دانلود مقاله اختلالات خواب

اختلالات خواب
1 بیخوابی
یک پدیده subjective است.

بیخوابی به سه نوع تظاهر می یابد.
1 اشکال در بخواب رفتن (sleep - onsetinsommiu).
2 بیداریهای مکرر وسط خواب (sleep - maintenance insomnia)
3 بیدار شدن خیلی زود هنگام صبح
بیخوابی در شب باعث اختلال کاری و کاهش هوشیاری و احساس بدحالی و خواب آلودگی در روز بعد می شود.

مشکل می توان بی خوابی را به صورت ابرکتیو مشخص نمود و مطالعات پوی سومنوگرافیک همیشه نمیتواند با شکایات بیمار از بیخوابی تطبیق نماید.

حدود 10% همه شکایات ساپژکتیوبی خوابی مزمن هیچ آبنورمالی در هر سومنوگرافی ندارند(pseudo - insomnia)
بیخوابی شایع ترین اخلال خواب است.

بیش از تمام بالغین این حالت را تجربه کرده اند ولی شیوع موارد شدید آن فقط حدود 1 نفر از هر 500 بیماری که به درمانگاه مراجعه می کنند بوده است.

(در کانادا) زنان بیشتر از مردان درگیر بیخوابی هستند در پیرها شایع تر از جوانان می باشد.

شیوع بیشتر بیخوابی در افراد مسن از حداقل تا حدی بعلت آینه خواب و میوکلونوس هنگام خواب می باشد که در افراد مسن شایع تر از جوانان است.

بعضی از افراد مسن مبتلا به بومانس بتدریج مراحل 3 و 4 nerm خواب خود را از دست می دهند و بیداریهای شب هنگام زیادی را تجربه کرده و خواب آنها از شب بروز تغییر زمان می دهد.
بیخوابی گذرا (Transient insomnia) بیشترین مولفین بیخوابی را به دو دسته گذرا (زیر 3 هفته ) و مزمن (بیشس از 30 هفته) تقسیم کرده اند.

بیخوابی گذرا معمولاً ناشی از استرس ناگهانی در زندگی، بیماری کوتاه مدت، مسافرت یا مدتی محرومیت از خواب است.
اختلال خواب در بیخوابی گذرا به هر شکلی می تواند باشد (اشکال در بخواب رفتن، بیداریهای مکرر یا صحب زود بی موقع بلند شدن) اگر چه اضطراب به هر علت، شایع ترین عامل اشکال در بخواب رفتن می باشد دو سه هفته بعد از یک تغییر ناگهانی در زندگی مرحله حاد بیخوابی ایجاد می شود که احتمالاً هر دو فاکتورهای روانی و فیزیولوژیک در آن دخیل می باشند.
بیخوابی مزمن (chronic insomnia) سه نوع بیخوابی مزن اصلی در مردم دیده شده:
1 بیخوابی ایدیوپاتیک یا اولیه: بیخوابی بدون علت مشخص در 10 25% همه موارد بیخوابی مزمن دیده می شود.
2 بیخوابی ثانویه: بیخوابی به علل روانی، بیماری یا رفتاری بیشتر موارد بیخوابی های مزمن
3 بیخوابی گاهی بعنوان شکل از یک ضایعه خواب مثل آینه مرکزی خواب یا نارکولپسی وجود دارد.

انواع بیخوابی مزمن:
الف: بیخوابی اولیه کودکان و جوانان: این عارضه توسط هاری و المستر در 1980 یا به این صورت توصیف شده است.

خواب کوتاه منقطع در تمام عمر بدون علت مشخص باعث خستگی روزانه، تحریک پذیری و افسردگی سوماتیک می شود گاهی فامیلیال می باشد.

و وقتی باید این تشخیص را گذاشت که بیخوبی از کودکی شروع شده باشد بدون آنکه علت محیطی با داخلی مشخص داشته باشد.

ب: بیخوابی ثانویه: ناراحتی، درد، سرفه، تنگی نفس، شب ادراری، آنژین و هر علامت پزشکی دیگر می تواند باعث اختلال خواب شود.

علت شایع بیداری شبانه که به دلیل درد و ناراحتی مانع بخواب رفتن بیمار می شود عبارتند از: درد اولسر پپتیک، آسم شبانه، سفتی عضلات، و بیماری مفاصل هیپرتیروئید باعث خواب کوتاه، منقطع و هیپوتیروئیدی موجب خواب آلودگی شدید می شود.

علل فیزیولوژیک (مانند تغییرات در محیط، زمان یا شیفت کاری و یا سن بالا) بسادگی قابل تشخیصند.

به هر حال علل پسیکولوژیک بیخوابی در افراد مضطرب دیده می شوند و باعث بیداریهای مکرر حین خواب می شوند.
ب: بیخوابی ثانویه: ناراحتی، درد، سرفه، تنگی نفس، شب ادراری، آنژین و هر علامت پزشکی دیگر می تواند باعث اختلال خواب شود.

به هر حال علل پسیکولوژیک بیخوابی در افراد مضطرب دیده می شوند و باعث بیداریهای مکرر حین خواب می شوند.

