دانلود مقاله همدان

«اَوَلَمْ‌‍‎یَسیروافیِ‌ا‎‏‎‎‎لْاَرضِ‌فَیَنْظُرواکَیفَ‌کانَ‌عاقِبَه ُالَّذینَ‌مِنْ‌قَبْلِهِمْ‌ … »
(( آیا در زمین سیر نمی کنید تا عاقبت کار پیشینیان خود را بنگرید))

با تشکر فراوان از مسئولین مدرسه‌ی غیرانتفاعی ارشاد که زمینه‌ساز تحقیق در یکی از استانهای ایران گردیده ، در این جهت و ادای این وظیفه بود که علاوه بر نمایش تجلی قدرت و اراده‌ی پروردگار و آیات الهی در مظاهر و جلوه‌های طبیعت زیبا و تحسین برانگیز استان همدان که برای معرفت بیشتر آیات آفاقی و انفسی می باشد .

امید است که با بزرگواری نواقص را بر ما ببخشائید .

جغرافیایی طبیعی

الف) موقعیت و مساحت : استان همدان با وسعتی در حدود 20 هزار کیلومتر مربع که درحدود 2/1% مساحت کل کشور را تشکیل میدهد ، در غرب ایران بین مدار 33 درجه و 59 دقیقه تا 25 درجه و 45 دقیقه عرض شمالی و 47 درجه‌و34دقیقه تا 49درجه‌و36 دقیقه طول شرقی‌از نصف‌النهار گرینویچ قرار گرفته است .این استان از شمال به استان زنجان ، از جنوب به استان لرستان (بروجرد) و از شرق به استان اراک و از مغرب به استانهای باختران
و قسمتی از کردستان محدود میباشد .
مهمترین کوههای استان عبارتند از :
- الوند : رشته‌کوهی است تک در ابتدا و امتداد
سلسله‌کوههای زاگرس که از کوههای میانی فلات ایران محسوب و مربوط به دوران سوم زمین شناسی است .

درجنوب شهرستان همدان واقع و از شمال غربی به کوه خدابنده‌لوی سنندج و کوه مهم چهل چشمه کردستان واز جنوب شرقی به ارتفاعات راسوند اراک و کوه وفس متصل است .خط‌الراس‌آن‌حد طبیعی‌بین شهرستان همدان وتویسرکان می باشد وبلندترین قله آن موسوم به الوند در 18 کیلومتری جنوب شهر واقع و ارتفاع آن 3574 متر می باشد .

- کوههای کم ارنفاع چنگ الماس در شمال دهستان مهربان که ارتفاع بلندترین قله آن 2525 متر میباشد .

- کوههای قره‌داغ با 2365 متر ارتفاع
- کوههای ارمنی در شمال بخش کبوترآهنگ
- کوه وفس در مشرق با ارتفاع 2540 متر
- سلسله‌کوههای‌خرقان‌ درشمال شرقی‌که خط‌الراس‌ طبیعی بین همدان‌ وقزوین‌ محسوب‌ میشوند
- گردنه مشهور آوج با ارتفاع 3013 متر و در مسیرسلسله کوههای خرقان قرار گرفته‌است .

ج)رودخانه‌ها :
1- رودخانه قره‌چای 2- رودخانه سیمینه 3- رودخانه خاکو 4- روخانه دره مرادبیگ
5- رودخانه عباس آباد 6-رودخانه فرجین 7- روخانه گردنه اسدآباد 8- روخانه همه‌کسی
رودخانه‌های دیگر همدان عبارتنداز : ابوک ، ارزانفود و فرجین
سابقه تاریخی :
هرودت مورخ یونانی بنای شهر همدان را که به دیاکس ، نخستین شهریار ماد نسبت میدهد مینویسد پس از آنکه این پادشاه هگمتانه را جهت پایتخت کشور خویش برگزید ، کاخی عجیب ومستحکم بصورت هفت قلعه که هریک درون دیگری قرارگرفته بود ساخت وبه تقلید از رنگ‌آمیزی قصرهای بابلی ، کنگره های هریک ازدیوارهای قصر مزبور را برنگی در آورد و کاخی بس بلند مخصوص شاه و خزانه سلطنتی در آخرین قلعه درونی بر پا ساخت وسکنه شهر خارج از حصارها مسکن داشتند .

