دانلود مقاله بهداشت روستایی

بهداشت مجموعه‌ای از علوم مختلف است و بطور کلی منظور از آن، انجام کارهایی برای جلوگیری از ابتلا مردم به بیماری و رسیدن به سلامتی است.

تعریف سازمان بهداشت جهانی (WHO) از بهداشت به صورت زیر است: بهداشت علم و هنر پیشگیری از بیماریها و طولانی کردن عمر و ارتقا سلامتی بوسیله کوشش های متشکل اجتماعی است...
کوشش های اجتماعی
منظور از کوششهای اجتماعی موارد زیر است:
آموزش بهداشت
بهداشت محیط
تشخیص بیماریها
پیشگیری علیه بیماریها عفونی
ایجاد یک سیستم اجتماعی که هر فرد بتواند از حق طبیعی خود برخوردار باشد.

با فراهم آوردن این امکانات سلامتی مردم تامین می‌شود.

البته امروزه دامنه بهداشت عمومی توسعه یافته است و تامین سلامتی سالخوردگان، مادران، تغذیه، جامعه، نوتوانی، آلودگی هوا و آلودگی صوتی جز وظایف بهداشت قلمداد شده است.

در علوم تجربی عوامل در شرایط یکسان نتیجه یکسان بدست می‌دهند، یعنی از ترکیب دو اتم هیدروژن با یک اتم اکسیژن، آب بدست می‌آید.

اما باید توجه داشت که در مورد یک امر بهداشتی مثل واکسیناسیون، تنها جنبه علمی قضیه کافی نیست.

زیرا یک برنامه بهداشتی موفق لزوما در منطقه و فرهنگ دیگر موفق نمی‌باشد، چون جنبه‌های اجتماعی، اقتصادی، روانی و ...

نیز موثرند.

پس بهداشت هنر است.

هدف دیگر بهداشت، طولانی کردن عمر انسان است.

عوامل مختلفی بر طول عمر اثر دارند و از آن جمله رفاه اقتصادی، آرامش فکری، خدمات پزشکی، تغذیه، حقوق بشر، آموزش، ارتباط مردم با دوست و با همدیگر، آزادی و روابط دولت و ملت است.

باید توجه داشت باشیم که امروزه اصطلاحات متفاوتی از نظر ظاهر برای بهداشت مطرح است.

مثل بهداشت جامعه، جامعه‌شناسی بهداشت، پزشکی اجتماعی، پزشکی جامعه نگر و ...

که در واقع همگی مترادف بهداشت عمومی هستند.

باید گفت مفهوم تمام این عناوین یکی است، ولی طرز نگرش آنها با هم متفاوت است، چون نیازهای جوامع باهم تفاوت دارد.

بعد سومی هم مطرح است و آن این که باید آینده افراد را برای پرورش استعدادها در نظر بگیریم که مترادف با هدفهای حیاتی‌اند و منظور از هدفهای حیاتی این است که انسان چنان تکامل کند که خلیفه‌الله روی زمین باشد.

زمانی این امر محقق می‌شود که فرد از نظر فیزیولوژیکی، روانی و عاطفی و بعد فلسفی و ...

در سطح عالی باشد و آن سلامتی در موازات اهداف حیات است، چرا که ما هر قدر امکانات بیشتری را بتوانیم ایجاد کنیم، برای تبدیل استعدادهای بالقوه به بالفعل در راستای سلامتی مردم قدم برداشته‌ایم.

روشهای مختلف استفاده از بهداشت عمومی
سیستم معاونت بهداشت عمومی (Public Health Asistanse) تقریبا ۵۵ درصد جمعیت با این سیستم اداره می‌گردید.

مخصوص کشورهای جهان سوم بود که در هر زمانی حالت انتزاعی مخصوصی به خود می‌گرفتند.

در این سیستم مدیریت بر اساس تمرکز بوده، یعنی مسائل بهداشتی از بالا یعنی از مراکز به سازمانهای کوچک و شهرستانها جاری می‌شد.

یعنی بودجه مدیریت از مرکز به استانها، شهرستانها و بخشها و روستاها جریان پیدا می‌کرد.

منتها این تصمیم‌گیری با خصوصیات اقتصادی و فرهنگی هماهنگ نبوده، در نتیجه، نتیجه مثبت گرفته نمی‌شد و از طرف دیگر، اکثریت منابع مالی و انسانی در شهرها بکار گرفته می‌شد و روستائیان و شهرهای محروم، از عدالت و توزیع مناسب برخوردار نبودند.

و در سیستم معاونت بهداشتی عمومی حتی ۳۰% کودکان تحت پوشش نبودند و یا مرگ و میر کودکان زیر یک سال قبل از سال ۱۳۵۵ ،‌ یکصد و بیست در هزار بود، ولی امروزه مرگ و میر کودکان زیر یک سال به کمتر از ۲۸ در هزار رسیده است.

یکی از عیبهای سیستم، عدم پوشش منابع بهداشتی و اداری در روستا بود.

طرز ارائه خدمات بهداشتی به سه شکل ذیل بود:
۱) از طریق مراکز بهداشتی و درمانی و بیمارستانها :
چون در کشورهای در حال توسعه، تعداد پزشک کم بود، پزشکان در بیمارستانهای دولتی از کارایی چندان برخوردار نبودند و حتی کیفیت ارائه خدمات ناقص بوده و اکثریت مردم بخصوص روستائیان دسترسی به بیمارستانها نداشتند و خود پزشکان از رساندن خدمات به مردم بنا به عللی کوتاه می‌کردند.

چون حقوق کافی دریافت نمی‌کردند و بیماران را به مطبهای خصوصی عودت می‌دادند و در مردم این باور بوجود آمده بود که بیمارستانهای دولتی خدمات کافی ارائه نمی‌دهند.

۲) از طریق بیمه :
چون فقر اقتصادی در کشورهای در حال توسعه وجود دارد، بدان جهت همه مردم قدت پرداخت حق بیمه نداشته و تنها کارگران و کارمندان با پرداخت حق بیمه از خدمات بیمه استفاده می‌کردند و آن هم در عمل با اشکال روبرو بود، زیرا بیمه کننده دولت بوده و حالت مشابه کشورهای غربی را نداشت.

