خودآگاهی چیست؟ «خودآگاهی» توانایی شناخت خود و آگاهی از خصوصیات، نقاط ضعف و قوّت، خواستهها، ترسها و انزجارهاست. برای اکثر ما توصیف ویژگیهای اخلاقی و رفتاری خود برای دیگران، کار سخت و دشواری میباشد.به عنوان مثال ممکن است پاسخ به این سوال که چه کسی هستیم، سخت و دشوار باشد.
o اکثر ما فقط در مورد ویژگیهای کلی و عمومی خود از جمله سن، جنس، نام خانوادگی، تحصیلات، وضعیت شغلی و ... خود صحبت میکنیم و از ویژگیهای شخصیتی و رفتاری خود اطلاعات کافی و مناسبی نداریم.
o به عنوان مثال: نمیدانیم که چه کارهایی را خوب میتوانیم انجام دهیم؟ چه ویژگیهای اخلاقی خوب و مثبتی داریم؟ به چه علت مهربان هستیم؟ چه ویژگیهای منفی اخلاقی داریم.
o رشد خودآگاهی به فرد کمک میکند تا دریابد تحت استرس قرار دارد یا نه و این معمولاً پیش شرط ضروری روابط اجتماعی و روابط بین فردی موثر و همدلانه است.
o به طور کلی در مهارت خودآگاهی میآموزیم که:
o با تکیه بر نقاط قوت خود برای بهبود نقاط ضعف خود تلاش کنیم. آگاهی از نقاط ضعف باعث میشود که فرد با استفاده از این آگاهی بتواند تسلط بیشتری بر خود داشته باشد.
o احساسات خود را بشناسیم. چون فردی که از احساسات خود آگاه میشود میتواند آنها را کنترل کند. ناتوانی در کنترل و مهار احساسات میتواند به اعتیاد، خشونت و ... بیانجامد.
o از نیازهای خود اطلاع پیدا کنیم و یاد بگیریم که از مسیرهای سالم نیازهای خود را مرتفع سازیم.
o در زندگی خود اهداف واقعی را دنبال نماییم و از دنبال کردن اهداف غیرواقعی، تخیلی و کمالگرایانه پرهیز کنیم. چرا که اهداف غیرواقع بینانه باعث ناکامی و به تبع آن خشم و خشونت میشود.
o در نهایت خودآگاهی باعث ارزشمندی ما میشود و به ما کمک میکند تا دنبال ارزشهای واقعی به جای ارزشهای کاذب باشیم و رضایت کافی از زندگی داشته باشیم.
شناخت احساسات:
یکی از اجزای مهم مهارت خودآگاهی «شناخت احساسات» است.
o از عوامل مهمی که به ما کمک میکند زندگی خوب و موفق داشته باشیم این است که خود را بشناسیم، احساس خوبی در مورد خود داشته باشیم و از کسی که هستیم، شاد و راضی باشیم.
o فکر میکنید کسی که احساس خوبی نسبت به خود دارد چه ویژگیهایی دارد؟ تعدادی از ویژگی های چنین فردی به شرح ذیل است:
o خصوصیات مثبت، تواناییها و استعدادهای خود را میشناسد و به آنها افتخار میکند.
o خصوصیات منفی و نقاط ضعف خود را میشناسد، میپذیرد و سعی میکند آنها را اصلاح نماید.
o موفقیتها و شکستهای خود را میشناسد و میپذیرد.
o به خود و دیگران احترام میگذارد.
برای رسیدن به اهداف خود تلاش میکند.
o شما چه احساسی در مورد خود دارید؟ آیا از کسی که هستید، شاد و راضی هستید و احساس خوبی در مورد خود دارید؟
o آیا تا بحال شده فکر کنید دیگران از شما بهتر هستند و دوست داشته باشید ای کاش جای آنها بودید؟
برخی اوقات افرادی که به ما نزدیک هستند بیش از خود ما راجع به نکات قوت و آنچه که ما را منحصر به فرد میسازد میدانند. بنابراین برای پی بردن به خصوصیات مثبت خود بهتر است فعالیت زیر را انجام دهید.
برادر یا خواهر
--------------
--------------
-------------- یکی از والدین
--------------
--------------
-------------- خودم
--------------
--------------
--------------
یک استاد
--------------
--------------
-------------- نام خود را بنویسید
--------------
--------------
-------------- یک بزرگسال
--------------
--------------
--------------
یک همکلاسی دختر
--------------
--------------
-------------- یک همکلاسی پسر
--------------
--------------
-------------- یک هماتاقی
--------------
--------------
--------------
o در جدول زیر در خانه مرکزی نام خود را در فضای خالی بنویسید.
o در خانه «خودم» سه خصوصیات را که در مورد خود میپسندید یادداشت نمایند.
o از گروههای زیر (حداقل چهار نفر را بیابید که شما را به خوبی میشناسد)، بخواهید سه خصوصیت را که شما میپسندید نام ببرند. سپس پاسخهای آنها را در خانههای مربوط بنویسید. حالا بیندیشید:
o از پی بردن به اینکه افراد چه خصوصیاتی را در شما میپسندند چه احساسی پیدا میکنید؟
o آیا به نکات قوتی در خود پی بردهاید که از آن اطلاع نداشتید؟
o آیا موردی وجود داشت که هیچکس به نقطه قوتی که خود آن را مهم میپندارید اشارهای نکرده باشد و شما از آن احساس ناامیدی کرده باشید؟
o چگونه میتوان دیگران را از این نقطه قوت آگاه ساخت؟
o آیا موردی وجود داشت که در آن بیش از یک نفر به یک خصوصیت مثبت شما اشاره کرده باشد؟
o و در نهایت به این سوال پاسخ دهید کسی که احساس خوبی نسبت به خود دارد در مورد خود چطور فکر میکند و چگونه رفتار میکند.