-1- تاریخچه :
دولومیت نخستین بار توسط زمین شناس فرانسوی به نام دولومیه در سال 1799 میلادی به صورت یک کانه مجزا معرفی گردید که به افتخار وی منطقه کوههای تیرول جنوبی را که شامل مقادیر زیادی از این نوع کانی بود ، دولومیت نامیده شد .
1-2- مشخصات عمومی :
-ترکیب شیمیایی
دولومیت کربنات مضاعف کلسیم و منزیم با فرمول شیمیایی CaMg(Co3)2 بوده که ترکیب شیمیایی آن عبارتند از :
7/21 % Mog=
30 % Cao=
9/47 % CO2=
- سیستم تبلور : این کانی در سیستم های هگزاگونال و تری گونال ( کلاسه رومبوندریک ) دیده شده است .
- اگر گات : شکری ، دانه ای ، کلیه ای ، گلوله ای و گاهی متخلخل
- شکستگی : صدفی
- رنگ : نیمه شفاف ، سفید مایل به خاکستری ، زرد قهوه ای و گاهی سبز و یا سیاه
- خطر اثر ( رنگ خاکه ) : سفید
- جلا : شیشه ای پاک
- سختی : 4-5/3 درجه در مقیاس موس
- وزن مخصوص : gr/cm3 2/8-3/0
- کاتی های همراه : کلیست ، پیرت ، کالکوپیریت ، اسفالریت ، مارکاسیت ، گالن ، فلوریت ، سلستین ، ژیپس ، باریت ، سیدریت و کوارتز
- سایر خصوصیات : در مقابل فوتک ذوب نمی گردد ، شعله را نارنجی می کند . اسید کلریدریک سرد بر آن بی اثر است . اندازه بلورها تا حدود 2 میلیمتر می رسد و خاصیت خرد شوندگی دارد . ناخالصی به صورت ایزو مورف آهن ، منگنز ، روی ، نیکل ، کبالت ، مواد نفتی و ... وجود دارد .
- دولومیتها تقریباً در شرایط زمین شناسی و فیزیوگرافی تشکیل سنگ آهک ها به وجود می آیند . رنگ آمیزی یکی از روشهای رایج برای تشخیص دولومیت از کلسیت در مقاطع نازک است .
جدول زیر رنگ آمیزی و تغییرات رنگ کانیهای کربناته توسط محلولهای آلیزارین در – اس و فروسیانید پتاسیم را نشان می دهد .
معیارهای دیگری که می تواند مورد استفاده واقع شود عبارتند از ، شکل بلوری منتظم ، ساختمان منطقه ای و ماکل ، جانشینی کانی کلسیت توسط دولومیت و رسوب آن ممکن است همزمان با رسوبگذاری و در طی مراحل اولیه دیاژنز رخ دهد که به دولومیت و رسوب آن ممکن است همزمان با رسوبگذاری و در طی مراحل اولیه دیاژنز رخ دهد که به دولومیتی شدن سن ژنتیک معروف است و یا در طی زمان بعد از رسوبگذاری ، معمولاً بعد از مرحله سیمانی شدن ، رخ می دهد و به آن دولومیتی شدن اپی ژنتیک می گویند . اصطلاح دولومیت اولیه اغلب برای رسوب مستقیم دولومیت از آب دریا و دریاچه به کار برده می شود ولی در حقیقت بلوغ دولومیت توسط جانشینی کربنات های اولیه رخ می دهد .
دولومیتی که جانشین کلسیت می شود باعث از بین رفتن بافت اولیه به صورت انتخابی یا فراگیرنده می شود فرآیند دولومیتی شدن به تبلور مجدد در مقیاس وسیع نیاز دارد . محصول نهایی این فرآیند یک بافت گرانوبلاستیک است . تبلور مجدد موجب تشکیل دولومیت بلورین دانه متوسط تا دانه درشت موزاییکی می شود به طوریکه بسیاری از بلورهای دولومیتی شده ممکن است شکل بوهدرالی داشته باشند .
1-2-1- مختصری از ژئوشیمی کربنات ها :
1-2-1-1- موازنه ( تعادل ) کربنات ها :
بین اسید کربنیک و کانی های کربناته روابط نزدیکی وجود دارد که این روابط شرایطی را که سنگ های کربناته تحت آن تشکیل یا حل می شوند و بالعکس ، نشان می دهد . کربنات کلسیم که فراوانترین نوع کربنات است براحتی در اسیدهای قوی تحت فعل و انفعال ساده زیر حل می گردد :
Caco3+2H+ C+++H2o+Co2
اگر غلظت اسید پایین باشد فعل و انفعال احتمالاً بصورت زیر خواهد بود :
Caco3+H+ Ca+++Hco-3
از این حالت ، اسید ضعیف Hco-3 در محیط حاصل می شود . این فعل و انفعال در طبیعت بخصوص در نواحی که محلول های اسیدی از تخریب بعضی از کانی ها مانند پیریت حاصل می شوند ، اتفاق می افتد و اگر مجدداً بازی در محیط قرار بگیرد ، کربنات کلسیم دوباره رسوب یا فعل و انفعال دوباره برعکس خواهد گردید :
Ca+++Hco-3+ OH- Caco3+H+ Caco3+H2o
حلالیت کربنات کلسیم بطور عمده از PH محیط تأثیر
Caco3+H2co3 Ca+++2Hco3
PH
PH'
الف- فشار Co2 :
مقدار حلالیت کربنات کلسیم به مقدار فشار Co2 در خارج از محلول بستگی دارد ، چون مقدار Co2 غلظت اسید کربنیک در محیط را تنظیم می کند.
هر عاملی که سبب افزایش Co2 در محلول شود ، سبب حل کربنات کلسیم بیشتر و برعکس هر عامل کاهش دهنده Co2 سبب می شود که کربنات بیشتر و سریعتر رسوب نماید.
ب – تغییرات درجه حرارت :
حلالیت کربنات کلسیم در آب خالص با افزایش درجه حرارت کاهش میابد. این عمل بر خلاف رفتار تمام نمک ها و نتیجه ی افزایش حلالیت با افزایش حرارت می باشد. عده ای از کربنات ها و سولفات ها از این قانون مستثنی میباشند و این مسئله بخاطر کاهش حلالیت Co2 مانند هر گاز دیگری در آب گرم می باشد.