در حدود 3 درصد افراد هر جامعه مبتلا به نوعی عقب ماندگی ذهنی می باشد ، شناسایی این قبیل کودکان و آموزش و پرورش آنان از ابعاد مختلف حائز کمال اهمیت می باشد.
در دین مبین اسلام افراد با هر نوع توان و استعداد حق برخورداری از موهبت الهی و حقوق اجتماعی را دارند و استعداد و توان آنها در هر حد و اندازه قابل پرورش و تربیت است بنابر این باید در حکومت جمهوری اسلامی امکانات بهره وری از مواهب الهی را برای همه افراد در سایه تعلیم و تربیت صحیح فراهم نمود.
مسئله دیگری که در رابطه با تعلیم و تربیت این گروه مطرح است این است که عدم توجه به تعلیم و تربیت آنان موجب زیانهای اجتماعی و اقتصادی برای جامعه و در واقع هدر رفتن تعداد زیادی از افراد خواهد شد .مضافا باینکه با عنایت به شرایط جسمی و روانی این گروه اگر عدم توجه به آنان باعث انحرافات و اشکالات اجتماعی شود اثر مستقیم آن بر جامعه مترتب خواهد شد که در نزد خداوند مسئول خواهیم بود.
تعریف و هدف
کودکان و دانش آموزان استثنایی در پنج گروه مختلف تقسیم می شوند و در هر گروه تحت شرایطی خاص تحت تعلیم قرار می گیرند این پنج گروه عبارتند از:
1-عقب مانده ذهنی و معلول جسمی
2-ناشنوا و نیمه شنوا
3-نابینا و نیمه بینا
4-ناسازگار
5-تیزهوش
هدف از آموزش و پرورش کودکان و دانش آموزان استثنایی فراهم آوردن فرصتهای مناسب و امکانات آموزشی و یژه بمنظور استفاده از حداکثر توانائیهای ذهنی و جسمی کودکان با توجه به ویژگی های عقلانی و جسمانی آنان می باشد.
ضرورت و اهمّیت
با توجه به اینکه بطور متوسط 3 درصد افراد هر جامعه مبتلا به نوعی عقب ماندگی ذهنی می باشد شناسایی این قبیل کودکان از اهمیت ویژه ای برخوردار است .
لذا هدف این دوره تربیت افرادی است که بتوانند آموزش و پرورش کودکان استثنایی را عهده دار گردند.
طول دوره و شکل نظام
متوسط طول دوره کارشناسی آموزش و پرورش کودکان استثنایی 5 سال می باشد (حداقل 4و حداکثر 6 سال) و نظام آموزشی آن مطابق آئین نامه مصوب ستاد انقلاب فرهنگی است .
کلیه دروس در هشت ترم برنامه ریزی شده و طول هر ترم 18 هفته در هر نیمسال تحصیلی است .
زمان تدریس هر واحد از نوع نظری 18 ساعت ، از نوع عملی 36 ساعت و کارورزی 72 ساعت است.
افسردگی و نابینایان
از دیرباز بینایی به منزله زیبایی و درک روشنایی و حیات تلقی شده و نابینایی به منزله زشتی، تاریکی و بیبهره ماندن از درک حیات مورد تعبیر و تفسیر قرار گرفته است.
این بینش با توجه به عدم برخورداری افراد نابینا از فرصتهای آموزشی و شغلی مناسب در طی قرون متمادی به صورتی فراگیر و پایدار باقی مانده است.
با بررسی آمارهای بینالمللی و توجه به متجاوز از چهارصد میلیون معلول و ناتوان در سراسر جهان و افزایش چشمگیر این جمعیت اهمیت تعلیم و تربیت، رفاه، اشتغال و بالاخره نحوه زندگی افراد استثنایی آشکارتر میشود.
آمارهای منتشره نشان میدهد از هر ده نفر مردم جهان یک نفر شناخته یا ناشناخته با معلولیت یا کمبودی درگیر است.
