.سویا قرنهاست که غذای مردم آسیا مخصوصا چین بوده است . چینی ها آن را همراه با برنج بعنوان غذای اصلی خود مصرف می کنند . ایالات متحده آمریکا بزرگترین تولید کننده سویا می باشد و تقریبا دو سوم محصول کل دنیا را تولید می کند . سویا در ایران بنام (لوبیا روغنی ) ،( لوبیا چینی ) سوژا و دانه سویا معروف است .
سویا گیاهی است یکساله دارای ساقه پرشاخه ، برگهای آن بیضی ، نوک تیز و سبز رنگ می باشد . میوه آن شبیه لوبیا است که در هر غلاف آن سه تا پنج دانه جدا از یکدیگر وجود دارد . رنگ دانه سویا بر حسب انواع مختلف متفاوت است و برنگهای زرد ، سفید ،سیاه ، خاکستری و خالدار دیده می شود .
دانه سویا به بزرگی یک نخود کمی مسطح و گرد است . دانه سیاه سویا بشتر در طب گیاهی مصرف دارد ولی از دانه زرد رنگ آن بیشتر برای روغن گیری استفاده می کنند . سویا بعلت داشتن پروتئین و مواد مغذی در تغذیه انسان بکار می رود .
سویا از چین به نقاط دیگر دنیا راه یافته است و بطور وحشی در آن کشور وجود دارد . سویا در حدود 3500 نوع مختلف دارد که هر کدام آب و هوای مخصوصی را می خواهد .
ترکیبات شیمیایی:
سویا از نظر ویتامین های گروه B بسیار غنی است و دارای مقداری ویتامین های C,D,E,K و کمی کاروتن می باشد . همچنین در سویا کلروفیل و آنتی بیوتیکی بنام کاناوالین یافت می شود.
دانشمندان موفق شده اند که از لوبیای سویا یک نوع آنتی بیوتیک ارزان قیمت تهیه کنند که مورومیکس نامیده می شود و باکتریهای مضر روده را از بین می برد .
جدول زیر مواد موجود در صد گرم دانه خشک و رسیده ،جوانه سویا ، شیر سویا و سبوس سویا را نشان می دهد
سویا دانه خشک جوانه سویا شیر سس سویا
آب 10 گرم 86گرم 92/5 گرم 62/8گرم
پروتئین 34 گرم 6 گرم 3/4 گرم 5/6 گرم
چربی 17/7 گرم 1/4 گرم 1/5 گرم 1/3 گرم
مواد نشاسته ای 29 گرم 4/7 گرم 2/2 گرم 9/5 گرم
کلسیم 226 میلی گرم 48 میلی گرم 20 میلی گرم 82 میلی گرم
فسفر 550 میلی گرم 67 میلی گرم 48 میلی گرم 104 میلی گرم
آهن 4 میلی گرم 1 میلی گرم 0/8 میلی گرم 4/8 میلی گرم
ویتامین آ 80 واحد 80واحد 40 واحد 7320 واحد
ویتامین ب 1 1/1 میلی گرم /25 میلی گرم 0/8 میلی گرم 2 میلی گرم
ویتامین ب 2 /3 میلی گرم 2 میلی گرم 0/03میلی گرم 0/25 میلی گرم
ویتامین ب 3 2/2 میلی گرم 0/8 میلی گرم 0/2 میلی گرم 0/4 میلی گرم
همانطور که گفته شد سویا از نظر مواد پروتئینی بسیار قوی است و در کشورهای فقیر از آن بعنوان جانشین گوشت استفاده می کنند . در جدول زیر سویا با گوشت مقایسه شده است.
