دانلود تحقیق تاریخ بجنورد

بجنورد را در تاریخ بیژن گرد نوشته اند که در طول زمان بیژن گرد ، بوزن گرد ، بوزنجرد بوده که بعدها با اندک تغییری به صورت بجنورد نوشته شده است در شمال غربی شهر کنونی بجنورد تپه ها و آثاری کهنه از شهر قدیمی به چشم می خورد که مر دم این محل را بیژن یورت می نامند .

از متون چنین بر می آید که این خرابه قبل از صفویه مسکونی بوده است .

تاریخ بنای شهر بجنورد از سه قرن پیش تجاوز نمی کند .

تولیخان شادلو که رئیس طوایف شادلوها بوده شهر بجنورد را در نزدیکی چرمغان می سازد.

در نزدیکی مزار سلطان سید عباس فرزند امام موسی کاظم (ع) آثار یک شهر قدیمی نمودار است که به نام جرمگام معروف است کتاب حدوالعامل من المشرق الی المغرب جرمگان را جزو محدوده نیشابور ذکر نموده است این محل از شهرهای آباد و بزرگ قدیم خراسان به شمار می رفته که در حمله مغول بکلی ویران می شود.

درخصوص ایجاد توسعه شهر بجنورد در کتاب مطلع الشمس آمده بجنورد تقریبا دویست سال قبل تولیخان دویم از اجداد یار محمد خان سهام الدوله بنا کرده و اولاد او بر بنا و آبادی این شهر افزوده اند .

در فتنه حسن خان سالار بجنورد خراب شده باز به مرمت و عمارت آن پرداختند .

این شهر که تقریبا مربعست دوازده برج در ضلع شرقی دارد و دوازده برج در ضلع جنوبی با دو برج طرفین دروازه قبلی و بروج طرف شمالی برجهای ارکست .

از اماکن مشهور اینجا ( بجنورد ) بیژن یورتست و آن مقبره معتبری بوده است در شمال غربی و الان ویرانست و از آثار ابنیه آن چیزی بجز خرابه نارین قلعه باقی نیست و خود این قلعه بر بالای تلی مصنوعی ساخته شده به شکل مربع مستطیل که امتداد آن از شرق به غرب است بعد از ویرانی این آبادی ( بیژن یورت) بجنورد ساخته شده و از اسلاف سکنه حالیه بجنورد که در اینجا می نشسته اند و اینجا را در این عهد کهنه می گویند یعنی قریه کهنه از افواه مردم این نواحی چنین سموع می شود که آبادی آن در زلزله خراب شده .

به نظر می رسد تا قبل از هجوم مغولان ساکنان بجنورد تات زبان بوده بوده اند .

ترک زبانان را پروفسور دورفراز نسل ترکان سلجوقی می داند بدنبال استیلای مغولان بر ایران و اسکان عده ای از آنان در شمال خراسان طایفه گرائیت یا گرئیلی در حوالی بجنورد ساکن می شوند و اکراد بجنورد به دنبال سیاست اسکان دادن چادرمشینان توسط شاه عباس صفوی به این سرزمین آمدند .
آثار و بنای تاریخی شهر بجنورد : از جمله بناهای سه درب بش قارداش ، بیمارستان مفخم ، تالار آینه در دوران شاهان قاچار ساخته شده که آثار حفاظتی خوشنویسان آن دوره بر دیوارهای این بناها نقش بسته است
2-1 موقعیت جغرافیایی شهرستان
شهرستان بجنورد یکی از شهرستانهی شمال خراسان است که بین 42و36 تا 20و 38 عرض شمالی و 2و56 تا 50و57 طول شرقی واقع شده است .

این شهرستان از شمال به جمهوری ترکمنستان ، از شرق به شهرستان شیروان ، از جنوب به شهرستان اسفراین و جاجرم و از غرب به شهرستان مانه و سملقان و گنبد کاووس ( استان گلستان ) محدود می شود .

وسعت این شهرستان 6532 کیلومترمربع معادل 6/2 درصد مساحت استان خراسان می باشد .فاصله شهر بجنورد مرکز شهرستان تا مشهد ( مرکز استان ) 244 کیلومتر می باشد .