با این حساب با توجه به تلاش و کوشش که در یکی دو قرن گذشته در ارائه فرصتهای اموزشی و شغلی افراد نابینا مبذول شده است از مجموع 650 هزار نفر جمعیت نابینای ایالت متحده، تنها چیزی، رقمی حدود 30% افراد مذکور از مزایای تحصیلی و شغلی مناسب برخوردار و بقییه افراد شاید تنها به صرف نگرش نامسائدی که نسبت بهمعلولیت نابینایی خود دارند از این مزایا محروم ماندهاند.
این در حالی است که این کشور بیشترین امکانات را از نظر اقتصادی، فرهنگی، علمی، اجتماعی و تکنولوژی در اختیار دارد.
بر اساس آمار گزارش سالانه انستیتو بینالمللی نابینایان هدلی در سال 1989 تعداد کل جمعیت نابینایان دنیا در حدود 40 ملیون نفر برآورد شده است.
از این تعداد حدود 66% جمعیت در کشور فقیر و عقب نگه داشته آسیا و آفریقا زندگی میکنند
آمارهای منتشره نشان میدهد از هر ده نفر مردم جهان یک نفر شناخته یا ناشناخته با معلولیت یا کمبودی درگیر است.
از این تعداد حدود 66% جمعیت در کشور فقیر و عقب نگه داشته آسیا و آفریقا زندگی میکنند که در بعضی از موارد از حداقل امکانات مربوط به زمینههای آموزشی و شغلی نیز برخوردار نیستند.
تا کنون آمار دقیق در خصوص درصد افراد نابینا نسبت به جمعیت کل کشور ایران ارائه نشده است.
لیکن بر اساس درصد برآوردهای سازمان بینالمللی تعداد این افراد در کشور ما حدود 5 در 1000 تخمین زده شده است.
بنابراین، تعداد نابینایان 250 تا 300 هزار نفر برآورد میشود.
در بسیاری از موارد، تطابق با نابینایی و چگونگی پذیرش معلولین از سوی اجتماع فشار روانی فراوانی را بر شخص نابینا وارد میسازد که میتواند سلامت روانی وی را خدشهدار سازد.
اکثر مردم برداشتهای غلطی از فلسفه نابینایی دارند، همین نگرش تطابق فرد نابینا را با اجتماع دشوار میسازد.
پروفسور کافمن معتقد است، علت اینکه افراد بیش از هر معلولیت دیگری از نابینایی و روبرو شدن با افراد نابینا واهما دارند، این است که به برقراری ارتباط اولیه با انها خود را دچار سردرگمی میبینند.
زیرا مردم قبل از استفاده از شیوه بیان در برقراری ارتباط به ازای نگاهشان از افراد نابینا پاسخی دریافت نمیکنند.
این عدم ارتباط اغلب واکنشهای نامطلوبی را در نابینایان برمیانگیزد.
یکی دیگر از واکنشهای رایج که شخص نابینا احتمالاٌ ممکن است ظاهر سازد، افسردگی است.
حالت افسردگی میتواند در افراد مستعد ایجاد نگرانی کند و از آن جایی که افسردگی معمولاٌ به دنبال تجارب ناراحت کننده به وجود میآید، بنابراین افراد نابینا و نیمهبینا به علت وجود نقصی در خود احتمالاٌ مستعد ابتلا به افسردگی هستند.
اتکا به دیگران از عواملی است که باعث اضطراب و افسردگی در نابینایان میشود و میزان این اضطراب در دختران نابینا بیش از پسران نابینا است.
(گواتر) عوارض کمبود ید در دوره حاملگی و زمان جنینی: سبب سقط جنین و مردهزایی، ناقص الخلقه متولد شدن ، کند ذهنی ، اختلالات حرکتی و روانی ، لالی و کری نوزاد میشود.
در کودکی : اختلال جسمی و روانی پدید میآورد و سبب کندذهنی و رشد نکردن بدن میگردد.
در بلوغ : ایجاد گواتر و کمکاری تیروئید نموده و اختـلال در تـکامل مغزی را بوجود میآورد.
در بزرگسالان: موجب ضعف عمومی ، کاهش سوخت و ساز بدن ، لاغری ، خواب آلودگی و اختلالات عصبی میشود.
