دانلود مقاله زلزله چیست؟

لرزش ناگهانی پوسته‌های جامد زمین ، زلزله یا زمین لرزه نامیده می‌شود. دلیل اصلی وقوع زلزله را می‌توان افزایش فشار بیش از حد داخل سنگها و طبقات درونی زمین بیان نمود. این فشار به حدی است که در سنگ گسستگی بوجود می‌آید و دو قطعه سنگ در امتداد سطح شکستگی نسبت به یکدیگر حرکت می‌کنند. به سطح شکستگی که توأم با جابجایی است، گسل گفته می‌شود. وقتی که سنگ شکسته می‌شود، مقدار انرژی که در زمان طولانی در برابر شکستگی حالتهای مختلفی را برای آزادسازی انر‍ژی نهفته شده بوجود می‌آورد.
بطوری که در ابتدا فشار و نیروهای درونی ممکن است باعث ایجاد یکسری لرزه‌های خفیف و کوچک در سنگها شود که پیش لرزه نامیده می‌شود. بعد از اینکه فشار درونی بر مقاومت سنگها غلبه کرد انرژی نهفته آزاد می‌گردد و زمین لرزه اصلی رخ می‌دهد، البته نباید از اثر لرزشهای کوچکی که بعد از زمین لرزه اصلی نیز اتفاق می‌افتد و به نام پس لرزه معروف هستند، چشم پوشی کرد. لرزه ، پیش لرزه ، لرزه اصلی و پس لرزه مجموعا یک زمین لرزه را نشان می‌دهند.
باید توجه داشت که تمام زلزله‌ها با پیش لرزه‌ها همراه نیست و همچنین پیش لرزه را نمی‌توان مقدمه وقوع یک زلزله بزرگ دانست، زیرا در بسیاری از موارد یک زلزله مخرب خود یک پیش لرزه فوق العاده مخربی بوده است که در تعقیب آن اتفاق افتاده است. همچنین در بسیاری از زمین لرزه‌ها زلزله اصلی بدون هیچ لرزه قبلی و یکباره اتفاق می‌افتند، زلزله‌هایی هم در اثر عوامل دیگر مثل ریزشها (مثلا ریزش سقف بخارهای آهکی و زمین لغزشها) و یا در بعضی موارد فعالیتهای آتشفشانی نیز بوجود می‌آید که مقدار و شدت آنها کمتر است.
چرا زلزله بوجود می‌آید؟
به درستی مشخص نیست که چرا زلزله بوجود می‌آید، اما همانطور که قبلا اشاره شد تجمع انر‍ژی در درون زمین از یک طرف و افزایش نیروی زیاد در درون زمین و عدم تحکمل طبقات زمین برای نگهداری این انرژی از طرف دیگر موجب شکسته شدن زمین در بعضی نقاط آن شده و انرژی از محل آن آزاد می شود. این شکستگی که اکثرا با جابجایی زمین اتفاق می‌افتد باعث خطرات و ایجاد لرزش زمین می‌شود که به آن زلزله گفته می‌شود.
اما این انرژی از کجا می آید؟ برخی معتقدند که زمین از ورقه‌هایی تشکیل شده است که این ورقه‌ها با صفحاتی که در کنار هم قرار دارند به یکدیگر فشار وارد کرده و باعث می‌شوند که ورقه‌هایی که دارای وزن کمتری هستند به داخل زمین فرو روند (این پدیده در اصطلاح علمی فرو رانش صفحات گفته می‌شود). همچنین ممکن است که ورقه‌ها در کنار یکدیگر به هم فشرده شوند. در اثر فرو رانش و پایین رفتن صفحه به درون زمین و به دلیل افزایش فشار و دمای طبقات درونی ، ورقه شروع به گرم شدن و ذوب شدن می‌کند و مواد مذاب حاصله سبک شده و مجددا به سمت بالا حرکت کرده و فشاری را به طبقات مجاور وارد می‌کند.
ترکیب این نیروها در درون زمین باعث ایجاد یک حالت عدم تعادل انرژی می‌شود، این وضعیت تا زمانی که طبقات فوقانی و سطحی زمین تحمل مقاومت در برابر آن را داشته باشند حفظ می‌گردد. اما زمانی که سنگها دیگر تحمل این فشارها را نداشته باشند، انرژی به یکباره آزاد می‌گردد و زلزله بوجود می‌آید. البته این بدان مفهوم نیست که تمامی زلزله‌ها بدین طریق ایجاد می‌شوند، بلکه می‌توان گفت بخش اصلی زمین لرزه‌ها ، با این فرضیه قابل توجیه است.
