یکی از بزرگترین خطراتی که کوهنوردان و اسکی بازان را در زمستان تهدید میکند ریزش بهمن است .با شروع فصل زمستان و بارش مستمر برف در کوهستانها باید این هشدار همیشه در گوش ما باشد که بهمن در راه است و باید با حواس جمع و تجربه کافی قدم به کوه بگذاریم .
کوهستانها با یالها و نقابهای برفی و سینه کشهای پرشیب و پر برف و با دره های سفید پوش با خروارها برف چنان انسان را به سوی خود جلب میکند که گویی کوزه عسلی است . بله خطر مانند کوزه عسلی است که انسان را به سوی خود میخواند تا در دام خود گرفتار سازد .
کوهرو و کوه نورد عزیز بسیار هوشیار و آگاه باش و خطر بهمن را جدی بگیر . با چشم باز و هوشیاری کامل در شیبهای تند برفی نظر افکن . آنرا دست کم نگیر . هر شیب برفی را نبر و بر هر شیبی سر نخور . و در هر رد پایی عبور نکن . کسی که بهمن را نمی شناسد باید با اشخاص با تجربه به کوه برود تا هم تجربه بیاموزد و هم از خطرات مصون بماند . بدون تجربه و ندانسته درگیر شیبهای بهمنی نشوید و دیگران را به دنبال خود نکشید تا خود و دیگران را به خطر نیاندارید . تعریف بهمن : حرکت یک توده برفی .یخی سنگ و خاک را بر سطح شیب دار ناپایدار که بستری مناسب را در اثر تحریک عوامل طبیعی یا مصنوعی را بهمن گویند .
انواع برف :
1- برف تازه : برفی است که تازه باریده و کریستالهای آن قابل رویت است
2- برف کهنه : برفی است که پس از باریدن در اثر تابش آفتاب به صورت دانه دانه در می آید .
انواع برف تازه : برف تازه به چند صورت وجود دارد که در اینجا دو نوع برف خشک(پودری) و خیس (آب دار) را معرفی می کنیم .
1- برف خشک (پودری) : بسیار سبک و در بین کریستال های آن هوا وجود دارد و در دمای زیر صفر می بارد و به ته کفش و باتوم نمی چسبد .
2- برف خیس (آبدار) : سنگین تر از برف خشک است . آب دار است و در دمای نزدیک صفر می بارد و با قدرت چسبندگی بیشتر که به ته کفش و گل باتوم می چسبد .
انواع بهمن :
1- بهمن برف پودری 2- بهمن برف آبکی 3- بهمن تخته ای (پوسته ای ) 4- بهن برف بهاری 5- بهمن یخ
1- بهمن برف پودری : در اثر باد این نوع برف خشک و سبک در جبهه های شمال و شمال شرقی که کمی آفتاب دارد جمع می شود و در اثر تحریک حیوانات ، کوه نوردان و با سرعتی سریع پایین به می آید . هر چه ارتفاع و سرما بیشتر باشد خطر آن نیز بیشتر است . معمولاً در شیب های 35 تا 45 تشکیل میشود . این بهمن خفگی را به همراه دارد و وزن یک متر مکعب آن 60 کیلوگرم است .
2- بهمن برف آبکی : در اثر تابش آفتاب سطح روکش آب شده به قسمت داخلی برف فشار و سنگینی وارد و بعلت سنگینی و بریدن شیب پایین میآید . سنگینی این بهمن باعث خرد شدن گردن،کمر و دیگر اعضای بدن می شود . وزن آن در یک متر مکعب گاهی به 200 کیلوگرم هم می رسد .
3- بهمن تخته ای : در اثر برف نیمه سفت قدیمی تشکیل میشود و در اثر شکستن و عبور از قسمت تحتانی شیب به صورت بلوک های یزرگ و کوچک و به شکل تخته ای سرازیر میشود . بسیار خطرناک است و اعضای بدن شخص بهمن زده را خرد میکند . وزن مخصوص این بهمن 400 کیلوگرم است و گاهی اوقات در اثر شکستن نقاب های بزرگ این بهمن را می افتد .
4- بهمن برف بهاری :یکی از خطرناک ترین بهمن هاست زیرا در اثر گرم شدن هوا و سست شدن یخ بستر کوه و سنگینی برف دراثر رطوبت زیاد خصوصاً در روزهای اولیه گرم و آفتابی بهار و گاهی اوقات با بارش باران بر روی برف و در اثر سنگینی بسیار زیاد حرکت کرده و معمولاً با خاک و گل زیر آن به حرکت در می آید و در بعضی از دره ها مانند دومین یال ناز و کهار حجم بهمن انباشته شده به ارتفاع 20 متر هم میرسد و وزن این بهمن در یک متر مکعب به 800 کیلوگرم می رسد .
5- بهمن یخ : معمولا در مناطق یخچالی پایین می آید . این بهمن در اثر شکستن سراک (برجهای یخی ) به ارتفاع و قطر زیاد بوجود می آید و قطعات عظیم یخ و سنگ را در اثر حرکت بهمن به پایین می آورد و هر چیزی را در مسیر خود نابود میکند . و در مناطق یخچالی آلپ و هیمالیا در اثر حرکت یخچال به وجود میاید . مانند بهمن یخ در سال 1990 در کمپ اصلی قله لنین که حدود 40 نفر از ملیتهای مختلف در اثر آن کشته شدند .
( قبل از حرکت به منطقه مورد نظر اطلاعات دقیقی از مسیرهای بهمنی کسب کنید . از کوهنوردان با تجربه کمک بگیریبد . سوابق بهمنهای منطقه را مورد بررسی قرار دهید و و ضعیت هوا را از هواشناسی یا اینترنت جویا شوید و قبل از حرکت از محلی ها آخرین بارش را جویا شوید )
پیشگیری از ریزش بهمن :
1- بعد از بارشهای سنگین تا سه روز از رفتن به منطقه خودداری کنید . در این مدت باد و تابش خورشید از خطر بهمن میکاهد .