مشکلات روانی جزو علل بیخوابی اند.

افسردگی اندوژن شدید معمولاً با بیداریهای مکرر و زود برخاستن از خواب همراه است ولی شروع خواب در آنها مشکل ندارد بیشتر بیماران مانیک و دپیرسیو دو قطبی وقتی که افسرده اند بیشتر می خوابند و وقتی که مانیک هستند کمتر اضطراب غالباً باعث افزایش زمان لازم برای بخواب رفتن و کوتاه شدن زمان خواب می شود.

بیخوابی ناشی از داروها و مصرف الکل: بنابلوکرها، الفامیتل دوپا، فنی توثین، برونکودیلاتورها، مهار کننده های mao آمفتامین ودیگر محرکهای cns، داروهای آنورکتیک، تیازید ها و دیگر دیورتیکها، قهوه، چای، کولا، نیکوتین همه از علل بی خوابی محسوب می شوند کافئین با روزی معادل3ـ4 فنجان قهوه قبل ازشروع خواب باعث افزایش بیداریها می شود.

الکل بیش از قهوه باعث گیسختگی خواب می شود الکل lateny لاتنسی خواب را کم می کند اما بعداً باعث گسیختگی خواب می شود خواب rem را بسته بدوز مصرفی مهار می کند و بیداریها را افزایش می دهد.

در الکلیکهای مزمن مرحله 3 ـ4 nrem کاهش یافته یا از بین میرود.

این تغییرات ممکن است تا یکی دو سال بعد از قطع الکل باقی بماند.

بنزود یا زیپنهای کوتاه اثر (مثل تریازودلام) اگر در شب داده شوند (یک دوز واحد در شب) ممکن است باعث بی خوابی صبحگاهی و اضطراب در روز بعد شوند.این اثر با بنزود یا زیپنهای طولانی اثر دیده نمی شوند.

بعد از قطع مصرف بنزود یا زیپنهای طولانی اثر به ویژه آنهایی که نیمه عمر کوتاهی دارند بی خوابی صبحگاهی شدید و اضطراب ایجاد می شود که برای 2 تا 3 هفته باقی می ماند.

(اضطرابی بیش از اضطراب قبل از شروع دارو) از این اثرات قطع بنزود یا زیپنها می توان به طریق زیر جلوگیری کرد (یا لااقل به حداقل رساند): tapre کردن دوز بنزود یا زیپنها، مصرف بنزود یا زیپنهای با نیمه عمر طولانی و اگر لازم باشد یکدوره کوتاه بنا بلوکر تجویز شود.

2ـ آپنه هنگام خواب (sleep apnea) آپنه خواب، توقف جریان هوا در حین خواب است.

در صورتی که تعداد آینه خواب کمتر از 30 آینه در هر شب باشد و هر آینه هم کمتر از 10 ثانیه به طول انجامد، نرمال تلقی می گردد.

اما اگر آپنه‌هایش ازیکی دو دقیقه به طول انجامد و یا بیشتر از 30 آپنه در هر شب رخ دهد غیر طبیعی محسوب میشود.

در بیشتر موارد آپنه خواب، بدون علامت می باشد.

آپنه های علامت دار (سپتوماتیک) معمولاً همراه با صدها آینه طولانی در هر شب ظاهر می شوند.

بر اساس آزمایشات تنفسی 4 نوع اپنه وجود دارد.

1ـ آپنه مرکزی (cevteal apnea) در اینجا تمام حرکات تنفسی متوقف شده و هیچ جریان هوایی در دهان یا بینی وجود ندارد.

2ـ آپنه انسدادی (‌obstructive a.) حرکت دیافراگم و دیواره توراکس باعث تغییراتی در فشار داخل قفسه صدری می شود.

اما هیچ جریان هوایی در دهان یا بینی وجود ندارد.

3ـ آپنه مختلط (mixed apnea) در ابتدا هیچ حرکت تنفسی یا جریان هوایی وجود ندارد اما بعد حرکات قفسه صدری از سر گرفته می شود بدون آنکه جریان هوا برقرار شود.

4ـ آینه زیر ـ انسدادی (sub – obstructive) علیرغم تلاش فراوان تنفسی جریان هوا کم شده است.

اندکس آپنه: عبارتست از تعداد آپنه در عرض یک ساعت خواب ( apnioea index) آپنه ها معمولا در مرحله pem خواب هم طولانیتر و هم بیشترند.

از آنجا که با پیشرفت شب rem هم بیشتر می شود لذا اپنه خواب در نیمه دوم شب بیشتر ازنیمه اول خواب دیده می شود.

علل: تنفس طبیعی به سلامت مکانیزمهای عصبی، مکانیکی و کنترل گازها بستگی دارد.

اختلال در هر کدام از آنها باعث آپنه خواهد شد.

حساسیت کنترل در حین خواب کاهش می یابد.

(به ویژه در مرحله rem) و لذا همه بیماریهای تنفسی، آمفیزیم، آسم، برونشیت مزمن و نیز آپنه خواب، با خواب بدتر می شوند.

