دانلود مقاله جغرافیای طبیعی شهرستان نیشابور

شهرستان نیشابور با قرارگرفتن در استان خراسان رضوی و در محدوده‎ی ریاضی (58 درجه و 8 دقیقه تا 59 درجه و 20 دقیقه) طول جغرافیایی و (35 درجه و 35 دقیقه تا 36 درجه و 52 دقیقه) عرض شمالی واقع گردیده است . (جدول ش 1: طول و عرض جغرافیایی شهرستان‎های استان)
موقع نسبی : این شهرستان به شکل بیضی در امتداد رشته کوه‎های بینالود قراردارد . رشته کوه‎های بینالود که به‎صورت نواری در جهت شمال غربی جنوب شرقی شهرستان امتداد یافته است ، این شهرستان را از شهرستان‎های مشهد و قوچان جدا می‎سازد. در قسمت غرب ، نیشابور و سبزوار 162 کیلومتر مرز مشترک دارند و از طریق رشته کوه طاغنکوه از یکدیگر جدا می‎گردند. در قسمت جنوب غربی ، رشته کوه‎های سرخ ، با ارتفاعات نسبتاً بالا، این شهرستان را از شهرستان کاشمر جدا می‎سازد ؛ مرز مشترک نیشابور با شهرستان کاشمر حدود 51 کیلومتر و با شهرستان تربت حیدریه ، که در جنوب شرقی شهرستان نیشابور قراردارد ، حدود 69 کیلومتر است. در قسمت شرق و شمال شرقی ، مرز مشترک شهرستان نیشابور با مشهد و چناران به ترتیب ، حدود 75 کیلومتر و حدود 60 کیلومتر است و 1-1-2. وسعت شهرستان نیشابور
مساحت استان خراسان قبل از تقسیم به‎عنوان بزرگ‎ترین استان پهناور کشور به لحاظ وسعت 9/298082 کیلومترمربع است و براساس تقسیمات سیاسی وزارت کشور در سال 1378 قبل از تقسیم خراسان ، وسعت شهرستان نیشابور معادل 3/8925 کیلومتر بوده که 99/2% از مساحت استان را دربرمی‎گرفت و به لحاظ وسعت در سطح استان ، رتبه یازدهم را دارا بود. در این میان شهرستان بیرجند با 3/34269 کیلومترمربع معادل 8/13 درصد از کل استان بزرگ‎ترین شهرستان و شهرستان فریمان با مساحتی برابر 5/3324 کیلومترمربع و 1/1% وسعت از کل استان کوچکترین شهرستان استان را به لحاظ وسعت تشکیل می‎دهند .
امّا بعد از تقسیم خراسان بزرگ به سه استان خراسان رضوی ، خراسان شمالی و خراسان جنوبی ، شهرستان نیشابور از نظر وسعت در مقایسه با سایر شهرستان‎های خراسان رضوی با 3/8925 کیلومترمربع از 7/150547 کیلومترمربع ، رتبه هشتم را داراست.
. تقسیمات سیاسی شهرستان نیشابور
براساس تقسیمات سیاسی وزارت کشور در سال 1378 ، این شهرستان دارای 5 بخش ، 15 دهستان ، 5 نقطه شهری (درحال حاضر 7 نقطه شهری) و 606 آبادی دارای سکنه است ؛ مشخصات بخش‎ها ، دهستان‎ها و برخی از آبادی‎ها و نقاط شهری این شهرستان به شرح ذیل می‎باشد (ج ش 3 : نام‎ها و مساحت شهرستان به تفکیک بخش و دهستان) :
1) بخش مرکزی: این بخش که با مساحتی حدود 3/1331 کیلومترمربع ، 9/14% از شهرستان را دربرگرفته است ، دارای 4 دهستان به‎نام‎های فضل ، مازول ، دربقاضی و ریوند و تعداد 229 آبادی و شهر نیشابور (مرکز شهرستان) می‎باشد. جمعیت این بخش معادل 227675 نفر و تراکم این بخش 01/171 نفر در کیلومترمربع و متراکم‎ترین بخش شهرستان است .
دهستان‎ها و آبادی‎های بخش مرکزی :
دهستان فضل : این دهستان با مساحتی حدود 5/292 کیلومترمربع و با مرکزیت روستای ابوسعیدی دارای 17853 نفر (جمعیت روستایی) است . شهرنیشابور بخشی از آن است و 47 آبادی دارای سکنه در این دهستان قراردارد .
دهستان دربقاضی : مساحت این دهستان 1/268 کیلومترمربع و با مرکزیت روستای خوجان در قسمت جنوبی بخش مرکزی قرار دارد . جمعیت روستایی این دهستان (بدون احتساب جمعیت شهرنیشابور) ، 11092 نفر بوده و تعداد آبادی دارای سکنه‎ی این دهستان 67 آبادی است .
دهستان مازول : با مساحت 9/531 کیلومترمربع و جمعیت روستایی 27579 نفر و تعداد 60 آبادی با مرکزیت روستای قطن آباد در بخش شمالیِ بخش مرکزی قراردارد .
دهستان ریوند : با مساحت 8/238 کیلومترمربع ، در غرب بخش مرکزی واقع گردیده ، جمعیت آن 12304 نفر ، دارای 55 آبادی دارای سکنه و مرکز آن روستای شادمهرک است .
2) بخش تحت جلگه : بخش تحت جلگه که با مساحت 9/1901 کیلومترمربع ، 3/21% از مساحت شهرستان را دربردارد ، دارای 3 دهستان به‎نام‎های تحت جلگه ، طاغنکوه ، فیروزه و تعداد 103 آبادی و شهر بزغان است . این بخش به لحاظ جمعیت دارای 55955 نفر و تراکم جمعیتی در این بخش حدود 4/29 نفر در کیلومترمربع است .
3) بخش سرولایت : این بخش به‎عنوان شمالی‎ترین بخش شهرستان با مساحت 1/1608 کیلومترمربع ، 01/18% از شهرستان را دربرگرفته است ، دارای 2 دهستان به‎نام‎های بینالود و سرولایت و تعداد 30519 نفر جمعیت و تعداد 78 آبادی است . تراکم جمعیتی آن معادل 19 نفر در کیلومترمربع .
4) بخش میان جلگه : این بخش به‎عنوان جنوبی‎ترین بخش شهرستان بامساحت4/2944 کیلومترمربع، 33% از وسعت شهرستان را دربرگرفته است. این بخش دارای3 دهستان به‎نام‎های بلهرات، عشق‎آباد و غزالی، وتعداد94 آبادی است. جمعیت این بخش 38377 نفر و تراکم جمعیتی آن 03/13 نفر در کیلومترمربع .
5) بخش زبرخان : بخش زبرخان که با مساحتی برابر7/1139 کیلومترمربع، 8/12% از مساحت شهرستان را دربرگرفته و در قسمت جنوب شرقی شهرستان واقع گردیده است ، دارای 3 دهستان به‎نام‎های اردوغش ، اسحاق آباد و زبرخان ، و 103 آبادی ، و 3 شهر درود ، قدمگاه و خرو است . جمعیت آن 58709 نفر بوده و تراکم جمعیت در این بخش 5/51 نفر درکیلومترمربع می‎باشد (نقشه ش 2 : تقسیمات سیاسی شهرستان به تفکیک بخش و دهستان) .

