دانلود تحقیق نقدی بر آثار احمد شاملو

دیباچه
درارتباط با اشعار شاملومی توان گفت که او توانسته اندیشه ها و دانش خود را در قالب اشعارش ارائه دهد.

شاملو که شعر را ابزاری برای برپایی آزادی می داند در شعرهایش بی پرده سخن می گوید که باعث محو شدن ابهام هنری از اشعارش شده و جنبه شعاری به آن داده است .
نکته ی قابل توجه شعر شاملو آنست که اشعار وی هیچ گاه خالی از تعهد به انسان نبوده است و این در شعر های آخر او زیباتر و عاشقانه تر منعکس می شود .

معمولاً اشعاراحمد شاملو مخیل در قالب نثر است و از وقتی سرودن شعر بی وزن را آغاز می کند و شاعری تأثیر گذارمی شود .

در واقع شاملو به زبانی می رسد و آن را تا آخرین شعر خود حفظ می کند .

احمد شاملو عاشق نویسندگی بود و ترجمه « دن آرام » عطش نویسندگی شاملو را ارضا کرد.
« دن آرام » کتابی است که تقریبا دارای تصویری حماسی است و شاملو با ترجمه ی دوباره ی « دن آرام » ضرورت این کار را احساس کرده بود.
شاملو در خصوص ترجمه ی « دن آرام » نظر خاصی داشت که : (« دن آرام » یک اثر حماسی است و در این اثر حماس زبان کوچه بازار قابلیت های زیادی را به متن می دهد و « دن آرام » مرحله ی تکوینی زبان کوچه بازار است ) .

شاملو با استفاده کردن زبان کوچه در ترجمه ی دوباره ی دن آرام زبان کوچه را رواج داد که پس از آن زبان کوچه مورد توجه شاعران و محققین ایرانی قرار گرفت.
محمود دولت آبادی که خود از نقادان آثار شاملو است درباره « دن آرام » شاملو افزود که این اثر مهر تا یید بر زبان کوچه بازار است و از یک ربع قرن پیش که واکنش های بسیاری درباره ی زبان و فرهنگ کوچه وجود داشته ولی شاملو توانست با این اثر خود ذخیره ی گرانبهایی از فرهنگ و زبان مردم را به جامعه ی ادبی ایران و دنیا هدیه کند.
اما در خصوص اشعار شاملو باید گفت که او توانسته اندیشه ها و دانش خود را در قالب اشعارش ارائه دهد که این موضوع در مورد اشعار شاملو حرف اول را می زند و بدون شک این مسئله بر خاسته از تخیلات اجتماعی و رخدادهای زمانه اوست.

شاملو در مجموعه شعرهایش به شعریت اشعار خود توجه نمی کند .

باید در مورد شاملو گفت بعضی از شاعران گذشته و هم نسل خود را طرد می کند و معتقد است که : شاعران کلاسیک انسان حقیقی را فراموش کرده اند .

از نظر شاملو شاعر باید به بیان درد مشترک انسان ها اشاره کند و تعهد زیاد شاملو به همین موضوع باعث شده است که قسمتی از اشعارش جنبه ی شعارگونه پیدا کند .

شاملو که شعر را ابزاری برای برپایی آزادی می داند در شعرهایش بی پرده سخن می گوید که باعث محو شدن ابهام هنری از اشعارش شده و جنبه شعاری به آن داده است .

دلیل اصلی شعاری شدن نخستین اشعار شاملو نیز همین است .

در واقع اشعار شاملو آیینه زمان خود است و متکی به نوسانات و بحران های زمانش است .

مجموعه شعر هوای تازه یکی از مهم ترین اشعار شاملو محسوب می شود زیرا تعداد زیادی از بهترین اشعار شاملو در این مجموعه مشاهده می شود ولی آثار و شعر های ضعیفی هم در آن وجود دارد .