بیمه شوندگان نیز از خدمات بیمه ناراضی بودند، اما راه دیگری وجود نداشت.

۳) از طریق طب خصوصی :
معمولا همان پزشکانی هستند که روزها در بیمارستانهای دولتی مشغول بوده و در عصر با دریافت حق ویزیت، خدمات را ارئه می‌دهند و آنها نیز به عللی از دادن خدمات به بیمه شوندگان به تعرفه‌های دولتی خوشنود نبوده و اخلال بوجود می‌آوردند.

سیستم بیمه پزشکی این سیستم مخصوص کشورهای پیشرفته غربی بود که همه مردم با پرداخت حق بیمه از خدمات درمانی بهداشتی بهره‌مند می‌شوند.

البته در کشورهای غربی در آمد سرانه بیشتر است (۶۸% مردم متوسط در آمد را دارند.) و لذا قدرت پرداخت حق بیمه را دارند و چنانچه اشاره شد، رقابت میان شرکتها وجود دارد، اما در کشورهای در حال توسعه ارائه‌گر خدمات فقط دولت است و کیفیت خدمات نامطلوب می‌باشد.

ولی در کشورهای غربی بیمه شوندگان با اختیار خود بیمه‌گر را از بین هزاران بیمه‌گر انتخاب می‌نمایند و در نتیجه بین بیمه‌گران رقابت وجود داشته و هر بیمه‌گر سعی دارد با دادن خدمات بهتر مشتری جذب کند.

سیستم طب ملی این سیستم مخصوص کشورهای کمونیستی بوده که ۱۸% کل مردم دنیا از این سیستم استفاده می‌کردند و این سیستم توسط دولت ارائه می‌شد.

مردم بدون پرداخت کوچکترین وجهی از خدمات بهداشتی استفاده می‌کردند و این کشورها از نظر سلامتی وضعشان بهتر بود.

اساس این سیستم بر روی کلونی‌ها یا واحدهای بهداشتی بود که خدمات بر اساس بهداشت و پیشگیری بود که در سطوح روستاها پراکنده شده بودند و خدمات ارائه می‌دادند.

یعنی تمام مناطق از حداقل امکانات بهداشتی درمانی استفاده می‌کردند و در اثر آن با وجودی که کشورهای سوسیالیستی از نظر اقتصادی و اجتماعی وضع خوبی از سایر جهات نداشتند، ولی از نظر بهداشتی حتی از کشورهای غربی هم بهتر بودند و اولین کشورهایی بودند که در آنجا به علت رعایت تنظیم خانواده نرخ رشد جمعیت به منفی گرایش کرد.

سیستم شبکه (خدمات بهداشتی اولیه و شبکه‌های بهداشتی) به علت پیشرفت سریع و تخصصی شدن علم پزشکی، امکان دسترسی به خدمات درمانی برای غیر ثروتمندان مشکل بود.

بخصوص بدان جهت در کشورهای در حال توسعه، با پیشرفت علم پزشکی، در ترفیع سلامتی مردم تفاوتی بوجود نیامده بود و هنوز در کشورهای در حال توسعه مردم از سو تغذیه، افزایش جمعیت، بیماریهای عفونی و عدم دسترسی به آب تصفیه شده در رنج بودند.

برای همین ارکان و شرایط خاصی تعیین شد که عمده ارکان وجه اجتماعی، سیاسی و استراتژیک دارد و برای رسیدن به اهداف زیر تاکید می‌کند:
همکاری و هماهنگی سایر بخشها اجتناب ناپذیر است، یعنی برای سلامتی تنها وزارت بهداشت درمان نمی‌تواند سلامتی مردم را تامین کند.

سایر نهادهای سیاسی و اقتصادی و اجتماعی نیز باید برای ترفیع و تامین سلامتی مردم همکاری نمایند.

تعهد سیاسی دولتها در قبول مسئولیت مردم ضروری است.

بهداشت و تامین سلامتی، حق و وظیفه انفرادی و اجتماعی و حکومتی است.

مشارکت مردم الزامی است.

توزیع منصفانه در مورد منابع بهداشتی و مالی باید صورت گیرد.

حداقل خدمات درمانی و بهداشتی و توانبخشی جامعیت یابد.

حداقل خدمات بهداشتی اولیه حداقل خدمات بهداشتی اولیه شامل موارد زیر است:
آموزش همگانی در زمینه بهداشت
بهبود روش تغذیه
تامین آب سالم و کافی
بهسازی ایمنی سازی علیه بیماریهای عفونی
پیشگیری از بیماریهای شایع بومی
درمان مناسب بیماریها و حوادث پیش بینی
تدارک داروهای اساسی
ارائه خدمات بهداشتی مادر و کودک و تنظیم خانواده
علاوه بر ۸ عامل فوق، باید عوامل روانی و کنترل عفونتهای تنفسی و اسهال کنترل شود.

سازمان بهداشت جهانی هدفهای ذیل را برای کشورهای عضو به عنوان استراتژی بهداشت انتخاب کرده و تمام کشورها باید به این اهداف تا سال ۲۰۰۰ دست یابند:
کوشش های اجتماعی منظور از کوششهای اجتماعی موارد زیر است: ـ آموزش بهداشت ـ بهداشت محیط ـ تشخیص بیماریها ـ پیشگیری علیه بیماریها عفونی ـ ایجاد یک سیستم اجتماعی که هر فرد بتواند از حق طبیعی خود برخوردار باشد.

با فراهم آوردن این امکانات سلامتی مردم تامین می‌شود.

هدف دیگر بهداشت، طولانی کردن عمر انسان است.

بعد سومی هم مطرح است و آن این که باید آینده افراد را برای پرورش استعدادها در نظر بگیریم که مترادف با هدفهای حیاتی‌اند و منظور از هدفهای حیاتی این است که انسان چنان تکامل کند که خلیفه‌الله روی زمین باشد.

روشهای مختلف استفاده از بهداشت عمومی سیستم معاونت بهداشت عمومی (Public Health Asistanse) تقریبا ۵۵ درصد جمعیت با این سیستم اداره می‌گردید.