میزان احتیاج روزانه بدن به ید بین150ـــ120میکروگرم که 75 میکروگرم آن را تیروئید برای ساخت هورمونهای خود مصرف میکند.
علائم گواتر خستگی عمومی و ضعف، عدم تحمل سرما، یبوست، گرفتگی صدا، صورت پف کرده، رنگ پریده از علائم عمده گواتر هستند.
و در آزمایش خون در افراد بالغ کمخونی نیز مشاهده میشود.
اگر اندازه هر لب تیروئید بطور واضحی قابـل تشخیص و بزرگتر از بند آخر انگشت خود شخص باشد گواتر واضح در کار است.
بر اساس تقسیم بندی سازمان بهداشت جهانی گواتر به 4 درجه تقسیم میشود: درجه یک: تیروئید قابل لمس و رویت نیست حتی اگر سر به عقب خم شود این مرحله را صفر مینامیم.
درجه دو: تیروئید قابل لمس است اگر چه قابل رویت نباشد.
درجه سه: تیروئید در حال عادی، هم قابل رویت و هم قابل لمس است.
درجه چهار : تیروئید از فاصله نسبتا دور بزرگ و قابل رویت است و نیازی به لمس آن نیست.
عوامل موثر در بروز گواتر ید موجود در خاک توسط باران و سیلابها شسته و به دریا میریزد و فقر ید برای انسان و حیوانات بوجود میآید.
در مناطق کمبود ید منابع گیاهی وحیوانی ید کافی نخواهد داشت.
منابع ید مقدار ید در مواد غذایی مانند غذاهای دریایی، ماهی آب شور، اسفناج، تخم مرغ، کره، پنیر، کلم، سیبزمینی، شلغم، هویچ، لوبیا، شیر، کاهو، خیار، نخود، پیاز، برنج، سیب درختی بیشتر است.
راههای پیشگیری 1ـ تهیه نمک یددار و توزیع آن بین مصرف کـنندگان بهترین روش رسانـدن ید به تمام مردم است.
2ـ رساندن ید با استفاده از روشهای دیگر نظیر افزودن ید به آب و نان و ...
.
3ـ اسـتفاده اجباری از نمک یددار در کارخانههای سـازنده مواد خوراکـی و نانواییها.
4ـ رساندن روغن یددار تزریقی یا خوراکی (آمپولهای یددار) که با یک تزریق تا چهار سال ید بدن تامین میشود ولی این روش هزینه بالایی دارد و قابل استفاده برای همگان نیست.
5ـ بسیج همگانی در اشاعه فرهنگ استفاده از نمک یددار.
6ـ نمک یددار جنبه درمانی نداشته و به منظور پیشگیری استفاده میشود.
مباحث مرتبط با عنوان (کرتینیسم) این عقب ماندگی به علت اختلال درترشح تیروکسین ازتیروئید بوجودمی ید.هورمون تیروکسین علاوه برکمکی که به رشد طولی استخوانها می کند دررشد سلولهای مغزنیزدخالت دارد.اصولاً دونوع کرتینیسم وجود دارد:1)کرتینیسم غیربومی nonendemic "مادرزادی" .2)کرتینیسم بومی endemic .یک سوم کل افراد مبتلا به کرتینیسم ازنوع غیربومی هستند دراین افراد غده تیروئید ازهنگامی که بدنیا می آینددچاراختلال است به عبارتی تیروئید قادربه ترشح تیروکسین نیست.نوع دوم که بومی است تعدادبیشتری ازافرادمبتلاراشامل می شود .
کودک هیچ مشکلی درتیروئید وترشح تیروکسین دچاراختلال می شود.کرتینیسم بومی بیشتردرمناطق بومی کوهستانی وبعضی ازمناطق جغرافیایی که آب وخاک وغذاهای مصرفی کم ید دارندباعث این اختلال می شود.این بیماری درهردونوع فوق اگربه موقع تشخیص داده شود می توان تااندازه زیادی بارژیم وتیروکسین درمانی ازعقب ماندگی ذهنی جلوگیری کرد.رژیم غذایی شامل غذذاهای حاوی ید می باشد.
