دانلود مقاله بررسی نقش قاضی محمد در جمهوری کردستان

کتاب راحه الصدور و آیه السرور اثر ابوبکر محمدبن علی بن سلیمان بن محمدبن احمدبن الحسین بن همه الراواندی از مورخان قرن ششم هجری و از منابع مهم دوره سلجوقیان محسوب می شود.

اطلاعاتی که در مورد مولف راحه الصدور در دست است تماماً مطالبی است که از کتاب خودش استخراج شده است راوندی از اهالی قصبه راوند از توابع کاشان در یک خانواده عالم در حدود سالهای 555-550 ه ق بدنیا آمد و در خردسالی پدر خود را از دست داد او بسیار علاقمند به کسب علم و دانش بود اما این کار عملی نبود زیرا قحطی شدیدی در اصفهان و تمام نواحی اطراف آن از سال 570 ه ق /5-1174 م بروز کرده بود و خانواده اش دچار فقر و فلاکت شده بود اما دایی اوتاج الدین احمدبن محمدبن علی الراوندی سرپرستی اش را به عهده گرفت و مانند یک آموزگار به تربیت و نگهداری او پرداخت
تاج الدین مرد فاضل و عالمی بود و در مدرسه ای که توسط جمال الدین ای ابه، اتابک سلطان طغرل در همدان تاسیس شده بود، به تدریس اشتغال داشت.

او در علومی مانند فقه، تفسیرقرآن، حدیث و ادبیات و فارسی و عربی استاد بود.

وی همچنین چندین جلد کتاب در این موضوعات تالیف نمود و یک خوشنویس ماهر و چیره دست بود.

راوندی برای مدت ده سال تقریباً از سال 570 ه .ق /1174 م تا 580 ه .

ق /1184 م تحت سرپرستی دایی اش قرار داشت طی این مدت به همراه او از شهرهای بزرگ منطقه عراق دیدن کرد و فن خوشنویسی و صحافی و تذهیب را به خوبی فرا گرفت .

او تحریر هفتاد نوع خط متفاوت را یادگرفت.

او همچنین علومی نظیر فقه وحدیث را نزد چند تن از استادان مشهوز زمان خویش نظیر فخرالدین البلخیه بهاءالدین الیزدی و صفی الدین اصفهانی آموخت و از آنها اجازه تدریس و خطا به گرفت او بطور خلاصه توصیفات زندگی خویش را در اشعار کوتاهی برای سلطان کیفسر و سلجوقی بیان کرده است :
خسروا بنده سالهای دراز
زهد ورزید نه زروی و ریا
در مدارس بسی که جان دادم
شبها روز کرده چون ایلدا
علم فقه و خلاف خوانده بسی
نزد هم سن خود شده دانا
تازی و پارسی بدانسته
شعرهای چون لولوی لالا
خطا و تذهیب و جلدو مصحف را
کرده چونانکه نیتش همتا
هرج چون من کسی بداند کرد
از صنایع من آن کنم انشا
سلطان طغرل سوم آخرین پادشاه سلجوقی 590-571 ه ق /1194-1174م حامی و مشوق بزرگ عالمان بود و خود نیز مشتاق کسب دانش و علوم بود در سال 577 ه ق /1181 م او مصمم شد که آموزش خوشنویسی را بیازمود و به این منظور زین الدین محمودبن محمدبن علی الراوندی دایی دیگر مولف را استخدام کرد و راوندی بهمراه دایی اش به همدان رفت.

وقتی که سلطان در این هنر زبردست و ماهر شد تعهد کرد یک رونوشت از قرآن تهیه کند و از این رو عده ای از مذهب کاران را کرد خود جمع کرد و ای زرکاری ها برای تزئین نسخه خطی او در هر قسمت « بر هر جزوی سی پاره» به ارزش 100 دینار مغربی بود و در این مرحله راوندی توسط دایی اش بعنوان یک هنرمند به سلطان معرفی گردید.

بتدریج براساس التفات و لطف شاهانه به مراتب بالاتر رسید تا اینکه در سال 58 ه ق / 1189 م .

به همران دایی اش زین الدین به مازندران سفرکرد و در این سفر به منظور رسالت از طرف سلطان سلجوقی به سوی ملک مازندران می رفت.

اما آب و هوای آن محل برای راوندی مناسب نبود و وی در نتیجه مریض شد و پس از یک اقامت کوتاه شش ماهه به زادگاه خود [راوند] بازگشت.