محیط آخرین دیوار قلعه تقریباً به بزرگی
شهر آتن بود.

این قصر دارای 300 تا 1000 اطاق و هر اطاق را 8 درب آهنین بوده‌است .
(655 تا 708 ق‌ م ) اما آنچه‌که در کتیبه تگلات‌پالسراول شهریارآشوری که مربوط به قرن‌یازدهم پیش از میلاد میباشد در مورد همدان آمده ‌است«در این کتیبه نام همدان همدانا نوشته شده است » مشخص می سازد که گفته هرودت مبنی بر بنای شهر توشط دیوکس محقق نبود و احتمالاً این پادشاه با ایجاد هفت قلعه حیرت انگیز فوق بر آبادانی وتوسعه آن افزوده است .

بهرحال از آنچه که سایرمورخین بیگانه در مورد همدان نگاشته‌اند می توان پی‌برد که این شهردر دوران زمامداری دیوکس بعنوان پایتخت دولت ماد اهمیت و رونق خاصی داشته‌است در این زمینه پلی بیوس مورخ دیگر یونانی (204 تا 132 ق.م) همدان باستانی رابدینگونه توصیف می نماید.
هـرودت مورخ یونانی بنای شهر همدان را که به دیاکس ، نخستین شهریار ماد نسبت میدهد میـنویسد پس از آنکه این پادشـاه هگمـتانه را جهت پایتخت کشور خویش برگزیـد ، کاخـی عجیب ومستحکم بصورت هفت قلعه که هریک درون دیگری قرارگرفته بود ساخت وبه تقلید از رنگ‌آمیزی قصرهای بابلی ، کنگره های هریک ازدیوارهای قصر مزبور را برنگی در آورد و کاخـی بس بلند مخصوص شاه و خزانه سلطنتی در آخرین قلعه درونی بر پا ساخت وسکنه شهر خارج از حصارها مسکن داشتند .

محیط آخرین دیوار قلعه تقریباً به بزرگی شهر آتن بود.

این قصر دارای 300 تا 1000 اطاق و هر اطاق را 8 درب آهنین بوده‌است .

(655 تا 708 ق‌ م ) اما آنچه‌که در کتیبه تگلات‌پالسراول شهریارآشوری که مربوط به قرن‌یازدهم پیش از میلاد میباشد در مورد همدان آمده ‌است«در این کتیبه نام همدان همدانا نوشته شده است » مشخص می سازد که گفتههرودت مبنی بر بنای شهر توشط دیوکس محقق نبود و احتمالاً این پادشاه با ایجاد هفت قلعه حیرت انگیز فوق بر آبادانی وتوسعه آن افزوده است .

بهرحال از آنچه که سایرمورخین بیگانه در مورد همدان نگاشته‌اند می توان پی‌برد که این شهردر دوران زمامداری دیوکس بعنوان پایتخت دولت ماد اهمیت و رونق خاصی داشته‌است در این زمینه پلی بیوس مورخ دیگر یونانی (204 تا 132 ق.م) همدان باستانی رابدینگونه توصیف می نماید.

در د امان کوه ارنتس (به زبان یونانی مقصود کوه الوند است) شهر هگمتانه با قلعه و ارگ مستحکم وعجیب حیرت آوری قرار گرفته ، قصر شاهی درون آخرین قلعه آن استوار گردیده و مساحت زمین زیر کاخ شاهی در حدود 1300 متر است .

وضع ساختمان و آرایشهای عجیب وتزئیناتی که در این کاخ بکار رفته‌است بنحوی است که توصیف آن مبالغه‌آمیز بنظر می رسد.

چوبهایی که در آن بمصرف رسیده پوشیده‌ از زر و سیم است ، درها و ستونها و رواقها با هزاران گونه کنده‌کاریها ونقش ونگارها آراسته‌شده ویک تیر عاری از زیور و یک دیوار بی پیرایه در آن کاخ یافت نمی شود حتی کاشیهایی که زینت بخش ازارها و دیوارهای درونی قصر است با پوششی از آب نقره سیم‌ اندود گشته همه چوبها از جنس سرو وکاج است .

