• آلودگی هوا به مواد شیمیایی و فیزیکی و زیستی گفته می‌شود که ویژگیهای طبیعی آتمسفر را تغییر میدهند.
• اولین آلاینده‌های هوا احتمالاً دارای منشأ طبیعی بوده‌اند.
دود، بخار بدبو، خاکستر و گازهای متصاعد شده از آتشفشانها و آتش سوزی جنگلها، گرد و غبار ناشی از توفانها در نواحی خشک، در نواحی کم ارتفاع مرطوب و مه‌های رقیق شامل ذرات حاصل از درختهای کاج و صنوبر در نواحی کوهستانی، پیش از آنکه مشکلات مربوط به سلامت انسانها و مشکلات ناشی از فعالیتهای انسانی محسوس باشند، کلا جزئی از محیط زیست ما به شمار می‌رفته‌اند.
به استثنای موارد حاد، نظیر فوران آتشفشان .
• آلودگیهای ناشی از منابع طبیعی معمولاً ایجاد چنان مشکلات جدی برای حیات جانوران و یا اموال انسانها نمی‌کنند.
در حالی که فعالیتهای انسانی ایجاد چنان مشکلاتی از نظر آلودگی می‌نمایند که بیم آن می‌رود بخش‌هایی از اتمسفر زمین تبدیل به محیطی مضر برای سلامت انسانها گردد.
• --217.219.118.132 ۲۰:۰۵, ۱۶ آوریل ۲۰۰۷ (UTC)==تاریخچه آلودگی==
• دود یکی از قدیمیترین آلاینده‌های هوا است که برای سلامت بشر مضر است.
زمانی که دود ناشی از آتش حاصله از سوختن چوب توسط ساکنین اولیه غارها جای خود را به دود ناشی از کوره‌های زغال سوز در شهرهای پر جمعیت داد، آلودگی هوا، بقدری افزایش یافت که زنگ خظر برای برخی از ساکنان آن شهرها وجود به صدا در آمد.
در سال ۶۱ بعد از میلاد سنکا (Seneca) فیلسوف رومی از هوای روم به‌عنوان هوای سنگین و از دودکشهای هود با عنوان تولید کننده بوی بد نام برد.
در سال ۱۲۷۳ میلادی ادوارد اول پادشاه انگلستان می‌گوید هوای لندن به حدی با دود و مه آلوده و آزار دهنده است که از سوختن زغال سنگ دریایی جلوگیری خواهد کرد.
• علی‌رغم هشدار پادشاه مذکور، نابودی گسترده جنگلها، چوب را تبدیل به یک کالای کمیاب نمود و ساکنان لندن را وادار ساخت تا بجای کم کردن مصرف زغال سنگ به میزان بیشتری از آن استفاده کنند.
تا سال ۱۶۶۱ میلادی یعنی بیش از یک قرن بعد، تغییر قابل ملاحظه‌ای در آلودگی هوا بوجود نیامد.
چاره جویی و پیشنهادات عبارت بودند از برچیدن تمامی کارخانه‌های دودزا از شهر لندن و بوجود آمدن کمربند سبز در اطراف شهر و بالاخره این چاره جوییها کارساز شد
• مشکلات آلودگی هوا
• شواهدی دال بر علاقمندی جوامع انسانی در غلبه بر مشکل آلودگی هوا وجود دارند که از جمله آنها می‌توان از تصویب و اجرای قوانین کنترل دود در شیگاگو سینسنیاتی به سال ۱۸۸۱ نام برد.
ولی اجرای این قوانین و قوانی مشابه آنها با دشواریهایی مواجه گردید و برای تمیز نمودن هوا یا جلوگیری از آلودگی بیشتر آن تقریباً کاری انجام نشد.
در سال ۱۹۳۰ در دره بسیار صنعتی میوز در کشور بلژیک در اثر پدیده وارونگی مه دود در یک فضای معین محبوس گردید.
در نتیجه ۶۳ تن جان خود را از دست داده و چندین هزار تن دیگر بیمار شوند.