در اینجا نیز کسالت و ناراحتی او برای یک سال و نیم دیگر ادامه پیدا کرد و همزمان با بازگشت او در سال 856/1190 م سلطان طغرل وتوسط اتابک قزل ارسلان یاغی توقیف شده و در قلعه دیزمار (دزمار) در نزدیک تبریز محبوس شد این اسارت نزدیک به دو سال بطول انجامید و اگر چه او دوباره در سال 588ه ق/1192 م و بعد از اینکه اتابک بقتل رسید تاج و تخت خود را بدست آورد ولی او آمادگی اختصاص وقت و توجه خود به هیچ یک از امور صلح جویانه را نداشت و یکسال و نیم (590-588) را در تلاشهای بیهوده برای اعاده حکومتش صرف کرد و سرانجام در نبردی علیه ارتش خوارزمشاه در 24 ربیع الاول سال 590ه ق / 19 مارس 1194 م کشته شد که راوندی شرح این ماجرا را در راحه الصدور نوشته است.

راوندی پس از بازگشت از مازندران در سال 586 ه ق /1190 م پس از مرگ طغرل در جستجوی وسیله معاش بر می آید و احتمالاً از این رو، به خاندان ثروتمند علوی همدان که ریاست شهر را داشتند ملحق شد وی معلم سه پسر این خانواده یعنی فرزندان علاء الدوله عربشاه شد و نزدیک به شش سال در این خانواده بسر برد و دو سال بعد از آن را با یک شاگر جوان همشهری خودش بنام شهاب الدین احمدبن ابی منصوربن محمدبن منصورالبزازکاشانی که با وی صمیمی بود، سپری کرد در اینجا احتمالاً اولین باراندیشه نوشتن این کتاب به ذهنش راه یافت و به دوست جوانش هم قول داد که نامی از وی در کتاب خویش بیاورد.

وی دوکتاب دیگر قبل از راحه الصدور تالیف کرده است کتابی در محکوم کردن رافضیان بنام شرح فضائل و قبایح افضیان و دیگری در امور خط، بنام فصل فی معرفه اصول الخط است.

مقاله ای از آقای رضا فارسانی در مجله دانشمند این مقاله بسیار مختصر است، ابتدا تاریخچه ای بسیار کوتاه از زندگی راوندی را می آورد و سبب شهرت او را این می داند که از تاریخ نگاران قرن ششم است وی معتقد است چون راوندی به دلیل ارتباط با سلجوقیان عراق و بزرگان همدان خود شاهد وقایع بوده، کتابش بسیار مفید است در مورد آثار و تالیفات راوندی به راحه الصدور اشاره می شود و اینکه راوندی در شعر و شاعری نیز فعالیت داشته اند وی نوشته ای شامل: غزل، قصیده، قطعه و دوبیتی باقیمانده است.
نحوه تالیف کتاب و معرفی خود کتاب
راوندی تالیف کتاب را در سال 599 ه ق /1202 م.

یعنی نه سال پس از انقراض دولت سلاجقه عراق شروع کرد و دو یا سه سال مشغول این کار بود، پس از تکمیل آن در سال 603 ه ق /1206 م.

آرزومند و مشتاق بود تا آن را به یکی از سلاطین سلجوقی آسیای صغیر که تاریخ پدران پیشین آنان را ثبت کرده بود به امید کسب پاداش و اجری بزرگ و تجدید کردن روابط سابق خود با در بار سلجوقی، اهداء کند.

بنابراین به آناتولی رفت و توجه او را به سلطان رکن الدین سلیمانشاه معطوف شد که تاج و تخت را از برادر بزرگترش غیاث کیخسروبن قلج ارسلان در سال 597 ه ق / 2- 1201 م.

غصب کرده بود او به مدت چهار سال حکومت کرد تا به سال 601 ه ق /5-1204 م.

فوت کرد.

مولف کتاب می گوید زمانی که می خواست کتابش را به رکن الدین اهداء کند این امر را دانسته و شنیده بود از این رو تصمیم خود را تغییر داده و کتاب را به برادر بزرگتر تقدیم کرد اما بعقیده مرحوم محمداقبال او نسخه اول را به رکن الدین اهداء نموده اما پس از مرگ او و استقرار کیخسرو بر تخت شاهی مولف کتاب را بنام او تغییر داده و به وی اهداء کرد.