1ـ نقص در مکانیزم برونده حرکتی تنفسی مرکزی: این حالت در بسیاری از بیماریهای عصبی رخ می دهد و معمولاً با آپنه خواب از نوع مرکزی همراه می باشد.

در این حالت بیمار ممکن است از خواب بپرد و عضلات تنفسی وی خسته شوند و یا راه هوایی فوقانی وی بسته شده باشد که در این صورت بیشتر از نوع مختلط خواهد بود.

حداکثر موارد (اگر چه نه همه موارد).

آپنه انسدادی و مرکزی با هم وجود دارند.

جدول علل مرکزی آپنه خواب فقدان کنترل حرکت ارادی فقدان کنترل حرکتی غیر ارادی آپراکس تنفسی ondines curse تنفس شین استوک (با ضایعات فرونتال) ضایعات فوکال قسمت تحتانی مدولا آپنه اپی لپیتیک (صرعی) داروهای (دپرس کننده cns) ضایعات پونس (مثل locded – in syn) الکل فلج پسود و بولبار ضایعات خلفی طرفی نخاع ضایعات شکمی طرفی نخاع 2ـ نقص مکانیزم های حسین تنفسی: اینحالت در موارد زیر دیده می شود.

فقدان سیستمهای کنترل لکورسپتوری، آسیب اعصاب آوران در سندرم شای دراگرو دیگر دیس اوتونومیها، آتروفی چند سیستم و ضایعات در ژنراتیو ساقه مغز و بدنبال برداشت اجسام کاروتید از طریق جراحی (مثلاً برای آسم).

3ـ انسداد مکانیکی راه هوایی فوقانی: شایع ترین علت آپنه خواب می باشد.

آپنه انسدادی خواب بیماری مردان استوبیشتر در بالای 40 سال دیده می شود.

بعلاوه بسیاری از مبتلایان، چاق هستند.

تنگی اورفانجیال ممکن است به دلیل ناهنجاریهای استخوانی، مفصلی، عضلانی، بافت نرم ایجاد شده باشد.

در بسیاری ازاین حالات، حالت چهره بیمار واقعاً مشخص کننده انسداد است.

گردن کوتاه، کلفت و برآمده، میکروگناشیا (کوچکی فک) از آن جمله اند (bird – lide folcies).

در بسیاری از بیماریها تنگی آناتومیک دیده می شود.و رد بعضی موارد علاوه بر تنگی وانسداد، آپنه سنترال هم وجود دارد.

این بیماریها شامل: دیستروفی، میرتونیک، سندرم داون و آکوند و پلازی می باشند.

دیگرعلل آپنه خواب.

عبارتند از: آکرومکالی (5ـ20% هم آکرومگالها آپنه خواب دارند) پلی سیتی (خیلی نادر)، پارکینوس بعد ازانسفالیت.

بیماری ژاکوب کروتسفلد و بیماری آلزایمر.

بعضی بیماران متبلا به نروپاتی اتونومیک دیابتی ممکن است آپنه خفیف بدون علامت هنگام خواب داشته باشند.

4ـ سندرم پیک و یک (‌pick wiedian): یک فرم ویژه آپنه انسدادی خواب است.

همراه با جایگزینی چربی در اوروفارنکس، زیاد، هیپوونتیلاسیون آلوتولی ورتانسیون co2 درخواب و بیداری.

5ـ ondines curse : یک سندرم هیپوونتیلاسیون مرکزی است که همراه با آپنه خواب است و بدلیل نقص سیستم و نیتلاتوری اوتوماتیک به طور مادر زادی است.

هیپوپنه و آپنه دیده می شود و گاهی علاوه بر خواب در حین بیداری هم ادامه دارد.

علائم بالینی: انواع مختلف آپنه خواب، علائم مشترک فراوانی دارند اما چگونگی خواب شبانه در آپنه انسدادی و سنترال بسیار با هم متفاوت می باشند.

با وجود شرح حال مبنی بر خروپف بلند، ویزینگ سیند و ایست های پریوریک تنفسی همراه با بیقراری واضح در شب باید به آپنه انسدادی خواب فکر کرد.

معمولاً این حالت اگر چه با بیداریهای فراوان در شب همراه است بیمار را به پزشک نمی کشاند.

شکایت اصلی بیمار خواب آلودگی شدید روزانه است که به دلیل همان قطعه قطعه شدن خواب شبانه می باشد.

در مقابل آپنه سنترال، خرناس و بیقراری کمتر دیده می شود.

و یا اصلاً دیده نمی شود.

آپنه های مکرر با بدون بیدار شدن رخ می دهد و شکایت اصلی بیمار بی خوابی است نه خواب آلودگی روز بعد.

آپنه های خیلی کوتاه هیپوکسی چندانی ایجاد نمی کند اما آپنه های طولانی می تواند sao2 را به زیر 50% بیاندازند و سرانجام باعث وازو کانسترویکشن ریوی و پیپرتانسیون ریوی و کورپولموناله می شوند.