حدود ۱۸ سال بعد در شرایط مشابهی در ایلات متحده آمریکا یکی از اولین و بزرگترین فاجعه‌های زائیده آلودگیها رخ داد، یعنی ۱۷ نفر جان خود را باختند و ۴۳ درصد جمعیت نورا، پنسلوانیا بیمار شدند.
• درست سه سال بعد از فاجعه مه دود لندن در سال ۱۹۵۲، که نادیده گرفتن عواقب جدی آلودگی هوا غیر ممکن گردید.
در روز سه شنبه ۴ دسامبر سال ۱۹۵۲ حجم عظیمی از هوای گرم به طرف قسمت جنوبی انگلستان حرکت کرده با ایجاد یک وارونگی دمایی سبب نشست یک مه سفید در لندن شد و این مه دود به دستگاه تنفسی انسان سخت آسیب رسانده بود و بیشتر مردم بزودی با مشکلاتی از قبیل قرمز شدن چشمها، سوزش گلو و سرفه‌های زیاد مواجه شدند و پیش از آنکه در ۹ دسامبر از سطح شهر دور شوند ۴۰۰ مورد مرگ مربوط به آلودگی هوا گزارش کردند.
این تعداد تلفات برای متوجه ساختن افکار بریتانیاییها جهت تصویب قانون هوای تمیز در سال ۱۹۵۶ کافی بود.
درست سه سال بعد از فاجعه مه دود لندن در سال ۱۹۵۲، که نادیده گرفتن عواقب جدی آلودگی هوا غیر ممکن گردید.
این تعداد تلفات برای متوجه ساختن افکار بریتانیاییها جهت تصویب قانون هوای تمیز در سال ۱۹۵۶ کافی بود.
قانون کنترل آلودگی هوا این قانون در ایالات متحده امریکا قانون کنترل آلودگی هوا (قانون عمومی ۱۵۹_۸۴) به تصویب رسید.
اما این مصوبه تنها موجب به تصویب رسیدن یک قانون مؤثرتر گردید.
این قانون یکبار در سال ۱۹۶۰ و بار دیگر در سال ۱۹۶۲ بازنگری شد و به قانون هوای تمیز سال ۱۹۶۳ (قانون عمومی ۲۰۶_۸۸) که برنامه‌های ناحیه‌ای محلی و ایالتی را برای کنترل هوا تشویق می‌کرد و در عین حال حق مداخله را برای دولت فدرال در صورت به خطر افتادن سلامت و رفاه اهالی ایالت در اثر آلودگی ناشی از ایالات دیگر محفوظ نگه می‌داشت، الحاق گردید.
این قانون معیارهایی برای کیفیت هوا وضع کرد که بر اساس آنها استانداردهای کیفیت هوا و گازهای متصاعد شده در دهه ۱۹۶۰ میلادی پی ریزی شد اجرای قانون هوای تمیز اجرای قانون هوای تمیز در سال ۱۹۷۰ به آژانس نو بنیاد حفاظت محیط زیست (EPA) محول گریدید.
قانون به وضع استانداردهای درجه اول و دوم کیفیت هوای محیط زیست پرداخت.
استانداردهای اولیه متکی بر معیارهای کیفیت هوا، برای حفظ سلامت عموم مردم، دامنه وسیعی از ایمنی را در نظر می‌گیرد.
در حالی که استانداردهای ثانوی که آنها نیز متکی بر معیارهای کیفیت هوا باشند برای حفظ رفاه عموم انسانها، به علاوه گیاهان، جانوران، اموال و دارائی هستند.
اصطلاحات قانون هوای تمیز به سال ۱۹۷۷ به تقویت باز هم بیشتر قوانین موجود پرداخته است و ملتها را به تمیز نگهداشتن مورد ارزیابی و اصلاح دوباره قرار گرفتند.
اگر چه این امکان وجود دارد که تغییرات بیشتری نیز انجام شود، کاملاً متحمل است که کنترل آلودگی هوا برای ایجاد شرایطی که تحت آن هوا برای نسلهای آینده تمیزتر و سالمتر نگاهداشته شود، از حمایت بیشتر عامه مردم برخوردار شود.
