اپراتور تنها نیروی انسانی است که با انجام عملیات و بهره برداری از دستگاههای تحت کنترل خود با توجه به مقررات ایمنی و حفاظت خویش و ممانعت از بروز صدمات.
به دستگاهها نوعی خدمات مورد نیاز را عرضه می‌کند همانطوری که می‌دانید جهت عرضه کردن این خدمت دستگاههایی که با میلیونها ریال ثروت مملکت تهیه شده در اختیار اپراتور قرار می‌گیرد.
سپس بر هر اپراتوری فرض است که آشنایی به تمام دستگاههای مورد عمل خویش داشته و چگونگی عمل و کار دستگاهها را فرا گیرد.
این آشنایی یک ضروریات مسلم حرفه اپراتور بوده و می‌بایست قادر به انجام عملیات سریع بر روی دستگاهها باشد، در سیستم برق مواقعی که بیشتر مورد نظر است و اپراتور و می‌تواند معلومات و کفایت خود را در آن به ظهور برساند، مواقع اضطراری و شرایط غیر عادی سیستم می‌باشد، که اپراتور بایستی با ورزیدگی و خونسردی کامل هر چه زودتر بدون فوت وقت شرایط را به حالت عادی، برگردانده و دیگر آن که دستورالعملهای صادر را هر چند وقت یکبار مطالعه کرده تا بتواند مفاد آن را در موقع اضطراری که فرصت برای مطالعه مجدد نیست سریعاً بکار برد.
ثبت وقایع و حوادث و شرایط بهره‌برداری
1 ثبت و یادداشت تمام امور اوضاع باید دقیق و صحیح و فوری انجام گیرد و در فرم های مربوط وارد گردد یادداشتها باید تاریخ داشته و ساعت وقوع یا انجام امور ثبت گردد و در مواردی که وقت حادثه و یا اتفاق مشخص نیست وقتی را که اولین بار جلب توجه کرده یادداشت شود.
2 ثبت زمان بر اساس 24 ساعت بوده و از نصف شب ساعت 00: 00 شروع و به نصف شب و روز بعد ساعت 24.00 ختم می‌گردد.
مثلاً پنجاه و دو دقیقه بعد از نصف شب چنین است 00.52 ثبت عملیات سیستم، از جمله مواردی که باید ثبت شوند عبارت است:
الف ) تمام دستورات و عملکرد گروه‌ها که وارد یا خارج می‌شوند.
با مشخصات گروه مربوطه.
ب ) تمام دستورات و پیام‌های که توسط مرکز کنترل دسپاچینگ اعلام می‌گردد با ذکر مشخصات
پ ) باز و بستن کلیدهای و سکسیونرها با ذکر دلیل یا علت آن.
ت ) دریافت یا صدور تضمین های حفاظتی یا حفاظت فوری و یا کارتهای خطر.
ث ) هر گونه موفقیت با کار در نزدیکی یا روی دستگاههای برقدار همراه با نوع کار قبلاً بایستی طبق برنامه و با موافقت و هماهنگی مرکز کنترل دیسپاچینگ باشد.
ج ) در خواستهای انجام نشده.
چ ) هر گونه اختلال یا قطعی در سرویس برق یا کم کردن اجباری برق با دلائل مربوط
ح ) گزارشهای وضع هوا در نقاط مختلف منطقه
خ) هر گونه عیب و نقص مشاهده شده، یا گزارش شده در دستگاهها و وسائل
د ) هر گونه وسیله‌ای که جهت تعمیر یا بعلل دیگر از مدار خارج می‌شود و همچنین وقتی که دوباره آماده و در مدار قرار می‌گیرد.
ذ ) اشتباهات عملیاتی
ر ) تعویض نوبتکاران مطابق با قوانین مربوط
ز ) بازرسی دوره‌ای ایستگاه
ه ) وقایعی که طبق مقررات دیگر باید ثبت گردد.
شرایط تعویض شیفت:
1 هنگام تعویض اپراتوری که می‌خواهد شیفت را ترک کند باید:
الف ) گزارشی با شرح کافی برای آشنا نمودن اپراتوری که سر خدمت می‌آید با تمام اوضاع ایستگاه و تضمین‌های حفاظتی و حفاظت فوری کارتهای اخطار و احتیاط و موارد لازمی که باید در حین تعویض به اطلاع اپراتور جدید برسد تهیه نماید و زمان تعویض شیفت را باید گزارش و امضاء نماید.
که خلاصه این گزارش در دفتر ثبت روزانه ایستگاه باید وارد گردد.
ب ) اپراتور شیفت باید شخصاً توجه اپراتور جدید را به هر نوع موضوع مهم و حیاتی جلب نموده و توضیح کافی داده و اگر لازم باشد برای درک بیشتر محلهای مورد نظر را به او نشان دهد.
ج ) امور ثبت شده را در پایان با ذکر تاریخ و ساعت امضاء نماید.
هنگام تعویض شیفت اپراتوری که سر خدمت می‌آید باید:
الف ) گزارش خلاصه اوضاع را که توسط اپراتور قبلی تهیه و امضاء شده مطالعه و امضاء شده مطالعه نماید.
ب ) هر جا از ایستگاه را که به نظر خودش یا اپراتور قبلی لازم باشد بازرسی نماید.
3) تشریفات تعویض شیفت موقعی کامل است که اپراتور جدید گزارش اوضاع و احوال ثبت شده و سایر توضیحات دیگر را برای به عهده گرفتن شیفت کافی دانست و قبول نماید، در این صورت باید گزارش را امضاء نمود و زمان تحویل گرفتن را در گزارش ثبت نماید.