بنابراین به نظر می رسد او در کتاب تجدید نظر کرد و تغییرات لازمه را انجام داد تا آن را شایسته و مناسب برای تقدیم به سلطان جدید نماید اما اصلاحات آن بطور دقیق صورت نگرفته است چون اثرهای زیادی ازاهداء قبلی به رکن الدین در کتاب هست، از قرار معلوم وی شخصاً به تونیه رفت و کتاب را به سلطان تقدیم داشت و ظاهراً با تشویق یک شخص بازرگان بنام جمالدین ابی بکر بن ابی العلاء الرومی اینکار را کرده است.

جمال الدین دیدار از همدان از بخشش و سخاوت و صفات سلطان کیخسرو به راوندی خبر داده بود.

راحه الصدور تاریخ سلجوقیان است از آغاز کار این خاندان تاسقوط آنها (590) و راوندی در یک فصل الحاقی در آن وقایع 5 سال بعد را تا 595 بر آن افزوده است وی خودش از نزدیک شاهد حوادث دوران ارسلان و طغرل سوم بوده و کتاب او مهمترین منبع برای دوران این دو پادشاه میباشد.
نظر مورخان در مورد راحه الصدور متفاوت است یک عده معقتدند این کتاب مخصوصاً بخشی مربوط به دو پادشاه مذکور بسیار مفید است و برخی این کتاب را دزدی علمی دانسته و آن را فقط کپی از سلجوقنامه با افزودن مقادیری اشعار می دانند.
نسخ خطی و چاپهای کتاب:
1- اولین نسخه خطی آن در اول رمضان سال 635 ه ق به کتابت حاج یحیی بن عبدالله حافظ قونوی نوشته شده است و در کتابخانه ملی پاریس نگهداری می شود.
2- در دوران سلطان مراد دوم از امپراطوران عثمانی 855- 825 ه ق توسط شخص ناشناسی به زبان ترکی ترجمه شده که در لیدن و موزه آسیای لنینگراد و توپقاپی سرای استانبول نگهداری می شود.
3- مرحوم محمداقبال به اشاره ادوارد براون در انتشارات بنیاد گیب در لندن آن را به طبع رسانده است.
4- انتشارات در سال 1333 ه ش با حواشی و فهارس مجتبی مینوی به چاپ رسیده است.
5- انتشارات امیرکبیر در سال 1365 به چاپ رسانده است.
6- یکبار در اصفهان چاپ شده است.
7- با مقدمه آقای فروزانفر به چاپ رسیده است.
با مقدمه آقای فروزانفر به چاپ رسیده است.

کتاب راحه الصدور و آیه السرور به تصحیح محمد اقبال چاپ لندن به توصیه آقای براون 1920 راوندی در این کتاب پس از ذکر دیباچه و سبب تالیف کتاب، فهرست کتاب و ترتیب مستودعات را بیان کرده است و سپس به ستایش عدل و انصاف وارد بحث در دولت سلجوقی شده است و از آغاز وقایع سلطنت سلاجقه بزرگ تا فرجام کار سلطان سنجر را به تفصیل بیان کرده است، سپس به ذکر سلاجقه عراق تا عاقبت روزگار طغرل بن ارسلان و اسیتلاء خوارزمشاهیان پرداخته و در عین حال از اتابکان عراق و آذربایجان هم غافل نبوده است در پایان کتاب، رسائلی در ذکر آداب ندیمی و سطرنح، شهراب، مسابقت و تیرانداختن، فی معرفه اصول الخط من الدایره و النقط، فی القالب و المغلوب و فصلی در خاتمت کتاب ذکر کرده و کتاب را به مدح غیاث الدین کیخسرو به پایان بوده است.

دراین کتاب همواره از شواهد شعری و اشعار و امثال عربی استفاده میشود، تعدادی از این اشعار از اشعار شاهنامه بوده و قسمتی دیگر اشعار شاعران نامی فارسی است.

نثر کتاب به واسطه استفاده از اشعار و امثال عربی و همچنین آوردن کلمات و الفاظ عربی در طی نثر برای استفاده و مخصوصاً برای رشته تاریخ مشکل و دشوار است و در روند نثر فارسی قراردارد و نثر آن نثر فنی است منتهی روش و سبک سلیس و روان است.

