دانلود مقاله هزینه یابی

قیمت تمام شده یکی از ابعاد مهم در رقابت است.

ایجاد تعادل این مؤلفه با سایر ابعاد رقابت یعنی کیفیت و زمان مستلزم اعمال مدیریت بر آن است.

برای اینکه بتواند از قیمت تمام شده در رویکردها و تکنیکهای مختلف مدیریت استفاده نمود، لازم است ابتدا قیمت تمام شده را به شکل صحیح و مناسب محاسبه نمود.

محاسبه قیمت تمام شده مستلزم تخصیص هزینه های انجام شده به انواع محصولات تولیدی شرکت است که به این فرآیند اصطلاحاً هزینه هابی گفته می شود.

در این بخش ابتدا رویکردهای مختلف برای هزینه یابی ( محاسبه قیمت تمام شده) مورد بحث و بررسی و مقایسه قرار می گیرند.

و در ادامه هزینه یابی بر مبنای فعالیت و مبانی آن تشریح می گردد.

اشکال جدیدی از اطلاعات بهای تمام شده تحت عنوان هزینه یابی برای تحقق اهداف مدیریت هزینه بکار برده می شوند که شناخت روشها و رویکردهای هزینه یابی در محاسبه، درک و تحلیل بهای تمام شده ضروری و سودمند است.
انواع رویکردهای هزینه یابی
1- هزینه یابی چرخه عمر
بهای تمام شده و هزینه های یک محصول را از ابتدای تولد تا مرگ آن ( در چرخه عمر محصول) با استفاده از مراحل عمر یک محصول به عنوان هدف بهای تمام شده، تجمیع و تجزیه و تحلیل می نماید.
2- هزینه یابی زنجیره ارزش
در این رویکرد، اطلاعات بهای تمام شده مربوط به مرزهای سنتی سازمانی گسرترش یافته و عرضه کنندگان معامله گران و مشتریان را نیز در بر می‌گیرد.

در این رویکرد برای محاسبه بهای تمام شده هدف و دستیابی به اهداف استراتژیک، بهای تمام شده و سهم هر یک از اعضای زنجیره ارزش مورد توجه و تأکید قرار می گیرد.

3- هزینه یابی ویژگی/کارکرد
در این رویکرد، اهداف کاهش بهای تمام شده بر منبای ارتباط با نیازهای مشتری و اهمیت نسبی این نیازها، به اجزای محصول تجزیه و تخصیص می یابد.

به عنوان مثال اگر کاهش 20% بهای تمام شده در سال اول مد نظر باشد به تفکیک اجزای محصول ممکن است کاهش 10% مواد اولیه مصرفی و 10% در سایر هزینه ها به عنوان اهداف کمی معنی شوند.
4- هزینه یابی محرک طراحی
این رویکرد تأثیر طراحی روی بهای تمام شده زنجیره ارزش و چرخه عمر و همچنین اثقر تغییر ویژگیهای محصول روی بهای تمام شده نهایی، را مورد توجه قرار می دهند.
5- هزینه یابی عملیات
اطلاعات بهای تمام شده را در ارتباط با عملیات تولید و ساخت خاص مورد بررس قرار می دهد که مستقیماً در فرآیند عملیاتی دخالت دارند.

6- هزینه یابی استاندارد
یک سیستم حسابداری مدیریتی است که براساس ساعاتی که ماشین آلات و نیروی کار در یک دوره زمانی معین در اختیار بخش تولید بوده است، هزینه ها را به محصولات اختصال می دهد.

سیستم هزینه استاندارد مدیران را به ساختن محصولات غیر ضروری یا ترکیب اشتباه محصولات ترغیب می کند چرا که در این صورت مدیران می‌توانند با بهره برداری کامل از ماشین ها و نیروی کار خود، هزینه تمام شده محصول را به حداقل برسانند.
7- هزینه یابی کیفیت
هزینه های صرف شده برای جلوگیری از شکست ها و فعالیتهای ارزیابی به علاوه زیان های ناشی از شکست درونی و برونی، این روش کمک می کند که از هزینه های حصول اطمینان و تضمین کیفیت یا هزینه هایی که در زمان فقدان کیفیت ایجاد می گردد و بر بهای تمام شده مؤثر است، آگاهی یافت.

در نمودار زیر مدل اقتصادی هزینه های کیفیت اراه می شود( جواهر دشتی ، 1381)
هزینه یابی کیفیت مزایا و کاربردهای زیر را دارا می باشد:
-شناسایی مراکز هزنیه که موجب کاهش کیفیت هستند.
- کمک به کاهش بهای تمام شده محصول.
- ایجاد توازن رقابتی بیشتر در مقابل رقبا.
- سرمایه گذاری و انجام اقدامات اصلاحی برای رسیدن به شرایط استاندارد ( شرایط هدف).
- امکان بهبود تولید محصول.
- تسهیل سنجش اقامات اجرایی و پارامترکاری.
- مقاصد انگزیشی، طرح ریزی و کنترل هزینه های آتی.
8- هزینه های سفارش کار
در این روش اطلاعات عناصر بهای تمام شده یعنی مواد، دستمزد و سربار مرتبط با هر سفارش کار و تولید محصول خاص جمع آوری و قیمت تمام شده هر سفارش از طریق تقسیم جمع بهای تمام شده بر تعداد واحدهای تولید شده در آن سفارش به دست میآید هدف از اجرای این سیستم، محاسبه سود سفارش است.

