سود و زیان شرکت ها
معمولا سود سهام هنگامی توسط واحد سرمایه گذار به عنوان در آمد شناسائی و در حسابها ثبت می‌شود که توسط واحد سرمایه پذیر اعلام و پرداخت می‌گردد . در صورتی که میزان سود سهام پرداختی توسط سهام سرمایه پذیر بیش از منابعی باشد که واحد مزبور برای اعلام سود سهام در اختیار دارد ، مبلغ اضافی باید به عنوان سود سهام مازاد بر سود قابل تقسیم محسوب شود . به عبارت دیگر سود سهام مازاد بر سواد قابل تقسیم بیانگر برگشت بخشی از حقوق صاحبان سهام واحد سرمایه پذیر به استثنای سود انباشته ، است . واحد سرمایه پذیر موظف است این موضوع را به نحو مناسب به اطلاع سلرمایه گذاران برساند . نظر به این که سود سهام مازاد بر سود قابل تقسیم به عنوان برگشت سرمایه گذاری تلقی می‌شود ، واحد سرمایه گذار باید این مبلغ را به حساب سرمایه گذارای بستانکار و حسابهای دریافتی یا بانک را حسب مورد ، بدهکار کند .
مثال : شرکت الف 15 درصد سهام عادی شرکت « ب » را در سال است ، شرکت الف سود سهام دریافتی را باید به شرح زیر در حسابها ثبت کند :
بانک 500/22
در آمد سود سهام 000/15
سرمایه گذاری در سهام شرکت «ب » 500/7
ثبت سود سهام دریافتی بر مبنای 15 درصد سود سهام اعلام و پرداخت شده .
2- کاهش دائمی در ارزش سرمایه گذاری :
زیانهای عملیاتی واحد سرمایه پذیر که به کاهش خالص دارائیهای آن منجر و دورنمای اقتصادی آن را به طور جدی خدشه دار می‌سازد ، توسط واحد سرمایه گذار در حسابها ثبت می‌شود .
در چنین وضعیتهایی بخشی از سرمایه گذاری بلند مدت از بین رفته قلمداد می‌گردد . واین واقعیت از طریق کاهش دادن ارزش سرمایه گذاری در حسابهای واحد سرمایه گذار نشان داده می‌شود . این نحوه عمل از نظر استانداردهای حسابداری نیز مورد تائید است .
« اگر کاهش در ارزش سرمایه گذاری دائمی باشد ، بهای تمام شده سرمایه گذاری ها باید به ارزش جدید کاهش داده شود ، مبلغ کاهش یافته باید به عنوان زیان تحقق یافته در حساب ثبت شود . ارزش جدید نباید در نتیجه افزایشهای بعدی در قیمت سرمایه گذاری ، تغییر کند »
ثبت حسابداری مربوط به زیان ناشی از کاهش دائمی ارزش سرمایه گذاریها به شرح زیر است :
زیان تحقیق یافته ناشی از کاهش ارزش سرمایه گذاریها
بلند مدت ***
سرمایه گذاری در سهام عادی شرکت .... ***
ثبت کاهش دائمی در ارزش سرمایه گذاریهای بلند مدت در سهام عادی
زیان ناشی از کاهش دائمی ارزش سرمایه گذاریها در محاسبه سود قبل از اقلام غیر مترقبه و آثار انباشته تغییرات حسابداری در صورت حساب سود زیان منظور می‌شود . اگر چه استانداردهای حسابداری رهنمودی جزئی در ارتباط با تعیین وجود کاهش دائمی در ارزش سرمایه گذاریهای بلند مدت ارائه داده است اما، برای شناسائی این کاهش موارد زیر نیز باید مورد توجه قرار گیرد :
1- تاریخ سرمایه گذاری در سهام
2- مبلغ کاهش در ارزش سرمایه گذاری و مدت زمانی که قیمت بازار سهام از بهای تمام شده آن کمتر بوده است .
3- وضعیت مالی ( وضعیت نقدینگی ) و آینده واحد سرمایه پذیر .
4- وضعیت مالی ( وضعیت نقدینگی ) واحد سرمایه گذار .
5- اهمیت مبلغ کاهش در ارزش سرمایه گذاری در مقایسه با سود خالص و حقوق صاحبان سهام واحد سرمایه گذار .
3_ به کار گیری قاعده اقل بهای تمام شده یا قیمت بازار :
طبق استانداردهای حسابداری ، به منظور بکارگیری قاعده اقل بهای تمام شده یا قیمت بازار
در مورد سرمایه گذاریهای بلند مدت ، بهای تمام شده سرمایه گذاریهای بلند مدت در هر زمان بهای اولیه سرمایه گذاریهای مزبور خواهد بود و به استثنای موارد زیر که بهای تمام شده جدیدی برای سرمایه گذاریها تعیین می‌شود .
الف – نقل و انتقال بخشی از سرمایه گذاری در سهام بین مجموعه سرمایه گذاریهای کوتاه مدت و بلند مدت ( تغییر طبقه بندی از کوتاه مدت به بلند مدت و بالعکس ) در مواردی که قیمت بازار آنها از بهای تمام شده کمتر است .
ب _ کاهش ارزش بخشی از سرمایه گذاریها تا قیمت بازار ، به منظور انعکاس کاهش دائمی در قیمت بازار ، که کمتر از بهای تمام شده ( اولیه ) سرمایه گذاری است .
در مواردی که جمع ارزش بازار مجموعه سرمایه گذاریهای بلند مدت ، بر مبنای روش بهای تمام شده ، از بهای تمام شده آنها کمتر است به کار گیری روشهای حسابداری خاص ضروری خواهد بود . این گونه مجموعه حسابداریها باید به اقل تمام شده یا قیمت بازار ارزیابی گردد .
در ثبت تعدیلی که در پایان دوره مالی برای به کارگیری قاعده اقل بهای تمام شده یا قیمت بازار انجام می‌شود ، از حسابی تحت عنوان ذخیره کاهش ارزش ، جهت ثبت تفاوت بین بهای تمام شده و قیمت بازار ، واز حسابی تحت عنوان زیان تحقق نیافته ، برای ثبت طرف مقابل آن استفاده خواهد شد . مانده حساب ذخیره کاهش ارزش سرمایه گذاری بلند مدت در ترازنامه از بهای تمام شده سرمایه گذاری بلند مدت و مانده انباشته زیانهای تحقق نیافته ناشی از این گونه سرمایه گذاریهای بلند مدت در قسممت حقوق صاحبان سهام به عنوان زیان سرمایه ای گزارش می‌شود . زیانهای تحقق نیافته در نتیجه تائید کاهش دائمی در ارزش سرمایه گذاریهای بلند مدت یا سودهای تحقق نیافته بعدی حذف می‌شود . در هیچ شرایطی سودهای انباشته تحقق نیافته که در نتیجه افزایشهای بعدی در قیمت بازار سرمایه گذاری ایجاد می‌شود نباید از زیانهای انباشته بیشتر شود زیرا به افزایش بهای تمام شده سرمایه گذاری منجر خواهد شد . به عبارت دیگر ، هر گونه افزایش بعدی در قیمت بازار سرمایه گذاری حداکثر می‌تواند مانده انباشته زیانهای تحقق نیافته را خنثی کند . برای تشریح نحوه حسابداری مربوط به ارزیابی سرمایه گذاریهای بلند مدت به اقل بهای تمام شده یا قیمت بازار مثالهای زیر ارائه می‌شود :