بعلاوه ثانویه به هیپوکسی، پلی سیتمی ایجاد می شود.

وقتی که هیپرتانسیون ریوی ایجاد شد دیگر پیش آگهی بسیار بد بوده و مرگ در عرض 4 سال اتفاق می افتد.

در صورت هیپوکسی مکرر، آریتمی های قلبی شاعی خواهد بود و با وقع آپنه فرد برادیکارد می شود با شروع تنفس دوباره تا کیکاردی ظاهر می شود.

همراهی هیپرتانسیون سیتمیک با آپنه خواب به مراتب کمتر از هیپرتانسیون ریوی می باشد.

اخیراً گزارش شده که بسش از 30% بالغین هیپرتانسیون به آپنه خواب مبتلا هستند.

آپنه بدون علامت (آسمپتوماتیک) خواب (با بیش از 30 آپنه در شب) شایع بوده و رد 5ـ30% بالای 60 ساله ها دیده می شود.

آپنه علامتدار (اسمپتوماتیک) خواب کمتر شایع است.

و فقط در 01/0 ـ 1% بالغین دیده می شود.

و تا حدی بسته به وجود عوامل فرعی (مثل htn چاقی، عفونت ent یا انسداد، الکلیسم و مسمومیت با داروهای هیپنوتیک خواب آور می باشد که آپنه خواب را بدتر می کنند.

باید دانست نارکولپسی بیش از آپنه خواب باعث خواب آلودگی هنگام روز می شود.

3ـ «خروپف، سندرم آپنه هنگام خواب و استروک» ریسک فاکتورهای متعددی ممکن است در ایجاد یک استروک، ایسلکمیک شرکت داشته باشند.

بعلاوه، ریسک فاکتورهایی نظیر هیپرتانسیون شریانی، سن، مرد بودن، بیماری قلبی و دیابت ملتیوس و چندین فاکتور دیگر نقش تعیین کننده ای در ایجاد سکته دارند.

اختلالات مختلف خواب در بیمارانی که دچار حوادث عروقی مغز (cva) می شوند ظاهر می گردند.

مدارک زیادی نیز نشان می دهند که خروپف یا خرناس (snoring) و آپنه خواب (sleepapnea) می توانند ریسک سکته را افزایش دهند.

بعبارت دیگر وجود فاکتورهای متعددی می تواند پدید آورنده ارتباط بین خرناس و استروک باشند چرا که تعدادی از ریسک فاکتورهای cva با خروپف و آپنه خواب نیز ارتباط دارند، اینها شامل، سن، چاقی، سیگار و مصرف الکل می باشند.

علاوه بر این در بعضی بیماران آپنه هنگام خواب می توانند نتیجه سکته باشند.

خروپف و سندرم آپنه انسدادی هنگام خواب (osas): خروپف صدای دمی پر سروصدایی است که در اثر لرزش انسدادی اوروفارنکس به وجود می آید.

با این وجود در بعضی بیماران می تواند به ناهنجارهای آناتومیک این قسمت مربوط باشند انسداد غالباً پیامد یک هیپوتونی فانکشنال حلق همراه با وجود یک ناحیه تنگ حلقی می باشد.

شیوع خروپف در هر جمعیت قویاً به سن و جنس وابسته است.

90 ـ 24% مردان میانسال و 4ـ14% زنان میان سال خروپف عادی snoring دارند (همیشه یا تقریباً همیشه) آپنه انسدادی هنگام خواب با کلاپس فارنکس و توقف جریان هوا مشخص می شود در حالیکه تلاش تنفسی دیافراگمی همچنان ادامه دارد.

در osas ترکیبی از آپنه انسدادی هنگام خواب، خواب با کیفیت بدو خواب آلودگی در طول روز رخ می دهد.

خروجف سنگین تقریباً همواره osas است.

شیوع واقعی osas مشخص نیست.

اما تخمین زده می شود در حدود 4/0 9/5 کل مردان دیده می شود چگونگی شکل گرفتن شرح حال معتبر از بیماران مبتلا به خروپف در تحقیقات باکینیک، عملی ترین راه شرح حال گرفتن از مبتلایان به خروپف، مصاحبه با افراد مورد مطالعه و در صورت امکان مصاحبه با همسر و فرزندان و یا دوستانشان است.

ثبت خواب (sleep registration) مشکل و وقت گیر است و در مطالعات و سیع اپیدمیولوژیک بندرت از این روش استفاده میشود.

با ثبت خواب شبانه همراه با مانیتورینگ تنفس، حرکات بدن، اشباع اکسیژن و صداهای خرناسی در افرادیکه مدعی بودند به خروپف عادتی مبتلایند ثابت شد که این افراد واقعاً به خروپف عادتی مبتلا هستند اما از طرفی گزارش شده است که 13% از مبتلایان، خود از خروپفشان اطلاع نداشتند لذا تلاش باید بیشتر در جهت اخذ شرح حال از همسر یا دوستان این افراد باشد.