لازم به ذکر است هزینه سربار در این روش شامل سربار تولیدی و غیر تولیدی است.
در این روش اطلاعات عناصر بهای تمام شده یعنی مواد، دستمزد و سربار مرتبط با هر سفارش کار و تولید محصول خاص جمع آوری و قیمت تمام شده هر سفارش از طریق تقسیم جمع بهای تمام شده بر تعداد واحدهای تولید شده در آن سفارش به دست میآید هدف از اجرای این سیستم، محاسبه سود سفارش است.

لازم به ذکر است هزینه سربار در این روش شامل سربار تولیدی و غیر تولیدی است.

9- هزینه یابی مرحله ای این سیستم نشان می دهد که بهای تمام شده تولید مربوط به یک دوره مالی چگونه بین مراحل مختلف تولید تقسیم شده است.

10- هزینه یابی کایزن این سیستم، بهای تمام شده محصول را در فرآیند بهبود مستمر محاسبه می نماید.

کایزن یعنی بهبود مستمر که نوعی استراتژی رقابتی است و مستلزم صرف هزینه ( مصرف منابع) می‌باشد.

بنابراین ارزیابی اقتصادی کایزن، مستلزم محاسبه هزینه های اجرای آن است.

نمودگرهای زیر ارتباط هزینه یابی کایزن با هزینه یابی استاندارد را نشان می دهد.

حسابداری مدیریت و اهداف آن یکی از پیامدهای تکامل حسابداری، توسعه وظایف و نقش حسابداری در اداره امور واحدهای اقتصادی است به نحوی که حسابداری را از نقش سنتی خود که ثبت و گزارش رویدادها و فعالیت های مالی بوده به مبنای اساسی در تصمیم گیری ارتقاء داده است.

حسابداری مدیریت به این جنبه از حسابداری می پردازد.

یعنی اطلاعاتی را که توش حسابدرای مالی و حسابداری بهای تمام شده تهیه می شود با کاربرد روش ها و تکنیک های ویژه برای تصمیم گیری های مدیریت آماده و در عین حال با ارائه و توضیح مدل های مقداری، امکان اتخاذ تصمیمات درست را بر اساس اطلاعات داده شده معرفی و تشریح می‌کند.

در حسابداری مدیریت برحسب نیاز از مدل های اقتصاد خرد، پژوهش عملیات،‌ آمار و ریاضیات استفاده می شود.

مطابق بیانیه انجمن ملی حسابداران آمریکا، حسابداری مدیریت اینگونه تعریف شده است: «حسابداری مدیریت عبارت است از فرآیند شناسایی، اندازه گیری، جمع آوری، تجزیه و تحلیل، تدارک، مشارکت و ارتباط با اطلاعات مالی مورد استفاده مدیریت در برنامه ریزی،‌ ارزیابی و کنترل عملیات داخل سازمن» اهداف و وظایف اصلی حسابداری مدیریت با توجه به تعریف فوق از حسابداری مدیریت، اهداف متنوعی را بنگاه های اقتصادی دنبال می کنند که حسابداران مدیریت در تحقق آن نقش مؤثری دارند.

از جمله مهمترین اهداف بنگاه های اقتصادی می توان به موارد زیر اشاره نمود که بسیاری از موارد مرتبط با هم هستند: 1- حداکثر نمودن ارزش شرکت و ثروت سهامداران 2- افزایش سودآوری بنگاه اقتصادی 3- افزایش رشد بنگاه اقتصادی 4- کاهش بهای تمام شده و مدیریت هزینه ها 5- افزایش تنوع بازار 6- افزایش کیفیت محصول 7- توجه به مسئولیت های اجتماعی بنگاه های اقتصادی 8- تأمین منافع همه ذینفعان 9- و موارد مرتبط دیگر در راستای تحقق اهدا فوق چهار وظیفه اصلی و محوری برای حسابداری مدیریت به عنوان تصمیم ساز اصلی در سازمان می توان برشمرد.

1- تأمین اطلاعات مورد نیاز مدیران برای تصمیم گیری و برنامه ریزی این وظیفه در واقع بر ابعاد عملیات و استراتژیک حسابداری مدیریت تأکید می نماید.

در بعد عملیاتی، چهار تکنیک فرآیند تصمیم گیری ، مدل های پیش بینی، برنامه ریزی و بودجه بندی کاربرد دارند.

بعد استراتژیک حسابداری مدیریت نیز با مبحث کمک به فرآیند برنامه ریزی راهبردی محقق می گردد.

2- کمک به مدیران در رهبری و کنترل فعالیت های عملیاتی مدیران برای تصمیم گیری به مجموعه متنوعی از اطلاعات مربوط به فرآیندهای تولید و فروش و ارائه خدمات نیاز دارند.