رابطه گسل با زلزله
رابطه گسل - زلزله دو طرفه می‌باشد. یعنی وجود گسلهای فراوان در یک منطقه سبب بروز زلزله می‌گردد. این زلزله به نوبه خود سبب ایجاد گسل جدیدی گردیده و نتیجتا تعداد شکستگیها زیادتر شده و به این ترتیب قابلیت لزره خیزی منطقه افزایش می‌یابد.
نحوه آزاد شدن انرژی زلزله
ممکن است یک زلزله به همراه خود پیش لرزه و پس لرزه‌هایی داشته باشد، که این دو قبل و بعد از زلزله اصلی ممکن است وقوع یابند، به عبارتی دیگر این موضوع به نحوه آزاد شدن انرژی زلزله بستگی دارد. بطوری که انرژی زلزله بصورتهای زیر آزاد می‌گردند:
پیش لرزه
گاهی اوقات از بروز زلزله اصلی ، یکسری زلزله‌هایی با بزرگی کمتر از زلزله اصلی به وقوع می‌پیوندند که معمولا فراوانی آنها با نزدیک شدن به زمان وقوع لرزش اصلی ، افزایش می‌یابد.


لرزش اصلی
همان زلزله اصلی بوده که بواسطه آن اکثر انرژی ذخیره شده در سنگها یکباره آزاد می‌گردد و چنانچه داده‌های مربوط به یک زلزله بزرگ غیر دستگاهی باشد مهلرزه نامیده می‌شود.
پس لرزه
زلزله‌های خفیفتری که غالبا پس از لرزش اصلی ، از حوالی کانون زلزله اصلی منشأ می‌گیرند، را پس لرزه می‌گویند. پس لرزه‌ها می‌توانند حتی تا سالها پس از وقوع زلزله‌های اصلی نیز به طول انجامد.
دسته لرزه
مجموعه‌ای از تعداد زیادی زلزله که در یک منطقه محدود در مقطع زمانی در حد هفته تا چند ماه به وقوع می‌پیوندد. دسته لرزه‌ها غالبا در نواحی آتشفشانی دیده می‌شوند.
ریز لرزه
زلزله‌های ضعیفی هستند که بزرگی آنها 3 ریشتر و یا کمتر از 3 بوده و غالبا افزایش ناگهانی و نامنظم آنها نشانه قریب الوقوع بودن مهلرزه یا زلزله اصلی می‌باشند.
انواع زمین لرزه
1- زمین لرزه¬های تکتونیکی:
زمین لرزه های تکتونیکی در برگیرنده تعداد بسیار زیادی از زلزله¬هایی هستند که سالانه در سطح جهان ثبت می¬شوند. حرکات صفحات تشکیل دهنده پوسته زمین عامل ایجاد این زمین لرزه ها می¬باشد که در فصلهای گذشته به تفصیل مورد بررسی قرار گرفت.
2- زلزله های آتشفشانی:
این زلزله ها فقط در نواحی فعال آتشفشانی اتفاق می¬افتد و به انفجارهای آتشفشانی نیز معروف است. شکل بعدی نشان میدهد که زلزله ها و آتشفشانها اغلب در کنار هم و در امتداد مرز صفحات رخ میدهند.
3- زمین لرزه های فروریختی :
بر اثر فروریختن غارها و کانالهای زیرزمینی، لرزه‌هایی ایجاد می‌شود که به نام زمین‌لرزه‌های فروریختی موسومند. این تکانها بسیار کوچک بوده و فقط اهمیت محلی دارند.
4- زمین لرزه های القایی:
بر اثر آبگیری یا تغییرات ناگهانی سطح آب دریاچه‌های پشت سدها، تزریق آب یا سیالهای دیگر به داخل زمین و یا استخراج آنها، مخصوصاً درجاهایی که گسلهای فعال وجود دارد زمین‌لرزه‌هایی ایجاد می‌شود. در واقع دلیل اصلی این لرزه‌ها را می‌توان بارگذاری سریع برروی زمین و یا برداشتن ناگهانی بار زیادی از روی آن ذکر کرد. این لرزه‌ها به نام القایی موسومند. لرزه‌های ناشی از معادن نیز در این دسته قرار می‌گیرند. به عنوان مثال می‌توان به زمین‌لرزه‌ای که درارتباط با آبگیری و تغییرات فصلی سطح آب دریاچه سد سفیدرود روی داد اشاره نمود.