شهرستان بجنورد در سال 1375 دارای شهرها ، بخشها و دهستانهای زیر بوده است.

این شهرستان بر اساس آخرین تقسیمات سیاسی آبان ماه سال 1382 سه بخش مرکزی ، گرمخان ، راز و جرگلان بوده است .

همچنین دارای 8 دهستان و 2 نقطه شهری می باشد .
تعداد بخشها و دهستانهای این شهرستان در جدول شماره 1 نشان داده شده است .

1-3-1 ناهمواریها
کوهستانهای شمال رود اترک جزئی از مجموعه کوهستانهای کپه داغ را تشکیل می دهد این کوهها ادامه کوههای قفقاز هستند که به سمت مشرق ادامه نامهواریهای کف دریای خزر را تشکیل داده در بخش شرقی دوباره مرافع گشته و به سمت شرق ادامه می یابد این کوهها در بجنورد کمتر از سه هزار متر ارتفاع داشته و به طرف جنوبی یعنی رودخانه اترک از ارتفاع آن کاسته می شود این ارتفاعات بخش شمالی حوضه آبریز اترک را تشکیل می دهد این کوهها در شرق باجگیران به هزار مسجد تغییر نام می دهد.

در این زمینه مهمترین ناهموایها ژی این شهرستان می توان به موراد زیر اشاره نمود:
رشته کوه آلادغ : این رشته کوه در جنوب بجنورد با جهتی شمال غربی – جنوب شرقی واقع شده است.

این رشته کوه توسط عوامل فرسایش دستخوش تغییراتی شده که از آن جمله می توان به پیدایش دشت رسوبی بجنورد اشاره نمود .

بلندترین قله این ارتفاعات کوه سالوک است که ارتفاعی حدود 2670 متر دارد
رشته کوه شاه جهان : این رشته کوه با جهت شرقی – غربی در جنوب شهر بجنورد واقع شده است مرتفع ترین قله آن 3032 متر می باشد
کوه کپه داغ : این رشته به وسیله گودالی عمیق و فرو رفته خراسان از آنتی کلینال البرز جدا می شود یک واحد چین خورده کامل بوجود می آورد این رشته کوه مرز مشترک ایران و جمهوری ترکمنستان را تشکیل می دهد
علاوه بر این می توان به ارتفاعاتی از قبیل درنا،گزن،زو،الله داغ و یمن داغ اشاره نمود که اهمیت آنها نسبت به ارتفاعات فوق الذکر کمتر می باشد
علاوه بر ارتفاعات فوق می توان به دشتهای شهرستان به عنوان یکی دیگر از واحدهای ژئومورفولوژیکی اشاره نمود مهمترین دشتهای این شهرستان عبارتند از: دشت بجنورد و دشت شوقان .
- زمین شناسی
بر اساس تحقیقات صورت گرفته در منطقه بجنورد قدیمی ترین سازندها متعلق به دوران دوم زمین شناسی می باشد و سایر دورانها به ترتیب بر روی این دوران شکل گرفته اند .

در بررسیهای جزیی که در بعضی مناطق یکسری دوره ها حذف گردیده ولی توالی رعایت گردیده است
مرز بین ژوراسیک و کرتاسه نمود چینه ای است که مربوط به ژوراسیک فوقانی و کرتاسه زیرین است .

شروع کرتاسه با تشکیلات ماسه سنگی قرمز رنگ و کنگلومرا و مارنی سازند شوریجه می باشد .