کتاب مورد نظر اگرچه وقایع تاریخی را دقیق بیان می کند.

منتهی به دلیل ستایش بیش از حد پادشاهان و استفاده بسیار زیاد از شواهد شعری و امثال برای خواننده مقداری خسته کننده است.

مسئله دیگر که در کتاب نمایان است اینکه وی چون در دربار سلجوقی بوده است همواره به تمجید و تعریف از پادشاهان سلجوقی می پردازد.

بنابراین این شک هم در مورد بعضی از مطالب کتاب هست که آن را با توجه به وابستگی خود به سلجوقیان به نفع آنها نوشته باشد.

کتاب راحه الصدور فقط یک کتاب تاریخی نیست یک کتاب ادبی هم است و بسیار مورد توجه ادیبان قرار گرفته در مورد این کتاب باید به این مساله هم اشاره شود که چون فصولی در خط و غیره دارد می تواند از جهات دیگر هم مفید واقع شود.

راحه الصدور و آیه السرور [ در تاریخ آل سلجوقی] تالیف محمدبن علی بن سلیمان راوندی [ در سنه 599 هجری] به سعی و تصحیح محمداقبال به انضمام حواشی و فهارس با تصمیمات لازم توسط مجتبی مبنوی دی ماه 1333 مصحح این کتاب دکتر محمداقبال نهایت دقت را در تصحیح متن و طبع آن به کار برده است، مع هذا اغلاط بسیاری در متن کتاب و مخصوصاً اشعار آن به جا مانده است که آن مرحوم متوجه نشده است.

در ضمن پنج صفحه در اول کتاب مجتیب مینوی غلطها را بررسی و تصحیح می کند.

ضمن این که خود مجتبی مینوی اشاره می کند که شش فقره از اصلاحات توسط علامه قزوینی صورت گرفته است.

مقدمه آقای فروزانفر ابتدا به فایده کتاب و این در قرن ششم تالیف شده اشاره نموده و شرحی در مورد مولف می آورد و فوائد راحه الصدور را بدین شکل ذکر می کند، مشتمل است برحوادث دوره طغرل سوم تاپایان کار او و اوضاع و احوال آن سرزمین و حاکمان آن پس از تسلط خوارزمیان.

مطالبی که به مناسبت رجال و شعرای ناقی آن عصر آورده است.

اشعار عده ای از شعرای قرن شش که باوی همحصر بوده اند را آورده است.

ذکر حکایات و امثال و اشعار گزیده تازی و پارسی آشنایی به روش ترجمه احادیث و امثال عربی به پارس.

فصل خطا هم بسیار مفید است.

بعد از این مطالب به ذکر فصول کتاب می پردازد.

تحقیق در راحه الصدور راوندی و آیه السرور محسن پور اصغری پایان نامه مذکور که از دید ادبی به کتاب راحه الصدور نگریسته است در چهار بخش نوشته شده و تعداد صفحات آن 579 می باشد.

ابتدا با ذکر اجمالی از تاریخ سلجوقیان و اوضاع سیاسی، اجتماعی و ادبی آن دوره، اوضاع دوره مولف را وخود مولف وکتابش را معرفی می کند وسپس به ترجمه آیات قرآنی، اشعار و احادیث و امثال و حکم و جملات عربی می پردازد و در بخش بعدی اعلام و بسیاری از نامهای که در دیگر کتب موجود نبوده و توسط راحه الصدور کشف گردیده است و به دنبال آن بخش آخر پایان نامه اماکن و طوایفی را ذکر نموده که راحه الصدور به عنوان یک منبع معتبر از آنها یاد می کند از جمله راحه الصدور یکی از قدیمی ترین کتبی دانسته می شود که از تهران و اطراف آن ذکری به میان آورده است.

شرح مشکلات تاریخ راحه الصدور وآیه السرور راوندی ابراهیم اقبالی پایان نامه مزبور در 265 صفحه نوشته شده است که نویسنده ابتدا به ذکر اهمیت تاریخی کتاب پرداخته و بدنبال آن مشکلات کتاب را در قرائت و معنی و فهم این کتاب خصوصاً عبارات عربی آن می داند و اینکه فهم آن برای همگان آسان نیست و این مساله انگیزه وی برای نوشتن پایان نامه شده است و کار پژوهشگر مزبور دارای 6 بخش است: معرفی کتاب ومولف وترجمه ای از مقدمه انگلیسی مصحح مرحوم محمد اقبال.