خروپف و بیماریهای قلبی ـ عروقی در مطالعات اپیدمیولوژیک انجام شده در سان مارینو، ارتباط بین خرناس عادتی و هیپرتانسیون شریانی در هر دو جنس یافت شد (بدون در نظر گرفتن سن و وزن).

در میان 2628 فرد مطالعه شده به وسیله dunn , norton فشار خون یا بیماریهای قلبی در خروپف کننده ها بیشتر از آنهایی که خروپف نمی کنند بوده است.

حتی وقتی که میزان کشیدن سیگار و چاقی برای هر دو جنس برابر باشد مردان خروپف کننده ای که سیگاری نبوده و چاق هم نبودند نسبت به کسانی که خروپف نمی کردند بیشتر به پیپرتانسیون وبیماریهای قلبی مبتلا بوده اند، ترکیب جنس مرد، خرناس کشیدن سیگار،چاقی ریسک هیپرتانسیون را 2/4 و ریسک بیماران قلبی را 2 برابر غیر خرناسی ها افزایش می دهد، در زنان این مقادیر بسیار بالاترند.

در یک مطالعه اپیدمیولوژیک که توسط koskencuo و همکارن انجام هر خطر نسبی (relaticve risk = rr) هیپرتانسیون شریانی در مبتلایان به خرناس عادتی 94/1 در مردان 19/3 در زنان بود.

بعلاوه ارتباط بین آنژین صدری و خرناس عادتی درمردان (22/2=rr) وجود دارد که بعد از تطبیق هیپرتانسیون با اندکس توده بدن (bmi) باز هم در حدود (01/2=rr) باقی می ماند.

در یک مطالعه گذشته نگر، خواب آلودگی هنگام روز و سن دو فاکتوری خطری مهم برای هیپرتانسیون ذکر شده اند در یک تحقیق ارتباط بین خروپف و mi بر روی 200 بیمار بستری در بیمارستان مطالعه شد.

در میان 157 بیمار مبتلا به خرناس 121 نفر از آنها (1/77%) در غالب اوقات خرناس داشته اند.

نسبت خرناسی ها در بین بیماران مبتلا به انفارکتوس از این همه بالاتر بود (93%) همچنین dalessandro وهمکارانش ثابت کردند خرناس یک ریسک فاکتور مستقل برای mi در کنار فشار خون و سیگار می باشد.

4ـ اختلالات حرکتی یا غیر پریودیک و ریتیک خواب دندان کروچه، سایش دندان ها (bnruxism (bruxism یک پاراسومینا است که مشخصه آن، انجام حرکات دندانها روی هم یا انجام عمل آسیابی دندانها می باشد.

این اعمال ناشی از انقباضات ریتمیک عضلات، ماستر (ماضغه) است و ممکن است درطی شب صدها بار اتفاق افتد.

این اختلال بین 21 ـ 1/5% افراد عادی دیده می شود.

معمولاً در کودکی شروع می شود و در یک دوره نوسانی دارد و بتدریج پس از 5/2 سالگی بهبود می یابد.

هیچ پاتولوژی در ns در ارتباط با آن پیدا نشده است، اگر چه بروکسیسم در 52% افراد عقب مانده ذهنی دیده می شود.

بیماران خود از دندان قروچه در طی خواب اطلاع ندارند و تشخیص اغلب بر اساس شکایت همخواب بیمار از صدای بلند آن است.

بیماران ممکن است علائم ثانوی چون بد شکلی دندانها درد سر، درد غیر تیپیک صورت، هیپرتروفی عظلات جونده و بیماریهای مفصلی tmj آرا داشته باشند.

معاینه دندانها ممکن است پوسیدگی غیر عادی دندانها که لثه ها را نیز درگیر کرده است، آشکار سازد.

روش پلی سومنوگرافی، حملات مکرری از افزایش فعالیت الکترومیوگرافی عضلات ماستر، چانه، تمپورال با فرکانس حدود 1 هرتز در ثانیه را آشکار می کند گرچه بروکسیسم را در تمام مراحل خوب گزارش کرده اند ولی غالباً در مرحله 2 از خواب nrem رخ می دهد.

و گاهی در مرحله rem غالبتر است.

حملات آن 5 ـ 1 ثانیه طول می کشند و ممکن است به طور مکرر ظاهر شوند در یک مطالعه انجام شده متوسط آن 25 عدد در یک شب بوده و نیز ممکن است تا چندین شب ظاهر نشوند.

انقباضات تکراری عضلات مربوط وقتی ظاهر می شوند که مراکز بالای cns غیر فعالند، چنین پدیده ای در بمباران با انسفالوپاتی دیده می شود که ممکن است بروکسیسم را به طور مداوم درخواب و یا در مرحله drowziness نشان دهند.

بعضی گفته اند که دندان قروچه توسط اختلال سیستم دوپامنیرژیک ایجاد می شود که در رابطه با یک عامل زمینه ای پاتولوژیک در نیکرواستریاتوم می باشد.

این نظریه با مشاهده این مطالب که دندان قروچه می تواند بالو و دوپ ایجاد شود تایید شده است.

به طول کلی پسیکوزهای حاد که به بلوکرهای دو پامینی جواب می دهند به طور شایع با دندان قروچه همراهند.