این سازند عمدتا در شمال شرقی بجنورد و در حاشیه دشت بجنورد قرار دارد این سازند ( شوریجه ) به طرف بالا شامل آهکهای اوربیتولین دار تشکیلات تیکان و مارنهای اوربیتولین دار سازند سرچشمه و شیلهای خاکستری و مارنهای سازند سنگانه می باشد
دروان چهارم مرز بین دوران سوم و چهارم به صورت نمود چینه ای می باشد رسوبات این دوران از قدیم به جدید عبارتند از :
* پادگانه ها – مخروطه افکنه ها و دشتهای آبرفتی
* پادگانه ها – مخروطه افکنه های جوان و دشتهای آبرفتی
* نهشته های لسی و آبرفتهای جوان
دشت بجنورد دارای رسوبات آبرفتی به صورت مخروطه افکنه تراسها می باشد لازم به ذکر است که منطقه بررسی شده شدیدا گسله ای و خرد شده است که تراکم گسلها در شمال بجنورد به طور واضح دیده می شود و یک گسل بزرگ نیز در ضلع جنوبی شهرستان بجنورد با روند شمال شرق جنوب غربی می گذرد که مورد کارهای عمرانی و فعالیتهایی از این قبیل ، حرکات این گسل باید مد نظر باشد .
2-3-1 آب و هوا
شهرستان بجنورد به دلیل موقعیت خاص ( وجود ارتفاعات و همجواری با جتگل گلستان ) دارای تابستانهای معتدل و زمستانی بسیار سردسیر است .آمارهای موجود نشان می دهد که متوسط درجه حرارت ایستگاه بجنورد طی دوره آماری- معادل درجه سانتیگراد بوده است .

متوسط حداقل و حداکثر سالانه درجه حرارت طی همین دوره به ترتیب 2/13- و 6-39 گزارش شده است
آمارهای مربوط به بارندگی طی دوره آماری فوق الذکر حاکی از بارندگی 9/221 میلیمتر برای این ایستگاه می باشد ژکه عمدتا در فصل زمستان و بهار صورت می گیرد از کل ریزشهای جوی ایستگاه بجنورد 1/30 درصد مربوط به فصل بهار و 7/4 درصد مربوط به فصل تابستان ، 4/28 درصد مربوط به فصل پاییز و 8/36 درصد مربوط به فصل زمستان بوده است .

تعداد روزهای یخبندان پبت شده در این ایستگاه در طول یکسال 57 روز می باشد
- باد
شمال خراسان شدیدا متاثر از جریانات سرد قطبی می باشد این جریانات هنگام ورود به ایران در ابتدا در مناطق شمال بویژه شمال خراسان اثر گذاشته و درجه حرارت هوا را شدیدا پایین آورده و موجب برودت هوا می شود به همین دلیل عمده شهرهای شمال خراسان دارای اقلیمی سرد می باشد
شهرستان بجنورد نیز بواسطه قرارگیری در مسیر این جریانات در اکثر ماههای سال دارای هوایی سرد می باشد وزش بادهای غربیکه عمدتا از روی دریای خزر عبور کرده و پس از عبور از گرگان وارد دشت بجنورد شده و روطبت زیادی را وارد منطقه می کند و به باد گرگان یا قره بیل معروف است ضمن اینکه تا حدودی موجب تعدیل هوا می شود .

باد قبله : جریان هوایی دیگر است که در مدتی از سال بر روی هوای منطقه تاثیر می گذارد و از سوی جنوب می وزد این باد به دلیل عبور از مناطق داخلی و کویری دارای درجه حرارت بالا می باشد بالا بودن ردجه حرارت این باد و گرم و مرطوب بودن جریانات عربی باعث گردیده است که از سرمای شدید جریانات سرد سیبری به طور چشمگیری کاسته شده و هوا تا حدودی معتدل شود که با این حال هنوز غلبه با جریانات سرد سیبری می باشد
باد سورتوک : سومین جریان هوای مورد بررسی در منطقه است که این باد از جانب شمال وزیده و در زمستان سرمای شدیدی به همراه داشته و تابستان از شدت هوا کاسته و باعث اعتدال هوا می شود این جریان به تبع جریان سرد سیبری حرکت کرده و اختلاف آن با جریانات سرد سیبری در وسعت و نام آن می باشد
3-3-1 منابع آب
منابع آب شهرستان در دو بخش منابع آب سطحی و منابع آب زیر زمینی مورد بررسی قرار می گیرد
الف – منابع آب سطحی
یکی از مهمترین جریانات سطحی شهرستان بجنورد رودخانه معروف اترک است که از ارتفاعات لارویان سرچشمه می گیرد همچنین می توان به رودخانه های بابا امان ،بازخانه، فیروزه ، چناران و می شود .

این رودخانه ها زهکشی دشت بجنورد را انجام می دهند.

