تاریخچه شهرکاشان
نام شهر کاشان در مآخذ اسلامی، ”قاشان“ یا ”قاسان“ ضبط شده و از شهرهای بسیار قدیمی ایران است. به استناد تحقیقات باستان شناسان در تپه های سیلک واقع در 4 کیلومتری غرب کاشان، این ناحیه یکی از نخستین مراکز تمدن و محل سکونت بشر ماقبل تاریخ شناخته شده است. کاشان در زمان ساسانیان منطقه ای آباد بوده است. این شهر در دوره اسلامی نیز یکی از شهرهای مهم و معروف عراق و عجم بود. به استناد جغرافی دانان اسلامی، نام قدیم کاشان ”چهل حصاران“ نیز بوده است. در سال 442 ه . ق طغرل اول سلجوقی برشهرهای بزرگ جبال عجم استیلا یافت. در سال 532 ه .ق ملک سلجوق بن محمد بن ملکشاه با سپاهیان خود به کاشان حمله برد و خرابی های زیادی به بار آورد. درسال 594 ه .ق یکی دیگر از سرداران سلطان تکش خوارزمشاه به نام میاجق که حاکم ری بود اینتاج را کشت و برای دست اندازی به فرمانروایی او به کاشان حمله برد وشهر را محاصره کرد، بعد ازمدتی که نتیجه ای حاصل نشد با مردم کاشان صلح کرد ولی سپاهیانش به روستاهای اطراف کاشان خسارت زیاد وارد کردند. بعد از درگذشت تکش، به فرمان سلطان محمد خوارزمشاه (596 – 618 ه .ق) فرزندش رکن الدین به حکومت ری، قم، و کاشان منصوب گردید. درسال 621 ه .ق در هنگام تاخت و تاز سپاهیان هلاکوخان درحدود کاشان، خواجه نصیرالدین طوسی که از ملتزمین رکاب خان مغول بود، به احترام وجود بابا افضل الدین مرقی کاشانی سپاهیان را از کشت و کشتار مردم کاشان بازداشت و درسال (663- 680 ه .ق ) خواجه بهاء الدین محمد به حکومت اصفهان و کاشان منصوب شد. در سال 674 ه .ق هندوشاه نخجوانی حاکم کاشان بود و درسال 757 و 768 این شهر جزو قلمرو آل مظفر بوده است. کاشان به کرات بر اثر زلزله ویران شده است. ازجمله در سال 1192 ه .ق در دوره سلطنت کریم خان زند بر اثر زلزله خسارت بسیار دید. آخرین بار درسال 1260 ه .ق زلزله سختی کاشان را لرزاند و باعث ویرانی روستاها و قصبات اطراف آن شد. شهر کاشان معماری ویژه بومی جالب توجهی دارد و آثار بناهای تاریخی ومذهبی فراوانی در آن به جا مانده است.
مراکز تاریخی و باستانی
خانه بروجردی ها
این خانه در ضلع غربی کوچه امیر احمد خیابان علوی شهر کاشان و در نزدیکی حمامی به همین نام، قرار دارد. ساختمان خانه بروجردی ها بر اساس اطلاعات کتیبه های آن، در سالهای 1292 تا 1310 هجری قمری ساخته شده است. عرصه این خانه در سال 1353 شمسی به تملک سازمان میراث فرهنگی درآمد، ولی اعیانی آن که در شرق و شمال شرقی خانه واقع شده، هنوز در مالکیت خصوصی باقی مانده است. این خانه را حاج سید جعفر نطنزی که از بروجرد مال التجاره وارد کاشان می کرد، برای فرار از پرداخت خمس و زکات ساخته است.
آرامگاه سهراب سپهری
سهراب سپهری شاعر، عارف مشرب و طبیعت گرای معاصر است که درسال 1307 ه .ش در کاشان متولد شد و درسال 1359 ه .ش دار فانی را وداع گفت؛ و درروستای مشهد اردهال کاشان به خاک سپرده شد. سپهری شاعری است دارای شیوه ای خاص، و این خود امتیازی در خور توجه است. در شعر سپهری نوعی رمانتیسم زلال وشفاف انعکاس دارد. دل آزردگی او از محیط را نیز می توان در اشعارش دید.
آرامگاه بابا افضل کاشانی
آرامگاه افضل الدین محمد بن حسن کاشانی، فیلسوف و شاعر معروف متوفای 707 ه .ق در قریه مرق، در 30 کیلومتری جنوب غربی کاشان واقع شده است. آرامگاه بابا افضل به شماره 373 , درفهرست آثار تاریخی ایران به ثبت رسیده است.
آرامگاه محتشم کاشانی
کمال الدین سید علی بن خواجه میر احمد کاشانی، ملقب به شمس الشعرای کاشانی و متخلص به محتشم، از شاعران اوایل عهد صفوی است. وفات وی در سال 996 ه .ق روی داده است. وی بیشتر به سرودن مدایح، مراثی اهل بیت می پرداخت و ترکیب بند معروف شهدای کربلا از اوست. آرامگاه وی در یکی از محلات مرکزی شهر کاشان موسوم به کوی محتشم واقع شده است.
آرامگاه فیض کاشانی
آرامگاه ملا محمد حسن فیض کاشانی در سمت غربی شهر کاشان و حوالی دروازه فین، مجاور قبرستان بزرگ و عمومی شهر واقع شده است. قبر فیض تا اواخر قرن گذشته برحسب وصیت او فاقد هرگونه بنایی بود. بنای فعلی آرامگاه، از آثار فرهاد میرزا معتمدالدوله، فرزند عباس میرزا نایب السلطنه است. تاریخ وفات فیض کاشانی در سال 1091 ه .ق و در سن 84 سالگی وی بوده است.