4) تا قبل از امضاء خلاصه گزارش و تحویل گرفتن کار اپراتور جدید باید هیچگونه عمل قطع و وصل انجام ندهد و هیچگونه اطلاع و پیام تلفنی با خارج، مبادله ننماید، مگر این که با دستور و راهنمایی اپراتوری که در سر نوبت هست.
(اپراتور وقت)
5 ) اپراتور نباید بدون اطلاع و اجازه مقام مسئول جابجایی در شیفت انجام دهد.
6) در صورتیکه یکی از اپراتورهای قبلی تشخیص دهد که نوبت‌کار جدید برای انجام امور ایستگاه به طور ایمن و بهره وضع مناسب ندارد باید از تحویل شیفت خود امتناع کرده و فوراً مراتب را به مسئول ایستگاه یا مقام مسئول اطلاع داده و کسب تکلیف نماید.
7) کمک از اپراتوری که سر خدمت نیست:
اگر اشکالاتی پیش آید و اپراتور نوبتهای دیگر در ایستگاه باشد در صورت تقاضای اپراتور سر خدمت باید به او کمک نماید.
دستورالعملها:
مقدمه:
با رشد دائمی مصرف و به موازات آن با افزایش قدرت تولید و گسترش شبکه انتقال ضوابط و سیاستهای بهره‌برداری نیز تا حدی تغییر می‌کند با لطبع دستورالعملهای ثابت بهره‌برداری که خط مشی بهره برداری سیاستهای اجرایی و همچنین چارچوب فی‌ما بین کادر مستقر در مرکز کنترل قسمت برنامه‌ریزی و مطالعات سیستم دیسپاچینگ ملی مراکز دیسپاچینگ مناطق و پرسنل بهره‌برداری پستها و نیروگاهها را تعیین می‌کند که هر گونه تغییر یا اصلاح دستورالعملهای موجود با صدور دستورالعملهای جدید کتبا از طریق مدیریت دیسپاچینگ و مخابرات شرکت توانیر یا سازمان برق ایران به یگانهای زیربط ابلاغ خواهد شد.
مسئولین پستها و نیروگاهها موظفند این دستورالعملها را در اختیار پرسنل بهره برداری قرار داد و اصلاحات و تغییرات بعدی را نیز به همه کارکنان زیربط ابلاغ نماید.
پرسنل بهره‌برداری موظفند از مفاد کلیه دستورالعملها با اطلاع بوده و در صورت برخورد با هر گونه ابهام در تفسیر آنها میتوان مراتب را از طرف واحد مربوط به سازمان برق ایران اطلاع داد و احیاناً توضیحات تکمیلی را دریافت دارند.
تعیین حوزه عملیاتی وظایف و تقسیم مسئولیتها در کار بهره برداری شبکه:
هدف از تدوین دستورالعملها، تعیین حوزه عملیاتی، حدود مسئولیتها و وظایف دیسپاچینگ ملی و مناطق ایستگاهها و نحوه ارتباط بین آنها می‌باشد.
1 حوزه عملیات دیسپاچینگ ملی .
مناطق:
کلیه نیروگاه و پستها مربوط، پستها و خطوط 230 و 400 کیلو ولت تحت کنترل مستقیم دیسپاچینگ ملی باشد.
کنترل عملیات کلیه پستها و خطوط پایین تر از 230 کیلو ولت هر منطقه تحت نظارت دیسپاچینگ آن منطقه می‌باشد.
حدود وظایف و مسئولیتها:
وظایف و مسئولیتهای بهره برداری از شبکه پیوست به شرح زیر بین قسمت مطالعات سیستم و برنامه ریزی و مراکز کنترل دیسپاچینگ ملی و مناطق و ایستگاهها تقسیم می‌شود.
1 2 ) مسئولیتها و وظایف قسمت مطالعات سیستم و برنامه‌ریزی عهده‌دار وظایف ذیل می باشند.
قسمت مطالعات سیستم و برنامه‌ریزی عهده‌دار وظایف ذیل می‌باشند.
الف ) پیشی بینی بار مصرفی و برنامه ریزی اقتصاد تولید نیروگاهها
ب ) مطالعه و بررسی امکانات، محدودیتهای شبکه و تدوین دستورالعملهای ثابت و موقت بهره برداری
پ ) برنامه ریزی اقتصادی تعمیرات و خروجیهای حوزه عملیات دیسپاچینگ ملی.
ت ) نظارت در برنامه ریزی قطعیها و خروجیها در حوزه عملیات دیسپاچینگ ملی
ث ) تهیه و تکثیر دیاگرامهای عملیاتی ایستگاههای تحت پوشش دیسپاچینگ مناطق.
ج ) تهیه و جمع‌آوری و تنظیم اطلاعات و آمار بهره‌برداری
چ )نظارت و کنترل بر تهیه اطلاعات و تنظیم فرمهای آماری دیسپاچینگ
2 2) مسئولیتها و وظایف مرکز کنترل دیسپاچینگ ملی:
مرکز کنترل دیسپاچینگ ملی رهبری عملیات را در سیستم بهره پیوسته عهده‌دار می‌باشد.