حسابداری مدیریت با بهره گیری از تکنیک ها و رویکردهایی نظیر هزینه یابی بر مبنای فعالیت، زنجیره ارزش، هزینه یابی هدف، مدیریت کیفیت جامع و هزینه یابی کیفیت در این حوزه به مدیران کمک می نماید.

3- انگیزش مدیران و کارکنان برای فعالیت در راستای هدف های سازمان جهان کسب و کار امروز، تنوع گسترده سهامداران شرکت ها را شاهد می باشد.

به طور معمول هر سهامدار فقط بخش بسیار ناچیزی از سهام یک شرکت را در اختیار دارد.

ضمناً گزارش عمومی به سمت تفکیک مالکیت کار مدیریت (کنترل) شرکت ها وجود دارد.

با توجه به این تفکیک سئوالی که پیش می آید این است که صاحبان شرکت ها چگونه می‌توانند در حوادث و رویدادهای درون شرکتشان اثرگذار باشند و در نحوه مدیریت شرکت نظارت نمایند.

مشکلی که به وجود می آید تحت عنوان «مسأله نمایندگی یا تئوری نمایندگی» از آن نام برده می شود که هزینه نمایندگی را نیز در برمی گیرد.

تکنیک های مدیریت بر مبنای فعالیت و بودجه بندی بر مبنای فعالیت و مقایسه عملکرد واقعی با بودجه در زمینه کاهش مسأله نمایندگی و ایجاد انگیزه برای فعالیت مدیران در راستای منابع سهامداران نقش مهمی ایفا می نمایند.

همچنین از شاخص ارزش افزوده اقتصادی (EVA) به عنوان پایه در سیستم های انگیزشی و پاداش می توان استفاده نمود که در این حالت مدیران برای افزایش ارزش و ثروت سهامداران مورد تشویق قرار می گیرند.

4- سنجش و ارزیابی عملکرد بخش های تابعه، مدیران و سایر کارکنان ارزش افزوده اقتصادی و دیگر شاخص های مبتنی بر ارزش نظیر سیستم جامع ارزیابی عملکرد، حسابداری سنجش مسئولیت، از مهمترین تکنیکها و رویکردهای حسابداری مدیریت در حوزه سنجش و ارزیابی عملکرد به شمار میرود.

تاریخچه تکامل و تحول حسابداری مدیریت سیر تکامل دانش حسابداری مدیریت را دو مقطع زمانی میتوان دسته بندی نمود: الف – معرفی تکنیکهای حسابداری مدیریت و بهای تمام شده قبل از دهه 1950 1- قدیمی ترین (قرن 19 در آمریکا) : حسابداران از جمع هزینه های مواد خام،‌دستمزد مستقیم و سربار بهای تمام شده محصول را تعیین می نمودند و حسابداری بهای تمام شده همچنین به عنوان ابزاری برای ارزیابی عمکرد مدیران زیردست مورد استفاده قرار میگرفت.

2- تکنیکهای اندازه گیری بهای تمام شده برای تجزیه و تحلیل بهره وری و تعیین سودآوری محصولات در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم به وجود آمدند (تدوین استانداردها برای نظارت بر هزینه ها و کارایی مواد و کارکنان،‌ کاربرد تحلیل انحرافات هزینه های واقعی و استاندارد همزمان با رواج تفکر مدیریت علمی باهدف کنترل عملیات) 3- رویه های حسابداری مدیریت دو پونت در طی دوره ای که مدیران به بهره وری و عملکرد سرمایه توجه نشان دادند، امکان ارزیابی عملکرد سرمایه را فراهم نمودند (بازده سرمایه گذاری ) 4- ایده توجه بیشتر به کارکنان و مشتریان به عنوان منابع بلندمدت سودآوری نیز به قبل از دهه 1950 بر می گردد.

ب – معرفی تکنیکهای حسابداری مدیریت و بهای تمام شده بعد از دهه 1950 از دهه 1950 تا کنون بیش از سی تکنیک حسابداری مدیریت و بهای تمام شده به وجود آمده اند که بیشترین این تعداد مربوط به دو دهه گذشته می باشد.

این نوآوریها را به شرح زیر میتوان نام برد: 1- نوآوریهای دهه 1950 (جریانات نقدی تنزیل شده ، مدیریت کیفیت جامع، نمودارهای مشتری و قیمت گذاری انتقال بهینه ) 2- نوآوریهای دهه 1960 (تکنولوژی کامپیوتر،‌بودجه بندی هزینه فرصت، بودجه بندی بر مبنای صفر، درخت تصمیم، برنامه ریزی مسیربحرانی، مدیریت بر مبنای هدف (MBO) 3- نوآوریهای دهه 1970 (اقتصاد اطلاعات، تئوری نمایندگی، تولید بهنگام (JIT) ، واحدهای کسب و کار استراتژیک، منحنی تجربه ، مدیریت پرتقوی، برنامه ریزی منابع مواد، تنوع بخشی، سازمان ماتریسی و جایگاه یابی مجدد محصول) 4- نوآوریهای دهه 1980 [هزینه یابی بر مبنای فعالیت (ABC) ، هزینه یابی هدف، مدیریت ارزش افزوده، تئوری محدودیت ، یکپارچگی عمودی و الگوبرداری) (محک زدن رقبا)] 5- نوآوریهای دهه 1990 (مهندسی مجدد فرآیندهای کسب و کار ، آرایش وظیفه ای کیفیت، برون سپاری، شرکت منافع، شایستگی های محوری، رقابت مبتنی بر زمان و سازمان یادگیرنده) 6- بورنناک و اولسون (327 P.