سلامت جسم و روان در گرو هواى پاک FPRIVATE "TYPE=PICT;ALT=" تراکم منابع تولید کننده آلودگى در تهران و اطراف آن، سکون نسبى هوا، نداشتن باد غالب، محصورشدن تهران توسط رشته کوه هاى البرز باعث شده است که تهران یکى از شهرهاى آلوده جهان باشد.
آمار کاملاً دقیقى در مورد جایگاه تهران در جهان از نظر آلودگى موجود نیست.
اصفهان، تبریز، شیراز، مشهد، اهواز، اراک و کرج از دیگر شهرهاى آلوده ایران هستند.
بنابر اظهارات رشیدى مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هواى تهران دلیل آلودگى هواى این شهرها افزایش و تجمع منابع انتشار است و در شهرهایى نظیر تبریز، اراک و اهواز تولید آلودگى از صنایع و در دیگر شهرها ترافیک شهرى نقش مهمى در آلودگى هوا دارند.
به غیر از کرج در شهرهاى دیگر طرح جامع کاهش آلودگى هوا در حال انجام است.
برنامه هاى جامع کاهش آلودگى هواى تهران داراى هفت محور است: •محور اول- خودروهاى نو سازمان حفاظت محیط زیست طبق قانون جلوگیرى از آلودگى هوا و آئین نامه هاى آن از ابتداى سال ۷۹ اقدام به کنترل آلودگى کلیه خودروهاى تولیدى کرده است.
•محور دوم- خودروهاى مستعمل آخرین برآورد نشان مى دهد که ناوگان خودروهاى تهران بیش از هفتاد درصد از آلاینده هاى هواى تهران را ایجاد مى کنند.
تحقیقات نشان مى دهد که ۳/۲۶ درصد از خودروهاى سوارى فعال با سن بالاى ۲۰ سال در حال تردد هستند.
به طور متوسط ۴۳ درصد از مصرف سوخت و حدود ۴۷ درصد از انتشار منوکسید کربن مربوط به این خودروها است.
براى حل مشکل اقدامات زیر انجام شده است: ۱- استفاده از مبدل کاتالیزورى ۲- تعمیر و بهسازى خودروها ۳- طرح از رده خارج کردن خودروهاى فرسوده.
•محور سوم- حمل و نقل عمومى تغییر سوخت از بنزین و گازوئیل به گاز طبیعى و CNG سوز کردن ناوگان حمل و نقل عمومى موثرترین گام مهم در راه کاهش آلودگى این خودروها خواهد بود که در حال اجرا است.
•محور چهارم- سوخت کارهاى زیر در این راستا انجام شده است: ۱- اصلاح کیفیت سوخت هاى قبلى ۲- استفاده از سوخت هاى گازى جایگزین.
•محور پنجم- معاینه فنى ۱- برنامه ایجاد مرکز معاینه فنى خودرو ۲- احداث شش مرکز معاینه فنى.
اقدامات در دست بررسى در مورد معاینه فنى: - احداث سه مرکز معاینه فنى جهت خودروهاى سنگین یا تخصیص اعتبار لازم.
- مشارکت خودروسازان درخصوص احداث مرکز معاینه فنى خودروها.
- اعلام برنامه زمان بندى جلوگیرى از تردد خودروهاى سبک.
•محور ششم- ترافیک ۱- سیاست پارک خودرو ۲- چراغ راهنمایى هوشمند.
•محور هفتم- آموزش سایر اقدامات که خارج از برنامه جامع است: - جلوگیرى از تردد خودروهاى دودزا در سطح شهر تهران.
- گازسوز کردن صنایع و منابع خانگى- تجارى.
- استفاده از گاز طبیعى.
•منابع آلودگى هوا به وجود هر نوع آلاینده اعم از جامد، مایع، گاز و یا تشعشع پرتوزا و غیرپرتوزا در هوا به مقدار و در مدت زمانى که کیفیت زندگى را براى انسان و دیگر جانداران به خطر اندازد و یا به آثار باستانى و اموال خسارت وارد آورد آلودگى هوا اطلاق مى شود.
شش آلاینده اصلى داریم که به دو دسته اولیه و ثانویه تقسیم بندى مى شوند؛ آلاینده اولیه موادى هستند که در اثر منابع مستقیماً به هواى محیط وارد مى شوند و شامل پنج آلاینده منوکسیدکربن (CO)، دى اکسید نیتروژن (NO2)، دى اکسید گوگرد (SO2)، ذرات معلق با قطر کمتر از ۱۰ میکرون و سرب (Pb) است.