مسئول شیفت مرکز کنترل دیسپاچینگ ملی مستقیماً و یا از طریق مراکز کنترل دیسپاچینگ مناطق در کلیه مواقع بخصوص به هنگام بروز حوادث دستوراتی در حدود اختیارات به مسئولین ایستگاهها صادر می‌نماید و مسئولیت نهایی عملیات در موارد ذیل بعهده مرکز کنترل دیسپاچینگ ملی می‌باشد.
الف ) کنترل فرکانس شبکه بهم پیوسته
ب ) کنترل ولتاژ شبکه تحت پوشش دیسپاچینگ ملی
پ ) تصویب نهایی کلیه خروجیها در حوزه تحت کنترل دیسپاچینگ ملی
ت ) کنترل بار کلیه خطوط خروجیها موجود در حوزه عملیاتی دیسپاچینگ ملی
ت ) کنترل بار کلیه خطوط خروجیها موجود در حوزه عملیاتی دیسپاچینگ ملی ث ) بهره‌برداری اقتصادی از منابع تولید ج ) ارزیابی و تصمیم گیری در مورد در خواست خروجیهای بدون برنامه در همان شیفت در حوزه عملیات دیسپاچینگ ملی.
چ ) نظارت و ایجاد هماهنگی بین مراکز کنترل دیسپاچینگ مناطق 3 ـ 2) مسئولیتها و وظایف مراکز کنترل دیسپاچینگ مناطق دیسپاچینگ هر منطقه ضمن آگاهی از عملیات خود ملزم به اجرای وظایف از طرف دیسپاچینگ ملی می‌باشد.
الف ) کنترل ولتاژ شبکه تحت پوشش دیسپاچینگ مناطق ب ) تصویب نهایی کلیه خروجیها در حوزه تحت کنترل باطلاع دیسپاچینگ ملی پ ) تهیه گزارش حوادث، قطعیها و خروجیها در حوزه عملیاتی شامل واحدهای تولیدی و ایستگاههای تحت کنترل ج ) تهیه و جمع آوری کلیه اطلاعات و آمار فنی منطقه و تکمیل و ارسال فرمهای مورد نیاز دیسپاچینگ ملی.
د ) برنامه ریزی قطعیها و خروجیها در حوزه عملیاتی دیسپاچینگ مناطق تبصره 1 ـ کنترل فرکانس شبکه‌های مجزا تحت نظارت دیسپاچینگ ملی به عهده دیسپاچینگ مناطق می‌باشد.
2 ـ در صورت جدا شدن قسمتی از شبکه با نظارت دیسپاچینگ ملی به عهده دیسپاچینگ مناطق می‌باشد.
3 ـ مرکز کنترل دیسپاچینگ ملی می‌تواند در کلیه شرایط بهره‌برداری نرمال یا اضطراری کلیه یا قسمتی از اختیارات خود را در رابطه با کنترل ایستگاههای تحت پوشش به مراکز کنترل دیسپاچینگ مناطق تعویض نماید.
4 ـ 2) مسئولیتها و وظایف ایستگاهها در رابطه با مراکز کنترل: مسئولین ایستگاهها علاوه بر اجرای دستورالعملهای داخلی و تعمیراتی ملزم به اجرای موارد ذیل می‌باشد.
الف ) تشخیص و تصمیم گیری در مورد مساع بودن شرایط بهره برداری از خطوط واحدها، ترانسفورماتور و سایر تجهیزات ایستگاه خود با ر نظر گرفتن تنظیمات محدودیتها و عیوب ب ) اجرای دستورات صادره از طرف مرکز کنترل با توجه به بند فوق.
پ ) تنظیم با راکتیو و راکتیو مورد در خواست مرکز کنترل بر روی واحدها با حداکثر راندمان ممکن.
ت ) مطلع ساختن برنامه برنامه ریز خروجیها از وضعیت و محدودیتهای خطوط، واحدها و سایر تجهیزات قبل از تنظیم برنامه خروجی و مسئول شیفت مرکز کنترل قبل از اجرای برنامه.
ث ) گزارش کلیه حوادث و شرایط غیر عادی به مرکز کنترل ج ) گزارش کلیه مانورهای داخلی موثر در بهره‌برداری از شبکه به مرکز کنترل قبل از انجام آن چ ) گزارش نحوه انجام مانورهای در خواست شده از طرف مرکز کنترل قبل از انجام آن ج ) تهیه اطلاعات فنی و تکمیلی فرمهای آماری دیسپاچینگ 3 ـ نحوه ارتباط با مرکز کنترل دیسپاچینگ و اجرای صحیح دستورالعملها، نحوه تماس بین مرکز کنترل دیسپاچینگ ملی، مراکز کنترل و دیسپاچینگ مناطق و ایستگاه به شرح زیر است.
الف ) مرکز کنترل دیسپاچینگ ملی می‌تواند در کلیه موارد مستقیماً و یا از طرف مراکز کنترل دیسپاچینگ مناطق با پستها و نیروگاهها تماس گرفته و دستورات خود را ابلاغ نماید.
ب ) مراکز کنترل دیسپاچینگ مناطق می‌توانند با کلیه پستها و نیروگاههای منطقه مربوط تماس و در حدود اختیارات دستورات خود یا پیام دیسپاچینگ ملی را ابلاغ نمایند.
پ ) کلیه نیروگاهها باید جهت کسب تکلیف، اعلام وضعیت و یا دریافت برنامه‌های خروجی و تعمیراتی خود مستقیماً و در صورت عدم ارتباط از طریق دیسپاچینگ مناطق باد دیسپاچینگ ملی تماس برقرار نمایند.