ارزیابی این بیماران باید شامل معاینات دندانپزشکی و نور و لوژیک باشد.

از آنجائی که یک استرس می تواند باعث تشدید علائم شود، ارزیابی روانی بیماران نیز اغلب مفید می باشد.

استفاده از حافظ دندانی، تعدیل استرسها، روان درمانی و داروهای ضد اضطراب به تنهایی یا همراه با هم کمک کننده اند.

در دنیای خواب از دو دهه پیش تا کنون یعنی از ابتدای کشف رابطه بین حرکات سریع چشم و خواب دیدن نکات بیشمار دیگری در مورد خواب مشخص شده است.

محققان علم خواب به کمک وسیله ای به نام الکتروآنسفالوگراف که امواج الکتریکی مغز را آشکار می کند و آنها را به طور مرئی در نواری به نام الکتروآنسفالوگرام ثبت می کند، توانسته اند نکات دیگری را در زمینه خواب آشکار سازند.

همان گونه که سیستم استریو امواج را که روی نوار ضبط صوت ثبت شده است تشدید می کند و این اطلاعات را به صورت اصوات قابل تشخیص در می آورد، الکترو آنسفالوگراف نیز امواج مغزی انسان را به منحنی هایی تبدیل می کند که توسط اهل فن قابل مطالعه است.

در حال خواب یا بیداری، به طور ثابت و مداوم امواج مختلفی ایجاد می کند هر گاه انسان در حال کارکردن باشد مغز وی یک نوع موج ایجاد می کند در حالت استراحت، امواج آلفا شبیه امواجی که در حالت بین خواب و بیداری وجو دارد از مغز خارج می شود هر گاه انسان بخواب رود، امواج دیگری هم ایجاد می شود که بر حسب مرحله خواب تغییر می یابد.

قلم های دستگاه الکتروآنسفالوگراف این امواج را روی نواری از کاغذ به صورت منحنی هائی ثبت می کند در تصویر زیر بر اساس طرح امواج حاصل از خواب طبیعی امواجی رسم شده است.

امواج رسم شده در الکترو آنسفالوگرام چهار مرحله مختلف حرکات غیر سریع چشم در خوابیدن و یک مرحله حرکات سریع چشم در مرحله خواب دیدن را در بر می گیرد.

انسان در طول سفر شبانه خود به طور متوسط بر حسب طول زمانی که می خوابد از چهار تا شش مرحله خواب می گذرد.

هر یک از این دور ها حدود نود دقیقه به طول می انجامد و از مرحله حرکات غیر سریع چشم، به حرکات سریع چشم می رسد.

با استفاده از دستگاه الکترو آنسفالوگراف و وسایل مختلف دیگر که حرکات چشم (اکولوگراف) فعالیت ماهیچه ها (ارگوکراف) تنفس و سایر وظایف بدن را اندازه گیری می کنند محققان نکات روشنی در مورد خواب به دست آورده اند.

بر اساس این مطالعات می توان فراز ونشیب های طول این مسافرت را مشخص کرد.

حال می توان جزئیات پدیده هائی را که در قسمتی از زندگی انسان در خواب به وقوع می پیوندند مشخص کرد.

پرسش هایی که در این زمنیه به فکر هر انسان کنجاوی خطور میکند، مانند این هاست.

حواس انسان در خواب چه تغییراتی می کند؟

انسان در خواب تا چه حد می تواند بشنود؟

هنگام مشاهده رویاها، چشمان انسان چگونه حرکت می کند؟

انسان در خواب چه موقع، تغییر وضعیت می دهد؟

برای مطالعه مسایل بالا انسان خفته ای را در نظر می گیریم.

این شخص مرحله بین خواب و بیداری را پشت سرگذاشته است و به طو کامل وارد دنیای خواب شده است.

در این لحظه وی را به آسانی می توان بیدار کرد.

دراین مرحله شخص پس از بیداری گاه می گوید همه این مدت را بیدار بوده است.

نکته قابل توجه در این مورد آن است که وی در تمام این مدت عملاً شبیه افراد نابینا است ولی خود به این امر آگاهی ندارد.

در بیداری به طور معمول چشمان انسان به گونه ای مداوم در حرکت است.

چشمان همانند دهانه تنفگ دو لول به هنگام نشانه گری به طور یکسان حرکت می کنند این حرکات هماهنگ چشم کم کم با خروج انسان از مرحله بین خواب وبیداری آهسته تر می شود و مردمک چشمان باریک شده و راه ورود نور به آن بسته می شود از لحظه ای که انسان وارد دنیای خواب می شود چشمانش دارای حرکات لغزنده کندی است.

که فرد در خواب است قادر به مشاهده این نور نخواهد بود.

این حالت را در اصطلاح کوری کار کردی می نامند.

این حالت در آزمایشگاه هایی دیده می شود که روی مسایل مربوط به خواب تحقیق می کنند.

کسانی که سگ یا گربه دارند بارها توانسته اند این نوع کوری کارکردی را در این حیوانات مشاهده کنند.

