مقدمه
طی چند سال اخیر تحقیقات فراوانی بر اساس زیست شناسی سوخت و ساز اسیدهای چرب صورت گرفته است که بر رابطه ای مشخص میان توانایی یادگیری ، اختلالات توجه و رفتار ، با کمبود اسیدهای چرب ضروری تاکید می کند . قدیمی ترین این تحقیقات در سال 1981 در مجله هیپوتزهای پزشکی به چاپ رسیده است که طی آن ، تعداد زیادی از کودکان بیش فعال با کمبود اسیدهای چرب ضروری شده اند . همین تحقیقات نشان داد که پسرها 3 برابر دخترها به اسیدهای چرب ضروری نیاز دارند . به نظر می رسد ارتباط میان کودکان منکر مبتلا به اختلالات یادگیری و رفتاری با این یافته ، قابل توجه باشد .
این گزارش می افزاید : بتازگی در تحقیقی که در دانشگاه پورودو به عمل آمده است نیز بر کمبود اسید چرب امگا 3 و رابطه آن با افزایش اختلالات رفتاری ، نظیر بیش فعالی ، پرخاشگری ، اضطراب ، کج خلقی و اختلالات خواب پی برده اند و دکتر لئوگالاند متخصص اطفال در انستیتو تحقیقاتی گسل نیز کودکان دچار این اختلالات را با افزودنی های اسیدهای چرب ضروری تغذیه کرده و به نتایج بسیار مفیدی دست یافته است . بر اساس این گزارش باید به این مجموعه ، تحقیقات مجله لانست سال 1995 را نیز بیفزاییم که میان شب کوری و نارساخوانی با کمبود اسیدهای چرب ضروری در کودکان بیش فعال پی برده است .
نقش اسیدهای چرب در بدن :
1 ساختمان غشاء سلولی در بدن عمدتا از اسیدهای چرب تشکیل یافته اند . غشاء سلولی اجازه می دهد تا میزان ضروری از مواد مغذی به درون سلولها وارد شده و مواد زائد بسرعت از داخل سلولها خارج گردند . برای آنکه سلولها قادر باشند این وظیفه تبادل مواد مغذی و زائد را به نحو احسن به انجام رسانند بایستی غشاء سلولی سیالیت ، پایداری و یکپارچگی خود را حفظ کند ، سلولهایی که فاقد غشاء سلولی سالم می باشند توانایی نگهداری آب و مواد مغذی را از دست داده و همچنین قابلیت برقراری ارتباط با سایر سلولها را نیز از دست می دهند . از آنجایی که غشاء سلولی از چربی تشکیل یافته است ، سیالیت و انعطاف پذیری آنها به نوع چربی مصرفی ما بستگی دارد . مصرف روغنهای اشباع شده (هیدروژنه) غشاء سلولی را سفت و سخت می کند و در مقابل مصرف روغنهای غیر اشباع سلامتی آنها را تضمین می کند . امگا 3 نقش حیاتی در ساختار غشاء سلولی دارد .
2 اسیدهای چرب ضروری در کارکرد صحیح سیستم های عصبی ، تولید مثلی ، ایمنی و قلبی عروقی نقش حیاتی دارند .
3 اسیدهای چرب در بسیاری از فرآیندهای بیوشیمیایی بدن نقش دارند .
4 60 درصد مغز از چربی تشکیل یافته است . عملکرد صحیح مغز و سلولهای عصبی به اسیدهای چرب وابسته است . امگا 3 از اجزاء اصلی ساختمان مغز ، بافتهای عصبی و شبکیه چشم می باشد .
5 تحریک متابولیسم ، افزایش سرعت متابولیسم ، افزایش تولید انرژی
6 نقش در متابولیسم و نقل و انتقال کلسترول و تری گلیسریدها
7 نقش در تنظیم تقسیم سلولی
بسیاری از مردم نمی توانند باور کنند که چربی ها نیز برای سلامتی لازمند . اسیدهای چرب در واقع سنگ بنای چربی ها هستند و بعضی از آنها از این جهت ضروری خوانده می شوند که بدن نمی تواند آنها را بسازد و باید حتما از طریق مواد غذایی تامین شوند .