تمامی رودخانه های فوق الذکر را می توان بعنوان سرشاخه رودخانه اصلی حوضه یعنی رودخانه اترک به شمار آورد.
ب- منابع آب زیرزمینی
در این شهرستان علاوه بر منابع فوق الذکر در زمینه تامین آب شرب و کشاورزی بایستی به منابع آب زیرزمینی نیز اشاره نمود.

در سطح این شهرستان مجموعا 163 قلعه چاه به تخلیه سالانه 22 میلیون متر مکعب.

18 رشته قنات با تخلیه سالانه 4 میلیون متر مکعب و 23 دهانه چشمه با تخلیه سالانه 15 میلیون متر مکعب ،آب کشاورزی شهرستان راتامین می نمایند.

4-3-1 خاکها
خاکهای شهرستان بجنورد را می توان به چند دسته بزرگ که هر کدام شامل زیر گروههایی خواهند بود، تقسیم نمود.

در این مطالعه سعی می شود یک اشاره کلی به هر دسته از خاکها و زیر گروههای مربوطه داشته باشیم.

- خاکهای مخروط افکنه
این خاک که حاصل عملکرد آبهای جاری بوده و عمدتا در پای دامنه ها به چشم می خورد شامل رسوبات آبرفتی بادبزنی شکل ، رسوبات واریزه سنگریزه دار و خاکهای سنگلاخی می باشد.
- خاک فلاتها
مهمترین زیر رده های این خاک شامل خاکهای واریزه ای و خاکهای قهوه ای می باشند که در قسمتهای مختلف شهرستان پراکنده اند.
- خاک رسوبی
این خاک در قسمت جنوبی، غرب و جنوب غربی شهرستان پراکنده می باشند.

قسمت عمیق خاک به رنگ قهوه ای مایل به زرد با بافت رس و شنی همراه با کمی آهک و سنگریزه پراکنده می باشد.
- خاک دشتهای دامنه ای
این خاک شامل خاکهایی از قبیل رسوبی، رسوبی زرد رنگ و خاکهای فرسایش یافته می باشد که بخشهایی ازشمال، شمال غرب و غرب شهرستان را در بر می گیرد.

- خاک دره ها
خاک دره ها عمیق به رنگ قهوه ای بابافت شنی و رسی تا رسی و شنی می شوند.

در قسمتهای جنوب شرقی شهرستان مشاهده می شود.
- خاک اراضی پست
این خاک عمیق بوده و دارای رنگ قهوه ایبا بافترس و شنی می باشد.
- خاک تپه ماهور و کوهستانی
این خاک ها برروی بستر سنگی قرار گرفتهاند و فاقد پروفیل کامل می باشند.

فرسایش در عدم تکامل پروفیل نقش اساسی را ایفا می نماید.
5-3-1 پوشش گیاهی
پوشش گیاهی شهرستان بجنورد رامی توان به دو دسته جنگل و مرتع تقسیم بندی نمود.
الف- مراتع
مجموع وسعت مراتع شهرستان 6/373261 هکتار مرتع معادل 4/73 درصد از کل منابع طبیعی شهرستان و 8/1 درصد مراتع استان را شامل می شود.

مجموع وسعت مراتع شهرستان 6/373261 هکتار مرتع معادل 4/73 درصد از کل منابع طبیعی شهرستان و 8/1 درصد مراتع استان را شامل می شود.

ب- جنگل جنگلهای بجنورد که در گذشته از اهمیت بیشتری برخوردار بوده اند بر اثر بهره برداری های غیر اصولی امروزه به صورت جنگلهای مخروبه ظاهر شده اند.

وسعت جنگلهای شهرستان بجنورد معادل 68/18698 هکتار است که 7/3 درصد از کل منابع طبیعی شهرستان را در بر گرفته است .

4-1 بررسی ویژگیهای انسانی: 1-4-1- جمعیت بر اساس نتایج آمار سال 1375، مرکز آمار ایران سازمان مدیریت و برنامه ریزی، این شهرستان دارای 279453 نفر جمعیت می باشد، از این تعداد جمعیت ، 141258 نفر (6/50 درصد) را مردان و 138195 نفر (4/49 درصد) را زنان به خود اختصاص داده اند.

