«اَوَلَمْیَسیروافیِالْاَرضِفَیَنْظُرواکَیفَکانَعاقِبَه ُالَّذینَمِنْقَبْلِهِمْ … »
(( آیا در زمین سیر نمی کنید تا عاقبت کار پیشینیان خود را بنگرید))
با تشکر فراوان از مسئولین مدرسهی غیرانتفاعی ارشاد که زمینهساز تحقیق در یکی از استانهای ایران گردیده ، در این جهت و ادای این وظیفه بود که علاوه بر نمایش تجلی قدرت و ارادهی پروردگار و آیات الهی در مظاهر و جلوههای طبیعت زیبا و تحسین برانگیز استان همدان که برای معرفت بیشتر آیات آفاقی و انفسی می باشد . امید است که با بزرگواری نواقص را بر ما ببخشائید .
جغرافیایی طبیعی
الف) موقعیت و مساحت : استان همدان با وسعتی در حدود 20 هزار کیلومتر مربع که درحدود 2/1% مساحت کل کشور را تشکیل میدهد ، در غرب ایران بین مدار 33 درجه و 59 دقیقه تا 25 درجه و 45 دقیقه عرض شمالی و 47 درجهو34دقیقه تا 49درجهو36 دقیقه طول شرقیاز نصفالنهار گرینویچ قرار گرفته است .این استان از شمال به استان زنجان ، از جنوب به استان لرستان (بروجرد) و از شرق به استان اراک و از مغرب به استانهای باختران
و قسمتی از کردستان محدود میباشد .
مهمترین کوههای استان عبارتند از :
- الوند : رشتهکوهی است تک در ابتدا و امتداد
سلسلهکوههای زاگرس که از کوههای میانی فلات ایران محسوب و مربوط به دوران سوم زمین شناسی است . درجنوب شهرستان همدان واقع و از شمال غربی به کوه خدابندهلوی سنندج و کوه مهم چهل چشمه کردستان واز جنوب شرقی به ارتفاعات راسوند اراک و کوه وفس متصل است .خطالراسآنحد طبیعیبین شهرستان همدان وتویسرکان می باشد وبلندترین قله آن موسوم به الوند در 18 کیلومتری جنوب شهر واقع و ارتفاع آن 3574 متر می باشد .
- کوههای کم ارنفاع چنگ الماس در شمال دهستان مهربان که ارتفاع بلندترین قله آن 2525 متر میباشد .
- کوههای قرهداغ با 2365 متر ارتفاع
- کوههای ارمنی در شمال بخش کبوترآهنگ
- کوه وفس در مشرق با ارتفاع 2540 متر
- سلسلهکوههایخرقان درشمال شرقیکه خطالراس طبیعی بین همدان وقزوین محسوب میشوند
- گردنه مشهور آوج با ارتفاع 3013 متر و در مسیرسلسله کوههای خرقان قرار گرفتهاست .
ج)رودخانهها :
1- رودخانه قرهچای 2- رودخانه سیمینه 3- رودخانه خاکو 4- روخانه دره مرادبیگ
5- رودخانه عباس آباد 6-رودخانه فرجین 7- روخانه گردنه اسدآباد 8- روخانه همهکسی
رودخانههای دیگر همدان عبارتنداز : ابوک ، ارزانفود و فرجین
سابقه تاریخی :
هرودت مورخ یونانی بنای شهر همدان را که به دیاکس ، نخستین شهریار ماد نسبت میدهد مینویسد پس از آنکه این پادشاه هگمتانه را جهت پایتخت کشور خویش برگزید ، کاخی عجیب ومستحکم بصورت هفت قلعه که هریک درون دیگری قرارگرفته بود ساخت وبه تقلید از رنگآمیزی قصرهای بابلی ، کنگره های هریک ازدیوارهای قصر مزبور را برنگی در آورد و کاخی بس بلند مخصوص شاه و خزانه سلطنتی در آخرین قلعه درونی بر پا ساخت وسکنه شهر خارج از حصارها مسکن داشتند . محیط آخرین دیوار قلعه تقریباً به بزرگی
شهر آتن بود. این قصر دارای 300 تا 1000 اطاق و هر اطاق را 8 درب آهنین بودهاست .
(655 تا 708 ق م ) اما آنچهکه در کتیبه تگلاتپالسراول شهریارآشوری که مربوط به قرنیازدهم پیش از میلاد میباشد در مورد همدان آمده است«در این کتیبه نام همدان همدانا نوشته شده است » مشخص می سازد که گفته هرودت مبنی بر بنای شهر توشط دیوکس محقق نبود و احتمالاً این پادشاه با ایجاد هفت قلعه حیرت انگیز فوق بر آبادانی وتوسعه آن افزوده است . بهرحال از آنچه که سایرمورخین بیگانه در مورد همدان نگاشتهاند می توان پیبرد که این شهردر دوران زمامداری دیوکس بعنوان پایتخت دولت ماد اهمیت و رونق خاصی داشتهاست در این زمینه پلی بیوس مورخ دیگر یونانی (204 تا 132 ق.م) همدان باستانی رابدینگونه توصیف می نماید.