در این مجموعه در حالی که اندیشه درونی شده و با شعرش همراه می شود زبان خاص شاملو و بهره گیری از امکانات موسیقی زبان افزایش می یابد که همین امر باعث فردیت سبکی شاملو می شود .

شاملو در مجموعه هوای تازه اشعاری را با عنوان سبانه خلق می کند .

شاملو با شبانه ها محور تازه ای در شعر خود باز می کند که تا پایان دوران شاعری او با او همراه است.
شبانه ها آمیزه ای از اندیشه های شخصی و اجتماعی شاعر در هیات تجلی عشق شخصی واجتماعی در زبان و بیانی هنری هستند .

محور دیگری که از هوای تازه شاملو آغاز می شود حدیث نفس شاملوست که آن هم تا پایان دوره ی شاعری وی ادامه می یابد نکته ی جالب شعر شاملو آنست که اشعار وی هیچ گاه خالی از تعهد به انسان نبوده است و این در شعر های آخر او زیباتر و عاشقانه تر منعکس می شود همچنین درباره ی جایگاه عشق در شعر شاملو می توان نوشت که : عشق در دیوان شاملو در مقوله عشق شخصی سه دوره را پشت سر گذاشت که اولین دوره ی آن متعلق به زمانی است که شاملو دوره ی خلاء عشق را به طور موقت پشت سر می گذارد و از فضای شعر هایش که بسیار مایوس کننده بودند کمی فاصله می گیرد .

شاملو در شعر های این دوره انتظار تجلی عشق را دارد .

مجموعه ی هوای تازه ی شاملو با شش عاشقانه زیبا آغاز می شود که شاعر در آن فضای متفاوتی را تجربه میکند که به نظر می رسد در این دوره زندگی شاعر شاهد تجلی یک عشق جدید اما موقت هستیم اما شاملو پس از سرایش این شعر ها باز هم وارد فضای انتظار می شود و پس از این دوره او با آیدا آشنا می شود و فضای جدیدی در شعر هایش مانند شعر در « آیدا در آینه » آغاز می شود .

از این پس ما با زیباترین عاشقانه های او رو به رو می شویم که شاعر معشوق زن را مورد خطاب قرار می دهد .

پس از این هسته ی اصلی عاشقانه های شاملو آیدی می شود و در شعر های شاملو آیدا تبدیل به یک معشوق فراگیر می شود و شاعر در این دوره زیبا ترین عاشقانه ها را می سراید .

شاملو پس از « مرتبه های خاک » وارد فضای جدیدی می شود .

شعر های او با اینکه در این دوره بسیار عاشقانه است ملی با حسرت همراه است و علتش نزدیکی شاعر به سال های پیری و پایانی عمر است و شاملو در این زمان غصه می خورد که بمیرد و معشوق او تنها بماند واین تنها حسرتی است که در زندگی شاعر وجود دارد این مضمون به شدت در مجموعه ی « مرتبه های خاک » به چشم می خورد .

بعد از سال 45 شعر های شاملو با نوعی حسرت فلسفی همراه می شود و این حسرت تا پایان عمر شاعری شاملو با او همراه است .

البته هر چه به دوران پایانی عمر شاعر نزدیک می شویم تعداد عاشقانه های شاملو کمتر می شود اما شاعر به قدری برای شعر ارزش قائل است که در آخرین شعر هایش نیز در « حدیث بی قراری ماهان » باز هم عاشق است .

در این شعر ها شاهد تصویری از مرگ و همراهی عشق با او هستیم که باعث می شود شاعر احساس تنهایی نکند.

در شعر های سال های 1341 شاملو آیدا همواره حضور دارد .

اما نمی توان معشوق را در شعر شاملو فراگیر دید .

البته باید این را هم را بگویم شعر شاملو هیچ گاه خالی از حضور آیدا نیست .

« شاملو برای مخالفت با سانسور به اشعار گویش ورانه روی آورد » بهار اولین شعر گویش ورانه را سرود و شاملو در منظومه ی « پریا و دخترای ننه دریا » و فروغ در شعر « به علی گفت مادرش روزی » این گونه شعر را به کمال رساندند .