طرز ارائه خدمات بهداشتی به سه شکل ذیل بود: ۱) از طریق مراکز بهداشتی و درمانی و بیمارستانها : چون در کشورهای در حال توسعه، تعداد پزشک کم بود، پزشکان در بیمارستانهای دولتی از کارایی چندان برخوردار نبودند و حتی کیفیت ارائه خدمات ناقص بوده و اکثریت مردم بخصوص روستائیان دسترسی به بیمارستانها نداشتند و خود پزشکان از رساندن خدمات به مردم بنا به عللی کوتاه می‌کردند.

۲) از طریق بیمه : چون فقر اقتصادی در کشورهای در حال توسعه وجود دارد، بدان جهت همه مردم قدت پرداخت حق بیمه نداشته و تنها کارگران و کارمندان با پرداخت حق بیمه از خدمات بیمه استفاده می‌کردند و آن هم در عمل با اشکال روبرو بود، زیرا بیمه کننده دولت بوده و حالت مشابه کشورهای غربی را نداشت.

۳) از طریق طب خصوصی : معمولا همان پزشکانی هستند که روزها در بیمارستانهای دولتی مشغول بوده و در عصر با دریافت حق ویزیت، خدمات را ارئه می‌دهند و آنها نیز به عللی از دادن خدمات به بیمه شوندگان به تعرفه‌های دولتی خوشنود نبوده و اخلال بوجود می‌آوردند.

سیستم طب ملی این سیستم مخصوص کشورهای کمونیستی بوده که ۱۸% کل مردم دنیا از این سیستم استفاده می‌کردند و این سیستم توسط دولت ارائه می‌شد.

یعنی تمام مناطق از حداقل امکانات بهداشتی درمانی استفاده می‌کردند و در اثر آن با وجودی که کشورهای سوسیالیستی از نظر اقتصادی و اجتماعی وضع خوبی از سایر جهات نداشتند، ولی از نظر بهداشتی حتی از کشورهای غربی هم بهتر بودند و اولین کشورهایی بودند که در آنجا به علت رعایت تنظیم خانواده نرخ رشد جمعیت به منفی گرایش کرد.

سیستم شبکه (خدمات بهداشتی اولیه و شبکه‌های بهداشتی) به علت پیشرفت سریع و تخصصی شدن علم پزشکی، امکان دسترسی به خدمات درمانی برای غیر ثروتمندان مشکل بود.

برای همین ارکان و شرایط خاصی تعیین شد که عمده ارکان وجه اجتماعی، سیاسی و استراتژیک دارد و برای رسیدن به اهداف زیر تاکید می‌کند: همکاری و هماهنگی سایر بخشها اجتناب ناپذیر است، یعنی برای سلامتی تنها وزارت بهداشت درمان نمی‌تواند سلامتی مردم را تامین کند.

تعهد سیاسی دولتها در قبول مسئولیت مردم ضروری است.

حداقل خدمات بهداشتی اولیه حداقل خدمات بهداشتی اولیه شامل موارد زیر است: ـ آموزش همگانی در زمینه بهداشت ـ بهبود روش تغذیه ـ تامین آب سالم و کافی ـ بهسازی ایمنی سازی علیه بیماریهای عفونی ـ پیشگیری از بیماریهای شایع بومی ـ درمان مناسب بیماریها و حوادث پیش بینی ـ تدارک داروهای اساسی ـ ارائه خدمات بهداشتی مادر و کودک و تنظیم خانواده علاوه بر ۸ عامل فوق، باید عوامل روانی و کنترل عفونتهای تنفسی و اسهال کنترل شود.

سازمان بهداشت جهانی هدفهای ذیل را برای کشورهای عضو به عنوان استراتژی بهداشت انتخاب کرده و تمام کشورها باید به این اهداف تا سال ۲۰۰۰ دست یابند: کاهش مرگ و میر کودکان زیر یک سال به ۵۰ در ۱۰۰۰ افزایش امید به زندگی که عبارت است از امید زنده ماندن بعد از تولد افزایش در آمد سرانه تا پانصد دلار اختصاص پنج درصد از تولید ناخالص به بهداشت که در ایران ۴ درصد می‌باشد.

فراهم آوردن تغذیه که ده درصد متولدین کمتر از دو هزار و پانصد گرم وزن داشته باشند.

در کشور ما این شاخص به علت وجود خانه‌های بهداشت به پنج در هزار کاهش یافته و در کشورهای پیشرفته صفر می‌باشد.

(در یک کودک نرمال وزن طبیعی سه هزار و پانصد گرم، قد پنجاه سانتیمتر و دور سر سی و پنج سانتیمتر است.) افزایش میزان باسوادی تا هفتاد درصد حداقل با یک ربع پیاده روی به آب آشامیدنی دسترسی نداشته باشند.

در ایران در سال ۱۳۵۷ پنجاه درصد آب بهداشتی داشته و اکنون این مقدار به هشتاد و سه درصد رسیده است.

حداقل نود درصد بر علیه شش بیماری واکسینه شده باشند.

(در ایران حداقل نود درصد روستائی ها علیه شش بیماری واکسینه شده‌اند.) مرگ و میر مادران چهل در صد هزار است.

