خلاصه‌ی درس 12 (گروه اسمی):
گروه اسمی: یک اسم به عنوان یک هسته تشکیل می‌شود ومی‌تواند یک یا چند وابسته• داشته باشد.
وابسته می‌تواند قبل یا بعد هسته بیاید. که که به ترتیب وابسته‌های پیشین و پسین نامیده می‌شود.
وجود هسته در جمله اجباری است، ولی وجود وابسته الزامی نیست. اگر هسته از جمله حذف شود جمله معنی کامل ندارد، اما اگر وابسته حذف شود ایرادی ندارد.
تمامی کلماتی که در گروه اسمی همراه هسته بیاید، وابسته نامیده می‌شوند.
گروه اسمی می‌تواند در جمله، نهاد، مفعول، متمم، مستندو.... واقع شود.
شناسه‌های هسته:
اسم، هسته هر گروه اسمی است و می‌تواند پیش یا پس خود یک یا چند وابسته داشته باشد.
ما می‌توانیم با شناسایی وابسته‌ها در جمله هسته را شناسایی کنیم و اگر هیچ یک از وابسته‌ها در جمله نبود، اولین کلمه کسره دارد درجمله هسته است و اگر کلمه کسره‌دار در جمله نبود و اسم را از جمله حذف کنیم و معنی جمله عوض شد یا معنی ناتمام ماند، آن را به عنوان هسته بر می‌گزینیم.
روش شناسایی اسم در جمله یا گروه اسمی:
اسم‌ها نشانه ویژه‌ای با خود ندارند، ا ما با یکی ا ز راههای زیر می‌توا ن آنها را شناخت.
1- می‌توان آنها را جمع بست: کتاب در کتابخانه بود –کتابها در کتابخانه بودند.
2- می‌توان به دنبال آن «ی» نکره آ ورد: شیر به باغبان حمله کرد: شیری به باغبانی حمله کرد.
3- می‌توان واژه‌های این و آن را پیش از آن به کار برد: « ا ین» مطلب را قبلاً از«آن» استاد شنیده بودم.
4- می‌توان آن را به جای نهاد، مفعول، متمم و ... در جمله به کار برد: آن ماهیان از دیدن صیاد از آبگیر گریختند.
ویژگی های اسم:
1- شما ر: اسم مفرد است یا جمع یا اسم جمع 1. مفرد: به یک چیز دلالت می‌کند : گل- درخت- همسایه
2. جمع: با یکی از علامتهای جمع فارسی (ها وا ن ) یا علامت جمع عربی (ات- ین- ون)
3. اسم جمع: بدون دا شتن علامت جمع بر جمع دلا لت
2 – معر فه (شناس) نکره (نا شناس ) اسم جنس :
معرفه: با علا مت مفعولی که (را)است بیا ید :گل را اب دادیم .
(این، آن، همین، همان) قبل از اسم بیاید :این گل را
مضا ف ا لیه ان اسم خاص می‌باشد: کتابِ علی .
نکره = پیش شنونده معلوم ومشخص نبا شد، علامتهای آنها عبارتند از: «ی» بعد از اسم: مردی
( یک یا یکی ) قبل از اسم: «یکی» به خانه آمد
( یک یا یکی ) قبل و«ی» بعد از اسم:
« یکی» روبهی دید بی دست و پای.
جنس: هیچ‌کدام از حالت‌های معرفه و نکره را نداشته باشد: کتاب خوب است .
3- عام و خاص :
عام: تمام اسم انسانها و مکانها عام هستند. اگر اسمی علامت جمع یا «ی» نکره قبول کند اسم عام است.
مثا ل: هوای پاک محیط
خاص: اسم چیزهایی که خاص یک نفر باشد. ا سم خاص نه نکره می‌شود و نه جمع بسته می شود.
مثال: سیمرغ، رخش
4- ساخت:
ساختمان اسم ا ز نظر: ساده، مشتق و مرکب یا مشتق مرکب هست.
ساخت: ساده: برخی اسم‌ها فقط یک جزء دارند و تقسیم ناپذیرند و فقط یک تک واژه معنی دار.(گوسفند).
مشتق: از دو یا چند تک واژه معنی‌دار ساخته شده با شد .(یوزپلنگ)
مرکب: از یک تک واژه معنی‌دار و یک جزء بی معنی سا خته شده باشد.(با غبان)
تمامی صفات،مشتق‌اند. برخی از مشتق• سازها: بان، گاه، دان، ه، زار، ار، -ِ ش
مشتق مرکب: برخی از اسم‌ها ویژگی‌های مشتق مرکب را با هم دارند (دا نش آموز)
نمونه‌ی سوال درس12:
1- وابسته‌های گروه اسمی بر چند قسم هستند؟
2- وجود هسته اجباری است یا وابسته؟
3- راههای شناسایی هسته را نام ببرید :
4- هسته گروه اسمی .................. است .
5- راههای شناسایی اسم را نام ببرید .
6- ویژگی های اسم را نام ببرید.
7- نشانه‌های جمع فارسی و عربی را نام برده و برای هر یک و برای اسم جمع مثا لی بزنید.
8- ویژگی های اسم خاص :
9- برخی پسوند‌های مشتق‌ساز را نام ببرید .
10- کدام گروه از اسم‌ها ویژگی‌های اسم‌های مشتق و مرکب را با هم دارند؟ مثالی بزنید.