5- زمین لرزه های ناشی از انفجارها:
انفجارهای نظامی و صنعتی، همچنین آمدو شد و یا فعالیت‌های ساختمانی، نیز لرزه‌هایی را ایجاد می‌نمایند که شدت، زمان وقوع و محل آنها قابل پیشبینی است .
از این به بعد هرجا از کلمه زلزله استفاده می¬شود منظور زمین لرزه های تکتونیکی است.
مطالب جالب در باره ی زلزله
1) بزرگترین زمین لرزه ثبت شده در ایالات متحده با بزرگای 2/9 در پرینس ویلیام سوند در آلاسکا بود که در روز جمعه 28 مارس 1964 رخ داد.
2) بزرگترین زمین لرزه ثبت شده در جهان با بزرگای 5/9 (Mw) در شیلی و به تاریخ 22 می 1960 روی داد.
3) اولین زمین لرزه گزارش شده در کالیفرنیا ...............................
4) قل از اینکه این امکان فراهم باشد تا زمین لرزه های بزرگ به وسیله تجهیزات الکتریکی ثبت شوند. دانشمندان لرزه نگاشتهای فنری- پاندولی را ساختند تا حرکات با دوره تناوب طولانی را که به وسیله این لرزه ها ایجاد می شود، ثبت کنند. که بزرگترین انها حدود 15 تن وزن داشت، و یکی از انواع متوسط آن در مکزیکو سیتی است که هنوز هم مورد استفاده قرار می گیرد.
5) میانگین نرخ حرکت در عرض پهنه گسلی سان آندریاس در طول 3 میلیون سال گذشته 56 میلیمتر بر سال ( 2 اینچ بر سال) بوده است. نرخ این حرکت مانند رشد ناخنهای دستتان است. دانشمندان با فرض تداوم این حرکت مطرح می کنند که لس آنجلس و سانفرانسیسکو در حدود 15 میلیون سال دیگر به هم برخورد می کنند.
6) سامانه کافتی شرق افریقا پهنه ای با عرض 60-50 کیلومتر (37-31 مایل) است که از آتشفشانها و گسله های فعالی که در راستای شمالی جنوبی در شرق افریقا و به طول بیش از 3000 کیلومتر (1864مایل) از اتیوپی در شمال تا زامبیا در جنوب وجود دارد، تشکیل شده است. این سامانه یک نمونه کمیاب از پهنه های کافتی فعال قاره ای است، که در آن ورقه های قاره ای سعی می کنند به دو ورقه مجزا شکسته شده و از یکدیگر دور شوند.
7) اولین لرزه نمای پاندولی تکانهای زمین ناشی از زمین لرزه سال 1751 میلادی را اندازه گیری کرد. البته تا سال 1855 گسلها به عنوان عوامل ایجاد زمین لرزه شناخته نشده بودند.
8) ماه لرزه یا زلزله در ماه نیز اتفاق می افتد اما فرکانس کمتر و بزرگای کوچکتر یاز زمین لرزه های روی داده در زمین دارند. این لرزه ها در ارتباط با تنشهای ناشی از جزر و مد که با تغییر فاصله بین ماه و زمین ایجاد می شود، رخ می دهند. ماه لرزه ها همچنین در اعماق زیاد بین سطح تا مرکز ماه نیز به وقوع می پیوندند.
9) اگر چه سونامی و امواج مدی هردو مربوط به امواج دریایی می شوند ولی این دو عارضه دو پدیده طبیعی متفاوت از یکدیگر هستند. موج مدی یک موج بزرگ دریایی است که بوسیله وزش بادهای قوی ایجاد می شود و سونامی موج دریایی است که در اثر زمین لرزه ها و یا زمین لغزشهای زیر آبی که در اقیانوسها رخ می دهد، ایجاد می شود.
10)کانون زمین لرزه مکانی زیر سطح زمین است که گسیختگی ناشی از گسلش در آنجا رخ می دهد.