شرح اشعار فارسی که از خود راوندی و یا از شعری دیگر به عنوان استناد و استشهاد در کتاب آمده است.

شرح برخی از جملات و عبارات فارسی متن شرح عبارات عربی ( توضیح آیات و اشعار و احادیث وامثال عربی) توضیح برخی از اعلام از نظر معنی و موقعیت و سرگذشت آنها معنی لغات و ترکیبات مشکل متن، با ذکر صفحه و سطری که در متن کتاب نوشته شده است.

ضمن اینکه مطالبی که توسط مصحح قبلاً به مشکلات آنها پرداخته شده دیگر در پایان نامه مزبور به آنها پرداخته نمی شود و سعی شده است مشکلات جدید مطرح و رفع شود.

شیوه نثرنویسی راوندی در راحه الصدور و ارزشهای علمی و ادبی این کتاب – نینا قبولیان زارع پایان نامه مزبور 171 صفحه است و دارای پنج بخش می باشد که بخش اول به نثر نویسی در ایران از ابتدا تا قرن هفتم اختصاص داده شده و به بررسی اجمالی خط و زبان ایران پیش از اسلام و ارزیابی سبکهای نثر فارسی دری پرداخته است.

در بخش دوم اوضاع اجتماعی و سیاسی قرن ششم در دو فصل مجزا آورده شده ، ابتدا اوضاع سیاسی سلاجقه بزرگ و سلاجقه روم و سپس اوضاع اجتماعی عهد سلجوقیان.

در بخش سوم به معرفی کتاب راحه الصدور و مولف آن پرداخته و خصوصیات سبکی کتاب را مورد بررسی قرار داده است و بخش چهارم نمونه های از صنایع بدیهی و صور خیالی موجود در متن کتاب تنظیم گردیده است و بالاخره آخرین بخش پژوهش ابتدا تعدادی از لغات و ترکیبات بدیع متن کتاب راحه الصدور نوشته شده و تعدادی از ابیات شاهنامه مندرج در راحه الصدور با شاهنامه چاپ مسکو مقایسه می شود و در خاتمه فهرست آیات، اشخاص، کتابها، اماکن، فهرست منابع و ماخذ می آید.

پژوهشگر مزبور با توجه به تاریخ ادبیات آقای صفا کتاب راحه الصدور هم از لحاظ سلامت انشاء و هم از حیث اشتمال بر اطلاعات فراوان اجتماعی و تاریخی از معتبرترین و سودمندترین کتب پیش از حمله مغولان به شمار می آورد.

مقاله نقد و نظری بر کتاب راحه الصدور و آیه السرور این مقاله توسط آقای ابولحسن مبین و با بررسی کتاب راحه الصدور و آیه السرور، تالیف محمدبن علی بن سلیمان راوندی به سعی و اهتمام محمداقبال و با حواشی و فهارس : مجتبی مینوی ، تهران ، امیرکبیر،1364 نوشته شده است آقای مبین ابتدا به تقسیم بندی دوران حکومت سلاجقه می پردازد و آن را به سه دوره تقسیم می کند که دوره اول با مرگ ملکشاه در سال 485 ه ق خاتمه پیدا می کند وعصر امپراطوری سلجوقی نام دارد و منبع مهم این دوره تاریخ بیهقی است.

دوره دوم « عصر سنجر» تا 552 ه ق فوت سنجر ادامه دارد و حوادث آن بوسیله ابن اثیر وعمادالدین کاتب ثبت شده است.

سومین و آخرین مرحله «عصرانحطاط و سقوط» فاصله سالهای 590 – 552 ه ق است که راحه الصدور و آیه السرور از منابع اصلی محسوب میشود.

و مولف این کتاب خودش در دربار طغرل سوم بوده و از نزدیک و آسان به اطلاعات دسترسی داشته است و علاوه بر آن کتاب راحه الصدور از لحاظ ادبی نیز بسیار غنی و با ارزش است به این خاطر که گزارشی از نحوه املای قدیمی در آن دوره و نحوه کاربرد عبارات و اصلاحات است و علاوه برآن تعدادی از اشعار شاعران بزرگ ایران را آورده که این اشعار نشان می دهد کاتبان اشعار شاعران قدیمی را چگونه تحریف می کردند چنان که گاهی در دو نسخه تناقض است.