بهرحال پس از شکست دیوکس بوسیله سارگن پادشاه آشور وتحقق وحدت مادها که‌ برای اولین بار توسط او مطرح شده بود توسط یکی دیگر از رؤسای ماد بنام فرورتیش یا فرااورتس شکل می‌گیرد و هم او ناحیه وسیعی از همدان را به اشغال خود در می آورد ودر زمامداری آخرین پادشاه ماد موسوم به ایختوویکو یا آستیاک بدنبال درخواست مردم اکباتان « بزبان یونانی آن را اکباتان میخواندند » ودر سال 550 ق .

م و پس از 3 سال جنگ سلسلهمادها بوسیله کوروش هخامنشی منقرض گردید .

بعضی از مورخین اعتقاد دارند که شهر همدان در دوره بخت‌النصر ویران شده‌ است ودر زمان داریوش اول از نو آباد گردیده و کشف آثار متعدد از این دوره در همدان علاوه بر تائید این نظریه مشخص می سازد که همدان پایتخت تابستانی هخامنشی بوده است .

در دوران قدرت نمائی اسکندر همدان بعنوان ستاد فرماندهی سلوکیان برضد پارتی ها مورد استفاده قرارمی گیرد وسالیان بعد پس از آنکه اشکانیان قدرت کافی یافتند وبر تمامی ایران تسلط پیدا کردند همدان را پس از تصرف برای پایتخت تابستانی خود انتخاب می نمایند (250ق.م) وکشف آثار فراوان مربوط به دوره زمامداری ساسانیان در نقاط مختلف استان مؤید این نکته است که در این دوره نیز همدان مورد توجه قرار داشته است .

و بعد هنگام طلوع آفتاب درخشان اسلام مردم همدان از جمله اولین مردمی هستند که در جهت مقابله و پشت پا زدن به اختلافات طبقاتی شدید و ظلم و ستم دوران ستمشاهی خانواده ساسانی بفرمان رسول اکرم (ص) بر تشرف بدین مبین اسلام پاسخ مثبت می دهند .

و در سال 319 هجری و در زمان تسلط دیلمیان همدان مرکز کشمکشهای فراوان بین حسنویه و دیلمیان وکاکویه قرار می گیرد تا اینکه عاقبت همدان در تقسیمات به رکن‌الدوله می رسد وسپس شمس الدوله از طرف سیده‌خاتون زمامداری همدان را بدست می آورد و هم اوست که وزارت خود را به فیلسوف نامدار ایران «ابوعلی سینا » می سپارد .

در حمله خانمانسوز مغول (617 ه .ق ) همدان نیز از این آسیب بزرگ و وحشتناک برکنار نمی‌ماند ودر زمان هلاکو خان بمدت شش ماه مقر فرماندهی او می شود وسالیان بعد یکی از اعقاب ایلخانیان بنام بایدوخان‌مغول (695 ه.ق) در این شهر تاج گذاری می‌کند وتوسط همین شخص است که جهت ترمیم ویرانیهای شهر کوششهایی مبذول می گردد .

در زمان غازان‌خان نیز اقداماتی در آبادانی شهر از جمله ساختن خانقاهی انجام می گیرد .

و پس از چنگیزیان در حملات یکی دیگراز خونخواران تاریخ یعنی تیمور وتاسیس حکومت قره‌قویونلوها بر ویرانه‌های ایران توسط اشخاصی چون امیر حسین بیک و بازماندگان او چون اغورلو از تیموریان همدان نیزاز این آشوب مصون نمی ماند .

تا اینکه در دوران حکومت صفویان و به گاه حکومت شاه‌اسماعیل که ظاهراً به آبادی ایران علاقه‌مند است در این شهر اقداماتی چون ایجاد کارخانه چرم سازی صورت می پذیرد و قلمرو علی شکر نامی که دراین دوران به همدان اطلاق می شود بعنوان یکی از بیگلربیگی‌ها و یکی از املاک معتبر شیخ علیخان رئیس‌الوزرای شاه سلیمان اعتباری خاص می یابد پس از انقراض صفویه و بروز هرج ومرج و در سال 1138 هجری شهر همدان بدنبال پایداریهای مردانه مردم اما بعلت فقدان ادوات جنگی به‌تصرف احمد پاشا والی بغداد درمی آید ولی مجدداً در زمان شاه طهماسب دوم ترکان عثمانی بر این شهر تسلط می یابند وبعد در سال 1145 بموجب پیمانی که میان ایران وعثمانی امضاء می‌شود شهر همدان بطور قطع به ایران تعلق پیدا می کند .

