سه معماری پست مدرنیسم
پس ازآرام شدن شرایط کشور بعد از جنگ و آغاز دهه هفتاد شهرهای کشور پر شدند از بناهای ریز ودرشتی که نیازهای ساختمانی جدید را برطرف سازند. شهرهای گسترش یابنده و بافتهای موجود شهری مملو از پروژههای ساختمانی جدید شدند. ساختمانهای جدید با ریخت و قیافه ای جدید ، تغلق خود به دوران جدید ی از ساخت و ساز را به نمایش گذاشتند . دورانی که ارزشهایی کاملا متفاوت با گذشته را داشت . دورانی که درآن حکومت اسلامی با تلاش مردم و انقلاب آنها روی کار آمده بود ،جهان چند قطبی شده و روبه سوی سرمایه داری جهانی داشت ، ارتباطات گسترش یافته و پدیده دهکده جهانی شکل گرفته بود.
تکنولوژی ، مواد و مصالح ساختمانی و حتا مبانی و ایدئولوژیهای تولید معماری تحولات اساسی یافته بودند.
در معماری جهان شاخه هایی ایجادشده بود که طیف وسیعی از پست مدرنیسم و دیکانستراکشن و های – تک و ... را شامل می شد . معماری امروز ایران در فضای چند بعدی حاصل از تقابل تمام نیروهای فوق شکل می گیرد. نیروهای سازنده دنیای جدید.
معماری مشهد در دهه هفتاد
ساختمان سازی یک از بارزترین پدید ه های فیزیکی سطح مشهد در دهه هفتاد بوده است . در طول این دهه ، محله و کوچه ای را به یاد نمی آوریم که درآن یک کارگاه ساختمانی برپا نبوده باشد و حجم انبوهی از مصالح و وسایل و ضایعات به چشم نخورد .
یکی از بارزترین ویژگیهای معماری این دوران درتمایز با گذشته ، معماری و ساختمانسازی در تمام بافتهای شهریست . اگر معماری پهلوی اول در یک توسعه محدود و پهلوی دوم و دوران جنگ در توسعه بلافصل اتفاق افتاد ، فعالیت ساختمانی در این دهه درتمام قسمتهای شهر مشاهده می شود . بافتهای قدیمی ، بافتهای میانی و بافتهای جدید .
بسیاری از بناهایی که بعضا عمر زیر 15 سال داشتند تخریب و دوباره سازی شدند . ارزش زمین آنقدر افزایش یافته بود که استقرار یک واحد ساختمانی در یک قطعه زمین به هیچ وجه به صرفه نبود حتی اگر عمر کوتاهی داشت . الگوی آپارتمانی وجه غالب این ساخت و ساز است . آپارتمانهایی رنگارنگ با طرحها و نما های عجیب و غریب که بعضا معلوم نیست از کجا سر بر آورده اند.
یکی از جریانهای عمده تولید کننده این معماری ، بساز و بفروشی است . جامعه شناسی بساز و بفروشی حاکی از وجود سرمایه هایی سرگردان است که برای تولید و سودآوری وارد چرخه ساختمان سازی شده اند . لذا تولید مسکن توسط این جریان صرف رفع نیاز سکونتی نبوده و فعالیتی درآمدزاست . لذا معماری در یک چرخه تولید به مصرف درحال تکرار است و ادبیات آن بسیار کمی و عددی و مبتنی بر پول میباشد.
لذا می توان جریانهای اصلی تاثیر گذار بر معماری این دوران را محدودیت عرضه زمین و افزایش ارزش ریالی آن ودر نتیجه تمایل به ساختمانهای با ترکم بالا ، نقش بساز و بفروشی برای کسب سود ، رقابت برای تولید ساختمانهای عامه پسندتر جهت سود بالاتر ، ساختمانسازی در تمام بافتهای شهر ، دانست .
معماری حاصل از ویژگیهای فوق ، معماریی است چند رنگ ، پررنگ و لعاب متظاهر و فاقد بسیاری از ارزشهای کیفی درتولید ، معماری که قطعا به لحاظ زیباشناختی با آثار گذشته تفاوتهای فاحشی داشته است و تاریخ گرایی ، برتری طلبی ، مصرفی بودن از صفات آن است . معماری که آن را پست مدرنیست خطاب کرده ایم .
در اتلاق عنوان پست مدرن به این معماری توجه به چند نکته ضروریست :
اول این که در صحبت از پست مدرنیسم ، همچون مدرنیسم بر این آگاه هستیم که باز هم نمود غربی آن را ملاک کامل و سنجه تحلیل ندانیم . چرا که ما پست مدرنیسم را به شیوه ایرانی خود معمنا کرده وفقط درهیات کلی آن را مد نظر قرار داده ایم و می دانیم که از مجموع اندیشه های دنیای پست مدرنیسم فقط به برخی از آنها اشراف داریم . بهتر اینست که بگوییم این معماری دیگر معماری یک یا دودهه قبل نیست. حالا اگر برای نیاز (( نامیدن )) از مدرنیسم در گذشته استفاده کردیم ، این دوران رانیز به پیروی از جریانات جهانی (( پست مدرن )) می نامیم .
دوم این که باز هم تاکید می کنیم که نوشتن بر تاریخ معماری امروز امری بسیار پر خطر و پرمسئولیت است . لذا اینجا سعی می شود تا تصویری کلی از آنچه هست ارئه گردد. برای نامیدن این (( آنچه هست ! )) از این عنوان بهره می بریم .
سوم این که واژه پست مدرن را در اینجا از فرهنگ جهان معاصر وام می گیریم و نه از سبک معماری پست مدرن . چرا که این سبک دارای ویژگیهای مخصوص به خود است . لذا اینجا منظور معماری پس از دوران مدرن را که تعلق به این حوزه زمانی دارد ، مد نظر قرار می دهیم. پس با آگاهی از موارد فوق ، سئوالاتی از این قبیل که اصولا آیا مدرنیسم را تجربه کردیم ؟ وآیا به بن بست رسیدیم که به سراغ پست مدرنیسم برویم ؟ آیا ما امروز فرهنگ پست مدرن داریم که از معماری آن سخن بگوییم ؟ و دیگر موارد مشابه را با قبول موضوعیت داشتنشان به کناری می گذاریم . شکی نیست که این سئوالات می بایست درتحقیقاتی که موضوعاتشان مسائل نظری فوق باشد ، جواب یابند .