1-2. اقلیم شهرستان نیشابور
1-2-1. بررسی کلی آب و هوا
در تقسیمات اقلیمی کشور، نیشابور جزو اقلیم فلات مرکزی و نیمه بیابانی است که در زمستان نسبتاً سرد و در تابستان معتدل است، در این اقلیم که بیش‎تر شرایط مناطق نیمه استوایی را دارد ، در اثر وزش بادهای مهاجر که به طرف استوا در حرکت هستند، هوا بسیار خنک است. این منطقه جزو مناطق با فشار هوای زیاد است ، دراین گونه مناطق هوا به دلیل حرکت از قسمت‎های فوقانی ، از بالا به پایین گرم و خشک می‎باشد .
آب و هوای نیشابور ، نسبت به پستی و بلندی مناطق شمالی و جنوبی آن متفاوت است ؛ در کوهستان‎های شمالی و جنوبی ، معتدل مایل به سرد و در جلگه‎ی مرکزی ، معتدل است و از نظر میزان بارندگی جزو نواحی خشک محسوب‎می‎گردد .
1-2-2. دما :
شهرستان نیشابور با میانگین درجه حرارت 9/13 در سال و 100 روز یخبندان در سال و با میانگین حداقل 1/7 و میانگین حداکثر دمای 5/22 جزو یکی از نقاط سرد استان محسوب می‎گردد. (جدول ش 4 و نمودار ش 3)
متوسط درجه حرارت روزانه (دوره 30 ساله) C 8/13 است .

-2-3. بارش:
پراکندگی باران ، در طول زمان و مکان ، در شناسایی اقلیم یک منطقه اهمّیت فراوانی دارد . در شهرستان نیشابور نیز بارندگی به‎عنوان پارامتر مؤثّر در تعیین اقلیم این شهرستان تأثیر چشم‎گیری داشته است .
ریزش جوّی در این شهرستان از اواخر مهرماه آغاز و تا اوایل دی ماه به‎صورت باران ادامه می‎یابد و از اوایل دی ماه به‎صورت برف و باران (بیش‎تر به‎صورت برف) تا اوایل فروردین ماه ظاهرمی‎گردد ؛ سپس ازاوایل فروردین ماه تا اوایل اردیبهشت به‎صورت باران ادامه می‎یابد .
متوسط کل بارندگی سالانه‎ی شهر نیشابور (دوره‎ی سی ساله) 4/247 میلی‎متر ، حداکثر متوسط بارندگی ماهانه در اسفندماه 87/50 میلی‎متر و حداقل متوسط بارندگی ماهانه در مردادماه 16/0 میلی‎متر بوده است .
هم‎چنان که در نمودار شماره 4 مشاهده می‎شود ، شهرستان نیشابور از لحاظ متوسط میزان بارش در سال ، مقام سوم را در سطح استان به خود اختصاص داده است .
توزیع بارندگی در فصول مختلف متفاوت بوده ، به‎طوری که 6/52% بارندگی در فصل زمستان ، 8/34% در بهار، 7/0% در تابستان و 12% در پاییز صورت می‎گیرد . (ج ش 5 : وضع جوّی شهرستان نیشابور به تفکیک ماه)