1999) با مرور نوآوریهای دو دهه اخیر در زمینه حسابداری بهای تمام شده و حسابداری مدیریت، تکنیکهای زیر را به عنوان تکنیکهای نوین مطرح در این زمینه ها بر شمردند: - هزینه یابی بر مبنای فعالیت - مدیریت فعالیت - مدیریت مبتنی بر فعالیت - سیستم اطلاعات مالی - شاخص جامع سنجش عملکرد - هزینه یابی عمر کالا - هزینه یابی هدف - حسابداری مدیریت استراتژیک دهه های 1980 و 1990 در واقع تحولی عمده در نوآوریهای نظری و رویه های حسابداری مدیریت به شمار می رود.

7- جانسون وکاپلان بیان می دارند که در طی سالهای 1920 تا 1980 ، رویکرد جریانات نقدی تنزیل شده تنها نوآوری عمده در تکنیکهای حسابداری مدیریت است.

مجموعه تحولات حسابداری مدیریت به طور خلاصه در جدول زیر ارائه میشود: سیر تکامل فعالیتهای حسابداری مدیریت در نمودگر زیر،‌ساختار کارکردی حسابداری مدیریت با تأکید بر ارزش آفرینی ، ارائه میگردد که تکنیک ها و روشهای مربوط براساس رویکرد ارزش زایی معرفی و به کار گرفته میشود.

به طوری که نتیجه عینیت یافتن ارزش آفرینی و رویکرد مبتنی بر آن در ادبیات موضوعی حسابداری مدیریت است.

نقش حسابداری مدیریت پیدایش اولیه حسابداری با تمدن بشر همزاد بوده است.

آثار باستانی موجود و کشف شده گواهی بر این مدعا است که برای نگهداری حساب خزائن و خراجها،‌از این نظام استفاده می‌نمودند.

در بیانیه شماره 2 مفاهیم حسابداری که توسط کمیته تدوین استانداردهای حسابداری (FASB) تهیه شده آمده است: حسابداری یک سیستم اطلاعاتی است که هد اولیه آن عبارتست از ارائه اطلاعاتی سودمند به مدیران برای تصمیم گیری صحیح و در جهت ایجاد ارزش در سازمان.

بنابراین نظام حسابداری یکی از زیرساختهایی است که ارزش آفرینی توسط سایر عوامل و عناصر تشکیل دهنده زنجیر ارزش را امکانپذیر می سازد.

برای تبیین نقش حسابداری با رویکرد ارزش آفرینی، می بایست به گستردگی دامنه وظایف حسابداری مدیریت توجه نمود که شامل کمک به تصمیم گیریهای مدیریت در سطح راهبردی و عملیاتی، ‌اعمال کنترل مدیریت،‌فراهم نمودن اعمال مدیریت هزینه و مدیریت ریسک، کمک به سنجش واقع بینانه و منصفانه عملکرد و قابل مقایسه به مدیریت می باشد.

انجام وظایف مذکور در زنجیره ارزش آخرین فعالیتهای شرکت قابل تأمل است.

رویکرد نوین حسابداری مدیریت ارزش آفرینی است.

زیرا نقش سیستم اطلاعاتی مدرن ارائه اطلاعات است که اصلی ترین منبع تصمیم گیری ارزش زا (کیفیت،‌قیمت تمام شده و رضایت مندی مشتریان ) است.

انجمن رسمی حسابداران مدیریت،‌نقش حسابداری مدیریت را در مشارکت با مدیریت جهت حصول اطمینان از اثر بخشی فعالیتهای زیر را تبیین نموده است.

[whitchead and upson 1992 , P.5] 1- فرموله نمودن برنامه ها جهت تحقق اهداف (برنامه ریزی راهبردی) 2- فرموله نمودن برنامه های عملیاتی کوتاه مدت (بودجه بندی و برنامه ریزی سود) 3- تحصیل (تأمین) منابع و استفاده کارآمد و اثربخشی آن (مدیریت مالی) و ثبت رویدادهای مالی (حسابداری مالی و حسابداری صنعتی) 4- ارتباط بین اطلاعات مالی و عملیاتی 5- اصلاح فعالیتها و برنامه ها با توجه به نتایج (کنترل مالی) 6- بررسی نحوه گزارش گیری در سیستمها و عملیات (حسابرسی داخلی و حسابرسی مدیریت) حسابداران مدیریت با ایفای نقشهای مذکور، در اجرا و پیاده سازی هزینه یابی بر مبنای فعالیت نقش مؤثری خواهند داشت به طوری که در خصوص موارد زیر، نقش عملیاتی دارند: اطمینان دادن به اینکه پایه ها و مقدمات هزینه یابی بر مبنای فعالیت در چارچوب برنامه های استراتژیک قرار داشته و در راستای حمایت و پشتیبانی از اهداف شرکت طراحی شده اند.

