شرحی کوتاه در بنای مسجد کبود:
مسجد کبود در زمان جهانشاه قرهقویونلوها به دستور پادشاه در منطقه حاکمنشین در محل قبرستانی که بعدها به باغ تبدیل شده بود در قرن 9 هجری به تاریخ 847 ه ش یا 870 ه ق ساخته شد. بنای مسجد آجری پوشیده شده از کاشیهای فیروزهای رنگ لعابدار است. تمام فضای بیرونی و درونی مسجد از همان کاشیهای فیروزهای رنگ پوشیده شده است. این کاشیها هنوز آب و رنگ اولیه خود را به خاطر مهارت استادان سازنده آنها به رخ دارد و جلوهای بسیار گیرا و روحانی به فضای مسجد داده است مسجد به صورت کاملاً خلاقانه با آجر ساخته شده است و چیدمان آجر به شکلهای مختلف در جای جای مسجد زیبایی خاص و حیرتانگیزی را به مسجد داده است.
مسجد دارای یک فضای مرکزی است که در زیر گنبد اصلی واقع شده است. این فضا به شکل مربع است. مسجد دارای 2 شبستان است به صورت قرینه روبروی یکدیگر و یکی از شبستانها محل تشکیل کلاسهای طلاب بوده است.
برای اینکه در داخل مسجد کسی احساس سنگینی دید در یک طرف مسجد نسبت به طرف دیگر مسجد نکند مسجد به صورت متوازن ساخته شده است. نه اینکه مسجد کاملاً همه جایش متقارن باشد بلکه تقریباً موزون و هم شکل و متعادل ساخته شده است.
گوشههای بالایی فضای اصلی مسجد به صورت حجرههای زیبایی شکل گرفته به چند منظور:
1-قرار گرفتن گنبد گرد مسجد بر روی یک 4 وجهی که باید زوایای قائمه خنثی شده تا گنبد بر روی یک چندوجهی قرار گیرد که مهمترین دلیل به وجود آمدن حجرهها بود.
2-نشستن زنان در غرفهها برای گوش دادن به خطیب
3-جایگاهی برای میهمانان خاص
به علت سردسیر بودن تبریز روزنههای بالایی دیوارهای مسجد به صورت خاصی قرار گرفته و تعبیه شدهاند تا تبادل حرارتی کمتری صورت گیرد. و در بعضی جاها دیوارها دوجدارهاند به صورتی که هوای بین آنها نقش عایق حرارتی را بازی کند.
دیوارهای فضای پشتی مسجد از کاشیهای کبودرنگ زیبایی پوشیده شده است که اشکال هندسی ریاضیواری را به وجود آوردهاند به طوری که چشم هر بینندهای را خیره میکند.
ضمناً قبرهایی در فضای پشتی مسجد قرار گرفته همخوان با معماری و هنر آن زمان حجاریهایی روی سنگهای این قبرها شده است.
همچنین بر روی دیوارهای این فضا حجاری روی سنگ انجام شده است به طریقه خالی کردن اطراف نوشتهها به صورت بسیار زیبا و هنرمندانه و با نهایت دقت و ظرافت.
کاشیهای مسجد کبود حاصل هنر گرانبهای کاشی معرق بوده چنان که از اسمش پیداست همچون معرق که تکههای چوب در کنار یکدیگر قرار میگیرند و به معنای واحدی میرسند تکههای لعابدار کاشی که با ابزار سادهای همچون قندشکن بریده شده در کنار یکدیگر قرار میگیرند و هارمونی زیبایی را به وجود میآورند که مسجد کبود نمونه اعلای آن است.
لازم به ذکر است که مسجد کبود در سال 1191 ه ق بر اثر زلزلهای که در شهر تبریز به وقوع پیوست ویران گردید و قسمت اعظمی از این گوهر گرانبهای اسلام تخریب شد که در زمان پهلوی به دست استاد رضا معماران مرمت گردید و گنبد ویران شده آن تجدید بنا شد و نیز این بنای عظیم هماکنون در دست هنرمند هنرمندان ایرانی در دست مرمت است.