دانلود تحقیق ناهمواری های ایران

پیدایش چین خوردگی¬ها و ناهمواری¬های ایران نتیجه¬ی حرکات کوهزایی اواخر دوران سوم زمین شناسی است که پیدایش این چین خوردگی¬ها همزمان با پیدایش کوه¬های جنوب اروپا و آسیا بوده است.
در ایران نمونه‌های مشخص ناهمواری به صورت کوهستان¬های بلند و پرحجم با دامنه‌های پرشیب و دره‌های تنگ و گذرگاه¬ها یا به صورت سرزمین¬های کمابیش هموار و یکنواخت دیده می‌شود.

1.

کوهستان¬ها :
بیش از نیمی از وسعت ایران پوشیده از کوه¬های بلند است.

این کوه¬ها یا مانند البرز در طول صدها کیلومتر چون دیواری کشیده شده و عبور از آن فقط از طریق گردنه‌های بلند و گذرگاه¬ها عملی است، یا مانند ابر سن (زاگرس) شامل رشته‌های مرتفع و موازی با دره‌های گود و دامنه‌های پرشیب است که نواحی داخلی ایران را از کناره¬ی خلیج فارس جدا می‌کند و تنها از راه دره‌های پرپیچ و خم رودها که در طول سدها هزار سال حفر شده‌اند، می‌توان از آن¬ها عبور کرد.

2.

سرزمینهای هموار :
در مقابل کوهستان¬های بلند با دره‌های گود، پهنه‌های کم و بیش وسیع و همواری در داخل یا در حاشیه¬ی فلات ایران وجود دارد.

این سرزمین¬ها با وسعت و ارتفاع متفاوت در محل کوهپایه‌ها و یا در میان رشته‌ کوه¬ها گسترده شده‌اند.

جلگه‌های ساحلی شمال و جنوب دشت لوت و دشت کویر نمونه‌هایی از آن¬ها به شمار می‌روند.

تقسیم‌بندی ناهمواری¬های ایران
ناهمواری¬های ایران را می‌توان از نظر طبیعی و جهت برجستگی و شرایط خاص منطقه به چند دسته تقسیم کرد :
کوه¬های شمالی
کوه¬های غربی و جنوبی
کوه¬های شرقی
کوه¬های مرکزی
جلگه‌های ساحلی
چاله‌های داخلی

1 کوه¬های شمالی
این رشته عظیم کوهستانی مشتمل است بر کوه¬های آذربایجان در شمال غربی و ماسیف البرز در مرکز و کوه¬های خراسان در مشرق.
مهمترین کوه¬های آذربایجان، رشته کوه¬های قوسی شکل ارسباران واقع در ساحل رود ارس است.

با قله¬ی «نشان کوه» به ارتفاع 3700 متر که از سوی غرب به آرارات و از سوی شرق به کوه¬های تالش متصل می‌شود.

این رشته کوه¬ها دنباله¬ی رشته کوه¬های قفقاز به شمار می‌آیند که با دره¬ی عمیق رود ارس از یکدیگر جدا می‌شوند.

در داخل فلات آذربایجان دو توده¬ی عظیم کوهستانی سهند و سبلان قرار گرفته که هر دو از کوه¬های آتشفشانی خاموش با چشمه‌های آب معدنی فراوان هستند.

بلندترین قله سهند 3710 متر و بلندترین قله مستوراز برف سبلان 4811 متر ارتفاع دارد.

ماسیف عظیم البرز که در دوران چین‌خوردگی آلپی تکوین یافته، با قللی مرتفع و دره‌هایی عمیق مانند سد عظیم قوسی شکل به طول تقریبی 600 کیلومتر بین دریای مازندران و فلات مرکزی ایران واقع شده است.

این دیوار عظیم در غرب با دره عمیق سفیدرود از کوه¬های تالش جدا شده، از سوی شرق به کوه-های خراسان می‌پیوندد.

عریض‌ترین و مرتفع‌ترین ناحیه¬ی این کوهستان قله¬ی دماوند به ارتفاع 5671 متر است و هرچه از دو سوی آن به طرف شرق و غرب پیش برویم، هم از ارتفاع و هم از عرض آن کاسته می‌شود.

کوه¬های خراسان در شمال شرقی ایران، دنباله¬ی کوه¬های البرز، قسمت سوم از کوه¬های شمالی ایران را تشکیل می‌دهد.

این دسته از کوه¬ها به صورت رشته قوس¬های موازی از شاه کوه آغاز می‌‌شود و در جهت شمال غربی به جنوب شرقی تا هندوکش در افغانستان امتداد دارد.

در میان این رشته کوه¬های موازی، دره‌ها و دشت¬های وسیع وجود دارد که گاهی پهنای آن¬ها در بعضی نقاط به حدود 200 کیلومتر می‌رسد.