آلاینده هاى ثانویه موادى هستند که در اثر فعل و انفعالات موجود در هواى اطراف زمین به وجود مى آیند.
در این گروه مى توان ازن را نام برد.بنا بر گفته هاى رشیدى منابع آلودگى هوا دو دسته هستند: ۱- منابع طبیعى - توفان ها و گرد و غبار - فعالیت آتشفشانى - دود و خاکستر آتش سوزى هاى جنگلى - شهاب هاى آسمانى - منابع گیاهى و حیوانى - چشمه هاى آب گرم معدنى.
۲- منابع مصنوعى - وسایل نقلیه موتورى - صنایع و نیروگاه ها - سیستم هاى گرم کننده منابع خانگى و تجارى - زباله سوزها - مواد رادیواکتیو.
تاثیرات آلودگى هوا در سلامت جسمى، روحى _ روانى: مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوا در راستاى تاثیرات آلودگى هوا در سلامت جسمى- روانى تصریح کرد: مهم ترین آثار آلودگى هوا به خطر انداختن سلامتى انسان و اختلال در رفاه، آسایش، کاهش دید و اشعه خورشید، اثرات آب و هوایى و ضرر به گیاهان است که خلاصه اى از آثار بهداشتى آنها بدین ترتیب است: منواکسید کربن (CO) : قرار گرفتن در معرض غلظت بالاى این گاز باعث کاهش دقت بینایى، کاهش توان کارى، عدم قابلیت یادگیرى و انجام فعالیت هاى دشوار مى شود.
چهار نوع بیمارى عمده در این راستا عبارتند از:۱- قلبى _ ریوى ۲- عصبى ۳- تجزیه فیبرین ۴- بیمارى هاى دوران زایمان.
ازن و سایر اکسیدکننده ها (O3) : ازن محرک براى چشم و گلو و ریه است.
فعالیت شیمیایى بالاى ازن باعث بروز مشکلاتى از قبیل از بین رفتن بافت ریه ها و کاهش عملکرد آن مى شود.
آمارها نشان مى دهد حملات آسم در روزهایى با غلظت بالایى از اکسیدان افزایش یافته است.
سرب: تماس با سرب باعث اثرات مخرب بر سیستم عصبى شده که در درازمدت باعث کاهش بهره هوشى مى شود.
همچنین سرب منجر به افزایش فشار خون شده و بر روى فرایند خون سازى تاثیرات منفى خواهد داشت.
دى اکسید گوگرد: غلظت بالاى (SO2) باعث نارسایى هاى تنفسى، کاهش سیستم دفاعى ریه ها و تشدید بیمارى قلبى _ ریوى مى شود و افراد داراى بیمارى هاى آسم برونشیت یا آمفیزم، بیماران قلبى، بچه ها و افراد مسن به این گاز حساس هستند.
هیدروکربن هاى فرار (VOC) : نقش عمده اى در تحریک چشم و سیستم تنفسى دارد، در مواردى چند لوسمى در افرادى که به علت مسائل شغلى براى طولانى مدت در معرض بخارات بنزین بوده اند، گزارش شده است.
دى اکسید نیتروژن: این گاز مى تواند باعث ایجاد سوزش در ریه ها و همچنین باعث کاهش میزان مقاومت سیستم تنفسى در مقابل بیمارى هایى مانند آنفلوآنزا شود.
ذرات معلق : ذرات معلق با قطر آیرودینامیکى کمتر از ۱۰ میکرون به دلیل راهیابى به سیستم تنفسى تحتانى به عنوان شاخص اصلى مواد معلق در هوا معرفى مى شوند.
براساس مطالعات ذرات معلق تشدید بیمارى هاى قلبى - ریوى - کاهش سیستم ایمنى بدن در مقابل بیمارى ها، از بین رفتن بافت ریه، آسم کودکان، مرگ ومیر زودرس و سرطان نقش عمده اى دارد.
