سرزمین عزیز ما ایران از معدود کشورهایی است که به لحاظ موقعیت جغرافیایی خاص خود دارای زیستگاههای متنوع و به واسته آن گونه های مختلف گیاهی و جانوری می باشد. وجود رشته کوههای سر به فلک کشیده البرز و زاگرس جنگلهای سرسبز و پر طراوت شمال ، اکوسیستم پر رمز و راز فلات مرکزی ایران ، جنگلهای شگفت آور حرا ، تالاب های متعدد و همه و همه باعث گردیده است که این مرز و بوم به عنوان یکی از منحصر به فردترین کشورهای دنیا لقب گیرد.
همچنین رویش پیش از 8000 گونه گیاهی ، متجاوز از 500 گونه پرنده ، افزون بر 160 گونه پستاندار (شامل بزرگترین و کوچکترین پستاندار دنیا) ، حدود 220 گونه خزنده و دوزیست و ... بر جذابیت طبیعت ایران می افزاید. آشنایی با این مواهب الهی و استفاده از جلوه های پرشکوه وحیرت انگیز آن میسر نمی گردد مگر با دیدن وعلاقه مند شدن به آن.
ما شما را به تماشای این زیبائیها دعوت می کنیم:
دکترناصر کرمی
هنگامی که جانداری را می کشید، در دل با او بگویید: همان نیرویی که تو را می کشد، مرا هم خواهد کشت و من هم خورده خواهم شد، زیرا همان قانونی که تو را به دست من گرفتار کرد، مرا هم به دست تواناتری گرفتار می کند. خون تو و خون من نیستند مگر شیره ای که در رگ های درخت آسمان جاری است. *
جانداران ایران، اما عمدتا از این روی به دیاری دیگر رخت برنبستند که کسی می خواست به قصد خوردن بکشدشان. روزگار دیگر شده بود و جای امنی نمانده بود، برای هیچ جانداری. جاده ها، دیرک های برق، اتاقک های سیمانی، ماشین های حفاری و ... حتی راه یافتند تا ستیغ های برفگیر که نیم فرسخ ارتفاع شان بود. کسب لقمه نانی برای اینهمه دهان باز منتهای آرزوی همه شد و فراموش کردند که این دهان های باز همیشه نمی تواند از گوشت و پوست خویش تغذیه کند. کوبیدند و کندند و پیش رفتند، بی بیم آنکه بی برگ و باری ابدی سرزمینی بزرگ بهای گزافی است برای چند صباحی دیگر سیر شدن چند نفری دیگر.
این تفنگ ها نبودند که در کمتر از 3 دهه بیش از 90 درصد آهوان ایران را از پای درافکندند، آنها را گریز اجتناب ناپذیر به صخره سارهای دوردست از پای درآورد. صخره هایی که امن تر بود از آن جهت که دیرتر پای انسان به آن می رسید، اما در آنها گرسنگی و تشنگی هر جنبنده ای را از پای درمی آورد. جاده ها را کشیدند و هرگز نگفتند که ساکنان بی زبان این زیستبوم به کجا خواهند رفت. شهرک ها را گستراندند تا هرجا که کف دستی زمین بود و هرگز نیندیشیدند که ساکنان قبلی چه سرنوشتی پیدا خواهند کرد، ساکنان جدید چه طرفی خواهند برد از زیستن در سرزمین بی زاد و زیست؟
* * *
بر اساس آمار سرشماری حیات وحش که پیش از این در مجلات حیات وحش و سفر منتشر شده است، درفاصله دو سرشماری سالهای 1356 و 1380 حدود 90 درصد از شمار حیات وحش در ایران کاسته شده است. این آمار تکان دهنده حکایت از آن دارد که روند شتابناک قهقرای طبیعت در ایران که از ابتدای قرن حاضر آغاز شده است، طی 3 دهه گذشته نه تنها کاهش نیافته، بلکه ابعاد گسترده تری نیز پیدا کرده است. این روند تا کجا تداوم خواهد یافت؟ سرنوشت طبیعت ایران و زیستمندان بی پناه آن چه خواهد شد؟
برای یکی از گونه های حیات وحش ایران، یوزپلنگ آسیایی، با بودجه برنامه محیط زیست سازمان ملل، دفتر و دستک گسترده ای راه افتاده است تا از انقراض قریب الوقوع آن جلوگیری کنند. چند وقت پیش کارشناسی به نام جورج.بی.شالر از طرف سازمان ملل به ایران آمد تا از وضعیت پروژه حفاظت از یوز ایرانی گزارشی تهیه کند. دو فراز قابل توجه گزارش او، یکی این است که در ایران اساسا کارشناسی که بتواند رد یوز را شناسایی کرده و به تعقیب او بپردازد، وجود ندارد و دیگر اینکه ... اساسا در ایران اراده جدی برای حفظ یوز دیده نمی شود. وقتی که این اراده حتی برای حیوانی که پروژه بسیار متمول! و حامی بسیار قدرتمندی همچون سازمان ملل را در کنار خود دارد، به چشم نمی خورد، چه انتظاری داریم برای حفاظت از گونه های دیگری که جز خدای خود پناهی ندارند؟ چرا باید وضعیت حفاظت از زیستگاه های طبیعی در ایران حتی از بسیاری کشورهای آفریقایی و آسیایی بدتر باشد؟
* * *
همه صفحات ایرانشهر امروز اختصاص دارد به بررسی وضعیت حیات وحش در ایران. همکاران ما در این باره با گروهی از کارشناسان صاحبنام به گفت وگو نشسته و گزارش هایی نیز از آخرین وضعیت شماری از گونه های خاص جانوری تهیه کرده اند. اینهمه، فقط برای اینکه یادآور شویم هرکدام چقدر سهم داریم در رنگ باختگی روزافزون برگ و بار این سرزمین.
*جبران خلیل جبران
کتاب پیامبر و دیوانه
ترجمه: نجف دریابندری