شاملو از جمله شاعرانی است که به زیبا یی اشعار گویش ورانه پی برد و معتقد بود که ما چنان به این ترانه ها عادت کرده ایم که از درک آنها عاجزیم .

شاملو برای مخالفت با سانسور پس از کودتای 1332 به اشعار گویش ورانه روی آورد .

او منظومه ی « پریا و دخترای ننه دریا » را در سال 1332 با توجه به فضای اختناق و سانسور به اصطلاح برای کودکان سرود ولی مخاطب اصلی او بزرگسالان بودند و بعد ها این منظومه را به صورت مستقل با نقاشی منتشر کرد .

شاملو در شعر « پریا و دخترای ننه دریا » و فروغ در شعر « به علی گفت مادرش روزی » به لحن گویش ورانه ی مردم تهران نزدیک شده اند .

در پایان قصه ی « پریا و دخترای ننه دریا » شاهد پیروزی هستیم .

اما شکست پایان قصه های ننه دریا را رقم می زند و پایان منظومه ی « به علی گفت مادرش روزی » نیز مرگ است .

فروغ و شاملو به دست آورد های بی نظیر این منظومه پی برده بودند ولی هر کدام با بیانی از ادامه این شیوه سر باز زدند .

در واقع شاملو یک پیشنهاد دهنده است ودر دوره های بعد با دیدگاه هایی که او در شعر بیان می کند مورد اقبال شاعران زیادی قرار می گیرد .

شاملو به ویژه در کتاب هوای تازه بدون آنکه خودش به این موضوع آگاهی داشته باشد در وهله ی نخست یک پیشنهاد دهنده است .

فروغ فرخزاد با خواندن یکی از اشعارش « شعری که زندگیست » به نقطه ای می رسد که می گوید زبان فارسی از چه امکاناتی برای مکالمه و محاوره برخوردار است .

باید بدانیم که آثاری که در این مقطع زمانی سروده شده اند در واقع رنگ و بویی ایدئولوژیک دارند و این در نتیجه ی یک فرایند اجتناب ناپذیر تاریخی است .

هر شعر باید با توجه به زمان سرایش آن مورد بررسی قرار بگیرد .

اگر از این منظر نگاه کنیم ستایش یاغی ها و قهرمانان محلی در شعر آتشی نیز موضعیت نخواهد داشت .

در خلاف تصور رایج در شعر شاملو وجود دارد که رویکرد او نسبت به کلمات آرکائیک نفی می کند .

من معتقدم که در مقاطعی خاص که دچار یکنواختی و کسالت شده است میتوان توسط اهرمی همچون کلمات آرکائیک متن شعری را به جنبشدر آئرد واین کار هر کسی نیست .

به این معنا که شاملو به خوبی از عهده این کار بر آمده است که خود در آینده آن را به عنوان سر مشقی برای آیندگان سفارش می کند .

شعر شاملو ماندگار است ، از نظر نقد امروز شعر شاملو دارای آسیب شناسی هم هست چراکه این شعر اتوریته بیان خطابی است و مرجعیت معنا می پردازد .

شاملو ملکه ی معنا را به اریکه سلطنت نشانده است .

شعر شاملو با قطعیت کلام محوری همراه است .

گرایش به نمایش تقابل های دو تایی که از دوران افلاطون تا کنون در ادبیات غرب قابل مشاهده است در شعر او به خوبی نمود پیدا می کند .

قدرت استعلای من روای چیزی جز من ذهنی مولف نیست .

با این وصف پاره ای متن ، شاملو راه را بر چند باوری معرفت شناختی بهتر است .

در واقع به موازات عینی شدن پدیده های هستی محبوب با معشوق نیز در شعر معاصر جلوه زمینی تری پیدا می کند یعنی ملموس تر می شود و دارای خون و پوست به نظر می رسد .

شعر شاملو از این قاعده مستثنی نیست .