•اقدامات ضرورى براى کاهش آلودگى هوا ۱- توسعه فضاى سبز ۲- کنترل وسایل نقلیه - جایگزین کردن وسایل نقلیه عمومى به جاى وسایل نقلیه شخصى.
- از سرویس خارج کردن اتومبیل هاى فرسوده و قدیمى، جانشین کردن اتومبیل هاى نو و جدید مطابق با استاندارد موجود.
- فراهم کردن تسهیلات لازم قانونى براى کاهش هزینه هاى وسایل کنترلى.
- رعایت ضوابط طرح ترافیک در ساعات ممنوعه توسط رانندگان.
- جلوگیرى از تردد خودروهاى داراى نقص فنى.
- جایگزین کردن سوخت هاى گازى و یا برقى به جاى بنزین و گازوئیل.
- ملزم کردن سازندگان اتومبیل هاى داخل به تبعیت از استانداردهاى آلودگى هوا.
- تشویق دارندگان وسایل نقلیه به نصب دستگاه هاى کاهش دهنده آلودگى ناشى از اگزوز اتومبیل ها.
۳- کنترل صنایع - احداث صنایع در خارج از شهر به طورى که بادهاى غالب منطقه آلاینده هاى خروجى را به سمت مناطق مسکونى هدایت نکنند.
- محل احداث کارخانه از نظر شرایط جوى مانند سرعت، جهت باد و یا وضعیت پستى و بلندى منطقه در مطالعات اولیه احداث صنایع لحاظ شود.
- تغییر در سوخت صنایع.
- تغییر در مراحل عملیات تولید محصول نهایى.
- نصب دستگاه هاى کنترل کننده مواد آلاینده در کلیه قسمت هاى مورد نیاز فرایند تولید.
نقش شرکت کنترل کیفیت هوا در کاهش آلودگى هواى تهران: شرکت کنترل کیفیت هوا در سال ۱۳۷۲ تاسیس شد و در سال ۱۳۷۶ موفق به انجام دو پروژه بزرگ بین المللى در زمینه آلودگى هواى تهران شد: ۱-طرح جامع آلودگى هواى تهران (با همکارى آژانس همکارى هاى بین المللى ژاپن).
۲- طرح کاهش انتشار ناشى از سیستم حمل ونقل (بانک جهانى و شرکت کنترل کیفیت هوا).
و هم اکنون این شرکت برنامه جامع کاهش آلودگى هواى تهران را در یک دوره زمانى ده ساله و در قالب محورهاى هفت گانه توسط شهردارى تهران، وزارتخانه هاى نفت و صنایع در حال اجرا دارد.
بخشى از فعالیت هاى شرکت کنترل کیفیت هوا - سنجش مدل سازى آلودگى صوتى حاصل از منابع ترافیک فرودگاه، راه آهن و صنایع.
- ارائه راهکارهاى کنترل آلودگى صوتى.
- راهبرى مرکز هماهنگى اطلاع رسانى آلودگى هوا.
- همکارى با مراکز عمده صنعتى از قبیل مجتمع هاى پتروشیمى و کارخانجات تولیدى در راستاى تعیین میزان آلودگى هوا و ارائه راهکارهاى مختلف براى کاهش آلودگى هواى ناشى از آنها هوای آلوده چیست؟
هر ماده‌ای که وارد هوا شود ، خواص فیزیکی ، شیمیایی و زیستی آن را تغییر می‌دهد و به چنین هوای تغییر یافته ، هوای آلوده گویند.
عوامل آلوده کننده هوا عوامل طبیعی: فوران‌های شدید آتشفشان ، وزش توفان ، بادهای شدید و … ، گازها و ذراتی را وارد هوا می‌کنند و سبب آلودگی آن می‌شوند.
فعالیت انسان: کارخانجات صنعتی ، کشاورزی ، شهرسازی ، وسایل گرمازا ، نیروگاهها ، وسایل نقلیه و ...
، از عوامل آلوده کننده هوا هستند.
مواد آلوده کننده هوا منوکسید کربن: گاز سمی منوکسید کربن ، بطور عمده مربوط به خودروهایی است که مصرف سوخت آنها بنزین می‌باشد.