ت ) پستهای تحت پوشش دیسپاچینگ ملی باید جهت اعلام وضعیت، کسب تکلیف و یا دریافت برنامه‌های خروجی و تعمیراتی خود از طریق دیسپاچینگ مناطق دیسپاچینگ ملی تماس بگیرند.
لازم به ذکر است که دستورات صادره از طرف دیسپاچینگ ملی مقدم بر دستورات واصله از طرف دیسپاچینگ های مناطق می‌باشد.
(ثبت آمار و ارقام ایستگاه) ثبت آمار و ارقام پستها فشار قوی قسمت مهمی از محاسبات را در بهره‌برداری از سیستمهای تولید و انتقال نیرو را تشکیل می‌دهند.
و به همین منظور جهت بهره‌برداری صحیح و اصولی و نمونه‌گیری از وضعیت پستهای فشار قوی در حال بهره برداری در مدت تمام 24 ساعت، ثبت ارقام و آمار به طور مدون در هر ساعت از مقدار با راکتیو و راکتور، ولتاژ و جریان ترانسفورماتورهای قدرت، و ترانسهای کمکی و همچنین خطوط تغذیه کننده پست و فیدرهای خروجی به عنوان قسمتی از دستور کار روزانه اپراتور پست می‌باشد.
به جهت اینکه از موقعیت کار پست در شرایط نرمال علاوه بر بالا بردن طول عمر در دستگاهها و تجهیزات نصب شده، و دادن اطلاعات لازم برای برنامه ریزی واحدهای تعمیراتی، اپراتور میتوان با کنترل مداوم ولتاژ و فرکانس نرمال و همچنین دمای سیم پیچهای ترانسفورماتورها و دمای روغن خنک کننده و نیز نظارت و کنترل بر سایر قسمتهای پست، بهترین راندمان و اقتصادی‌ترین شرایط کار را برای ایستگاه تحت کنترل خود را فراهم آورده و ایمن ترین وضعیت برق رسانی را بدون وقفه‌ای در قطع برق مشترکین در ایستگاه را داشته باشد.
به همین لحاظ برای ایجاد کنترل مطمئن فرمهای آماری که برگ آن برای 24 ساعت به صورت یک جدول منظم جهت ثبت گزارش بهره برداری تنظیم گردیده و توسط واحد بهره برداری در اختیار اپراتور قرار داد می‌شود.
که هر ساعت ارقام و آمار و اطلاعات مشروحه زیر را با قرائت صحیح سیستمهای میترینگ ثبت گردد.
الف ) گزارش وضعیت خطوط تغذیه کننده ایستگاه (خطوط ورودی) 1 ـ ولتاژ هر سه فاز خط R – S- T ثبت گردد.
2 ـ آمپر هر سه فاز R – S- T ثبت گردد.
3ـ با راکتیو خط MW 4ـ بار راکتیو خط Mvar.
به تعداد خطوط تغذیه کننده ستون مربوط به قسمت ارقام برای هر ایستگاه در نظر گرفته شده است.
ب ) گزارش وضعیت ترانسفورماتورها (ترانسهای قدرت و ترانسهای کمکی و زمین) 1ـ ولتاژ خروجی ترانسفورماتورهای قدرت (طرف فشار ضعیف) 2 ـ جریان خروجی ترانسفورماتورهای قدرت (طرف فشار ضعیف) 3ـ با راکتیو ترانسها MW 4ـ بار راکتیو ترانسها Mvar.
5ـ وضعیت تاپ چنجر 6ـ شماره کنتوروتپ 7ـ دمای روغن 8ـ دمای سیم پیچها 9 ـ دمای ترانس زمین 10 ـ دمای ترانس ج ) ثبت گزارش وضعیت ترانسهای کمکی 1ـ ولتاژ خروجی ترانس 2ـ جریان هر سه فاز قسمت فشار ضعیف 3ـ با راکتیو 4ـ بار راکتیو 5ـ وضعیت تپ چنجر 6ـ شماره کنتور تپ چنجر 7ـ دمای روغن 8ـ دمای سیم پیچ د ) ثبت گزارش وضعیت فیدرهای خروجی پست: 1ـ ولتاژ خط 2ـ جریان هر سه فاز خط 3ـ باراکتیو 4ـ بار راکتیو به تعداد فیدرهای خروجی پست مشخصات هر خط در ردیف جدول تنظیم گردید.
و ) ثبت وضعیت سیستم جریان DC (جریان مستقیم) 1 ـ ولتاژ باطری شارژر 127 ولت 2ـ ولتاژ تغذیه کمکی DC = 48 ولت هـ ) هوای فشرده فشار کم kg / cm2 هوای فشرده فشار زیاد kg / cm2 ی ) دیزل اضطراری: 1ـ ولتاژ خروجی ژنراتور اضطراری 2 ـ جریان 3 ـ فرکانس 4 ـ فشار روغن دیزل محاسبات انرژی‌ـ ثبت ارقام نیرو (اکتیو و راکتیو) مقدمه: اندازه‌گیری مقدار انرژی الکتریکی مصرفی و یا خریداری شده از سیستمهای دیگر قسمت مهمی از محاسبات را در بهره‌برداری از سیستمهای تولید و انتقال نیرو تشکیل می‌دهد.
انرژی تحویلی به مشترکین بایستی مرتباً اندازه‌گیری شده و بهای آن در یا گردد، همچنین مقدار تبادل آن بر روی خطوط انتقال نیرو جهت اطمینان از اجرای کامل، موافقت نامه‌هایی که قبلاً تهیه می‌گردد لازم است.