تا اینکه درزمان حکومت قاجاریان بعنوان ستاد فرماندهی محمدعلی میرزای دولتشاه در جنگ با علی پاشا والی بغداد مجدداً در گیر جنگ می شود و عاقبت در زمان تسلط پهلویان براین منطقه از کشور همان شد که بر سایر نقاط روا رفت .

ویرانه‌های باقی مانده بر روی تپه تاریخی هگمتانه در مرکز و قلب شهر بعنوان لایه روئین تاریخ چندین هزارساله از ماد تا پهلوی و بعنوان تمدن پهلوی ویا دروازه‌های تمدن بزرگ به مثابه گواه زنده‌ایست که بر تارک شهر همچون سایهای نفرت انگیز خودنمائی می کند .

نگاهی کوتاه وگذرا به بافت قدیم شهر همدان مجموعه بازار : مجموعه بازار شهر همدان که از بافت زیبا و منظمی بر خوردار است ،قسمت عمده آن در حد فاصل خیابانهای باباطاهر –اکباتان وشورین وچند راستای آن درمحدوده خیابانهای عباس آباد وباباطاهر قرار گرفته که درمسیر دو خیابان اکباتان وبابا طاهر (پس از احداث) قسمتهایی از آن صدمه دیده است .

راستا بازار زنگنه یامظفریه یا حکیم خانه .

2- راستا بازار زرگرها .

3- راستا بازار صندوقسازها .

4- راستا بازار مسجد جامع .

5-راستا بازار چلنگر ها .

6- راستا بازار قصابها .

7-راستا بازار مسگرها .

8-راستا بازار قنادها .

9-راستا بازار شیشه فروشها.

10- راستا بازار قبله .

11- راستا بازار پیامبر .

12-راستابازار نخود بریزها .

13-راستا بازار حلبی سازها.

14-راستا بازار صحافخانه .

15-راستا بازار علاقبندها.

16-راستا بازار کفشدوزها.

17-راستا بازارکفشدوزخانه بزرگ.

18-راستا بازار موتانخانه .

19-راستا بازار حسین خانی .

20-راستا بازارکلیمیها.

21-راستا بازار حاج فضل الله .

22-راستا بازار گلشن .

23-راستا بازار دباغخانه .

24- راستا بازار آهک فروشها.

جمعیت ،نژاد و پراکندگی : جمعیت : کل جمعیت این استان مطابق سر شماری سال 1355 پیرامون 1088024 نفر است که از این تعداد 762848 نفر ، یعنی معادل 70% آن ساکن در روستا و بقیه 325176 نفر در شهر های استان ساکن می باشند .

نژاد،زبان و پراکندگی آن : 1-تـرکها 2-لـرو لک.

3-کـردها.

4-فـارسها.

محـلات وکـوی های قدیمی : شهر همدان در قدیم نزدیک به سی کوی (محله ) داشته است .که بعضی از آنها بزرگ وبرخی کوچک بوده اند .

این محلات دو شکل داشته ؛ گرد ودراز .

کوی در هم کمتر دیده شده .

هر کوی گرد دارای میدانچه‌ای بوده که به آن چمن می گفته اند(زیرا در وسط ،باغچه ، حوض و چاه آب وجود داشته است ) در اطراف هر چمن ، حمام وچند دکان بقالی ، عطاری ،قصابی،نانوایی و غیره وجود اشته .

مانند چمن کلپا ، ورمزیار و محل حاجی .

مردمی که در خانه آب جاری یا چاه نداشته اند از قنات چمن استفاده می کردند .

هر محله دراز عبارت بود از یک راستا ،که از کوچه های معمولی پهنتر بود و حمام ومسجد ودکانها در آن قرار داشتند و به آن کوی می گفتند .کوچه ها از اطراف به کوی می پیو ستند .

چون محل کولانج و بختیاریها .

کـوی بـزرگ دارای چند حمـام ومسجد بود مانند کـوی درود آبادیـها که دارای چهار حمام و بازارچه بود .