فراهم نمودن گزارشهای کارشناسی و تخصصی موردنیاز برای اولویت بندی و ارزشیابی مشخصات و خصوصیات خدمات و محصولات مورد نظر ایجاد یک سیستم اندازه گیری مالی و عملکرد که نظارت مستمر بر فعالیتهای قبل، حین و بعد از اجرا را از طریق مقایسه با اهداف تعیین شده در فرآیندهزینه یابی بر مبنای فعالیت پشتیبانی کند.

فراهم نمودن بهای تمام شده تاریخی و هزینه های سربار تخصیص یافته برای محصول یا خدمات مورد نظر ایجاد یک سیستم اندازه گیری مالی و عملکرد که نظارت مستمر بر فعالیتهای قبل، حین و بعد از اجرا را از طریق مقایسه با اهداف تعیین شده در فرآیند هزینه یابی بر مبنای فعالیت پشتیبانی کند.

فراهم نمودن بهای تمام شده تاریخی و هزینه های سربار تخصیص یافته برای محصول یا خدمت مورد نظر کمک به شناسایی فعالیتها به تفکیک دارای ارزش و فاقد ارزش طراحی سیستمهای بهای تمام شده که با اهداف بهبود مداوم محصول انطباق داشته باشند.

همچنین، فرای، استیل وسالادین [1994] نقش با اهمیت حسابداری مدیریت رادر توسعه استراتژی تولید را نیز مورد مطالعه قرار دادند.

از جمله مهمترین یافته های آنها، نقش حسابداران مدیریت، در تجزیه و تحلیل مالی فعالیتها و تصمیم گیری مدیریت است که با فراهم نمودن اطلاعات قابل اتکاء ، مربوط و قابل مقایسه به مدیران کمک می نماید تا استراتژی مناسب تولید را انتخاب و بکارگیرند.

از مهمترین نقش های حسابداری مدیریت در این باب میتوان به موارد زیر اشاره نمود : - انطباق بین تصمیمات مدیران در خصوص میزان تولید و نوع آن - انطباق بین تصمیمات مدیران در خصوص ساختار قیمت و میزان آن - انطباق بین تصمیمات مدیران در خصوص استراتژی تولید مفهوم هزینه، اصطلاحات و طبقه بندی آن در حسابداری مالی، اصطلاح هزینه به عنوان یک شاخص اندازه گیری برای مقدار منابع بکار رفته در راستای اهداف مورد نظر ، تعریف میشود.

در حسابداری مدیریت اصطلاح هزینه برای مقاصد متنوع و با روشهای متفاوتی به کار برده میشود.

از این رو انواع مختلفی از هزینه ها وجود دارند که برای اهداف متفاوتی مورد استفاده قرار می گیرند.

برخی از انواع هزینه برای ارزیابی موجودی ها و تعیین درآمد، مورد نیازند.

برخی دیگر در راستای برنامه ریزی، بودجه بندی و کنترل هزینه کاربرد دارند و دسته ای دیگر برای تصمیمات کوتاه مدت و یا تصمیمات بلندمدت (بودجه بندی سرمایه ای) سودمند هستند.

این امر موجب گردید،‌که معنای تحت اللفظی Cost از هزینه به اقلام بهای تمام شده تغییر و جامعیت یابد.

طبقه بندی هزینه ها در حسابداری مدیریت هزینه ها را برحسب کاربرد آنها به دسته های مختلف زیر میتوان طبقه بندی نمود : 1- طبقه بندی هزینه ها براساس کارکرد مدیریتی آنها : هزینه ها براساس وظایف مختلف مدیریتی به دو دسته تقسیم می شوند : - هزینه های تولیدی - هزینه های غیرتولیدی هزینه های تولیدی در واقع آن دسته از هزینه ها به شمار می روند که با فعالیتهای تولیدی شرکت ارتباط دارند و به سه دسته کلی تقسیم می شوند: هزینه مواد مستقیم، و هزینه سربار ساخت یا سربارکارخانه که هزینه های سربار کارخانه نیز از سه بخش تشکیل می یابد: هزینه های مواد غیرمستقیم، هزینه دستمزد غیرمستقیم و سایر هزینه های سربار کارخانه به مجموع هزینه های مواد مستقیم و دستمزد مستقیم، هزینه های اولیه و یا بهای تمام شده اولیه اطلاق میگردد.

ترکیب هزینه های دستمزد مستقیم و سربار کارخانه نیز تحت عنوان هزینه تبدیل و یا بهای تمام شده تبدیل نامیده میشود.

هزینه کیفیت ،‌یکی از مهمترین اقلام هزینه های سربار کارخانهاست.

هزینه های کیفیت عبارتنداز هزینه هایی که به دلیل کیفیت پائین به وقوع می پیوندند.

این نوع از هزینه ها به طور معمول در حدود 20 تا 25 درصد درآمد فروش را تشکیل می دهد بنابراین قلم با اهمیتی تلقی می گردند.

هزینه های غیر تولیدی و یا به عبارت دیگر هزینه های عملیاتی نیز به دو دسته کلی هزینه های فروش وهزینه های اداری و عمومی تقسیم میشوند.