انرژی اندازه‌گیری شده توسط وات ساعت مترها معمولاً بین دو فاصله زمانی مشخص و تعیین می‌شود.
طرز کار بدین صورت است که تفاضل ارقام خوانده شده از کنتور در حال حاضر و مقدار قبلی به طور مثال (24 ساعت قبل) را بدست آورده و در ضریب مخصوص دستگاه اندازه‌گیری ضریب مینائیم در پستهای فشار قوی قرائت و ثبت ارقام نیرو کنتور راکتیو و راکتیو بر روی نقاط فرزی بین دو، سیستم نصب می‌شوند.
که در هر 24 ساعت یکبار و معمولاً در پایان ساعت 24 در جدول مربوط ثبت می‌نمایند.
که کنتورهای برای کلیه ترانسهای قدرت و خطوط خروجی نصب گردیده به طور مثال ارقام یک کنتور: نحوه کد گذاری تجهیزات در پستها: علائم و شماره گذاری در دیاگرامهای شبکه برق: اسامی ایستگاهها: اسامی ایستگاهها که در طرحها و فرمها و دیاگرامها عملیاتی بکار برده می‌شوند.
شامل اصطلاح، نوع و یا مخفف نام هایی است که توسط واحد مرکزی وزارت نیرو مطابق با استاندارد تعیین و تصویب شده است.
مرکز دیسپاچینگ ملی در نقشه‌هایی که از شبکه برق ارائه می‌دهد مقررات تصویب شده‌ای را بکار می‌برد که در واقع مقررات استاندارد شده وزارت نیرو می‌باشند.
مقررات فوق شامل علائمی است که برای مشخص کردن واحدهای تولیدی ـ ترانسفورماتورها ـ کلیدها ـ و سایر تجهیزات ایستگاهها استفاده می‌شود.
همچنین طبق قرار دادهای فوق علائم مشخصه جهت شناسائی ولتاژ خط شماره خطوط سطح مقطع آنها و رسم خط بکار می‌رود در زیر عمده مقررات و قراردادهای نقشه خوانی جهت نقشه‌های شبکه برق کشور ملاحظه می‌شود: GORGAN.TRANSFORMER.STATION(GORGAN.T.
S) مشخصات ایستگاهها: هر ایستگاهی توسط یک علامت مخصوص به خود مشخص می‌شود و این علامت معمولاً اولین حرف نام ایستگاه می‌باشد.
مثلاً حرف A مشخص ایستگاه اراک.
علامت شناسایی ایستگاه همیشه جلوی تمام تجهیزات و ایستگاههایی که در نقشه عملیاتی نشان داده شده نوشته می‌شود و بدین ترتیب علامت مشخصه تجهیزات و دستگاههای دو ایستگاه مجاور هیچگونه تشابهی نخواهد داشت.
برای مثال شماره کلیدهای دو طرف خط AL833 (خط 23 اراک لابن) در اراک A 8332 و در لابون L8332 می‌باشد.
شناسایی خطوط و کابلهای و اتصالات خطوط: برای شناسایی خطوط هر خط علامت شناسایی ایستگاههای مربوط به آن را ذکر کرده و بدنبال آن سه رقم نوشته شود.
رقم اول نشان دهنده ولتاژ دو رقم بعدی شماره خط را مشخص می‌سازد مثلاً همدان سنندج NJ813 علامت شناسایی ایستگاه همدان (N) و ایستگاه سنندج (J) عدد 8 نشاندهنده ولتاژ 230 کیلو ولت و عدد 13 شماره خط می‌باشد.
خطوط انشعابی نیز توسط علامت شناسایی ایستگاههایی که از آن، منشعب می‌شود مشخص خواهد شد ارقام زیر نشاندهنده نوع ولتاژ ایستگاهها و تجهیزات و خطوط بوده که در کد گذاری به عنوان اولین رقم بکار می‌رود.
شماره نوع ولتاژ بر حسب کیلو ولت 0 6/0 و پایین تر و نقاط صفر 1 6/0 تا 3/6 کیلو ولت 2 3/3 تا 3/6 کیلو ولت 3 3/6 تا 15 کیلو ولت 4 15 تا 20 کیلو ولت 5 20 تا 33 کیلو ولت 6 33 تا 66 کیلو ولت 7 66 تا 132 کیلو ولت 8 132 تا 230 کیلو ولت علائم شناسایی ایستگاهها حرف زیر به عنوان علائم شناسایی (کد) قطعات و دستگاههای مختلف انتخاب و در شماره گذاری بکار رفته‌اند.
کندانسور ـ کمپاناتور condenser .
compensator فیدر ـ خط تغذیه F.
Feeder ژنراتور G.
Genrator جمپرها ـ کلید و اتصالات J .
Junction and switching خط L .
Line سیم خنثی ـ سیم صفر N.
Neutral رگلاتور ـ راکتور ـ مقاومت R .
Regulator .
Reactor .
Resistor شنت ـ بای پاس S .
Shant .
By pass ترانسفورماتور ـ تپ چنجر T .
Transpormer - Tapchanger کابل Ca.Cable خازن کوپلاتور CC.
Cupling capacitor ترانس ولتاژ P .
T.
Potantial trans pormer ترانس ولتاژ زمین C.
V.
Capacitor.
Volt.
Trans ترانس زمین G T.
Grounding.
Trans برقگیر L .
A.
Littaing .
Arrester ترانس مصرف داخلی S .