بنابراین وظایف دیگر بهداشت عمومی تهیه آب آشامیدنی سالم در هر منطقه و واکسینه کردن مردم و کاهش مرگ و میر می‌باشد.این طرح ها با کمک ۲۶۰ رابط بهداشت در روستاهای آبادان اجرا شده است.وی از تعمیر اساسی چهار مزکز درمانی شهری و روستایی و تجهیز مراکز بهداشت و خانه بهداشت روستاها شهرستان آبادان به وسایل پزشکی خبر داد و گفت: تاکنون ۳۰۲ میلیون و ۴۴۰ هزار ریال در این زمینه هزینه شده است.دکتر جانبی افزود:طرح “جامعه ایمن” با هدف کاهش حوادث و سوانح در جامعه در شهرستان آبادان آغاز شده است.وی راه اندازی کلینک ترک دخانیات در مرکز بهداشتی درمانی امام خمینی (ره)،ایجاد مرکز DIC و مرکز درمان نگهدارنده با متادون( MMT) را از خدمات بهداشتی شبکه بهداشت و درمان آبادان در یک سال گذشته عنوان کرد.رییس شبکه بهداشت و درمان شهرستان آبادان گفت:اقدامات انجام شده در بخش درمان این شبکه در جذب پزشکان متخصص در رشته های بیماری عفونی ، قلب ، کلیه و مجاری ادرار، توانبخشی و جذب پزشک فوق تخصص اورتوپدی اندام فوقانی (دست و شانه) موثر بوده است .جانبی اظهار داشت:در یک سال گذشته برای راه اندازی فاز دوم اورژانس و بازسازی ونوسازی اتاق عمل جدید ( اتاق عمل ششم) ، راه اندازی و بخش CCU و راه اندازی دستگاه اکسیژن ساز در بیمارستان طالقانی با اعتباری بالغ بر دو میلیاردو ۸۱۷ میلیون و ۲۹۵ هزار ریال هزینه شده است.وی در ادامه بازسازی بخشهای داخلی ،اطفال ، CCU ، راه اندازی سیستم تصفیه آب پیشرفته جهت بیماران دیالیز در بیمارستان شهیدبهشتی و همچنین خریداری تجهیزات پزشکی از جمله دستگاه سانتیفوژ جهت آزمایشگاه ، دشتگاه اتو آنالیز ، دستگاه DC شوک و دیو نایزر با اعتباری بالغ بر ۶۹۱ میلیون و ۵۰۰ هزار ریال از دیگر اقدامات شبکه بهداشت و درمان آبادان عنوان کرد.دکتر جانبی از پیشرفت ۴۰درصدی بخش جدید جراحی مردان و زنان در بیمارستان بهشتی آبادان خبر داد و گفت:راه اندازی زایمان بدون درد و فاز دوم اورژانس بیمارستان شهید بهشتی از اقداماتی است که در سال جدید محقق خواهد شد.وی گفت: امسال علاوه بر احداث مجتمع بیماریهای خاص(دیالیز وتالاسمی )قسمتهایی از بیمارستان طالقانی بهسازی و استاندارد سازی می شود.

نقش شوراهای اسلامی در موفقیت طرح های بهداشت محیطی روستا مشارکت‌ مردمی‌ یکی‌ از ویژگی‌های‌اساسی‌ پیشرفت‌ برنامه‌های‌ بهداشت‌محیطی‌ روستاها بوده‌ که‌ با آن‌ می‌توان‌از حداقل‌ و ساده‌ترین‌ امکانات‌ موجوددر منطقه‌ بهترین‌ و اساسی‌ترین‌پروژه‌ها را به‌ مرحله‌ اجرا درآورد.

تجربیات‌ گذشته‌ گویای‌ این‌ مسأله‌است‌ که‌ اگر در ساخت‌ و سازهای‌ساختمانی‌ وابنیه‌، مشارکت‌ مردمی‌ ازنظر فرهنگی‌ و جلب‌ خودیاری‌ آنهاوجود نمی‌داشت‌ نظارت‌ و نگهداری‌پروژه‌ آنها دچار مشکل‌ می‌گردید و درنهایت‌ بدون‌ استفاده‌ می‌ماند.

در پی‌ تشکیل‌ شوراهای‌ اسلامی‌ ووجود همکاران‌ بهداشتی‌ از جمله‌بهورزان‌ بعنوان‌ منتخبین‌ شوراها درسطح‌ روستاها اجرای‌ طرح‌ بهداشت‌محیط روستاها...

باعث‌ پیشرفت‌چشمگیر در برنامه‌های‌ ذیل‌ در سطح‌گسترده‌ شده‌ است‌: از جمله‌ تهیه‌ و تأمین‌ آب‌ آشامیدنی‌سالم‌، دفع‌ صحیح‌ فاضلاب‌ و زباله‌،بهسازی‌ معابر عمومی‌ و شن‌ریزی‌ وآسفالت‌ روستاها، دفع‌ صحیح‌ مدفوع‌،بهسازی‌ اماکن‌ تهیه‌ و توزیع‌ فروش‌مواد غذایی‌ و اماکن‌ عمومی‌، آماده‌سازی‌ زمین‌ ورزشی‌، مبارزه‌ باحشرات‌ و جوندگان‌، ایجاد فضای‌ سبز،توجه‌ به‌ روشنایی‌ کوچه‌ و خیابانها،بهداشت‌ مساجد، بهداشت‌ مدارس‌،بهداشت‌ مسکن‌، بهداشت‌ حمام‌،بهداشت‌ کشتارگاه‌، گورستان‌ و...می‌توان‌ نام‌ برد.

* هدف‌ نهایی‌: دستیابی‌ به‌سلامت‌ جسمی‌، رفاهی‌ ،روحی‌، ارتقای‌سطح‌ بهداشت‌ جامعه‌ از طریق‌ تأمین‌غذای‌ سالم‌، آب‌ سالم‌، هوای‌ سالم‌،جلوگیری‌ از سوانح‌ و حوادث‌، کاهش‌بیماریها، افزایش‌ طول‌ عمر، آسایش‌اجتماعی‌، محیطی‌ شاد و با نشاط درراستای‌ تحقق‌ اهداف‌ موفقیت‌ برنامه‌ بابهره‌گیری‌ از مشارکت‌ مردم‌ و همکاری‌دستگاههای‌ فرهنگی‌، سیاسی‌ -اجرایی‌ و...

حاصل‌ می‌گردد و مامی‌توانیم‌ بهداشت‌ را با کیفیت‌ ومعنویت‌ بیشتر و در غالب‌ شوراهای‌روستا - بخش‌ - شهرستان‌ - استان‌ به‌انجام‌ برسانیم‌.

* عمده‌ترین‌ اقداماتی‌ که‌موجب‌ بالابردن‌ سطح‌بهداشت‌ جامعه‌ می‌شود: 1 - دفع‌ بهداشتی‌ مدفوع‌ (توالت‌):افراد تحت‌ پوشش‌ کمیته‌ امداد باهماهنگی‌ مسؤولان‌ کمیته‌ امداد وشوراها و جلب‌ کمکهای‌ مردمی‌ وبهداشت‌ به‌ صورت‌ خودیاری‌ نیروی‌انسانی‌ و مادی‌ موفقیت‌ بسیار خوبی‌ دربهسازی‌ توالتهای‌ غیربهداشتی‌داشته‌اند که‌ این‌ امر در بالابردن‌شاخص‌بهداشتی‌وجلوگیری‌وکاهش‌ازبیماریهای‌روده‌ای‌بسیارمؤثربوده‌است‌.