هزینه های فروش عبارتند از همه هزینه هایی که با تحقق فروش و حمل و توزیع محصول مرتبط هستند.

هزینه های تبلیغات و حق الزحمه های فروش نمونه ای از هزینه های فروش می باشند.

هزینه های عمومی و اداری نیز کلیه هزینه های مرتبط با فعالیتهای عمومی و اداری مانند هزینه های حقوق و دستمزد کارکنان اداری و ستادی و کسورات قانونی را در بر می گیرد.

نمودار زیر دسته بندی هزینه ها را براساس کارکرد مدیریتی و روابط مابین آنها نشان می دهد.

2- طبقه بندی هزینه ها براساس قابلیت ردیابی آنها (دسته بندی هزینه در راستای فراهم شدن امکان ردیابی فرآیندها) - هزینه های مستقیم - هزینه های غیرمستقیم هزینه ها را براساس قابلیت ردیابی به یک محصول یا هدف هزینه ای خاص به هزینه های مستقیم و یا غیرمستقیم تقسیم می نمایند.

هزینه های مستقیم را میتوان به طور مستقیم به یک هدف هزینه ای تخصیص داد اما ردیابی دقیق هزینه های غیرمستقیم امکان پذیر نیست.

هزینه مواد مستقیم و دستمزد مستقیم به یک محصول تولیدی خاص قابل ردیابی هستند اما سربار کارخانه از آنجایی که بین بخشهای مختلف تسهیم می شوند، به عنوان هزینه غیرمستقیم به شمار می آیند.

3- طبقه بندی هزینه ها براساس زمان بندی پرداخت در راستای تحقق درآمد فروش (اصل تطابق به این معنی که هزینه های یک دوره از درآمد همان دوره وضع می گردد) - هزینه های محصول - هزینه های دوره به عنوان مثال هزینه های پاداش بهره وری که در یک سال مالی محاسبه می شود اما پرداخت نمی گردد، با استفاده از حساب ذخیره پاداش بهره وری در حسابهای شرکت ثبت و در محاسبه سود و زیان دوره مورد استفاده قرار می گیرد.

هزینه های محصول، به عنوان بخشی از موجودی در دسترس شناخته میشوند بنابراین تا قبل از فروش محصولات تحت سرفصل داراییها قرار دارند و به محض تحقق فروش به عنوان هزینه (بهای تامم شده کالای فروش رفته) در نظر گرفته میشوند.

هزینه های دوره را نمیتوان به عنوان موجودی لحاظ نمود از اینرو به عنوان هزینه دوره ای که درآمد فروش محقق میگردد، ثبت می گردند.

هزینه های فروش و اداری و عمومی جزو هزینه های دوره محسوب می شوند.

4- طبقه بندی هزینه ها براساس رفتار آنها در قبال تغییر در حجم فعالیت - هزینه های متغیر - هزینه های ثابت - هزینه های نیمه متغیر از نقطه نظر برنامه ریزی و کنترل، مهمترین روش برای دسته بندی هزینه ها عبارتست از تعیین چگونگی رفتار آنها در مقابل تغییر در حجم و یا اندازه فعالیتها.

از نظر رفتار هزینه ها به سه دسته تقسیم میشوند.

هزینه های متغیر که با تغییر حجم فعالیت مقدار کل این هزینه تغییر می کند.

به عنوان مثال هر چه میزان تولید افزایش یابد به همان میزان جمع کل هزینه مواد مستقیم مصرفی نیز افزایش می یابد.

لازم به ذکر است هزینه متغیر در جمع کل متغیر محسوب می شود وهزینه متغیر یک واحد محصول تولیدی ثابت است.

هزینه های ثابت نیز با تغییر حجم فعالیت،‌به صورت ثابت باقی می مانند و تغییر نمی کنند.

به عنوان مثال هزینه استهلاک یک نوع هزینه ثابت است و به حجم فعالیت یا میزان تولید بستگی ندارد.

هزینه های نیمه متغیر نیز دو بخش ثابت و متغیر را شامل می شوند.

به عنوان مثال هزینه اجاره یک کامیون برای حمل محصولات شرکت ممکن است متشکل از دو بخش باشد: یک بخش ثابت که صرفنظر از میزان حمل کالا باید پرداخت شود و یک بخش متغیر که به ازای هر واحد کالای حمل شده به مالک کامیون تعلق می گیرد.

تقسیم هزینه ها به ثابت و متغیر در بسیاری از حوزه های حسابداری مدیریت مانند بودجه بندی قابل انعطاف، تجزیه و تحلیل نقطه سر به سر و تصمیمات کوتاه مدت ، یک جزء بسیار مهم به شمار می رود.

5- طبقه بندی هزینه ها براساس مربوط بودن آنها در فرایند کنترل و تصمیم گیری : - هزینه های قابل کنترل و غیر قابل کنترل - هزینه های استاندارد - هزینه های تفاضلی - هزینه های ریخته (اقلام از دست رفته ) - هزینه های فرصت - هزینه های مربوط هزینه های قابل کنترل محسوب می شود که مقدار آن در اختیار مدیر و یا سرپرست یک بخش باشد و یا مجوز وی تخصیص یابد.