S- Station serrice .Trans شینه ها: شینه‌ها توسط یک عدد دو رقمی مشخص می‌شوند که اولین رقم نشان دهنده، شینه و دومین رقم نشان دهنده تعداد شینه‌ها است مثلاً 81شماره اولین شینه 230 کیلو ولت.
هر گاه در ایستگاهی بیش از یک قطعه شینه وجود داشته باشد برای تشخیص هر قطعه از دیگران به آنها شماره‌های متوالی میدهیم مثلاً: 81 و 82 و 83 و 91 و 92 و 93.
معمولاً شینه‌های اصلی با عدد فرد و شینه‌های فرعی با عدد زوج شماره گذاری می‌شود.
کلیدها (دژنکتورها ـ سکسیونرها) کلیه کلیدها شامل انواع دژنکتور‌های گاری ـ روغنی ـ هوایی ـ انواع سکسیونرها ـ فیوزها و سایر وسایل قطع و وصل توسط یک عدد چهار رقمی (در حالت خاص برای کلیدهای غیر قابل کنترل از دور باریک عدد 5 رقمی شماره‌گذاری می‌شوند.) اولین رقم نشان دهنده ولتاژ کلید ارقام دوم و سوم مشخص کننده نوع و شماره دستگاهی است که دژنکتور به آن اتصال دارد.
مطابق جدول زیر شماره دستگاه (وسائل) 00 تا 39 خطوط (40 خط در هر ایستگاه) 40 تا 59 ترانسفورماتورها ـ راکتورها ـ خازنها (20 ترانس در هر ایستگاه) 60 تا79 ژنراتور (20 ژنراتور در هر نیروگاه) 80 تا 99 متفرقه در جاهایی‌که دژنکتور یا کلید به طور مشخص به دستگاهی اتصال نداشته مثل کلیدهای کوپلاژ و غیره.
رقم چهارم مطابق جدول زیر نشان دهنده نوع و عمل کلیدهای می‌باشد.
شماره محل یا عمل کلید 1 سکسیونرها انتخاب کننده اولین شینه 2 کلید قدرت (دژنکتور) 3 سکسیونر خط 4 سکسیونر انتخاب کننده دومین شینه 5 سکسیونر بای پاس 6 سکسیونر ترانس و یا فیوز 7 سکسیونر قطع ژنراتور 8 کلید متفرقه 9 سکسیونر زمین 10 سکسیونر جدا کننده دومین شینه (باس شکن) و یا اطراف شینه دژنکتورهایی که بای پاس دارند.
و سکسیونرهای طرفین دژنکتور کوپلاژ با ارقام 1 و 4 مشخص می‌شود برای مشخص کردن سکسیونرهای زمین روی شینه پس از شماره ولتاژ عدد 8 بعد شماره ترتیبی شینه و سپس عدد 9 را قرار میدهیم مثلاً شماره سکسیونر روی شینه 83 : به طور مثال: 8839 ترانسفورماتورهای قدرت: ترانسفورماتورهای قدرت را با حرف مشخص شده و به دنبال آن با توجه به تعداد ترانسهای ایستگاه یکی از ارقام 1 تا 19 به طور متوالی قرار می‌گیرد اگر ایستگاهی فقط یک ترانس داشته باشد آنرا T نمایش می‌دهند ترانسفورماتورهای مصرف داخلی T1 , T2 , T3 ترانسفورماتورهای مصرف داخلی SS مشخص شده و بدنبال آن مانند ترانسهای قدرت با توجه به تعداد آنها از ارقام 1 تا 19 قرار می‌گیرد.
ترانسفورماتورهای ولتاژ P.T ترانسفورماتورهای ولتاژ با حرف CVT .
VT , PT مشخص2 شده و بدنبال شماره شینه، خط و یا دستگاهی که ترانس ولتاژ به آن متصل است قرار می‌گیرند.
831 P.T , 81P.T , T, P.
T اگر به دستگاهی یا شینه‌ای بیش از یک ترانس ولتاژ وصل شده باشد به ترتیب شماره‌های 1 و 2 و 3 بعد از ترانس ولتاژ قرار می‌گیرد.
T1P.T1 , T1PT2 ترانسفورماتورهای جریان: ترانسفورماتورهای جریان با حرف CT مشخص شده و بدنبال شماره شینه یا خط و یا دستگاهی که به آن متصل شده قرار می‌گیرد.
841 C.
T , 81 C.T , T1C.T1 اگر به دستگاهی بیش از یک ترانس جریان وصل شده باشد به ترتیب شماره 1 و 2 و 3 بعد از ترانس جریان قرار می‌گیرد: T1CT1 , T1CT2 , T1 CT3 ترانسفورماتورهای زمین: ترانسفورماتورهای زمین با حرف GT یا ET مشخص شده و به دنبال آن به ترتیب 1 و 2 و 3 قرار می‌گیرد.
GT1 , GT2 , GT3 در صورتی که پستی فقط یک ترانس زمینی داشته باشد باGT1 مشخص می‌شود.
راکتورها با حرف R مشخص شده و بدنبال آن یکی از ارقام 1 تا 19 قرار می‌گیرد.
مثل R1 , R2 , R3 برای راکتورهای خط حرف R پس از شماره خط قرار می‌گیرد خازنها: خازنها یک حرف SC مشخص شده و بدنبال آن یکی از ارقام 1 تا 19 قرار می‌گیرد.