2 - اجرای‌ طرح‌ ارزان‌ قیمت‌جمع‌آوری‌ فاضلاب‌ و احداث‌ تصفیه‌خانه‌ کوچک‌ در روستاها بخصوص‌روستاهای‌ کوهستانی‌ و سنگی‌ با جلب‌همکاری‌ شورا و مردم‌ بصورت‌ نیروی‌انسانی‌ در کندن‌ و جاگذاری‌ لوله‌ وپرنمودن‌ روی‌ آن‌، و احداث‌ حوضچه‌ وتأمین‌ لوله‌ مورد نیاز و دریچه‌ چدنی‌ وسیمان‌ و نظارت‌ فنی‌ دولت‌ (بهداشت‌محیط) می‌باشد.

این‌ طرح‌ نیز موفقیت‌بسیار خوبی‌ در اجرا و نگهداری‌دربرداشته‌ است‌.

3 - برای‌ اجرای‌ طرح‌ جمع‌آوری‌انتقال‌ و دفن‌ بهداشتی‌ زباله‌ می‌توان‌ ازموفقیت‌ها و زمانها و مکانها جهت‌جلب‌ همکاری‌ و خودیاری‌ مردم‌ درمراسم‌ از جمله‌ هیأت‌ عزاداری‌ -تعزیه‌ها - نماز جماعت‌ استفاده‌ نمود وبه‌ صور مختلف‌ و مناسب‌ چه‌ به‌صورت‌ بخش‌ خصوصی‌ یا عمومی‌استفاده‌ نمود تا این‌ طرح‌ به‌ مرحله‌ اجراگذاشته‌ شود.

در حال‌ حاضر یکی‌ از موفقیت‌هادر زمینه‌بهسازی‌ این‌ است‌ که‌ 75درصد هر برنامه‌ در سطح‌ روستاها باکمک‌ مردم‌ و شوراها انجام‌می‌گیرد و 25 درصد از اعتبارات‌دولتی‌ استفاده‌ می‌شود بیشتر پزشکان مستقر در روستاها و مناطق محروم در مدارس یا در منازل مسکونی مردم روستاها و یا در سیاه چادرها عشایر به امور بهداشتی اهالی رسیدگی می‌کنند که نشان از کمبود امکانات در این مناطق دارد.

ساختمان خانه‌های بهداشت روستایی موجود هم از وضعیت نامطلوبی برخوردار بوده و فرسودگی‌های این خانه‌های بهداشت مشکلات بسیاری برای روستاییان و پزشکان ساکن به وجود آورده است.

وضعیت ارائه خدمات بهداشتی و درمانی در روستاها و مناطق محروم را بسیار نامطلوب عنوان کرد یکی از عمده‌ترین مشکل مردم مناطق محروم وضعیت سلامت آنان است که به علت عدم ارائه خدمات بهداشتی که به علت صعب‌العبور بودن این روستاها، مردم آنان از بسیاری خدمات بهداشتی و درمانی حتی از یک خانه بهداشت محروم مانده‌اند.

جوانان و پزشکان شرکت کننده در اردوهای هجرت بسیج سازندگی، خانه‌های بهداشت روستایی موجود را بازسازی کرده و یا خانه‌های بهداشت جدید احداث می‌کنند.

بهسازی و نوسازی خانه های بهداشت را در ارتقای سطح سلامت روستاها و به خصوص آنهایی که کیلومترها تا نزدیک‌ترین بیمارستان و مراکز بهداشت روستاها و شهرهای همجوار فاصله دارند بسیار مثبت دانست ارائه خدمات بهداشتی و توزیع داروی رایگان در مناطق محروم در اردوهای هجرت بسیج سازندگی اقدام جدیدی است که باید با برنامه‌ریزی دقیق تر فعالیت جوانان را در عرصه‌های سازندگی و محرومیت زدایی سازماندهی کنند.

دولت و مجلس موظف به حمایت‌های همه جانبه از فعالیت جوانان در عرصه سازندگی هستند و با توجه به امکاناتی که برای ارائه خدمات بهداشتی در روستاها در اختیار دولت است، به کمک‌های بسیج سازندگی در این عرصه و به ویژه در مناطق محروم نیاز است.

رشد جمعیت ایران مرکز آمار ایران این شاخص را برای کل کشور در سال 1373 حدود 1.86 درصد اعلام کرده است وطبق بررسیهایی معاونت بهداشتی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برای سال 1375 این رقم برای کل کشور 1.56 برآورده شده است.

در روستاهای تحت پوشش خانه های بهداشت میانگین رشد جمعیت روستایی در سال 1368 حدود 2.8 درصد بود.

استان کهگیلویه و بویراحمد با 3.7 درصد بیشترین و گیلان با2 درصد کمترین رشد را دارا بوده اند.

این ارقام در سال 1373 در استان سیستان و بلوچستان 7.2 درصد و در گیلان 1.1 درصد و میانگین رشد جمعیت روستایی 1.7 درصد محاسبه شده است.

میزان نرخ رشد طبیعی جمعیت ایران در سال 1375 برطبق آمار منتشره وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی 41.1 درصد و زمان لازم برای دو برابر شدن جمعیت ایران 5.49 سال بوده است.

همکاری با کلیه واحدهای ستادی و سایر بخشهای توسعه در خصوص تجزیه و تحلیل اطلاعات ـ بررسی و جمع بندی آمار جاری و استخراج شاخص های بهداشتی 6 ماهه و سالانه و تهیه بولتن ـ برنامه ریزی و نظارت بر ثبت و طبقه بندی علل مرگ ـ همکاری در تهیه نرم افزار و رفع نقص رایانه های موجود در ستاد و شهرستانها ـ بررسی زیج حیاتی واستخراج شاخص های مرتبط ـ بررسی و جمع بندی اطلاعات جمعیتی.