بر این اساس نسبت جنسی شهرستان در سال 1375، معادل 102 نفر محاسبه شده است.

2-4-1 توزیع جمعیت بر اساس آمار سال 1375، از کل جمعیت شهرستان بجنورد 139012 نفر (7/49 درصد) در نقاط روستایی و 139806 نفر (7/41 درصد) در نقاط شهری و 635 نفر ( 50 درصد) سکونت دارند.

همچنین 635 نفر (3/0 درصد) را جمعیت غیر ساکن شهرستان تشکیل می دهند.

تراکم جمعیت شهرستان بجنورد معادل 8/23 نفر در کیلومتر مربع محاسبه شده است.

3-4-1 تغییرات جمعیت تعداد جمعیت این شهرستان از 118253 تنفر در سال 1345 به 279453 نفر در سال 1375 افزایش یافته است.

بر این اساس متوسط نرخ رشد طی 30 سال اخیر 9/2 درصد محاسبه شده است.

مقایسه نتایج سرشماری جمعیتی سال 55-1345 نشان می دهد که جمعیت شهرستان از 118253 نفر در سال 45 به 154090 نفر رسیده و طی دهه 65-55 به رشدی معادل 7/2 درصد داشته است.

در سال 1365 این جمعیت به 227412 نفر رسیده و طی دهه 65-55 به رشدی معادل 1/2 درصد را نشان می دهد.

از مجموع 231020 نفر جمعیت بالای 6 سالشهرستان بجنورد در سال 1375،178347 نفر را افراد با سواد تشکیل داده اند.

با توجه به ارقام ملاحظه می شود که 2/77 درصد جمعیت شهرستان را افراد با سواد تشکیل می دهند که در مقایسه با متوسط با سوادی کشور رزقم پایین تری را نشان می دهد.

نوع معیشت و صعب العبور بودن مناطق کوهستانی، پراکندگی روستاها خصوصا در بخشهای جنوب غربی را می توان از جمله دلایل پایین بودن درصد با سوادی شهرستان بجنوردی ذکر نمود.

درصد باسوادی برای نقاط شهری 2/86 درصد و برای نقاط روستایی 8/67 درصد محاسبه شده است.

5-4-1 نیروی انسانی شمار جمعیت فعال شهر بجنورد در سال 1375 بر اساس نتایج طرح جاری جمعیت 77283 نفر رسیده است.

از این تعداد حدود 2/95 درصد بیکار بوده اند.

در این سال تعداد شاغلان شهرستان بجنورد بالغ بر 109682 نفر (8/4 درصد شاغلین استان) بوده است.

از مجموع جمعیت شاغلین در شهرستان بجنورد تعداد 43872 نفر (40 درصد از کل جمعیت شاغل) در بخش کشاورزی و دامپروری ، 39566 نفر (6/31 درصد از کل جمعیت شاغل) در فعالیتهای صنعتی، معدنی و ساختمانی و 31133 نفر (4/28 درصد) در فعالیتهای خدماتی و 10968 نفر (1 درصد) در مشاغل قابل طبقه بندی به کار اشتغال داشته اند.

5-1 ویژگیهای اقتصادی عمده ترین بخشهای فعالیتهای اقتصادی شهرستان بجنورد را می توان به 3 دسته فعالیتهی کشاورزی و صنعت و خدمات طبقه بندی نمود.

وضعیت این فعالیتها به شرح زیر مورد بررسی قرار می گیرند.

الف- کشاورزی - زراعت و باغداری کل سطح زیر کشت اراضی کشاورزی شهرستان بجنورد در سال زراعی 81 معادل 115530 هکتار می باشد که 23468 هکتار آن (38 درصد) آن اراضی آبی و 72062 هکتار (62 درصد) را اراضی دیم تشکیل می دهد.

در مجموع 4/4 درصد سطح زیر کشت اراضی کشاورزی استان در این شهرستان واقع شده است.

سطح زیر کشت محصولات زراعی شهرستان 102485 هکتار می باشد که 37087 هکتار (36 درصد) آن را اراضی آبی و 72062 هکتار (64 درصد) درصد آن را اراضی زیر کشت محصولات زراعی دیم تشکیل می دهد.