دربسیاری موارد نام این محلات به اسامی افراد سر شناس و خیر ساکن درآن محله نامیده می شدند .مانند محله جولانی وکبابیان.

محلات و کوی های بزرگ وکوچکی هنوز در همدان وجود دارد که بعضی از آنها عبارتند از : محلات جولان ، ورمزیار ، کلپا، سر گذر ، جالگه ، آقاجانی بیک ، امامزاده یحیی ، کبابیان ، درود آبادیها وپیر گرگی .

میدان امام خمینی : این میدان بزرگ است که در وسط شهرهمدان قرار دارد .

نقشه آن در سال 1307 توسط معمـاران شهر ساز آلمانی داده شده است و بین سالهای 1309 تا 1312 ساخته شده .

شعاع این میدان که یک دایره کامل است ، هشتاد متر (مساحت بیش از دو هکتار ) است و از اطراف آن شش خیابان با فواصل مساوی (حول محیط) هر کدام به عرض سی متر به شش جهت شهر کشیده شده است .

این خیابانها عبارتند از : بابا طاهر ، ابوعلی سینا ، شهدا (شورین ) تختی ( سنگ شیر ) و اکباتان .

ساختمانهای اطراف این میدان وسیع وزیبا به استثنای 6/1 آن که در آتش سوزی سال 1325 سوخته و از بین رفته است و فعلاً عمارت بانک ملی به جای آن ساخته شده است .در وسط این میدان باغچه هایی ایجادو حوض بزرگی ساخته شده و در وسط حوض بر فراز پایه ای که قبلا مجسمه شاه بر روی آن قرار داشت طرح آرم جمهوری اسلامی ایران به مصداق آیه شریفه ((جاء الحق و زهق الباطل)) با شکوه خاصی نصب شده است .

آثار وابنیه های تاریخی ونقاط دیدنی: امامـزاده یحیی: این بقعه که به شماره 128/3 به سال 28/3 /54 ثبت فهرست آثار تاریخی گردیده است درداخل شهر همدان و نسبت به میدان امام خمینی در جنوب آن قرار گرفته است .

در زیارتنامه اولاد بافصل حضرت علی (ع ) معرفی شده است .

( اخیراً این امامزاده با ایجاد کمر بندی بوعلی به سنگ شیر در کنار خیابان قرار گرفته است) بقعه در وسط محوطه ای وسیع قرار دارد و از چهار جانب محصور است .

درورودی بنا از سمت مغرب میباشد، ولی از سه جهت دیگر دارای درهایی است که از در اصلی کوچکتر می باشند و هر چهار در در وسط و در مقابل چهار مدخل بقعه قرار دارند.

امام زاده هادی بن علی (ع) : در محدوده گلکاری وسط میدان باباطاهر ودر دامنه تپه ای که آرامگاه باباطاهر بر آن ساخته شده بنای آجری با گنبد شانزده ترک جلوه خاصی به میدان بخشیده است .

این بنا که مـرقـد امامزاده هادی فرزند امام زین العابدین (ع) می باشد از ابنیه مربوط به اوایل قرن هفتم هجری و از معماری استادانه و شیوایی برخوردار است .

امامزاده حسین (شاهزاده حسین ) (ع) : السلام علیک یا بن ائمه الهدی ـ السلام علیک یاین زمزم و صفا ـ السلام علیک یا بن امیر المومنین علی المرتضی ـ السلام علیک یا حسین بن علی النقی .

مدخل بقعه در سمت مشرق حیاط دلبازی است .از آجرهای متناسب و کوچکی که بر دیوار آن چند بیت از اشعار محتشم کاشانی به خط نستعلیق نوشته شده اند به رواقی وسیع وبا شکوه که دارای چهارشاه‌نشین است و بر دیواره های آن سوره هایی از قرآن بخط نستعلیق برجسته گچبری و برنگ تیره نقاشی شده است می رسیم .

امامزاده اظهر بن علی (ع) : ساختمان امامزاده اظهردرروستای درجزین بخش رزن قرار دارد .

این بنای متناسب و موزون بصورت برج استوانه ای شکل 19 ترکی است که ارتفاع آن در حدود 20 متر می با شد که هشت متر آنرا ساختمان برج و بقعه را گنبد مخروطی شکل بنا می دهد .