بررسی موارد خودکشی در جمعیت تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی ـ سیمای مرگ در جمعیت تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی ـ بررسی وضعیت اجتماعی اقتصادی خانوارهای متوفیان یک ماه تا 50 سال معرفی برنامه ها واحد آمار معاونت بهداشتی استان خراسان رضوی ،تحت نظر معاون بهداشتی ارائه خدمت می نماید.

ازجمله مهمترین وظایف این واحد جمع آوری آمار و اطلاعات مربوطه ، تجزیه و تحلیل داده های آماری، استخراج شاخص ها و اعلام نتایج حاصله به مدیران رده های میانی در سطح استان و شهرستان می باشد.

نمونه فرمها ی واحد توصیف نتایج زیج حیاتی مناطق روستایی استان خراسان رضوی سال 1384 مقدمه : از انجائیکه ارائه خدمات بهداشتی درمانی به مردم مستلزم شناخت دقیق از تعداد نفرات بر اساس سن و جنس و نحوه سکونت آنها است و از بنیادی ترین فعالیتها در راستای ارائه این خدمات انجام سرشماری جمعیت تحت پوشش می باشد که یکی از موارد استفاده از سرشماری عمومی جمعیت روستایی تحت پوشش کاربرد داده ها از زیج حیاتی می باشد.

زیج حیاتی ابزاری است ایرانی که براساس نیازهای واقعی نظام ارائه خدمات بهداشتی درمانی کشور تشکیل شده است و اولین بار در سال 1367 فقط برای نمایش وقایع تولد و مرگ در جمعیت خانه های بهداشت کشور بکارگرفته شده و بتدریج در جریان کار به اثبات کارایی خود تکمیل تر گردید و با ورود داده ها به قسمتهای دایره ای شکل متحدالمرکز ( موارد تولد و مرگ ) و ورود داده ها در جداول زیج از قبیل جمعیت بر حسب سن و جنس و محل سکونت موالید شرایط زایمان و مرگ بر حسب سن و جنس ، مرگ مادر بدلیل عوارض حاملگی و زایمان ، علل مرگ کودکان زیر 5 سال چگونگی مصرف نمک یددار و جدول تنظیم خانواده سالانه شاخصهای متعددی از این ورقه بدست می آید که می توان با تحلیل آنها و مقایسه با سالهای قبل وضعیت برنامه ها و مداخله ها را ارزیابی کرد و در برنامه ریزیها به جهت ارتقاء وضعیت سلامت جامعه و گامهای مثبتی برداشت .

اطلاعات مربوط به 1024 روستای اصلی و 2049 روستای قمر در 1024 برگه زیج حیاتی گردآوری شده است.

v درصد جمعیت زیریکسال به کل جمعیت 89/1% می باشد که به نسبت سال قبل تغییر قابل ملاحظه ای نکرده است (0.8%) افزایش این نسبت در بین 19 شهرستان تابعه دانشگاه بین 45/1 درصد در شهرستان بردسکن و 5/2درصد در شهرستان خواف متغیر می باشد و شهرستان خواف از بین شهرستانها بیشترین زاد و ولد را دارد که با توجه به وضعیت مذهبی و فرهنگی که در این منطقه وجود دارد با فرهنگ سازی و حساس سازی و برنامه ریزی در زمینه برنامه های آموزشی و کمک گرفتن از رهبران مذهبی می توان به پائین آوردن شاخص کمک کرد .

v درصد جمعیت زیر 5 سال 82/8% می باشد که 1/0% به نسبت سال قبل کاهش دارد کمترین مقدار کاهش شهرستان تایباد با صفر و فردوس بیشترین کاهش با 8/0% را بخود اختصاص داده است .

v درصد جمعیت زیر 15 سال روستاهای خراسان رضوی 1/31% که کاهشی حدود 5/1% را نشان می دهد جمعیت جوان روستایی کشور نیازمند برنامه ریزی در خصوص بهداشت باروری ، تغذیه وفرهنگ سازی به این گروه می باشد دامنه تغییرات این شاخص بین صفر (شهرستان تایباد ) و 3 (شهرستان فردوس ) است v درصد جمعیت بالای 65 سال در خراسان رضوی 3/6% می باشد که حدود 1/0% به نسبت سال قبل افزایش را نشان می دهد این گروه سنی در استان در حال رشد است نیازمند برنامه ریزی جدی و توجه خاص به امر بهداشت روان سالمندان و …توسط مدیران رده بالا و میانی استان می باشد که پس از انجام برنامه ریزی نسبت به مداخلات اقدام لازم صورت گیرد .

v درصد سرباری که نشان دهنده جمعیت غیرفعال به جمعیت فعال از نظر اقتصادی و اشتغال می باشد که البته شرط اساسی در این شاخص سن افراد می باشد که عدد 7/59 می باشد یعنی به ازای هر 100 نفر روستایی 65-15 ساله ای که کار می کننند 160 نفر مصرف کننده وجود دارد این درصد هر چقدر کمتر از 100 باشد وضعیت مطلوبتری را بیان می کند از این نظر شهرستان خواف با 5/75% بالاترین و خلیل آباد با 50% کمترین مصرف کننده را دارند که البته هر دو کمتر از 100 می باشد.v نسبت جنسی بدو تولد 9/105است یعنی به ازاء هر 100 دختر در منطقه روستایی که متولد می شود 106 پسر وجود دارد که باز نیاز احساس شده جهت این قشر انجام برنامه ریزیهای متعدد و مدون در ایجاد اشتغال ، تحصیل ، مسکن و تا حدودی تامین آینده انها میباشد .