هر گاه جلوی چشم سگ یا گربه خفته ای که پلکش باز باشد دست تکان دهند، این حیوان واکنش نشان نخواهد داد.

البته عده کمی هستند که با پلک های باز به خواب می روند.

این گونه افراد را می توان درمیان سربازانی یافت که در پست خود می خوابند.

هنگامی که انسان به خواب می رود، به سختی می توان با نور درخواب وی اختلال ایجاد کرد ولی صوت شدید غیر معمولی ممکن است وی را بیدار کند.

صدا به خودی خود سبب اختلال درخواب یا بیدار کردن انسان نمی شود.

انسان می تواند خود را به صدای محیط خویش عادت دهد و در همان وضع بخواب رود.

سربازان حتی می توانند در میدان های جنگ و زیر غرش توپ و تانک به خواب روند.

بعضی از افراد با وجود اصوات گوناگون بهتر به خواب می روند و بعضی ترجیح می دهند که با رادیو یا تلویزیون بخوابند، بیماری عادت داشت، با شنیدن موزیک راک به خواب رود و این امر باعث ایجاد مزاحمت برای دیگران می شد بدین جهت موقع خوابیدن از گوشی استفاده می کرد.

این بیمار با روان درمانی بهبود یافت.

با وجودی که می توان در محیط پر سر و صدا به خواب رفت و حتی در برخی موارد خوابیدن در این گونه محیط ها لازم است ولی باید گفت که انسان در مورد اصواتی که با آنها می خوابند و انتخاب آنها آزاد است واکنش نشان می دهد.

برخی از انواع صداها آشنا گاه سبب اختلال در خواب نمیشود و گاه تسلی بخش نیز هست ولی صدای ناشناخته ناگهان بی درنگ انسان را بیدار می کند.

همین طور، شنوایی انسان در تمام طول شب نسبت به اصواتی که خارج از حد طبیعی هستند حساس است.

بیدار شدن مادر در اثر صدای کودکش که در اطاق دیگری خوابیده است، نشان ای از حساسیت شنوایی آدمی است.

مثلاً هرگز نمی توان به حیوان خفته وحشی در جنگل یا حتی باغ وحش دست زد و او بیدار نشود.

خواب اغلب با یک تکان شروع میشود.

این حرکت تکانی که شبیه تکان قبل از حرکت اتوبوس یا ترن است در مرحله اول خواب حرکات غیر سریع بروز نموده و در اصطلاح تکانمیوکلونیک نامیده می شود و ناشی از اشتعال ناگهانی فعالیت الکتریکی مغز است.

تکان میوکلونیک شبیه تغییر شکل ظریف حمله صرعی است ولی در دنیای خواب عاملی طبیعی به شمار میرود.

در بیش تر موارد، انسان از وقوع این تکان آگاه نمی شود و بدن وی مجدداً با ادامه سفر شبانه آرامش خواهد یافت.

پس از طی مراحل فوق انسان وارد دو مرحله خواب می شود در مرحله نخست، خواب سبک است و در الکتروآنسفالوگرام امواجی دیده می شود شبیه حرف ام لایتن که پشت سر هم قرار گرفته است.

انسان حدود پنج دقیقه در این مرحله باقی می ماند.

سپس امواج مغزی مجدداً تغییر شکل پیدا می کند.

در اغاز این تغییر مرحله دوم خواب حرکات غیر سریع چشم شروع میشود.

در آزمایشگاه هایی که خواب را مطالعه می کنند، در این مرحله قلم آنسفالوگراف امواج حرکات غیر سریع را ثبت می کند.

که منحنی حاصله شبیه حلقه ای دوکی شکل است.

به نظر می آید که بخش مرحله ای واسطه ای بین مرحله اول خواب سبک و مرحله عمیق تر مراحل سوم وچهارم باشد.

خواب انسان در این زمان به مرحله ای عمیق خواهد رسید.

مراحل سوم و چهارم با امواج مغزی آهسته، غلطان و بزرگ مشخص می شوند.

هرگاه بتوان امواج مغزی فعالیت بیداری را با امواج کوچک، سریع و مواج آب ساحل اقیانوس در یک روز پرباد مقایسه کرد میتوان امواج آهسته مراحل سوم و چهارم را با خیز آب یا موجی که به ساحل برخورد و می شکند مقایسه کرد.

این امواج آهسته هرگز درطول فعالیت بیداری افراد سالم دیده نمی شود ولی گاهی در افراد مبتلا به آسیب مغزی مشاهده شده است در این حالت نیز میتوان اختلاف واضح وبنیادی خواب و بیداری را دریافت.امواج مراحل سوم و چهارم برخلاف امواج زمان بیداری هم زمان هستند.

هنگامی که انسان بیدار است.

مغز با فعالیت های مختلفی رو به روست به طوری که سبب می شود امواج ثبت شده بر الکترو آنسفالوگرام نا هم زمان شده و به صورت منحنی های نامنظم سریع در قسمت های مختلف مغز که دارای وظایف گوناگونی هستند به وجود آید.