اسیدهای چرب ضروری چربی های اشباع نشده امگا 3 و امگا 6 را می سازند . امگا 3 اصلی آلفا لینولنیک اسید است و مشتقات شامل ایکوزاپنتانوئیک اسید (Eicosapentaeonic Acid) داکوزاهگزانوئیک اسید (Dacosahexaenoic Acid) و چند ترکیب دیگر است . امگا 6 اصلی نیز لینولئیک اسید است که مشتقات آن کارکردی در چشم و بینایی ندارند .
اسیدهای چرب ضروری در تکامل بینایی در نوزادان نقش دارند . کمبود این مواد (بویژه امگا 3) در بزرگسالان ممکن است سبب کاهش دید شود . مطالعات نشان داده اند که کمبود طولانی مدت ممکن است سبب تخریب شبکیه و ماکولا شود . بدن هر دو نوع اسیدهای چرب ضروری را به پروستاگلاندین ها تبدیل می کند که یکی از اثراتشان کمک به خرج مایع چشم و تنظیم فشار داخل چشم است .
مقدار توصیه شده مصرف اسیدهای چرب ضروری برای امگا 3 ، 0.65 گرم و برای امگا 6 ، 4.44 گرم است ولی بسیاری از محققین نسبت مصرف امگا 6 به امگا 3 را مهم می دانند . مقدار مناسب این نسبت 1 به 1 تا 4 به 1 است در حالیکه در بیشتر رژیم های غذایی این نسبت بسیار بیشتر از این است ، بنابراین مقدار مصرف امگا 6 در مقایسه با امگا 3 در بسیاری از رژیم های غذایی باید کاهش یابد .
بهترین منبع تامین امگا 3 ماهی است و مقدار توصیه شده مصرف 2 بار در هفته است . نکته ای که باید به آن توجه داشت این است که روغن ماهی رادیکال های آزاد تولید می کند و به همین دلیل کسانیکه ماهی یا روغن ماهی زیاد مصرف می کنند باید به میزان کافی آنتی اکسیدان بویژه ویتامین E مصرف کنند .
نکته قابل توجه دیگر این است که بیشتر امگا 6 مصرفی از روغن نباتی حاصل می شود به همین دلیل استفاده از روغن مایع می تواند میزان امگا 6 مصرفی را تا حد زیادی کاهش دهد .
اسید های چرب ضروری نوعی چربی ویژه اند ، که بدن ما قادر به ساخت آن نیست و به همین دلیل باید آنها را از طریق تغذیه و جیره روزانه غذایی دریافت کنیم . نوزادان نارس یا کودکانی که به دفعات آنتی بیوتیک گرفته اند و یا آن دسته از کودکانی که دستگاه ایمنی ضعیفی دارند و دچار عفونت و آلرژی های پی در پی می شوند ، در معرض کمبود اسیدهای چرب ضروری قرار دارند .
اسیدهای چرب ضروری عمدتا به دو گروه تقسیم می شوند ؛ امگا 3 و امگا 6 که در روغنهای مایع ، نظیر روغن آفتابگردان و در سس مایونز و بسیاری از مواد غذایی ما بوفور وجود دارند و به همین دلیل بدن ما بندرت دچار کمبود آنها می شود ، در حالی که بیشتر ما با کمبود اسید چرب امگا 3 مواجهیم ؛ زیرا طی دو دهه های اخیر ، رژیم غذایی جوامع شهری تغییرات شگرفی کرده است و با روشهای هیدروژنه کردن روغنها ، مقادیر چربیهای خوب ، نظیر امگا 3 کاهش بارزی یافته است .