2- به بارندگی در شهر توجه کنید . برای مثال اگر در شهر شما در عرض 24 ساعت 5/0 متر برف ببارد در ارتفاعات به 5/1 متر خواهد رسید .
3- از ته دره ها حرکت نکنید (خصوصا دره های تنگ )
4- سینه کشهای برفی را در جهت افقی نبرید مخصوصا در پایین ترین قسمت زیرا با این کار سطح اتکاء توده برف را با حرکت خود خراب میکنید و باعث حرکت بهمن میشوید .
5- سینه کشهای جبه های شمال و شمالشرقی معمولا پر برف تر و پر خطر ترند . زیرا به علت کمی تابش آفتاب دیرتر فشرده میشود و از طرفی بیشتر مسیر باد در ایران از غرب به شرق میباشد پس از بارش،باد برف جدید را در جبهه های مختلف انباشته می کند و باعث ریزش بهمن می شود .
6- در شیب های بهمنی از بالاترین قسمت شیب که نزدیک به تاج بهمن است و در صورت نداشتن نقاب و در صورت اضطرار تراورس کنید .
7- در ساعات گرم روز و در سینه کشهای آفتاب گیر درگیر نشوید،زیرا بالا رفتن دما رطوبت برف بالا می رود و باعث سنگین شدن برف و در نتیجه ناپایدار شدن آن می شود .
8- تا آنجا که ممکن است خود و دیگران را درگیر بهمن نکنید و اگر مجبور شدید با اطلاعات و دانش کامل عبور نمایید .
9- در جبهه های جنوبی خط مسیرهای سایه مطمئن تر از مسیرهای آفتاب گیر است .
10- اگر مجبور شدید از بهمن عبور نمایید از کم عرض ترین قسمت آن و از بالاترین نقطه عبور نمایید و به صورت مایل نه به صورت افق حرکت کنید .
11- در صورتی که در مسیر شما درخت - سنگ بزرگ - برجستگی طبیعی که از برف بیرون زده باشد مسیر خود را از طریق این موانع و در زیر آنها انتخاب کنید . در این حالت باعث میشود تا کمتر به سطح اتکاء برف صدمه وارد کنید و خطر سقوط بهمن را کاهش دهید. (شکل زیر )
12- سعی کنید مسیرهای بهمنی را در صبح زود عبور کنید زیرا در اثر یخ زدن خطر ریزش کم می شود .
13- کمتر ریسک نمایید
14- گذرگاهای مطمئن را برای عبور انتخاب کنید .
15- در هنگام عبور از بهمن سکوت را کاملا رعایت نمایید زیرا باعث پژواک می شود که احتمال دارد از این طریق بهمن فرو بیاید .
16- اگر مجبور شدید از منطقه بهمنی بالا یا پایین بروید مسیر خود را از کنارهای بهمن حرکت کنید .
17- در شیبهای تند به صورت مستقیم یعنی عمود بالا بروید زیرا این کار باعث شکستن بهمن نمیشود .
هنگام عبور از بهمن چه کارهایی انجام دهیم :
1- در هنگام عبور از بهمن با تجربه ترین نفر مسیر را عبور میکند و دیگران به دو قسمت تقسیم میشوند . جهت دیدن عده ای به بالا سر شخص عبور کننده است تا در صورت حرکت بهمن او را خبر دار کنند و عده ای دیگر شخص عبور کننده را با چشم تعقیب میکنند تا در صورت مواجه شدن با بهمن آخرین نقطه ای را که او را مشاهده کردنند در نظر داشته باشندتا فوراٌ جهت یافتن او خط مسیر ناپدید شدن او را جستجو کنند .
مثال زنده : بهمن دره لیزونک در زمستان 1376 مرحوم محمد داودی به عنوان دیده بان محل دفن شدن مش علی فرجی را شاهد بود و پس از توقف بهمن به افراد نقطه دفن را نشان می دهد و پس از چند دقیقه او را زنده بیرون می آورند .
2 – هر عبور کننده هنگام عبور باید پس از هر چند قدم به بالا سرش نگاه کند که اگر بهمنی در حال حرکت است بتواند سریعاٌ تصمیم بگیرد که به کدام طرف که از بهمن دورتر است حرکت نماید .
3 – هر عبور کننده باید پایش را جای پای نفر قبلی خود بگذارد زیرا با این عمل از بهم خوردن پایه و سطح اتکاء کوهی از بر ف جلوگیر ی می نماییم و کسی اجازه ندارد حتی یک جای پای جدید درست کند .
4 – اولین نفر که حرکت کند تا جایی که امکان دارد قدم هایش را بلند می کند تا از صدمه خوردن به سطح اتکاء جلوگیری نماید . مانند شکل زیر یعنی باعث نشود که کانال ایجاد کند .
5 – عبور کنندگان هنگام عبور تمامی بندهایی که کوله پشتی و کلنگ و باتوم جهت بستن به بدن را دارند باز نمایند تا در صورت مواجه شدن با بهمن فوراٌ آنها را از خود دور نمایند و سبک شوند ، زیرا کسی که با کوله پشتی در بهمن دفن شود نمی تواند خود را تکان دهد و کلنگ و باتوم می تواند جلو حرکت و آزادی او را بگیرد و در صورت رها کردن این وسایل می تواند به راحتی شنا به پشت نماید و بر روی برف و سر بطرف بالا خود را روی بهمن نگه دارد .