سطح زیر کشت محصولات باغی شهرستان بجنورد عبارتند از : گندم آبی با سطح زیر کشت 11850 هکتار و تولید سالانه 35787 تن.

گندم دیم با سطح زیر کشت 37576 هکتار و تولید سالانه 18738 تن.

جو آبی با سطح زیر کشت 7400 هکتار و تولید سالانه 8822 تن.

محصولات جالیزی آبی با سطح زیر کشت 651 هکتار و تولید سالانه 8822 تن.

پنبه با سطح زیر کشت 7400 هکتار و تولید سالانه 15436 تن.

یونجه و اسپرس آبی با سطح زیر کشت 2200 هکتار و تولید سالانه 14960 تن.

برنج با سطح زیر کشت 440 هکتار و تولید سالانه 1653 تن.

چغندر قند با سطح زیر کشت 600 هکتار و تولید سالانه 17700 تن.

دانه های روغنی آبی با سطح زیر کشت 228 هکتار و تولید سالانه 233 تن.

دانه های روغنی دیم با سطح زیر کشت 4410 هکتار و تولید سالانه 1767 تن.

انگور آبی با سطح زیر کشت 4356 هکتار و تولید سالانه 41820 تن.

انگور دیم با سطح زیر کشت 6215 هکتار و تولید سالانه 102 تن.

بادام دیم باسطح زیر کشت 422 هکتار و تولید سالانه 102 تن.

آلو با سطح زیر کشت 29 هکتار و تولید سالانه 6/156 تن.

سیب با سطح زیر کشت 482 هکتار و تولید سالانه 6006 تن.

سیب زمینی با سسطح زیر کشت 1625 هکتار و تولید سالانه 37510 تن.

گیلاس با سطح زیر کشت 190 هکتار و تولید سالانه 636 تن.

جالیز دیم با سطح زیر کشت 105 هکتار و تولید سالانه 189 تن.

- دامداری جمعیت دامی شهرستان بجنورد 31298 واحد دامی معادل 9/2 درصد از کل واحد دامی استان است.

ترکیب و بافت دامی شهرستان شامل 9/57 درصد گوسفند و ره /، 4/29 درصد بز و بزغاله، 7/12 درصد گاو و گوساله است.

تولیدات عمده دامی شهرستان به شرح زیر می باشد: تولید گوشت قرمز برابر با 5425 تن در سال و تولید گوشت مرغ 2645 تن در سال، تولید شیر جمعا 42689 تن در سال، تولید عسل جمعا 53110 کیلوگرم در سال و تولید تخم مرغ 225 تن در سال می باشد.

- صنایع و معادن : الف- صنعت شهرستان بجنورد در پایان سال 1381 دارای 40 واحد صنعتی فعال بوده که پروانه بهره برداری تحت پوشش اداره کل صنایع ، سازمان جهاد کشاورزی و اداره کل معادن و فلزات استان را اخذ کرده اند.

در واحد فوق الذکر تعداد 1021 نفر مشغول به کار بوده اند.

در این سال معادل 13 درصد واحدهای صنعتی این شهرستان غیر فعال بوده است.

در این شهرستان یک شهرک صنعتی وجود دارد که تعداد شاغلین این شهرک 351 نفر می باشد.

ب- معدن در سطح شهرستان بجنورد تعداد 10 معدن فعال وجود دارد که در حدود 117 نفر در ایم معادن مشغول به کار هستند.

مهمترین صنایع بزرگ شهرستان بجنورد شامل صنایع غذایی (پنیر سازی، ماکارانی، آردسازی، رب گوجه فرنگی ،تهیه خشکبار) صنایع ساختمانی (آجر،تیرچه بلوک، موزائیک سازی) ، صنایع فلزی، صنایع سلولوزی، صنایع شیمیایی، صنایع پوشاک، صنایع نساجی، کارخانه سیمان، آلومینیوم سازی، شیر پاستوریزه، پتروشیمی، پلاستیک سازی و ...

نقش مهمی در اشتغال زایی و در آمد زیایی برای شهرستان ایفا می نماید.

