوده مورد مطالعه نقشهAutoCAD و تعدادی عکس هوایی درادامه ارائه می گردد.

شکل3-1-4(نقشه AUTOCAD محدوده مورد مطالعه) شکل3-1-5(عکس هوایی محدوده مورد مطالعه) شکل3-1-6(عکس هوایی محدوده مورد مطالعه) شکل3-1-7(عکس هوایی محدوده مورد مطالعه) شکل3-1-8(عکس هوایی محدوده مورد مطالعه) شکل3-1-9(عکس هوایی محدوده مورد مطالعه) شکل3-1-10 (عکس های هوایی از محدوده ثامن) شکل3-1-11(نقشه توریستی از محدوده مورد مطالعه) 3-2- وسعت و دقت مطالعه روشی که به کار می گیریم، روش طراحی یکپارچه شهر و شبکه جابجایی است.

در این روش، طراح شهری، سه متغیر اصلی زیر را با هم ترکیب می کند، تا مجموعه ای متعادل بدست آورد.

متغیرهای اصلی عبارتند از: کاربریها سیاستهای تنظیم تقاضای جابجایی مشخصات هندسی و ترافیکی شبکه ایجاد تعادل بین سفرسازی کاربریهای مختلف و ظرفیت شبکه های جابجایی با تعیین اجزای زیر صورت می گیرد: 3-2-1- کاربریها - حدود هسته ها و حوزه های شهری - نوع کاربریهای مجاز، مشروط و غیر مجاز - توزیع فضایی کاربریها و تعیین موقعیت آنها نسبت به شبکه جابجایی - حداکثر تراکمهای ساختمانی - ضوابط دسترسی برای بناها شامل ضوابط پارکینگ، راه اتصالی، و بارگیری و بار اندازی 3-2-2- سیاستهای تنظیم تقاضای جابجایی - مسیر های پیاده و مناطق مخصوص پیاده - مسیرهای دوچرخه - مسیرهای ویژه اتوبوس و ایستگاههای مهم شبکه اتوبوسرانی - سیاستهای هماهنگ پارکینگ و تنظیم تقاضای ترافیک موتوری 3-2-3- مشخصات هندسی و ترافیکی شبکه راهها - طبقه بندی راهها - مقاطع عرضی تیپ - طرح مقدماتی تقاطع های مهم بر اساس حجم ترافیک انها - محل پایانه ها، ایستگاههای مهم و پارکینگ های جمعی - مناطق مجاز و غیر مجاز پارکینگ حاشیه ای - خیابانهای یکطرفه - نحوه کنترل ترافیکی تقاطع ها و گردشهای مجاز و غیر مجاز فهرست بالا وسعت موضوع را نشان می دهد.

طراحی با هم شهر و شبکه ایجاب می کند، که طرح تفصیلی نسبت به هماهنگی و تناسب همه اجزای فوق، هر کدام موضوع طرح جداگانه ای است، دسته ای از این اجزا در صمن طرح تفصیلی قطعی می شوند.

مثلاً وظیفه طرح تفصیلی قطعی کردن توزیع و تراکم انواع کاربریهاست.

اما چنانکه قبلاً تشریح شد، این کار بدون تعیین ظرفیت تقاطعها صحیح نیست.

پس، طرح تفصیلی، برای قطعی کردن کاربریها، باید اطلاعات کافی از طرفیت تقاطعها در دست داشته باشد.

اما ظرفیت خود نیز تابع سیاستهای تنظیم تقاضای ترافیک است.

بدون تعیین این سیاست ها نمی توان کفایت ظرفیتها را معلوم کرد.

طرح تفصیلی تا حدی به تعیین اجزای این مجموعه می پردازد، که برای قطعی کردن کاربریها ضروری است.

یعنی، اگر چه همه اجزای سیستم جابجایی و سیاستهای تنظیم تقاضا وارد مطالعه می شود، اما وظیه طرح تفصیلی، به هیچ وجه، طراحی این اجزا، یا فراهم ساختن اطلاعات در مورد آنها نیست.

تاکید م یشود که پیاده کردن هر یک از اجزای نظام جابجایی تعیین شده در طرح تفصیلی، به طراحی جزئیات و تهیه نقشه های اجرایی نیاز دارد.

3-3 ابزارهای مطالعه برای تحلیل اطلاعات و سنجش تاثیرات راه حلهای پیشنهادی از سه ابزار زیر استفاده کرده ایم: اطلاعات موجود آشنایی با شهر جمع آوری پرسشنامه مدل های آماری (شامل میانه، مد، میانگین و ...) 3-3-1- اطلاعات موجود گزارش های زیر را خوانده ایم و اطلاعات مورد نیاز خود را از آنها استخراج کرده ایم: طرح تفصیلی محدوده مرکزی شهر مشهد «مطالعات حمل و نقل و ترافیک وضع موجود» (مصوب 1374).

گزارشهای طرح تجدید نظر در طرح توسعه و عمران شهر مشهد (مصوب 1372) خلاصه گزارش آمار میدانهای اطراف حرم مطهر (1372) گزارش طرح و بررسی مسائل و مشکلات زوار حرم مطهر حضرت رضا (ع)، سازمان برنامه و بودجه استان خراسان (1365).

3-3-2- آشنایی با شهر آشنایی با شهر با روشهای زیر فراهم شده است: حضور مستمر در بافت گفتگو با مسئولان سازمانهای مربوطه گفتگو با افراد حاضر در بافت بازدید های برنامه ریزی شده و تهیه عکس.

3-3-4- جمع آوری و تهیه پرسشنامه به علت به روز کردن اطلاعات موجود و نظر خواهی از افراد حاضر در بافت، پرسش نامه ای تهیه گردید و در 2 روز متفاوت در خرداد ماه 1387 و در ساعات صبح و بعدازظهر جمع آوری گردید که نمونه ای از آن ارائه می گردد.

اصل پرسشنامه ارزیابی مشکلات حمل و نقل و ترافیکی در بافت فرسوده مشخصات پاسخگو سن: جنس: تحصیلات: شغل: محل جمع آوری پرسش نامه: ساعت جمع آوری پرسش نامه (برای هر سوال در صورت تمایل توضیح دهید) علت حضور شما در این بافت چیست؟

1) برای گذر و عبور 2) ساکن ان محل هستم