این بنای آجری متعلق به دوران مغول است که بعدا به فرمان شاه عباس دوم صفوی در سال 1056 هجری قمری مرمت شده است .

امامـزاده هـود (ع) : برج تاریخی امامزاده هود در آبادی ینگی قلعه در بخش رزن واقع شده است.

از ابنیه متعلق به دوران مغول و قرن هشتم هجری قمری واز نمونه های شیوای این دوران بشمارمی رود .

از آجر ساخته شده ودارای 12 ضلع است و اندازه خازجی هر ضلع از وسط جرز تا وسط جرز دیگر 36/2 متر و دهانه طاق نمای هر ترک 60/1 متر و ابعاد داخلی هر ضلع از یک نبش تا نبش دیگر 68/1 متر و عرض دهانه وسط هر ضلع داخلی بالغ بر 86 سانتیمتر می باشد .

امامـزاده قاسم: در شمال شرقی همدان و نزدیک روستای قاسم آباد واقع است .

صاحب بقعه قاسم بن احمد بن قاسم بن محمد ، معروف به بطحایی از اعقاب زید بن حسن علیه السلام و در زیارتنامه ((السلام علی قاسم بن موسی و علی جیرانک)) نقل شده است .

بقـاع و اماکـن مذهبی : گنبد علویان: گنبد علویان یا مسجد علویان از ابنیه های قرن ششم هجری قمری ودوره سلجوقیان است که در دوران مغول تزئین ومـرمت شده .

این بنا مهم ترین اثر تاریخی اسلامی همدان محسوب و بشمار ه 94 در دی ماه سال 1310 ثبت آثار تاریخی گردیده است .درداخل محوطه مدرسه علویان قرار دارد .

(این مدرسه‌ درکمربندی نزدیک میدان عین القضاه است) .

بنایی است چهارضلعی‌که منـظرهخارجی‌آن مانند گنبدسرخ مراغه است (جزآنکه با آجر سفید و با ابعادی کمی بزرگتر ساخته شده است).

نمای خارجی‌در دو طرف‌دارای طاق نماهایی است ( درهرطرف دو طاق نما ) که به اشکال منظم لوزیهای بزرگ وکـوچک با آجر برجسته کاری شده اند و بقایای کتیبه آجـری زیبایی بخط کوفی بر جسته‌ مشتمل بر چند آیه اول سوره دهر یا سوره انسان در بالای دیواره وستونهای خارجی جلو خان به چشم می خورد .

بـرج قربـان : به قـرار معلوم مدفن شیخ الاسلام حسن بن عطار حافظ ابو العلاء و جمعی از امـراء سلجوقی است که چون مقابر دیگر مردم عارف مسلک قرن هفتم وهشتم هجری و به سبک مقابر معمول ومرسوم پس از حمله مغول ساده وبی پیرایه که از قضای زمان دربن کوچه تنگ وپیچ‌درپیچ در یک کوچه بن بست محصور شده بصورتی که در بعضی از قسمتها فاصله آن با دیوارهای خانه های مجاوربیش از یک ونیم مترنمی باشد واز این بابت نمای خارجی این بنا ی با ارزش ودیدنی تحت تاثیر فضای اطراف صدمه فراوان دیده است ..

مدارس و مساجد : مسجد جامع : مسجد جامع در محدوده بازارهای شهر ودر ابتدای سمت چپ خیابان اکباتان واقع شده است .

این مسجد از ابنیه دوران قاجار یه وقدیم ترین و معتبرترین مسجد همدان محسوب می شود و تاریخ سال شروع ساختمان آن بر اساس آنچه که دروسط قطاربندی جلو ایوان بزرگ رقم رفته 1253 هجری قمری است .

از مساجد بزرگ دیگر همدان می توان مسجد آقاجانی بیک ، مسجد حاج احمد ، مسجد آخوند ملا علی ، مسجد یحیی و…و ازمدارس آن می توان به مدرسه آخوند ،مدرسه دامغانی ، مدرسه زنگنه اشاره کرد .

آثـار تاریخـی : کتیبه گنج نامه یا جنگ نامه ، ترجمه فارسی کتیبه مربوط به خشایار ، مجسمه شیر سنگی .