ولی هر چه خواب کامل تر باشد، مغز وظایف بیش تری مانند آگاهی و تمرکز را تحت کنترل قرار می دهد.

در نتیجه امواج به تدریج بیش از پیش در حالت خواب کاملاً آرام، هم زمان می شوند، این هم زمانی نشانه آن است که جسم ومغز هر دو شبیه یک موتور، هنگام خاموش شدن آرام آرام از فعالیت می افتند.

در این مرحله انسان عمیقاً به خواب میرود.

حرکت چشم بسیار کم است.

جسم انسان در این حالت کاملاً در استراحت است در این لحظه اتفاق جدیدی می افتد، اتفاقی که در زمان بیداری هرگز روی نمی دهد.

مقدار ذخیره بعضی از مواد شیمیائی از خانواده «آمین ها» افزایش می یابد.

و درسلول های مختلف وقسمت هایی از سلولهای بافت مغزی ذخیره می شود.

هرگاه خواب انسان بحد کافی نباشد، این حالت انبار شدن روی نمی دهد.

بنابراین می توان علت ناتوانی دراثر کمبود خواب را دریافت.

هنگامی که انسان به خواب می رود جریان های فیزیولوژی دیگری در بدن پدیدار می شود، هورمون‌های مختلفی تولید می شود و برخی از آنها به هنگام خواب مورد استفاده قرار می گیرند.

درصورتی که بعضی دیگر در بدن ذخیره می شوند تا درآینه به کار گرفته شوند.

پژوهش های زیادی درمورد جریان های بیوشیمیایی بدن در طول خواب انجام شده و زمینه جدیدی رادر قلمرو علوم گشوده است.

در حال حاضر ثابت شده است که قسمت اعظم پادتن هائی که به مقابله با عفونت اختصاص دارند در طول خواب تولید می شوند.

هنگامی که بدن در حال استراحت است، انسان رها می شود تا این جریان های ترمییم کننده را متمرکز کندوبه این علت پزشکان در مواقع بیماری توصیه می کند که استراحت کامل انجام شود.

به جز فعالیتهای بدن و مغز یک جنبه دیگر خواب نیز قابل ذکر است.

با جریان یافتن مرحله دوره ای خواب، مرحله های خواب، حرکت غیر سریع چشم به فاصله های قابل پیش بینی با نوع متفاوت دیگر خواب یعنی خواب حرکات غیر سریع چشم یاخواب دیدن به طور متناوب بروز می کند.

بعضی از فعالیتهای رویا در مرحله خواب حرکات غیر سریع چشم پدیدار می شود ولی این گونه رویای زننده و تخیلی پی در پی و نوسانی در مرحله خواب حرکات سریع چشم دیده نمی شود.

محتوای رویاهایی که در حین خواب حرکات غیر سریع چشم بروز می کند دارای ماهیتی ازافکار زمان بیداری است و شامل تصویرهای روز مره زندگی انسان است.

ممکن است مضمون این رویاها به صورت مشکل کار روزانه یا مثلاً خرید مسکن، خرید از فروشگاه باشد.

اولین دوره خواب دیدن مرحله حرکات سریع چشم حدود نود دقیقه پس از اولین مرحله خوابیدن شروع می شود این مرحله بسیار کوتاه است و 5 تا 10 دقیقه طول می کشد با ادامه سفر در خواب، مدت هر یک از مراحل بعدی حرکت سریع چشم افزایش می یابد.

به طوری که طولانی ترین این مرحله بیش ازنیم ساعت طول می کشد و بیش تر صبح ها پیش از بیداری روی می دهد.

لحظاتی پیش از شروع دوره اصلی خواب همراه با خواب دیدن، نخستین تغییر وضعیت خواب صورت می گیرد.

با وجودی که حرکات غیر معمولی در حین خواب مرحله حرکات غیر سریع چشم به خصوص درموارد بیماری و تشویق دقیق دیده میشود ولی بیشتر حرکات بدن در طول خواب درست قبل و بعد ازهر رویا مرحله حرکات سریع چشم روی می دهد.

حرکت های تغییر وضعیت بدن درطول رویا انجام نمی گیرد وتا هنگامی که رویا ادامه دارد، بدن انسان بی حرکت است.

فقدان قدرت انقباض ماهیچه ها در این مرحله بسیار شدید است، به طوری که بدن قادر به انجام حرکات بزرگ نیست.

لحظه دقیق شروع مرحله حرکت سریع چشم را می توان در گربه مشاهده کرد.هر گاه وضعیت سر گربه هنگام خواب تغییر کرد، نشانه شروع این مرحله از خواب است.

عضلات پس گردن دراین مرحله به طول کامل قدرت انقباضی خود را از دست می دهند.

و سر ناگهان پایین می افتد در این مرحله یک ساعت و نیم از خواب می گذرد و اولین رویای خواب شروع می شود.انسان دربستر می چرخد.

هر گاه در ابتدای به بستر رفتن شخصی به پهلوی راست و درحالت نیمه جنینی به خواب رفته باشد دراین لحظه روی پهلوی چپ خواهد خوابید.