مثل: SC1 , SC2 , SC3 خطوط ولتاژ کم: خطوط منشعب از ترانسفورماتورهای ولتاژ و مصرف داخلی با حرف F مشخص شده و بعد از نام دستگاهی که خط از آن منشعب شده قرار می‌گیرد.
مثل: PT1F برق‌گیرها: با حرف (L.
A) مشخص شده و بعد از شماره دستگاه خطی که بدان تعلق دارد قرار می‌گیرد.
T1LA , K835 LA و چنانچه بیش از یک برقگیر برای دستگاهی نصیب شده باشد توالی اعداد رعایت می‌شود.
اختصارات در صنعت برق MCM , AWG اندازه‌ها دیما در استاندارد آمریکا هستند (American wire guage)awg (mille cicular mil)MCM برای مقاطع بیش از mm268/126 یک CM سطح مقطع دایره‌ای است به قطر 001/0 اینچ خروجیها: عبارت خروجیها به جدا کردن یک چند واحد، ترانس، خط انتقال و یا هر دستگاهی اصلی و کمکی موثر در بهره‌برداری از شبکه به منظور تعمیرات تغییر، تنظیم و یا توسعه اتلاق می‌گردد.
خروجیهای اضطراری: چنانچه مسئول ایستگاهی تشخیص دهد که باید دستگاهی بنا به دلایلی فوراً از شبکه جدا گردد، می تواند با مسئولیت مستقیم خود و پس از اطلاع به مهندس شیفت مرکز کنترل اقدام به خروج دستگاه مورد نظر بنماید، وی موظف است در اولین فرصت پس از انجام عملیات دلائل اضطراری در خروج را به مقامات مسئول گزارش نماید.
ب : خروجیها روزانه: این برنامه شامل خروجیهایی است که قابل اجراء در روز در خواست می‌باشند.
اینگونه خروجیها را مسئول ایستگاه می‌تواند پس از بررسیهای لازم مستقیماً از مهندس شیفت مرکز کنترل در خواست نماید.
در صورت توافق مهندس شیفت مرکز کنترل، واحد در خواست کننده می‌تواند نسبت به انجام خروجی در همان شیفت اقدام نماید.
در صورت عدم توافق مهندس شیفت با انجام برنامه مسئول ایستگاه بایستی برنامه را طبق بند (ج) همین دستورالعمل از برنامه ریز خروجیهای مطالعات سیستم در خواست نماید.
ج : خروجیهای طبق برنامه (خروجیهای طبق برنامه) 1ـ مسئول ایستگاهها بایستی اینگونه خروجیها را از بررسی تجربه و تحلیل لازم حتی المکان 4 روز اداری قبل از اجرای برنامه از برنامه ریز خروجیهای دیسپاچینگ در خواست نماید.
لازم به تذکر در مورد پستها در خواست خروجیها بایستی از طریق مدیر منطقه انجام شود.
2 ـ مسئول ایستگاه موظف است کلیه اطلاعات موثر در برنامه ریزی با در خواست برنامه به برنامه ریز خروجیها پس از در یافت درخواست خروجی بررسیهای لازم در ارتباط با شبکه را به عمل آورده و در صورت امکان انجام برنامه و تصویب لازم در ارتباط با شبکه را بعمل آورد و در صورت امکان انجام برنامه و تصویب آن باید نتیجه را حداقل یک روز اداری قبل از اجرای برنامه به اطلاع مسئول، ایستگاه در خواست کننده و مهندس شیفت مرکز کنترل برساند.
3ـ در صورتی که از طرف برنامه ریز خروجیها یا مهندس شیفت مرکز کنترل برنامه در زمان مقرر مخالف شود مسئول ایستگاه باید نسبت به در خواست مجدد برنامه برای یک زمان مشخص دیگر اقدام نماید و یا تعیین زمان اجرای برنامه خروجی را در اختیار برنامه ریز خروجیها قرار دهد.
موافقت نهایی برنامه با مهندس شیفت مرکز کنترل می‌باشد و در صورت مخالفت با اجرای برنامه باید دلائل مخالفت خود را به قسمت کنترل سیستم دیسپاچینگ گزارش نماید.
لازم به تذکر است اگر به دلائلی پس از ارائه برنامه مرکز کنترل تغییراتی در شرایط پیش‌بینی شده بهره برداری ایجاد گردد.
مسئولیت بررسی و اجرای برنامه خروجی با مهندس شیفت مرکز کنترل خواهد بود.
د ) در خواست برنامه ویژه: شامل برنامه‌هایی جهت بهره برداری از یک پست نیروگاه ـ خط انتقال جدید و یا هر گونه تغییر عمده در شبکه و یا آزمایشات کلی روی مولدهای بزرگ می‌باشد.
نظر به این که این برنامه به مطالعات وسیعی دارد باید حداقل 15 روز اداری قبل از اجرای برنامه توسط مسئولین ذیربط کتباً از مدیریت دیسپاچینگ و مخابرات در خواست گردد و در مورد پستها این در خواست بایستی از طریق مدیر منطقه انجام شود.
مدیریت دیسپاچینگ نیز می بایست نتیجه تصمیم خود را حداقل 5 روز قبل از اجرای برنامه به اطلاع مدیر منطقه درخواست کننده برساند.
تذکرات مهم: 1ـ در برنامه‌های تعمیراتی دراز مدت مسئول ایستگاه می‌بایست برنامه ریز خروجیها را در جریان پیشرفت کارهای انجام شده بگذارد.