بنـاهای دیـدنی : آرامگاه ابو علی سینا : حجه الحق شیخ الرئیس الملک ابوعلی حسین بن عبد الله بن سینا فیلسوف ومتفکر بزرگ و طبیب و دانشمند عالیقدر از بزرگترین حکما اطبای اسلام و از دانشمندان بزرگ جهان است .

بنا بر آنچه خـود در شرح احوالش نگاشته پدرش عبدالله از اهـل بلخ و عمال دولت سامـانی بوده که در زمان فرمانروایی نوح بن منصور 366-378 به بخارا منتقل و عامل قریه خورمثین و هم در بخاراست که ابو علی سینا فراگرفتن قرآن وادب وفقه و علوم ریاضی را مشغول می شود تا اینکه چندی بعد فیلسوف ودانشمند مشهور ابو عبدالله ناتلی به بخارا می آید و بنا به خواهش عبداله پدر ابو علی در منزل آن سکـنی می گزیند.

ابوعلی در نـزد او قسمتی از کتب منطـق و اقلیدس والمجسـطی و دیگر علوم را با مطالعه شخصی فرا می گیرد .

و سپس مطالعات خود را در علوم الهی و طب و ریاضیات ادامه داده تادر همه این علوم تبحر کافی یافت و پس از معالجه پادشاه سامانی چون اجازه ورود به کتابخانه او را می یابد .

چنانچه خود گوید این کتابها را خواندم وبر فواید آنها دست یافتم و مرتبه هر کس را درعلم شناختم و چون به 18 سال تمام رسیدم از همه این علوم فارق شده بودم در 21 سالگی شروع به تالیف و تصنیف نموده ودر 22 سالگی به علت فوت پدر ناگزیر چندی به اعمـال دیوانی پرداخته و متقلد شغل پدر می گردد.

و چون کار سامانیان آشفته می شود از بخارا به گرگان پایتخت خوارزم به نزد خوارزم شاه علی بن مامون بن محمد رفته ودر خدمت ا و وزیرش احمد بن محمد السهلی که خود از دانشمندان بزرگ بود گرد و منزلتی پیدا می کند پس از چندی در آن سرزمین اقامت گزیده و برخی در آن سرزمین اقامت گزیده وبرخی از کتب خود را در آنجا می نویسد .بعد به گرگان رفته چندی در آنجا می ماند وبعضی از کتب خود را تالیف می کند ودر سال 405 به ری عزیمت نموده ودر آنجا به خدمت مجدالدوله ابو طالب رستم بن فخرالدوله دیلمی و مادر او سیده می رسد و مجدالدوله را که بیمار است معالجه می کند .وکتاب المعاد را می نویسد .تا اینکه در اواخر سال 405 یا اوایل سال 406 از ری قصد قزوین کرده واز آنجا رهسپار همدان می شود وظاهراً حدود 9 سال درهمدان می ماند ووزارت شمس الدوله ابوطاهر شاه خسرو دیلمی پسر فخرالدوله که از سال 387 تا 412 در همدان و جبال سلطنت می کرد را می پذیرد و اما به سبب شورش سپاهیان از وزارت معذول و 40 روز در خانه ابو سعید خدوک پنهان می شود وچون بیماری قولنج امیر شمس الدوله عود می نماید به مجلس او رفته و پس از مداوای وی وزارت را به دست می گیرد ودر همان ایام است که ضمن تدریس کتاب شفا تالیف می کند وپس ازدرگذشت شمس الدوله وزارت پسرش سماءالدوله را به عهده می گیرد ووی در اثر سعایتهای تاج الملک که شیخ را متهم به مکاتبه با مخلفان سلطنت نموده است به حبس می افتد و مدت 4 چهار در قاعه فرد جان واقع در ناحیه فراهان زندانی می شود ودر زندان است که کتاب الهدایه ورساله حی بن یقطان والقولنج را تالیف می کند .وپس از رهایی از حبس به اصفهان نز د علاءالدوله پاکویه رفته ومدتی با اکرام واعزار تمام در خدمت آن پادشاه مانده وبه تصنیف وتالیف وتدریس می پردازد در سال 428 که همراه علاءالدوله عازم همدان می باشد بیمار شده وهم در بین راه دارفانی را ود اع می گوید .

جنازه اش را به همدان آورده ودفن می کنند .