سویا گوشت گاو
آب 9/87% 74%
پروتئین 36/67% 23/74%
چربی 17% 2/3%
پتاسیم 3/1% 54%
اسید فسفریک 1/47% 66%
بنابر این همانطور که در جدول بالا دیده می شود مقدار پروتئین سویا 1/5 برابر گوشت گاو می باشد و منبعی غنی از پروتئین است . برای درست کردن شیر سویا ، دانه سویا را له کرده و بمدت 24 ساعت تحت تاثیر آب قرار می دهند سپس آنرا صاف می کنند و بدین ترتیب نوشابه ای مانند شیر بدست می آید که منبع غذایی خوبی است که می توان بجای شیر گاو مصرف کرد .
روغن سویا که از فشردن دانه های له شده وسیاه بدست می آید رنگ زرد مایل به قرمز دارد و دارای بوی مخصوصی شبیه بوی لوبیا است و در حرارت 15 در جه منجمد می شود ولی درجه حرارت معمولی حالت روان دارد.
خواص داروئی:
1) سویا مقوی و باد شکن است.
2) دانه سویا ، مدر ، تب بر و ضد سم است .
3) در چین دانه سویا را بعنوان ضد سم مصرف می کنند.
4) شیر سویا غذای مفیدی برای کودکان است .
5) نان سویا برای مبتلایان به بیماری قند بسیار مناسب است زیرا اولاً ارزش غذایی زیادی دارد ثانیا مواد نشاسته ای که تبدیل به قند می شود در آن کم است .
6) دانه های سبز سویا را له کرده و بصورت ضماد در آورید این ضماد برای زخم های آبله و سایر زخم ها مفید است همچنین برای رفع التهاب و قرمزی پای بچه ها که در اثر ادرار بوجود آمده مفید می باشد .
7) سویا برای مبتلایان به نقرس و رماتیسم و اشخاص ضعیف البنیه بسیار مفید است.
8) سس سویا برای تحریک اشتها بکار می رود.
9) سس سویا را برای از بین بردن بوی گوشت بکار می برند.
10) سس سویا را به غذاهایی که تردید دارید سالم باشد بزنید سم آنرا خنثی می کند.
11) سس سویا ملین ، خنک کننده و ضد سم است.
12) اگر زن حامله در معرض خطر سقط جنین باشد به او سس سویا بدهید.
13) اگر ادرار کسی بخون آلوده است سس سویا درمان آن است .
14) سس سویا برای سوختگی پوست مفید است.
15) فرآورده های سویا برای پیشگیری از سرطان مفید است .
16) سویا به فعالیت روده ها و دفع منظم سموم کمک می کند.
17) سویا مقدار تری گلیسیرین خون را پائین می آورد.
18) برای تمیز کردن شریانها از فرآورده های سویا استفاده کنید حتی کسانی که مبتلا به شرائین و در معرض خطر قلبی هستند اگر از سویا استفاده کنند و گوشت را از برنامه غذایی خود حذف کنند بزودی شریانهای آنها تمیز و جوان خواهد بود .
19) سویا سنگ کیسه صفرا را شکسته و خارج می سازد و اگر از فرآورده های سویا استفاده کنید در بدن شما سنگ کیسه صفرا تولید نخواهد شد اگر سنگ کیسه صفرا دارید رژیم خود رابه سویا تغییر دهید.
20) سویا برای سلامت روده بزرگ و تنظیم تخلیه و دفع مواد زائد بسیار مفید است.
21) سویا موثر برای درمان سرطان کولون است.
22) سویا از سرطان سینه جلوگیری می کند.
23) سویا منبع غنی هورمون استروژن است بنابراین می توان جانشین هورمونهای مصنوعی در دوران یائسگی باشد . پس خانم ها در دوران یائسگی بهتر است از فرآورده های سویا استفاده کنند .
طرز استفاده:
فرآورده های سویا زیاد است و بسته به نوع سلیقه می توانید از آنها استفاده کنید مانند شیر سویا ، شیر بریده سویا ،بلغور سویا ، سویای بو داده ،پروتیئن سویا ، سس سویا ، سویای تخمیر شده ،جوانه سویا و غیره
مضرات :
مضرات خاصی برای آن بیان نشده است .