در مقاله مورد نظر شرح حالی از راوندی می آید و سپس در مورد نحوه تالیف کتاب وی بحث می شود و اشاره ای به سایر آثار مولف شده و سپس محتوای کتاب و منابع مورد استفاده در این کتاب آمده است و به این نکته اشاره می شود که روابط سلجوقیان در دوران مسعود و شرح حال جنگها و نبردها حتی نبرد دندانتان بسیار مختصر در راحه الصدور آمده است و سپس با اشاره به حسن روش ساده و روشن کتاب، گسترش زیاد مطالب از معایب کتاب مورد نظر شمرده می شود و اینکه براساس گفته خود آقای اقبال مصحح کتاب اگر بخش های پراکنده آن حذف شود4/1 متن کنونی باقی خواهد ماند و به دنبال آن تعداد ضرب المثل و تعداد شعر به تفکیک شاعران و ...

می آید و به تعدادی از فصلهای کتاب و منابع هر فصل اشاره می شود و مختصراً موضوع فصل مورد نظر را می آورد و به دنبال آن مختصری در مورد سلجوقنامه که منبع راوندی بوده و اینکه سلجوقنامه برای نوشتن کدام کتابهای دیگر منبع بوده است و منبع هر فصل را بیان می کند.

نکاتی در باب راحه الصدور و آیه السرور نوشته محسن لهراسبی با بررسی کتاب راحه الصدور و آیه السرور تالیف راوندی، تصحیح محمد اقبال، تهران، امیرکبیر، 1364 مقاله مورد نظر اشاره می کند.

کتاب اعلام الملوک یا راحه الصدور و آیه السرور در پایان قرن ششم نوشته شد و چاپهای آن تا سال 1364 ذکر می کند و بدنبال آن این مطلب بیان می شود که کتاب دارای ضعفهایی است از جمله: اختصار و مجمل گویی در ذکر وقایع تاریخی و ثنا و ستایش تفصیلی و طولانی ملال آور، به ویژه از پادشاهان، اشتباهات در ذکر سال وقای و حوادث گوناگون که مصحح موارد متعددی از آن را اصلاح نموده است.

دیدگاههای مختلف : گلود کاهن استاد تاریخ شرق و سرزمینهای اسلامی دانشگاه پاریس میگوید: سلجوقنامه و راحه الصدور مستقیماً یا غیرمستقیماً برای تمام نویسندگان فارسی زبان بعد از خود دو منبع ضروری بوده اند.

همچنین لکودکاهن و استاد نوایی و میرزا اسماعیل خان افشار حمیدالملک معتقدند راوندی از کتاب عصر خود همچون سلجوقنامه نسخه برداری کرده است.

دکتر نوایی : راحه الصدور همان سلجوقنامه نیشابوری است با افزودن مقادیری از اشعار شاعران بزرگ و اشاره می کند به این مساله که حمیدالملک راوندی را منتهل ( سارق ادبی ) دانسته و درست است.

یان ریبکاهمان مساله را عنوان می کند و در تائید این مطلب دکتر آژندهم به نامه مورخ 12 اکتبر سعید نفیسی اشاره می کند.

مطالبی در مورد مذهب راوندی و اینکه با توجه به متن کتابش حنفی مذهب بوده و نسبت به شیعیان و اسماعیلیه و حتی شافعیان و شاعره دشمنی می ورزید و به عنوان مثال قسمتهایی از متن کتاب می آید و به دنبال آن فهرست توصیفی مطالب کتاب را می آورد.

تتبصی در راحه الصدور راوندی محمد اقبال ترجمه دکتر محسن فشارکی این مقاله ترجمه مقدمه انگلیسی آقای اقبال برکتاب راحه الصدور است که مصحح در مقدمه به اصلاحات و شیوه کار در تصحیح کتاب اشاره ای دارد و به معرفی نویسنده و محتوی و بحثهای کتاب و توضیح در مورد کتاب می پردازد و تاثیر راحه الصدور را در کتب تاریخ پس از خود با ذکر مثالهای بیان نموده است و سپس ویژگیهای ادبی و دستوری کتاب را توضیح می دهد.

بررسی یک فهلوی در راحه الصدوروآیه السرور حبیب نیکخواه بهرامی نویسنده ابتدا تعریفی از فهلویات ارائه می دهد: فهلویات در ادبیات پیش از اسلام به ترانه ها و اشعاری گفته می شود که به لهجه های محلی سروده می شد.