2 کوه¬های غربی و جنوبی
در سراسر غرب ایران، سلسله جبال عظیم دیوار مانندی به صورت موازی از رشته‌های طاقدیسی کشیده شده که از کوه¬های آذربایجان، در شمال غرب ایران آغاز می‌شود و به طرف جنوب و جنوب شرقی تا سلسله جبال مکران در بلوچستان امتداد می‌یابد.

این سلسله جبال که کوه¬های ابرسن (زاگرس) و شاخه‌های آن را تشکیل می‌دهد، مجموعه¬ی پستی و بلندی¬های منظم و ویژه‌ای است که در جنوب گسله‌های سراسری از کردستان جنوبی تا شمال تنگه هرمز گسترده شده است.
ابرسن با جلگه‌های وسیع و دشت¬های پهناوری چون جلگه¬ی کرمانشاه در غرب و جلگه¬ی شیراز در جنوب، از هم جدا شده و به قسمت¬های شمالی، مرکزی و جنوبی تقسیم می‌شود.

ابرسن با جلگه‌های وسیع و دشتهای پهناوری چون جلگهی کرمانشاه در غرب و جلگهی شیراز در جنوب، از هم جدا شده و به قسمتهای شمالی، مرکزی و جنوبی تقسیم می‌شود.

ناحیهی ابرسن شمالی که در جنوب کوههای آذربایجان قرار دارد بلندی ارتفاع آن نسبت به نواحی دیگر کمتر است و در مقابل دره‌های تنگ متعدد و کوه و کمرهای سخت‌تری دارد که ارتباطها را مشکل می‌کند.

ابرسن مرکزی، مانند البرز میانی، مشتمل بر بسیاری از قلل بلند است که بیش از 3000 متر ارتفاع دارند و در بیشتر ایام سال در زیر پوششی از برف مستورند.

غالب این کوهها پوشیده از جنگلهای بلوط و نارون بوده و دامنه‌های آنها چراگاههای وسیع و محل ییلاق ایلات و عشایر کرد، لر و بختیاری است.

مرتفع‌ترین ارتفاعات ابرسن به نام کوههای بختیاری در فاصلهی لرستان تا جلگه‌های شیراز واقع شده که از یک سو به فلات داخلی مرتبط است و از سوی دیگر به جلگه‌های خوزستان و ساحل خلیج فارس منتهی می‌شود.

بلندترین نقطهی آن زردکوه، 4547 متر ارتفاع دارد.

در نواحی جنوبی ایران، رشته کوههای ساحلی در امتداد خلیج فارس و دریای عمان کشیده شده و تا بلوچستان امتداد دارد.

ارتفاع رشته‌های جنوبی کم است و هرقدر به ساحل نزدیک می‌شود، از ارتفاع آن کاسته می‌شود.

مهم‌ترین کوههای این ناحیه تنگستان و لارستان است که به سوی شرق کشیده و به کوههای بشاگرد در ساحل دریای عمان متصل می‌شوند.

بشاگرد با ارتفاع 2161 متر در جنوب باتلاق جازموریان با جهت شرقی ـ غربی کشیده شده و تقسیم‌ کننده آب میان دریای عمان و جازموریان است.

این کوهها عموما خشک‌اند و فاقد پوشش گیاهی و دارای گردنه‌ها و گذرگاههای صعب‌العبور هستند.

3ـ کوههای شرقی در مشرق ایران، از خراسان در شمال تا بلوچستان در جنوب، ارتفاعات متعددی وجود دارد که می‌توان آنها را در سه واحد نسبتا بزرگ کوهستانی خلاصه کرد : یکی واحد کوهستانی جام مرکب از ارتفاعات باخرز، کوه سرخ، کوه سیاه، کوه هشتادان در جنوب خراسان که این دسته از کوهها با اشکوبهای صخیم از ورقه‌های نمک و سنگ آهک تشکیل یافته و عموما جهت شرقی ـ غربی دارند.

دیگری کوههای قائن در جنوب جام که به سبب قلت بارندگی از مشخصات آن، خشکی و برهنگی است.

ارتفاعات معروف آن کوه کلات، کوه سلیمان، کوه آهنگران و شاه کوه است.

این دسته از کوهها در جهت شمال غربی ـ جنوب شرقی امتداد داشته و در جنوب شرقی به دشت لوت منتهی می‌شوند.

دستهی سوم سلسله جبال مکران در بلوچستان است که از حوالی زابل در سیستان آغاز می‌شود و تا ناحیهی چهل پشت، آخرین نقطهی سرحدی ایران در بلوچستان امتداد می‌یابد.

ارتفاعات مهم آن، کوه پلنگان، کوه ملک سیاه، کوه آتشفشان خاموش تفتان به ارتفاع 4050 متر است.

4ـ کوههای مرکزی کوههای مرکزی ایران از تعدادی ارتفاعات غیرمنقطع رشته مانند در جهت شمال غربی به جنوب شرقی از حوالی کاشان تا فلات مرکزی بلوچستان ادامه دارد.