ج- خدمات در سال 81 شهرستان بجنورد دارای 1 کتابخانه عمومی 1 کتابخانه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان است که تحت پوشش اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی است که تعداد اعضای این کتابخانه ها بالغ بر 2818 عضو و کتب آنها 20277 جلد بوده است.

در این شهرستان 2 موسسه فرهنگی و هنری در یک سینما با 550 صندلی موجود بوده ایت.

- امکانات درمانی شهرستان بجنورد، در پایان برنامه 5 ساله شامل 5 بیمارستان با 370 تخت دولتی 13 آزمایشگاه دولتی و 8 آزمایشگاه دولتی و 8 آزمایشگاه خصوصی 3 داروخانه دولتی و 18 داروخانه خصوصی و 5 مرکز رادیولوژی دولتی و 2 مرکز رادیولوژی خصوصی ،3 مرکز فیزیوتراپی دولتی و 2 مرکز فیزیوتراپی خصوصی، 2 مرکز اورژانس،1 زایشگاه ، 8 مرکز بهداشت شهری و 88 خانه بهداشت روستایی فعال بوده است - اماکن ورزشی شهرستان بجنورد در پایان سال 81 ، شامل 1 استادیوم ورزشی ، 4 زمین چمن فوتبال ، 9177 متر مربع سالن چند منظوره و 31000 متر مربع زمین ورزشی می باشد - تاسیسات حفاظتی شهرها مجموع طول مسیلهای داخل شهری در شهرهای بجنورد حدود 23 کیلومتر است که از این تعداد تا پایان برنامه 5 ساله دوم حدود 9/6 کیلومتر آن بدنه سازی شده و 1/16 کیلومتر آن باقی مانده است نسبت طول رودخانه ها و مسیلهای باز شده به طول آنها ر محدوده شهرهای این شهرستان 3 درصد می باشد تعداد شهرهای در نعرض سیل با خطر بالا در شهرستان بجنورد 1 شهر می باشد همچنین در این برنامه تعداد یک ایستگاه آتش نشانی در سطح شهرستان فعالیت دارد - تاسیسات و تسهیلات شهری مجموع تسهیلات موجود در نقاط شهری شهرستان شامل 2 کشتارگاه نیمه صنعتی ، 1 ترمینال مسافربری برون شهری به مساحت 5 هکتار یک ترمینال مسافربری درون شهری به مساحت 1 هکتار ، 1 میدان میوه و تره بار و 3 غسالخانه بوده است - بهبود و محیط شهری در پایان برنامه 5 ساله دوم مساحت فضای سبز عمومی در نقاط شهری شهرستان بجنورد مجموعا 1563000 متر مربع هکتار با سرانه ای حدود 4/9 متر مربع بوده است نسبت فضای سبز عمومی موجود به کل مساحت نقاط شهری شهرستان 6/4 درصد برآورد می گردد متوسط میزان زباله شهری تولید شده در نقاط شهری 120 تن در روز معادل سرانه 723 گرم بوده است راه شهرستان بجنورد دارای 103 کیلومتر راه فرعی در سال 81، 45 کیلومتر راه فرعی عریض آسفالته ، 20 کیلومتر راه فرعی درجه 2 .

دسترسی آسفالته و 16 کیلومتر مربع راه فرعی شن بوده است در پایان سال 81 طول روستایی موجود شهرستان 881 کیلومتر و طول راه همسنگ آن بالغ بر 489 کیلومتر بوده است طول راه مناسب روستایی شهرستان 293 کیلومتر است از کل راه روستایی شهرستان 73 درصد شوسه است .

طول راههای روستایی این شهرستان در سال 81 ، 881 کیلومتر بوده است که 213 کیلومتر آن آسفالته و 668 کیلومتر آن شنی بوده است شهربخشدهستانمرکز دهستانمساحت دهستان KM 2بجنوردمرکزیآلاداغخوش منظر725رازراز و جرگلانبابامانباباامان229رازراز و جرگلانبدرانلوبدرانلو564رازراز و جرگلانجرگلانیکه سعود پایین1016رازراز و جرگلانرازتنگه ترکمن71رازراز و جرگلانغلامانعلامان858رازگرمخانگرمخانحصار گرمخان1012رازگرمخانگیفانگیفان علیا745