این خودروها مقدار زیادی گاز CO را از طریق لوله اگزوز وارد هوا می‌کنند.
دی‌اکسید گوگرد: عمدتا مربوط به نفت کوره نفت سیاه است که در بعضی صنایع و تاسیسات حرارت مرکزی و تولید نیرو مورد استفاده قرار می‌گیرد.
کسیدهاینیتروژن دار: بطور عمده مربوط به نفت کوره ، گازوئیل و مقدار کمتری مربوط به مصرف بنزین و نفت سفید است.
هیدروکربن‌های سوخته نشده: عمدتا مربوط به خودروهایی است که بنزین مصرف می‌کنند.
نفت کوره و گازوئیل در این مورد سهم کمتری دارند.
ذرات ریز معلق: بطور عمده ، از سوختن نفت کوره حاصل می‌شود.
برمید سرب: در نتیجه مصرف بنزین در موتور اتومبیل‌ها حاصل می‌شود.
سایر ترکیبات سربی: بنزین خودروها اغلب دارای ماده‌ای به نام تترا اتیل سرب است که به منظور روان کردن کار سوپاپ‌ها و به‌سوزی بنزین به آن اضافه می‌شود.
این ماده هنگام سوختن بنزین ، باعث پراکنده شدن ذره‌های جامد و معلق ترکیبات سرب در هوا می‌شود که هم سمی‌اند و هم به صورت رسوب‌های جامد وارد دستگاه تنفسی می‌شوند.
آلودگی هوا و باران اسیدی باران اسیدی چیست؟
یکی از آثار و نتایج آلودگی هوا باران اسیدی است.
در دو دهه اخیر و در برخی نواحی صنعتی و بر اثر فعالیتهای کارخانه‌ها میزان دی‌اکسید گوگرد و دی‌اکسید ازت در هوا افزایش یافته است.
این دو ماده در اتمسفر با اکسیژن و بخار آب واکنش شیمیایی ایجاد می‌کند و به صورت اسید نیتریک و اسید سولفوریک در می‌آید.
این ذرات اسیدی مسافت‌های طولانی را بوسیله باد طی می‌کنند و به صورت باران اسیدی بر سطح زمین فرو می‌ریزند.
چنین بارش‌هایی ممکن است به صورت برف یا باران یا مه نیز در بیاید.
پیامدهای باران اسیدی باران اسیدی باعث از بین رفتن بناها و آثار تاریخی بخصوص در ساختمان‌هایی که از سنگ مرمر یا آهک ساخته شده باشند، می‌شود.
باران اسیدی میزان حاصلخیزی خاک را کاهش می‌دهد و حتی ممکن است مواد سمی را وارد خاک‌ها کند .
باران اسیدی موجب نابودی درختان و کاهش مقاومت آنها بخصوص در برابر سرما می‌شود.
غبار غبار عبارتست از ذرات کوچک جامد بوجود آمده از خرد شدن جرمهای بزرگتر در حین فرآیندهایی نظیر خرد کردن ، آسیاب کردن یا انفجار که ممکن است بطور مستقیم و یا غیر مستقیم در اثر بکار گیری موادی از قبیل زغال سنگ ، سیمان یا دانه‌ها وارد اتمسفر شوند.
دود دود از ذرات ریز جامد از احتراق ناقص ذرات آلی نظیر زغال سنگ ، چوب یا تنباکو که عمدتا از کربن و سایر مواد قابل احتراق تشکیل یافته‌اند، تشکیل می‌شود.
دود غلیظ دود غلیظ از ذرات جامد ریز از مایع شدن بخارات مواد جامد تشکیل می‌شود.
دود غلیظ ممکن است در اثر تصعید ، تقطیر ، تکلیس شدن یا فرآیندهای ذوب فلزات بوجود آید.
دود ناشی از خاکستر دود ناشی از خاکستر از ذرات غیر قابل احتراق ریزی که در گازهای حاصل از احتراق زغال سنگ بوجود می‌آید تشکیل یافته است.
غبار مه آلود غبار مه آلود از ذرات مایع یا قطرات تشکیل شده در اثر مایع شدن بخار ، پراکندگی یک مایع یا انجام یک واکنش شیمیایی بوجود می‌آید.