2 ـ در صورت تماس برنامه ریز خروجیها و یا مهندس شیفت مرکز کنترل با ایستگاهها مرتبط با برنامه خروجی مسئولین این ایستگاهها موظف به همکاری و ارائه هر گونه اطلاعات موثر و اعلام محدودیتهای موجود در ایستگاه خود می‌باشند.
ترانسفورماتور (مبدل) جهت افزایش و کاهش فشار الکتریکی از وسیله‌ای به نام ترانسفورماتور استفاده می‌شود، به عبارت دیگر فشار الکتریکی که بوسیله مواد تولید می‌شود.
جهت انتقال به وسیله ترانسفورماتور افزایش یافته و سپس در محل مصرف کاهش می‌یابد.
اما توجیه این که این افزایش و کاهش چرا صورت می‌گیرد، به شرح زیر است.
مقطع سیمهای که می‌بایستی انرژی الکتریکی را از مولد‌ها به محل مصرف برساند تابع شدت جریان است یعنی مقطع برای جریان‌های زیاد.
مقاطع زیاد لازم است.
خود شدت جریان تابع اندازه فشار الکتریکی می‌باشد بنابراین اگر بخواهند مثلاً توان 10 مگاوات را با فشار الکتریکی 400 ولت انتقال دهنده شدت جریان در توان سه فازی با بار اهمی 450 و 14 آمپر می‌شود، ملاحظه می‌گردد.
بهای سیمها و تاسیساتی که برای انتقال این جریان در فاصله زیاد لازم است.
بی‌اندازه زیاد می‌شود و انجام آن عملی نیست ولی هرگز فشار الکتریکی را مثلا به 60000 ولت افزایش دهیم شدت جریان 96 آمپر شده که با مقطع کمتری میتوان انتقال داد ولی اگر بخواهیم به فواصل خیلی دور انرژی انتقال یابد می‌بایست از ولتاژ بالاتری استفاده نمود که اکنون جهت آشنائی بیشتر به ولتاژ‌هایی که در ایران به صورت استاندارد در آمد اشاره می‌شود 220/380 ولت 33 کیلو ولت 6/6 کیلو ولت 63 کیلو ولت 11 کیلو ولت 132 کیلو ولت 20 کیلو ولت 230 کیلو ولت 400 کیلو ولت اضافه می‌شود که ولتاژ‌های 63 کیلو ولت و به بالا در شعاع عمل شرکت توانیر می‌باشد.
بهره برداری از ترانسفورماتورهای با تنظیم کننده ولتاژ زیر بار (تپ چنجر) اگر ترانسفورماتورها دارای دستگاهی بنام تپ چنجر بوده که کار آنها عملاً در مدار گذاشتن و خارج کردن تعدادی از حلقه‌های سیم پیچی ترانسفورماتور منظور تغییر دادن در نسبت ولتاژ می‌باشد.
و عموماً این دستگاه در قسمت دوم (ولتاژ بالا) قرار می‌گیرد.
1ـ on load – Tapchanger: ترانسفورماتورهایی که تپ آنها در زیر بار قابل تغییر می‌باشند.
2 ـ off load – Tapchanger : ترانسفورماتورهایی که تپ آنها فقط زمانیکه در مدار نمی‌باشند میتوان تغییر داد.
(متذکر می‌شود چنجر یکی از وسائلی است که به طور مداوم بهره برداری، واقع شده پس بایستی بخوبی طرز کار و اصل آن را فرا گرفت) آن دانسته از ترانسفورماتورهایی که می‌بایست خارج از سرویس و بدون بار تغییر تپ حاصل کنند این تغییر در محل یعنی روی ترانسفورماتور صورت می‌گیرد.
به این ترتیب که با توجه به تعداد تپها و اینکه هر تپ چه مقدار تغییر ولت بوجود می آورد و نیاز به چه مقدار تغییر ولت باشد.
تپ آنها را در جهت احتیاج سیستم می آورد و نیاز به چه مقدار تغییر ولت باشد.
تپ آنها را در جهت احتیاج سیستم تغییر میدهیم مکانیزم عمل تپ به طور کلی به این صورت است که اهرمی قادر است در گردش خود (جهت گردش عقربه ساعت) تعداد حلقه‌ها را کم و در خلاف جهت زیاد نماید.
چون این حلقه‌ها در قسمت ولتاژ بالا یا ثانویه قرار داد ولتاژ ترانسفورماتور با زیاد کردن حلقه‌ها کم می‌شود و با کم کردن حلقه‌ها زیاد می‌گردد و اما ترانسفورماتورهایی که در حال استفاده یا در ریز تغییر تپ می‌دهند.
فرمان تغییر تپ از دو محل داده می‌شود یکی دستی روی ترانسفورماتور و دیگری بوسیله یک الکتروموتور و زیاد روی ترانسفورماتور است.
شناخت اجزاء ترانسفورماتور جهت کنترل و بهره برداری: اجزایی که در ترانسفورماتورها بایستی جهت کنترل و بهره برداری شناخته و بررسی گردد به شرح زیر می‌باشد: طبق شکل ضمیمه در بوشینگهای ولتاژ قوی و ضعیف ترانسفورماتور جریان قرار گرفته و همچنین برق گیر و رله‌های حفاظتی که توضیح در مورد شناخت آن تجهیزات ذکر خواهد شد.
سطح روغن: نوسان سطح روغن بوسیله گیج مربوط (گیج به معنای وسیله سنجش می‌باشد) و یا اعلام خبر (آلارم) مشخص می گردد.
که نبایستی سطح آن از حد تغییرات مجاز کم یا بیشتر شود.