همه هزینه های متغیر مانند هزینه مواد مستقیم به عنوان هزینه قابل کنترل محسوب میگردد.

در صورتی که هزینه تولید یک محصول با دقت برآورد و تعیین گردد، به آن هزینه استاندارد گفته میشود و به عنوان یک هزینه هدف در نظر گرفته میشود که باید محقق گردد.

با مقایسه هزینه های استاندارد باهزینه های واقعی،‌ امکان ارزیابی عملکرد یک بخش هزینه یابی فراهم میگردد.

هزینه های تفاضلی نیز عبارتند از تفاوت هزینه ای میان دو یا چند آلترناتیو هزینه اقلام از دست رفته به آن دسته از هزینه ها اطلاق میگردد که وجود دارند اما در فرآیند تصمیم گیری مدیریت تأثیری ندارند.

به عنوان مثال در یک سرمایه گذاری،‌هزینه استهلاک به عنوان یک هزینه ثابت تعهد شده وجود دارد (چه تولید انجام شود و یا تولید متوقف گردد).

بنابراین در فرآیند تصمیم گیری به عنوان یک قلم نامربوط (Irrelevant) تلقی میگردد.

فرض کنید یک دارایی به ارزش 000/50 ریال سه سال قبل خریداری شده است که ارزش دفتری آن در حال حاضر 000/20 ریال است.

این 000/20 ریال از آنجایی که تصمیمات آینده را تحت تأثیر قرار نمی دهد یک هزینه ریخته محسوب میگردد.

هزینه فرصت عبارت است از خالص درآمدی که به دلیل عدم اتخاذ یک آلترناتیو از دست میرود.

فرض کنید یک شرکت میتواند مازاد ظرفیت خط تولید خود را به میزان 000/10 واحد به افزایش تولید اختصاص دهد و اینکه آن را به مبلغ 000/20 ریال اجاره دهد.

در اینصورت هزینه فرصت استفاده از ظرفیت تولیدی در راستای تولید 000/20 ریال خواهد بود.

هزینه های مربوط نیز به آن دسته از هزینه های آتی مورد انتظار اطلاق می گردد که برای آلترناتیوهای تصمیم گیری،‌متفاوت باشند.

به عنوان مثال هزینه های تفاضلی در ارتباط با تصمیمات آتی، یک نوع هزینه مربوط تلقی می گردند و هزینه های ریخته، غیر مرتبط و یا نامربوط به شمار می روند.

مدیریت هزینه قیمت تمام شده یک از ابعاد مهم در رقابت است.

مدیریت هزینه (قیمت تمام شده) از جمله مهمترین آنها است.

هدف نظام مدیریت هزینه،‌کمک به حداکثر رساندن سود و ارزش شرکت در حال و آینده است.

تحقق هدف مذکور، به ایجاد نظام مدیریت هزینه ای مرتبط است که به بقاء در رقابت جهانی و توسعه مستمر منجر گردد.

نظام مدیریت هزینه نیاز به تعهد و اعتقاد مدیریت عالی به بهبود مستمر، رضایت مشتری و برنامه ریزی راهبردی در بکارگیری کارکنان در همه سطوح و سازماندهی تغییر ناپذیر دارد که به بهبود و توسعه فعالیتهای ارزش زا، و حذف فعالیتهای فاقد ارزش منتهی می شود.

برینکه [1998] ، مدیریت هزینه را «مجموعه ای از تکنیک ها و شیوه ها برای کنترل و توسعه فعالیتها و فرآیندها،‌تولیدات و خدمات آن» می داند.

به طور کلی هدف نظام مدیریت هزینه شناسایی تأثیر بهای تمام شده بر تصمیمات مدیریت اولاً از طریق ارزیابی منابع مصرف شده در انجام فعالیتهای سازمان و ثانیاً ارزیابی تأثیر تغییر فعالیتها بر بهای تمام شده است که با بهره گیری از ابزارها و تکنیکها میتوان تأثیر بهای تمام شده بر تصمیمات مدیریت را شناسایی نمود.

به عبارتی دیگر ، مدیریت هزینه عبارت است از مجموعه اقداماتی که مدیریت برای تأمین رضایتمندی مشتریان، همراه با کنترل و کاهش مستمر هزینه ها (بهای تمام شده) است از جمله مهمترین ابزارهای مدیریت هزینه عبارتند از : 1- مدیریت بر مبنای فعالیت 2- هزینه یابی بر مبنای فعالیت 3- بودجه بندی بر مبنای فعالیت 4- هزینه یابی هدف 5- هزینه یابی کایزن 6- هزینه یابی کیفیت گسترش تجارت و فشرده شدن رقابت ، نویدبخش آغاز دوره ای جدید در حیات تجارت داخلی و جهانی است که درچنین محیطی برنده شرکتی است که پیش از رقبا، محصولاتی با کیفیت برتر و قیمت پایین تر عرضه نماید.

در این محیط مدیریت هزینه نقش حیاتی ایفا می کند.

امروزه حیات بسیاری از شرکتها به توانایی آنان در افزایش دقت سیستم مدیریت هزینه وابسته است که بر کاهش هزینه ها در تمام طول فرایند تولید و زنجیره ارزش متمرکز است.