و سپس به معرفی کتاب راحه الصدور و نویسنده آن پرداخته و سپس این فهلوی را از جنبه واژگانی و نحوی و تطبیق آن با زبانهای باستانی مورد بررسی قرار داده و آنگاه به تبیین معنی و مفهوم آن پرداخته است.

« بوذا اروند کوه اج بابنشی اروند روند بی واذ آیذوشی» منابع و ماخذ 1- راوندی محمدبن علی بن سلیمان، راحه الصدور و آیه السرور در تاریخ آل سلجوق، تصحیح محمداقبال، لندن، بی نا، 1921 2- راوندی محمدبن علی بن سلیمان، راحه الصدور و آیه السرور در تاریخ آل سلجوق، به سعی و تصحیح محمداقبال ، به انضمام حواشی و فهارس و تصحیحات مجتبی مینوی،تهران،امیرکبیر،1333 3- راوندی محمدبن علی بن سلیمان، راحه الصدور و آیه السرور به کوشش جعفر اشعار، تهران، امیرکبیر،1365 4- نادر جلالی ، سرگذشت سلجوقیان [ بازنویسی کتاب راحه الصدور و آیه السرور اثر محمدبن علی راوندی]، تهران، نشر قلم، 1380 *** پایان نامه ها: 1- پور اصغری محسن، تحقیق در راحه الصدور و آیه السرور به راهنمایی اسماعیل حکیمی، تهران، دانشگاه تربیت مدرس، 1369 2- اقبالی ابراهیم، شرح مشکلات راحه الصدور و آیه السرور ( شامل معانی و ترکیبات و احادیث و اشعار و امثال عربی)، به راهنمایی؛دکتر سعید علی محمد سجادی، تهران، شهیدبهشتی،75- 1374 3- قبولیان زارع نینا، شیوه نثر نویسی ابوسلیمان راوندی در راحه الصدور و ارزش علمی و ادبی این کتاب، به راهنمایی؛ دکتر اشرف زاده، مشهد، دانشگاه آزاد، 1381 *** مقالات : 1- شماره 33، ابوالحسن مبین، نقدو نظری در باب کتاب« راحه الصدور و آیه السرور»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، ج، 15، تهران ، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1379، صص13-8 2- شماره 33، محسن لهراسبی، نکاتی در باب کتاب« راحه الصدور و آیه السرور»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، ج،15،تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی،1379،صص16-14 3- شماره مسلسل 11، دکتر محسن محمدفشارکی، تتبحی در راحه الصدور راوندی ترجمه مقدمه محمد اقبال، فصلنامه تاریخ اسلام، پائیز1381،صص204-173 4- رضا اسلامی فارسانی، دانشمندان جهان اسلام، دانشمند، بهمن1379 ص5 5- شماره210، حبیب نیکخواه بهرامی، بررسی یک فهلوی در « راحه الصدور و آیه السرور» کیهان، فروردین1383، صص61-58 کتابهای دیگر: 1- صفا ذبیح الله، گنجینه سخن، تهران، امیرکبیر، 1370 2- منزوی احمد، فهرست واره کتابهای فارسی، ج،2، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.

3- منزوی احمد، فهرست نسخ خطی، نشریه شماره 54، موسسه فرهنگی منطقه ای تهران 4- نفیسی سعید، تاریخ قطور نظم و نثر فارسی در ایران، ج،1،تهران،فروغ،1362 نتیجه گیری کتاب راحه الصدور و آیه السرور یکی از منابع با ارزش تاریخی است که علاوه بر آن از دیدگاه اجتماعی و هنری و ادبی می تواند مفید فوایدی باشد.

این کتاب علاوه بر آنکه حقایق تاریخی را در خود دارد، بلکه نام بسیاری از دانشمندان و علما و همچنین اشعار شعرا را در خویش بدون تحریف حفظ نموده است.

منتهی متاسفانه آنچنانکه از این تتبع بر می آید این کتاب کمتر مورد توجه اهل تاریخ بوده، بعد از کوشش فراوان در جستجوی نقد و اثری در مورد این کتاب نتیجه ای که بدست آمد این بود که بیشتر در رشته زبان و ادبیات فارسی به این کتاب توجه شده و به بررسی آن پرداخته اند.