آرامگاه ابوعلی سینا در خیابانی به همین نام که از میدان بزرگ شهر (میدان امام خمینی منشعب می شود ) ودر قسمت غربی میدان بوعلی بابرج بلند زیبایش با ابهت سر به سمان می ساید قرارگرفته .

طرح ونقشه آرامگاه با توجه به سبک معماری قرنی که حکیم در آن می زیسته واز روی قدیم ترین بنای تاریخ دار عصر اسلام در ایران یعنی بنای معظم گنبد قابوس که یکی از شاهکارهای معماری به شمار می رود اقتباس گردیده است .

آرامگاه باباطاهر عریان همدانی : باباطاهر عریان همدانی از عارفان و شاعران قرن پنجم هجری است که ظاهرا در اواخـر قـرن چهارم ولادت یافته است .

از خاندان ، تحصیلات وزندگانی او اطلاع صحیحی در دست نیست ، فقـط می دانیم کـه در سال 447 ه.ق که طغرل بیک سلجوقی در همدان به دیدن او رفته‌است‌ بابا طاهر عارفی کامل ومورد احترام بوده است .

در باره ترانه ها ودو بیتی های باباطاهر که در بحر هزج مسدس مخدوف و به لهجه لری سروده شده است و به نام فهلویات مشهور است بسیار نوشته اند .

این اشعار بسیار لطیف وپر از عواطف لطیف و معانی دل انگیز است لیکن بر اثر کثرت اشتهار وتداول در میان عامه فارسی زبانان در آنها تصرفاتی صورت گرفته است چنانکه غالبا از صورت اصلی گرویده است و به پارسی دری نزدیک شده است .

از بابا قطعه و چند غزل نیز با همان لهجه باقیمانده و دو بیتی های او مکرردر ایران و برخی از کشورهای دیگر چاپ و منتشر شده است .

بنای اصلی آرامگاه در مربعی به ابعاد 10×10 و از مجموعه منشورها تشکیل شده که دارای مدخل های ورودی و منفذهای نور می باشد و کلافهای بتونی داخلی استحکام و دوام آن کاملاً تامین گردیده است پی سازی آن از سنگ وآهک و دارای عایق کاری است واستخوانبندی آن از آجر وکلاف کشیهای بتونی در گردشهای منشور می باشد .

غارهای همدان : 1- غار علی صدر 2- غار قلعه جوق 3- غار هیزج 4- غار دره فراخ 5- غار آق قایا 6- غار بگلیجه صنایع دستی : صنایع دستی به عنوان یکی از مظاهر هنری و فرهنگی ، تبلور ی از ذوق و استعداد ، اداب ورسوم و سنتهای هر قوم وکشور است .

واز صنایع دستی این استان عبارتند از قالی بافی گیره دوزی وسفالگری .

نتیجه گیری : بحث مادر پیرامون مختصری در باره آثار مذهبی تاریخی و نقاط دیدنی استان همدان خاتمه می یابد .هرچند که می دانیم حاصل کار از نقایص اجتناب ناپذیری بر خوردار می باشد .زیرا که پیشرفت تمدن در روزگار ما و ماشینی شدن اغلب کارها موجب گردیده که خصوصیات اجتماعی ،فرهنگی ،سیاسی باآن چنان شتابی دگرگون شوند که محقق بخواهد مشاهدات خود را تنظیم واوضاع واحوال آن شهر را توضیح دهد لذا از دبیر محترم انتظار داریم که با امعان نظر وعنایت بیشتری به حاصل کار نظر کنند .

والسلام منـابع وماخـذ ا- مختصری پیرامون آثار مذهبی ، تاریخی و دیدنیهای استان همدان ؛ دکترحسین ارشادی هگمتانه ؛ سید محمدتقی مصطفوی فرهنگ ایران زمین ؛ پور داود عـنـوانصفحهمقدمه1جغرافیای طبیعی2سابقه تاریخی3نگاهی کوتاه وگذرا به بافت قدیم شهر همدان6جمعیت ، نژاد و پراکندگی7محلات و کوی های قدیمی7آثار وابنیه‌های تاریخی و نقاط دیدنی9بقاع و اماکن مذهبی10مدارس ومساجد11آثار تاریخی11بناهای دیدنی12غارهای همدان15صنایع دستی16منابع وماخذ17