حسابداری مدیریت به خوبی میتواند این نقش حیاتی را با بهره گیری از استراتژیهای مدیریت هزینه ایفا نماید.

ماورا و نایابوکا [2005] در پژوهشی، استراتژی مدیریت هزینه را برای ایجاد مزیت رقابتی مورد مطالعه قرار دادند.

آنها معتقدند «مدیریت هزینه به صورت دقیق مجموعه ای از راهکارها و روشها برای مدیریت کارآمد و اتخاذ تصمیمات اثربخش، در معنای گسترده به صورت یک حلقه و نگرش و مجموعه ای از سازوکارها جهت ایجاد ارزش بیشتر و هزینه کمتر» و استراتژی مدیریت هزینه عبارت از استفاده از اطلاعات بهای تمام شده برای توسعه و کسب رضایت مشتری و ایجاد مزیت رقابتی با قیمت کمتر یا برابر رقیبان و یا خلق ارزش یکسان با قیمت کمتر در مقایسه با رقبا می باشد.

پایه و اساس مدیریت هزینه، ارائه کالا و خدمات به صورت عالی به مشتریان است.

هدف اصلی مدیریت هزینه، شناخت،‌جمع آوری،‌اندازه گیری ، طبقه بندی و گزارش اطلاعاتی است که ممکن است در تصمیم گیری مدیران تأثیرگذار باشد.

مدیریت هزینه در مقایسه با سیستمهای مقایسه قدیمی و سنتی که بر پروسه داخلی تولید و هزینه آنها بدون توجه به خواسته مشتری تأکید می کنند، دارای افق گسترده تری است.

مفهوم مدیریت هزینه شامل یک طیف گسترده میشود که از تکنیکهای ساده سنجش هزینه شروع شده و به استراتژیهای همه جانبه مدیریت ختم میشود.

شرکت هایی که در تخصیص، نرخ واحد پهنه کارخانه را به کار می گیرند.، عموماً از یک مبنای تخصیص مبتنی بر حجم مثل ساعت کار مستقیم، ساعات کار ماشین آلات حجم فعالیت، با بهای مواد مستقیم استافده می کنند.

در ادامه این فصل، ما درباره انواع مختلف مبناهای تخصیص که توسط شرکت ها مورد استفاده قرار می گیرند، بحث می کنیم.

استفاده از یک نرخ واحد پهنه کارخانه تنها برای شرکت‌هایی می‌تواند توجیه پذیر باشد.

که دارای یک ساختار ساده با تنها چند دایره و تنوع محدود محصولات باشند.

برای مثال در پیتزاسرای باران، اسفاده از نرخ های چند گانه جذب سربار یا فقط استفاده از یک نرح واحد سربار برای تمامی محصولات، احتمالاً تفاوت چندانی را دربهای تمام شده برآوردی پیتزای متوسط و بزرگ ایجاد نخواهد کرد.

اینکه تصور کنید که عملیات پیتزا سرای باران گسترش بیشتری یافته و تنوع سرو غذا در رستوران، ارسال غذا به درب منازل، و پخت و تأمین غذای مدارس و بیمارستان ها را نیز در بر گرفته است.

در این حالت، استفاده از نرخ های متفاوت جذب سربار برای دوایر مختلف مناسب تر بنظر می رسد، چرا که بهای تمام شده سربار احتمالاً از فعالیت های مختلف در دوایر مختلف ناشی می گردد.

استفاده از نرخ های تخصیص متفاوت برای هر یک از دوایر کارخانه با استفاده از روش تخصیص دایره، یک شرکت برای هر یک از دوایر خود یک مخزن بهای تمام شده جداگانه خواهد داشت و هریک از آنها یک نرخ تخصیص سربار جداگانه ایجاد می کند.( اگر شرکت از عوامل دوگانه یا چندگانه تخصیص بهای تمام شده استفاده کند، همانگونه که در فصل 7 نیز آمد، نرخ های چندگانه می تواند برای هر یک از دوایر تعیین شود) از فصل 7 باید به خاطر داشته باشید که دوایر خدماتی به عرضه خدمات به دوایر تولیدی که تولید کننده محصول و خدمات می باشند، می‌پردازند.

هر دایره تولیدی یک مخزن بهای تمام شده جداگانه است در حالیکه وقتی از روش تخصیص پنه کارخانه استفاده شود، کل کارخانه یک مخزن بهای تمام شده می باشد.

هر دایره یک مخزن بهای تمام شده می باشد و دارای یک نرخ تخصیص است.

در این شکل، چهار مخزن بهای تمام شده وجود دارد، کی برای هر یک از دوایر خدماتی 1 و 2، و یکی برای هر یک از دوایر تولیدی «ل» و «م» با توجه به اینکه هر یک از دوایر تولیدی روی محصولی کار می کنند، آنها برای جذب سربار از نرخ تخصیص خود استفاده می کنند.

هر قدر که تعداد دوایر یک شرکت بیشتر باشد، تعداد مخازن بهای تمام شده بیشتری هم وجود دارد که برای آنها نرخ های تخصیص بیشتری باید محاسبه شود.