عمده‌ترین کوههای رشتهی مرکزی، شامل قافلان کوه (در راه تهران ـ تبریز)، کوههای کرکس در جنوب کاشان، کوهیهای نایین در یزد، شیرکوه در جنوب غربی یزد، کوههای بارز و شهسواران در کرمان و کوه بزمان در مرکز بلوچستان است.

نواحی مرکزی از نظر وجود کانهای مختلف اهمیت بسیار دارد و از مشخصات طبیعی آن، باران کم، تغییرات ناگهانی هوا، وزش بادهای سخت، کمی رودخانه‌های دائمی و سیلابی بودن رودهاست.

زراعت نیز محدود به بستر رودخانه‌ها یا دامنهی کوهستانهاست.

5ـ جلگه‌های ساحلی جلگه‌های ساحلی دریای مازندران (کاسپین): حاشیهی باریک جنوبی دریای مازندران که بلافاصله بعد از دریا آغاز می‌شود و امتداد آن تا دامنه‌های شمالی البرز می‌رسد، جلگه‌های ساحلی دریای مازندران را تشکیل می‌دهد.

طول جلگه‌های ساحلی دریای مازندران حدود 500 کیلومتر و عرض این جلگه‌ها در طول خود از آستارا تا رود گرگان همواره متغیر و غالبا کمتر از 20 کیلومتر بوده است.

جلگه‌های ساحلی خلیج فارس و دریای عمان : جلگه‌های ساحلی جنوب ایران به طور تقریبی 1480 کیلومتر در مجاورت دو دریای عمان و خلیج فارس قرار دارد و رودخانهی میناب، این منطقهی ساحلی را به دو قسمت جلگهی ساحلی خلیج فارس (از مصب اروند رود تا میناب) و جلگهی ساحلی مکران (از میناب تا مرز پاکستان) تقسیم می‌کند.

تنگهی هرمز در 8 کیلومتری بندرعباس حد فاصل میان این دو دریا قرار دارد.

6ـ چاله‌های داخلی فلات بزرگ ایران که بخش اعظم آن (حدود نیم مساحت ایران) از رشته‌های متوالی و پشت سر هم کوهها و مرتفعات پوشانیده شده، مانند حلقه‌ای تمام اطراف آن را محصور ساخته است.

در داخل آن، میان کوههای البرز و خراسان و کوههای مرکزی و کوههای شرقی، بیابانهای داخلی ایران به مساحت تقریبی 320 هزار کیلومتر مربع (در حدود یک پنجم مساحت کشور) قرار دارند که ارتفاعات آنها را به حوضه‌های چندی تقسیم می‌کند : مهمترین حوضه‌های آن یکی حوضهی شمالی به نام کویر نمک و دیگری حوضهی جنوبی به نام کویر لوت است.

کویر لوت : لوت در جنوب شرقی کشور واقع شده و در حدود 80 هزار کیلومتر مربع وسعت دارد.

لوت را از لحاظ شکل ناهمواری و پراکندگی عوارض جغرافیایی می‌توان به سه بخش تقسیم کرد : لوت شمالی، لوت جنوبی، و لوت مرکزی، که وسیع‌ترین و نیز پست‌ترین بخش بیابان لوت است و در آن نمونه‌های کامل انواع عوارض مختلف بیابانی دیده می‌شود.

لوت، از لحاظ پوشش گیاهی بسیار فقیر و قسمت اعظم آن فاقد گیاه است.

در هیچ قسمتی از ایران سرزمینی به این خشکی و کم‌گیاهی دیده نمی‌شود.

منطقه فاقد حیات حدود 200 کیلومتر طول و 150 کیلومتر عرض دارد و قسمتهای مرکزی لوت مرکزی به کلی فاقد گیاه است.

کویر نمک : کویر نمک فضای وسیع و بستر پرشدهی یک چالهی زمین‌شناسی است که در جنوب رشته کوه البرز میان خراسان و سیستان و قم و کاشان و یزد قرار گرفته است.

طول آن از شرق به غرب 600 کیلومتر و عرض آن از شمال به جنوب از 100 تا 300 کیلومتر است.

سطح آن صاف و هموار با مختصر شیبی از کوهها به پست‌ترین نقطه منتهی می‌شود.

بخش بزرگی از کویر نمک را شن و سنگ‌ریزه پوشانده است که اغلب دستخوش باد قرار می‌گیرند.

طوفانهای سخت، شن آمیخته به نمک را مانند امواج دریا به حرکت درمی‌آورد و گاهی به شکل تپه‌های طولانی به جا می‌گذارد.

این تلهای شنی که در اثر وزش باد تغییر جا می‌دهند، به تپه‌های ریگ روان معروفند.

کویر نمک از خشک‌ترین نواحی ایران است : میزان بارندگی حدود 100 میلی‌متر و اختلاف درجه حرارت شبانه‌روز در سال بسیار زیاد و بین صفر و هفتاد درجه است.