شاخصهای عملکرد : درصد پوشش تنظیم خانواده به غیر از روش طبیعی 7/60 است که حدود 26% استفاده از قرص ، 2/7% استفاده از کاندوم ، 7/7 % استفاده از آیودی ، بستن لوله در زنان 15% و بستن لوله در مردان 9/0% استفاده از آمپول مگسترون 5/3% نورپلانت 004/0 % استفاده از سایر روشها 09/0% که قریب 52% از 7/60% برنامه های تنظیم خانواده مربوط به همکاری و مشارکت زنان و حدود 8% مربوط به همکاری و مشارکت مردان همسردار است که نیاز جدی در خصوص انجام برنامه های مداخله ای آموزشی حساس سازی فرهنگ سازی جهت همکاری مردان احساس می شود و قریب 10% از زوجین از روش طبیعی جلوگیری از برنامه های تنظیم خانواده استفاده می کنند که از جمله روشهای غیر مطمئن است v درصد زایمان توسط فرد دوره ندیده در منزل به کل زایمان ها حدود 4/4 در روستاهای تحت پوشش نظام شبکه خراسان رضوی است که به نسبت سال قبل به یک دوم کاهش یافته است که کمترین این رقم مربوط به شهرستان فردوس با 4/0% و بیشترین این رقم مربوط به شهرستان خواف با 7/13% است v درصد زایمانهای انجام شده در بیمارستان در کل جمعیت روستایی 9/89 که به نسبت سال قبل حدود 5% افزایش را نشان می دهد که کمترین این مقدار مربوط به شهرستان تربت جام با 4/76% است که نیازمند برنامه های آموزشی در جهت تغییر نگرش و عملکرد زنان باردار بالاخص خطرات احتمالی ناشی از زایمانها توسط افراد دوره ندیده که نهایتاً ممکن است منجر به معلولیت یا مرگ زن باردار گردد می باشد .v درصد کودکان وزن نشده بر اساس برگه های زیجهای حیاتی سال 84 ، 5/4% از نوزادان وزن شده وزن کمتر از 2500 گرم را داشته که ممکن است بدلیل اشکال در وزنه توزین یا بی دقتی و نا آگاهی در نحوه توزین و کم شماری باشد توجه بیشتر به ترازوهای دقیق و سالم ، بازآموزی بهورزان ، نظارت بر کار زایشگاهها و بیمارستانها در ثبت دقیق و توزین بهنگام انها می تواند به دقت این شاخص کمک کند .

طرح بررسی سوانح و حوادث عمدی و غیرعمدی در سال 84 مروری بر نتایج هفته اول طرح بررسی ثبت و طبقه بندی علل مرگ و میر در استان خراسان رضوی وظیفه تامین سلامتی برای مردم که ماموریت اصلی وزارت بهداشت ، درمان و آموزش و بالطبع دانشگاه علوم پزشکی مشهد می باشد جز به شناخت دقیق گروهها ی هدف در معرض خطر( جمعیت به تفکیک گروههای سنی - جنسی) و علل بیماری ها و علل مرگ و میر و برنامه ریزی در جهت پیشگیری از وقوع انها میسر نمی باشد با وجودی که ثبت وقایع حیاتی از وظایف سازمان ثبت احوال می باشد به منظور برنامه ریزی برای سلامت مردم نیاز به آمار مذکور داریم چهار واقعه حیاتی موالید –مرگ و میر –ازدواج –مهاجرت در دفتر ثبت وقایع حیاتی موجود در خانه های بهداشت به صورت فعال درج می گردد وبه صورت روزانه ولادت و مرگ و میر از زیج حیاتی ثبت میگردد که پس از جمع بندی در شهرستان لغایت خرداد ماه اطلاعات آن قابل انتشار می باشد .ولی از انجائی که پوشش شبکه های بهداشتی درمانی در نقاط شهری کامل نمی باشد ثبت وقایع حیاتی در شهرها دچار اختلال است .

برنامه ثبت و طبقه بندی علل مرگ از سال 1377 یکی از برنامه های مهمی که از سال 1380 در دانشگاه علوم پزشکی مشهد در حال اجرا است برنامه ثبت و طبقه بندی علل مرگ می باشد در راستای اجرای برنامه سعی شده است برای دو هدف تلاش شود 1-جبران کم ثبتی مرگ ( ثبت موارد مرگ ) بهبود بد ثبتی علل مرگ ( قبت دقیق علل مرگ ها ) در سال 1380 تعداد 19361 مورد مرگ ثبت شده بود که این رقم در سال 1382 به 25631ورد رسیده است و با احتساب مرگ خام 5 در هزار بیش از 80% مرگ ها تحت پوشش قرار گرفته است .به منظور ارتقاء کیفیت و دقت در جمع آوری اطلاعات مرگ و میر و عل مربوطه ، اصلاح نظام ثبت و طبقه بندی مرگ و میر بر اساس گواهی فوت یکسان ( D.RS ) در وزارت متبوعه طراحی شده است وبر این اساس فرم جدید گوهی فوت با مشارکت سازمان های ذیربط (سازمان ثبت احوال ، پزشکی قانونی ، وزارت بهداشت و درمان ) مورد تفاهم قرار گرفته است .

بهداشت محیط روستایی در فرهنگ نامه‌ها ، معنای واژه بهسازی (Sanitation) چنین است: "علم نگاهداری سلامت" ، سازمان بهداشت جهانی بهسازی را چنین تعریف کرده است: مبارزه با همه عوامل مضر محیط زیست فیزیکی انسان که اثرات زیان آور بر رشد انسان ، سلامتی و بقای او دارند یا می‌توانند داشته باشند.

وضعیت سلامت و بهداشت هر فرد ، هر جامعه ، هر ملت ، با تاثیر متقابل و تلفیق اثر دو محیط تعیین می‌شود: یکی محیط زیست داخلی خود انسان و دیگری محیط پیرامون وی.

برابر مفاهیم نوین ، بیماری به علت برهم خوردن توازن حساس موجود بین انسان و محیط زیست او روی می‌دهد.

در بین سه عامل بوم شناختی یعنی میزبان ، محیط زیست و عامل بیماریزا که موجب بیماری می‌شوند ، عامل بیماری زا بطور معمول با کمک آزمایشگاه شناخته می‌شود.

میزبان برای بررسی در دسترس قرار دارد ، ولی محیطی که بیمار از آن آمده است ، بطور معمول ناشناخته است.

با وجود این ، بیشتر اوقات کلید پیدا کردن ماهیت بیماری ، بروز آن ، پیشگیری و مبارزه با بیماری در محیط زیست قرار دارد.