اما این بینش شعر مدرن امروز که متکی بر عدم نسبت گرایی و گرایش به تقابل های دوتایی است .

معشوق را نه تنها در شعر شاملو بلکه در شعر معاصر هم با ستایشی مطلق همراه می کند .

بدین معنا باز هم گویا محبوب مورد اشاره از زمین به تدریج گسسته می شود و به عرش می رسد .

معشوق شاملو فردیست که از نگاهی مرد سالارانه مورد ستایش قرار می گیرد .

جلوه زنانه او صحنه تفاخر شاعر می شود .

در واقع شاعران امروز با نسبت گرایی بیشتری به مفاهیمی همچون معشوق باید بپردازد .

تا فاصله ناخواسته ای بین معشوق و شاعر پدید نیاید و نگاه شاعر نگاهی از بالا به معشوق نباشد ، آن چنان که غالباً در شعر چنین نیست .

احمد شاملو علاوه بر شعر در ترجمه ، داستان نویسی ، تحقیق ، پژوهش و بازسرایی متون کلاسیک تبهر داشت و به همین دلیل احمد شاملو یکی از چهرهای ماندگار ادبیات معاصر ما محسوب می شود .

شاملو نقطه جدایی شعر معاصر از شعر کلاسیک است .

شعرر نو با نام شاملو عظمت یافت هر چند که نیما آغازگر آن بود اما شاملو با ارئه منسجم تر توانست از شعر کلاسیک فاصله بگیرد .

شاملو از زبان آرکالئیک در شعرش به خوبی سودبرد .

شعرهای شاملو به دو دسته تقسیم می شوند : دسته اول شعرهای او بیشتر حماسی و اجتماعی اند که جنبه آرکا ئیک آنها بیشتر به چشم می آید .

دسته دوم شعرهای آشقانه او هستند که بیشتر به شعر معاصر جهان شباهت دارد .

شاملو تأ ثیر بسزایی روی شعر معاصر گذاشته است و بی شک او نیز از شاعران معاصرنظیر لورکا ، ناظم حکمت ، پل الوار و ...

تأثیر پذیرفته است امّا تأثیر گذاری آن از تأثیر پذیری اش بیشتر است .

در دهه 50 حتی فروشندگان دوره گرد نیز تحت تأثیر شاملو بوده اند چه برسد به شاعران .

ز شعر شاملو شعریست که به مسائل سیاسی و اجتماعی بی اعتنا نیست .

با توجه به این که شاملو در ایران متولد و زندگی کرده است .

خواه ناخواه تحت تأثیر تنش های اجتماعی و سیاسی قرار گرفته است .

بنا بر این بیشتر شعرهای او در بر گیرندۀ مسائل سیاسی_اجتماعی است : از به دار آویختن سرتیپ زنگنه تا اندوه نان کارگران بیجاری .

شاملو یک شاعر معتهد است و تمام اقشار جامعه در شعر او به عنوان یک کاراکتر حضور دارند .

او در برج عاج زندگی نکرد که شعرش صرفاً رویایی و عاشقانه باشد .

معشوق در شعر شاملو بیشتر انسان است تا یک زن .

.

او در ستایش انسان سخن گفته است .

شاملو انسان آگاه را با نام آیدا و گاه با نام تو و گاه به نام وارتان می سراید .

او به انسان عشق می ورزد تا به معشوق.

شعر شاملو مخیل در قالب نثر است و از وقتی سرودن شعر بی وزن را آغاز می کند و شاعری تأثیر گذار می شود .

در واقع شاملو به زبانی می رسد و آن را تا آخرین شعر خود حفظ می کند که این فاصله گرفتن از زبان زمانه موجب تشخیص شعر شاملوست .

براثر مرور زمان به کشف جدیدی می رسد و متوجه پتانسیل موسیقیایی قرن چهارم می شود .

شاملو با بر داشتن شروط شعریت کلاسیک به نفع شعر از قید و بندهای دست و پاگیر عروض و قافیه رها می شود و فضا را برای جولان توسن تخیل آماده می کند .

