بودجه سرمایهاى
بودجه سرمایهاى capital budgetعبارت است از مجموعه طرحهاى سرمایهگذارى که یک وجه مشترک دارند؛ یعنى بازده هریک از اینها در دورههاى بلندمدت بیش از یک سالبهدست مىآید؛ براى مثال طرحهاى سرمایهگذاى براى دورههاى ۵، ۱۰، ۱۵، یا حتى ۲۰ ساله امرى بسیار متداول است. چنین سرمایهگذارىهائى را سرمایهگذارى بلندمدت term investment long مىنامند.
تشخیص برخى سرمایهگذارىها چندان مشکل نیست؛ مانند تشخیص هزینههاى ساختمانى مربوط به ایجاد کارخانه تولیدی، یا خرید ماشینآلات جدید و جایگزین کردن وسایل قدیمى بهجاى آن و در نتیجه بالا بردن ظرفیت کارخانه. اما تشخیص برخى سرمایهگذارىها چندان ساده نیست؛ از جمله تشخیص هزینههاى سنگین تبلیغاتى و اجراء برنامههاى تحقیق و توسعه که احیاناً مستلزم سرمایهگذارىهاى چندین ساله خواهد بود. تعیین سودآورى این قبیل طرحها نیز نسبتاً مشکل است. متنوع ساختن فعالیت شرکت از راه خرید شرکتهاى گوناگون و ادغام آنها در یکدیگر بهمنظور کاهش خطرهاى احتمالى نیز نمونهاى از سرمایهگذارىها بلندمدت هستند. برخى شرکتها دامنه فعالیتهاى خود را چنان گسترش داده و آنها را متنوع ساختهاند که بهصورت نوعى مجتمع درآمدهاند. یکى از این مجتمعها، مجموعهاى از شرکتها است که تقریباً همه چیز (از قلم خودنویس تا هلیکوپتر) تولید و عرضه مىکند. صنعت بانکدارى نیز نمونه جالبى از این مقوله است. برخى شرکتها فعالیتهاى خود را صرف خرید سهام بانکهاى دیگر مىکنند و برخى نیز توجه خود را معطوف فعالیتهاى دیگر از قبیل: دادهپردازی، پرداخت وامهاى بلندمدت به شرکتها (براى خرید ماشینآلات سنگین) و خرید اسناد مربوط به حسابهاى دریافتنى یا حقالعملکارى factoringمىکنند.
مراحل اجرائى بودجهبندى سرمایهاى
بودجهبندى سرمایهای فرآیندى است که مىتوان بدانوسیله طرحهاى توجیهپذیر را شناسائى کرد و به مورد اجراء گذاشت. مراحل اجرائى بودجهبندى سرمایهاى عبارتند از:
０. تشخیص و شناسائى طرحهاى سرمایهگذارى
１. ۲. ارزیابى و تعیین مطلوبیت هریک از طرحها
２. ۳. گزینش یا انتخاب طرح مطلوب
３. ۴. طبقهبندى طرحها و انتخاب بهترین آنها در صورتىکه وجوه موجود براى تأمین مالى مجموعهاى از سرمایهگذارىها کافى نباشد
４. ۵. تجزیه و تحلیل نتایج تصمیمات گذشته که در مورد طرحها سرمایهگذارى گرفته
احتمال دارد برخى طرحهاى سرمایهگذارى در یکى از چهار مرحله یادشده فوق رد شوند. نتایج بهدست آمده از طرحهائى که پیش از این به اجراء درآمدهاند در مرحله پنجم موردتجزیه و تحلیل قرار مىگیرند و در این مرحله نسبت به ادامه یا توقف طرح، یا ایجاد تغییراتى در آن تصمیمگیرى مىشود. اجراء طرح هنگامى متوقف مىشود که مدیران شرکت اطمینان یابند که ادامه آن تأثیرى در افزایش ثروت سهامداران نخواهد داشت. مرورى بر تصمیمات گرفتهشده در گذشته موجب افزایش توانائىهاى مدیریت شرکت در ارزیابى سرمایهگذارىهاى آینده و قضاوت در مورد آنها خواهد شد
بودجهبندى سرمایهاى را غالباً فرآیندى پویا مىدانند؛ زیرا مىتوان طرحهاى مختلف را بهصورت مستمر شناسائى کرد. امکان دارد که تغییر محیط بیرونى شرکت باعث تغییر مطلوبیت طرحها سرمایهگذارى کنونى یا طرحهاى پیشنهادى شود. براى مثال اقدامات شرکتهاى رقیب، تحقیقات بازاریابی، چرخههاى تجاری، تورم غیرمنتظره، مقررات جدید وضعشده و به کارگیرى تکنولوژىهاى جدید ممکن است باعث تغییر مطلوبیت طرحهاى سرمایهگذارىهاى کنونى یا طرحهاى پیشنهادى شوند؛ بنابراین مراحل بودجهبندى سرمایهاى بهصورت نوعى فعالیت مستمر شرکت درمىآید
بودجهبندى سرمایهاى در شرکتها
بودجهبندى سرمایه فرآیند مستمرى است که از آن در اجراء وظایف مختلف مدیریت در سطوح مختلف شرکت استفاده مىشود. مدیران بازاریابى و تولیدى و مهندسى و مالى در شکل دادن به بودجههاى سرمایهاى (که شرکت در آن خصوص تصمیم مىگیرد( نقش اساسى دارند؛ بهعلاوه اعضاء سایر دوایر نیز در فرآیند بودجهبندى سرمایهاى نقشهاى مهمى بر عهده دارند و در مواقع ضرورى و لحظات بحرانى از هیچ کمکى فروگذارى نمىکنند
نقش مدیریت مالى در بودجهبندى سرمایهاى
ارزیابى مالى طرحهاى سرمایهگذارى بر عهده مدیران مالى است. به دو نوع سرمایهگذارى باید توجه کرد:
０. سرمایهگذارىهائى که هدف آنها مستقیماً افزایش فروش و سود شرکت است
１. ۲. سرمایهگذارىهائى که هدف آنها کاهش هزینهها و در نتیجه افزایش سود شرکت است
２. ماهیت این نوع سرمایهگذارىها که اصولاً بلندمدت هستند بهگونهاى است که پس از تصمیمگیرى سودآورى شرکت را براى چندین سال تحت تأثیر قرار مىدهد. از دیدگاه مدیریت مالی، هدف بودجهبندى سرمایهاى عبارت است از گزینش آن دسته از طرحهاى سرمایهگذارى بلندمدت که انتظار مىرود با اجراء آن طرحها، ثروت صاحبان سهام به حداکثر برسد