بدون آگاهی از محیط زیست ممکن است، کلید مذکور در اختیار پزشکانی که مشتاق درمان ، پیشگیری و مبارزه با بیماری هستند، قرار نگیرد.

مهندسی بهداشت محیط در واقع کاربرد روشهای فنی به منظور ارتقا و بهبود شرایط بهداشتی جامعه است که بیشترین فعالیت علمی آن در اجرای پروژه‌های آب ‌رسانی و تسهیلات دفع فاضلاب ، متمرکز می‌باشد.

کشورهای فعال در زمینه بهداشت محیط زیست با کندی پیش می‌روند.

بسیاری از ضعفهای بهداشت در کشورها ، به علت نقص زیست محیطی است.

عوامل زیست محیطی اساسی و پایه‌ای برای بهداشت افراد و جامعه بعضی موارد هستند که توضیح داده می‌شوند.

آب بسیاری از مشکلات بهداشتی کشورهای رو به پیشرفت بطور عمده به علت نبودن آب آشامیدنی سالم است.

بدون آب سالم جایی برای سلامت جامعه و رفاه وجود ندارد.

تدارک آب سالم برای جامعه یکی از موثرترین و دائمی‌ترین فناوریها برای بهبود سلامت جامعه و مردم است.

آب سالم و پاکیزه آبی است که بدون عوامل زنده بیماریزا باشد.

بدون مواد شیمیایی زیان آور باشد.

طعم مطبوع داشته باشد.

قابل استفاده برای مصارف خانگی باشد.

آبی را آلوده (Contaminatedy) گویند که دارای عوامل بیماریزای عفونی یا انگلی باشد.

مواد شیمیایی سمی داشته باشد.

دارای ضایعات و فاضلاب صنعتی و ...

باشد.

آلودگی آب (Water Pollution) و خطرهای آن آب به مفهوم شیمیایی هرگز خالص نیست و انواع ناخالصیها را چه بصورت تعلیق یا حل شده دارد.

این ناخالصیها عبارتند از: گازهای حل شده مانند هیدروژن سولفید (H2S) ، مواد معدنی مانند نمک کلسیم و جانداران ذره بینی.

خطرهای آب آلوده را می‌توان به دو گروه اصلی تقسیم کرد: خطرهای زیست شناختی: این خطرها عبارتند از بیماریهای منتقله بوسیله آب به سبب عامل زنده بیماری زا ، یا یک میزبان آبزی موجود در آب ، مانند هپاتیت‌های ویروسی.

خطرهای شیمیایی: آلاینده‌های شیمیایی عبارتند از: حلالهای شوینده ، سیانیدها ، فلزات سنگین ، مواد سفید کننده و ...

در بسیاری از کشورهای پیشرفته که بیماریهای واگیردار قابل انتقال بوسیله آب تقریبا از بین رفته‌اند ، هم‌ اکنون به آلاینده‌های شیمیایی بیشتر توجه می‌شود.

سختی آب و بیماریهای قلبی - عروقی گزارشهای رسیده از چند کشور ، رابطه معکوس آماری بین سختی آب آشامیدنی و میزان مرگ به علت بیماریهای قلبی - عروقی را نشان داده است.

در مناطقی که آب آشامیدنی آنها سبک است، شیوع بعضی بیماریها مانند آرتریو اسکلروز قلب ، بیماری استهاله‌ای قلب ، پرفشاری خون ، مرگ ناگهانی با منشا قلبی و عروقی و مخلوطی از این بیماریها بیشتر شده است.

هوا محیط پیرامون انسان هوایی است که همه اشکال زندگی وابسته به آن هستند.

هوا جدای از تامین اکسیژن حیات بخش برای انسان چند عمل دیگر را انجام می‌دهد ، بدن انسان بوسیله جریان هوا خنک می‌شود، حسهای ویژه‌ای مانند شنوایی و بویایی بوسیله محرکهایی که از راه هوا منتقل می‌شوند، کار می‌کنند.

عوامل بیماری زا بوسیله هوا می‌توانند منتقل شوند.

منابع آلودگی هوا فرآیندهای صنعتی: در سالهای اخیر ، انواع بسیاری از صنایع بوجود آمده‌اند ، صنایع شیمیایی ، پالایشگاه نفت و ...

باعث آلودگی هوا می‌شوند.

احتراق: احتراق خانگی و صنعتی مواد سوختی مانند زغال سنگ ، نفت و ...

منبع ایجاد گرد و غبار و دی‌اکسید سولفور است.

وسایل نقلیه موتوری منابع متفرقه: سوزاندن زباله ، فعالیتهای کشاورزی ، مبارزه با آفتها و برنامه‌های انرژی هسته‌ای در آلودگی هوا سهیم هستند.

برونشیت مزمن و آلودگی هوا برونشیت مزمن که غالبا بیماری انگلیسیها ، نامیده می‌شود ، یکی از علل اصلی مرگ در بریتانیا است ، پیشینه بالینی شامل سرفه مداوم همراه با خلط است.

بررسیهای گسترده‌ای که در انگلستان انجام شده ، نشان داده که برونشیت مزمن تاثیر پذیری ویژه‌ای از آلودگی هوا دارد.

روشنایی و اثرات زیست شناختی آن روشنایی خوب برای کارساز بودن بینایی ضروری است، اگر شرایط روشنایی خوب نباشد.

دستگاه بینایی زیر فشار قرار گرفته و ممکن است به ضعف عمومی و کاهش کارسازی آن بیانجامد، به تازگی بر اثرهای زیست شناختی روشنایی بسیار توجه می‌نمایند.

این نکته که روشنایی روز بصورت invitro (در لوله آزمایش) ، بیلی روبین را به ترکیبات ساده تبدیل می‌کند، به عنوان یک اقدام درمانی در یرقان نوزادان نارس مبتلا به افزایش بیلی روبین خون بکار گرفته می‌شود.

دیگر اثرهای زیست شناختی روشنایی ، عبارتند از: اثر بر ریتم زیست شناختی گرمای بدن ، فعالیت بدنی ، تحریک ساخته شدن ملانین ، فعال کردن پیش ویتامین D ، ترشح غده فوق کلیوی و ...

.