شعر شاملو فاقد هویت تاریخی است و لحاظ زمانی و مکانی شعری ازلی_ابدی است .

در آثار شاملو زبان فضای خود را به شعر تحمیل می کند .

اندیشه در شعر شاملو جایگاه ویژه ای دارد .

در آثار شاملو شعر آفریده می شود تا اندیشه را بیان کند .

تانلاالتتijlkjhنتقففقفسیبسیبیبیثصثقصقثصثقص1233213213 احمد شاملو در شعر « بی نامشاملوستنذلنتذتذس » در مجموعه ی « حدیث بیقراری ماهان » به مخاطب خود که مردم باشند می گوید چگونه می توانی بدون آنچیز ی که همه ی مردم از آن بهره مند هستند زندگی کنی زیرا آرزو که او در بیت اول این شعر نام برده خصلتی است که به طور طبیعی در تمام افراد وجود دارد .

ودر خطاب به خود که می گوید « با مرده ای در درون خویش به ملال سخن می گویم » باید گفت که وی به خاطر از دست دادن فکر واندیشه ی خویش بسیار ناراحت و محزون است و برای این منظور اذیت میشود درواقع مرده ی درون او فکر و اندیشه ی اوست که از بین رفته و قدرت خود را از دست داده است .

در بیت سوم خطاب به ما می گوید که مورد پرستش افراد خود پرست قرار گرفته اید .

حال باید دانست که افراد خود پرت و مغرور که جز خود فرد دیگری را قبول ندارند .

پس ما همان افراد خود پرست و مغرور هستیم و او خواسته که ما را به خود بیاورد که مردم با هم باشند واز غرور دوری کنند .

در بیت جهارم دوران خود را می گوید که دوران تاریک و سردیست و خواموش ایستاده است بدین معناست که مردم به خاطر غرور خود باعث شده اند که این دوران تاریک از بین نرود وحالت سکون و پایدار پیدا کند .

در بیت پنجم شاملو از کوچ پرندگان پر هیاهو می گوید شاید منظور او از پرندگان پرهیاهو کسانی است برای مبارزه یا از بین بردن آن دوران تاریک قیام کرده اند و از بین رفته اند که او آنها را به پرندگان پر هیاهو تشبیه کرده است و کوچ آنها را از بین رفتن آنها می داند .

در ابیات ششم و هفتم او می خواهد بگوید که دوران سخت و دشوار به خاطر وجود افرادی چون من که همان شاملو می باشد نیست .

در بیت هشتم می گوید : از چه ناراحت هستی و برای چه دلخور هستید و مخاطب او در این بیت ما هستیم .

در بیت نهم زمستان را که مظهر سردی و بی رنگی است وعلت سردی آن خود ما هستیم که برای از بین رفتن این زمستان سرد تقلایی نمی کنیم و در بیت آخر در بیت آخر اشاره به وجود بیگانگان دارد و می گوید تا زمانی که آنها پیش ما باشند ما با غم و غصه همراه هستیم .

نقد : احمد شاملو در شعر بی نام از مجموعه شعر « مدایح بی صله » نفرت خود را از خشونت و جهان خواری نشان می دهد .

به طوری که نمی خواهد حتی نام شاهانی را که این خصوصیت را داشته اند را بداند .

شاملو در این شعر معشوقش را نمی داند ولی آرزوی قلبی او آنست که بتواند معشوق خود را بشناسد .

زیرا نام هویت افراد است .

شاملو از هویت معشوق خود بی خبر و بی اطلاع است در واقع شاملو به آنچیزی که نمی خواسته رسیده اما هدف اصلی خود را که رسیدن به معشوق است را از دست داده است و از رسیدن به آن عاجز شده است .

منابع ومآخذ ماهنامه حافظ شماره 26 ماهنامه حافظ شماره 19 ماهنامه جهان کتاب شماره 198 ماهنامه جهان کتاب شماره 202