دانلود مقاله همگونی در ادبیات

برای همگویی همخوانی ناقص پسرو می توانیم مثالهای زیر را بیاوریم:
تخصیر «تقصیر» [tdexsir] /tæqsir/
رخص «رقص» [tdexsr] /tæqsir/
سخف «سقف» [sæxf]→/sæqf/
در اینجا ملاحظه می کنید که /q/ همخوان انسدادی ، ملازی بیواک ، تحت تاثیر همخوانهای سایشی بیواک بعدی ، مختصه انسدادی خود را از دست داده و خصیصه سایشی همخوان مجاور خود را پذیرفته است ولی سایر مختصه های آن تغییر نرکده است. در حقیقت این همخوان از نظر شیوه تولید با همخوان بعدی همگون و در نتیجه سایشی گردیده است که این دگرگونی آوایی را می توان با فرمول زیر نشان داد:
همخوان
سایشی-/
-واک → ‍‍‍[سایشی] همخوان
انسدادی
ملازی
--واک


همخوان
سایشی-/
-واک → ‍‍‍[x] /q/
مثالهایی که در (3-2-1-2) آورده شده اند نیز، همگی از نوع همگونی همخوانی ناقص پسرو می باشند.
3-2-1-5- همگونی هخوان با واکه
هرگاه همخوانی تحت تأثیر واکه‌های مجاور خود یک یا چند مختصه خود را از دست بدهد و یک یا چند مختصه واکرهای مجاور خود را بپذیرد، می گوییم همگونی همخوان با واکه صورت گرفته است، مانند:
مُیی «ماهی» /mahi\→ [moyi]
بدیی «بدهی» /beæhi/→ [bedeyi]
سییی و سییی «سیاهی» /siyahi/→ [siyeyi],[siyey]
چنانکه ملاحظه می کنید همخوان سایشی چاکنایی بیواک بین دو واکر مختصر بیواکی خود را از دست داده و از طرفی بعلت مجاورت با واکه /i/ از نظر محل تولید با آن همگون شده، واجگاه آن از چاکنایی به کامی تغییر نموده و در نتیجه همخوان سایشی – چاکنایی بیواک مختصه چاکنایی خود را از دست داده و به همخوان کامی، غلت و واکدار (نیمه واکه) /y/ تبدیل گردیده است.
مثال بارز دیگر از این نوع همگونی تبدیل /p/ به [y] بین دو واکه است، مانند:
طلایی «طلائی» /tæapi/→ [telayi]
سورمیی «سرمه ای» /sormepi/→ [surmeyi]
دُیی «دائی» /dapi/→ [doyi]
همانگونه که مشاهده می کنید همخوان انسدادی چاکنایی بیواک بین دو واکه مختصات بیواکی و چاکنایی خود را از دست می دهد و با /i/ همگون شده، مختصه کامی را می پذیرد و به همخوان کامی، غلت و واکدار /y/ تبدیل می‌شود که می توان برای این دو تحول آوایی فرمول زیر را ارائه کرد:
[واکه پیشین بسته] /V- [کامی غلت +واک] → [همخوان چاکنایی – واک]
→[y]/V-/i/
3-2-2- همگونی واکه‌ای
همگونی واکه ای یا هماهنگی واکه‌ای فرایندی است که طی آن یک واکه از یک هجا با واکه‌ای از هجای دیگر شبیه و همانند گردد. همگونی واکه‌ای نیز می تواند کامل یا ناقص، پیشرو یا پسرو باشد و در گویش ابرکوهی هر چهار نوع آن وجود دارد.
3-2-2-1- همگونی واکه‌ای کامل پیشرو
هرگاه واکه‌ای تحت تأثیر واکه هجای قبل از خود قرار گیرد و تمام مختصه‌های آن را بپذیرد در این صورت می گوییم همگونی واکه‌ای کامل پیشرو رخ داده است، مانند:
کروات «کراوات» /keravat/→ [kerevat]
بشکسّن «شکستن» šeæstæn/→[šekessæ]
بنوس و بنویس «بنویس» /benevis/→([benvis])→[benves]
در این مثالها مشاهده می کنیم که واکه /e/ روی واکه هجای بعد از خود تأثیر گذاشته و آن را همانند خود نموده است و بنابراین واکه های /æ/,/i/,/a/ از هجای دوم کلمات فوق به [e] تبدیل گشته اند.
(البته /benevis/ به صورت همگونی واکه ای کامل پسرو هم تلفظ می‌شود: بینویس و بینیویس «بنویس» /benevis→([binivis])→[binvis])
نمونه ای دیگر از همگونی واکه ای کامل پیشر ورا در مثال زیر مشاهده می‌کنیم:
/xonæk/→[xonok]
همگونی کامل واکه ای پیشرو در گویش ابرکوهی زیاد رایج نیست و نمونه های زیادی از این نوع همگونی را در این گویش نمی توان یافت. بنابراین برای تغییرات آوایی فوق فرمول کلی ارائه نمی دهیم ولی به هر حال می توان تغییرات مثالهای بالا را به شکل زیر نشان داد که نشانگر همگونی واکه ای کامل پیشرو است:

3-2-2-2- همگونی واکه ای کامل پسرو
هرگاه واکه ای تحت تأثیر واکه هجای بعد از خود قرار گیرد و تمام مختصه های آن را بپذیرد، همگونی از نوع واکه ای کامل پسرو خواهند بود. این نوع همگونی در گویش ابرکوهی فراوان دیده می شود که در اینجا به ذکر نمونه هایی از آنها می‌پردازیم:
گولو «گلو» /gælu/→[gulu]
کودو «کدو« /kædu/→[kudu]
سیریش «سریش» /seriš/→[siriš]
بوخون «بخون (بخوان)» /bexun/→[buxu]
در این مثالها ملاحظه می کنید که واکه /æ/ تحت تأثیر واکه /u/ ، مختصه باز بودن و پیشین بودن خود را از دست داده و مختصه بسته بودن و پسین بودن را از /u/ کسب کرده و کاملاً به آن شبیه گردیده است. تغییر آوایی فوق را می توان بصورت فرمول زیر نشان داد:
‌[واکه پسین بسته] /-C [پسین بسته] → [واکه پیشین باز]
/æ/→[u]/-C/u/
البته اگر قبل از واکه /æ/ یک همخوان چاکنایی قرار گیرد /æ/ به [u] تبدیل نمی شود، مانند:
حسود «حسود» /hæsud]→ [hæsud]
عاروس «عروس» /pærus/→[parus]
نمونه دیگری از همگونی واکه ای کامل پسرو تبدیل /e/ به [i] قبل از /i/ در مثالهای زیر می باشد:
جی شی، چی چی «چه چیز» /čeiz/→[čiši];[čii]
(این واژه به صورت دیگری هم تلفظ می شود: چیچ، چیش «چه چیز») /čečiz/→[čič],[čiš]
سیریش «سریش» /seriš] → [siriš]
کیلی «کلید» /kelid/→[kili]
سیفید «سفید» /sdfid/→/sifid]
چناکه ملاحظه می کنید در اینجا /e/ تحت تأثیر /i/ از هجای مجاور خود یک درجه بسته تر شده و به [i] تبدیل می شود. فرمول زیر گویای این تحول آوایی است:
‍[واکه پیشین بسته] /-C [بسته] → ‍[واکه پیشین نیمه بسته]