علائم : علائم: 1)قدکوتاه 2)سربزرگ 3)شکم بزرگ 4)زبان درشت 5)پوست خشک 6)صدای خشن وکلفت 7)پلکهای چشم معمولاً حالت متورم دارد 8)لب پایین کلفت وپهن 8)فاصله بین پاهاهنگام راه رفتن 9)دربرابربیماریهای عفونی بسیارحساس هستند 10)عقب ماندگی ذهنی پسش رونده و سطحی تا عمیق دیده می شود.
شرح بیماری بیماری تایساکس عبارت است از یک اختلال ارثی و نادر دستگاه عصبی مرکزی در شیرخواران و کودکان کمسن که باعث اختلال پیشرونده و مرگ زودرس میگردد.
علایم شایع کودک در بدو تولد، طبیعی به نظر میرسد.
بین 6-3 ماهگی علایم زیر ظاهر میشوند: از دست دادن آگاهی و تأخیر تکامل ذهنی از دست دادن قدرت عضلات مثلاً مشکل در نشستن یا چرخیدن کری کوری یبوست شدید ناشی از عصبدهی مختل به کولون تشنج علل یک بیماری ارثی ناشی از یک ژن مغلوب که باعث کمبود آنزیم میگردد.
اگر هر دو والد ژن را داشته باشند، کودک آنها به احتمال 25% مبتلا به بیماری تای ساکس میگردد.
اگر تنها یک والد، ناقل باشد، کودک مبتلا نخواهد شد.
در یهودیان اشکنازی یا کاناداییهای فرانسوی تبار، از هر 60 نفر یک نفر دارای این ژن است.
عوامل تشدید کننده بیماری عوامل ژنتیک.
بیشتر والدینی که دارای ژن مغلوب هستند، از یهودیان اروپای شرقی (اشکنازی) یا کاناداییهای فرانسوی تبار هستند.
پیشگیری در خانوادههای مبتلا به تای ساکس، کودکان را از لحاظ ژنتیک غربالگری کنید.
اگر شما یا همسرتان سابقه خانوادگی تای ساکس را داشته باشید، مشاوره ژنتیک انجام دهید.
اگر در انتظار یک کودک هستید و سابقه خانوادگی تای ساکس را دارید، برای تشخیص ابتلای جنین، آمنیوسنتز را مدنظر قرار دهید.
عواقب مورد انتظار مرگ معمولاً قبل از 5 سالگی رخ میدهد.
عوارض احتمالی پنومونی ( ذاتالریه ) زخمهای فشاری درمان اصول کلی در صورتی که والدین قادر به فراهم کردن تسهیلات مراقبتی گسترده، برای مراقبتهای پایه نباشند، ترتیب آن را فراهم نمایید.
روان درمانی یا مشاوره برای والدین و فرزندان.
یاد بگیرند با زجر حاصل از این بیماری کنار بیایند.
جستجوی گروههای حمایتی برای خانواده قربانیان تای ساکس داروها ضد تشنجها برای کنترل تشنج ملینها و مسهلها برای برطرف کردن یبوست سایر داروها برای کنترل عوارض در صورت ظهور فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری در مراحل اولیه کودک را تشویق کنید تا در حدامکان فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری کند.
افزایش نقایص ذهنی، عصبی و عضلانی سرانجام کودک را در اکثر مواقع زمینگیر خواهد کرد.
(بیماری تای ساکس) اولین بار توسط وارن تای وبرنارد ساکس کشف شد.دراین عارضه سلولهای عصبی دچارتورم شده و پرتوپلاسم مغزی از موادچربی پرمی شود و هسته سلولهابه خارج رانده گردیده و نهایتاً تحلیل می روند.دراین بیماری اختلال درسوخت وسازتمام موادچربی وجود دارد ورژیم غذایی دراین جا کارچندانی انجام نمی دهد درنتیجه بیماری غیرقابل درمان ونهایتاً منجربه مرگ می گردد.
این بیماری دریکی ازسه مرحله زیرشروع می شود: 1)مرحله نوزادی (6ماهگی به بعد).
2)مرحله کودکی(3سالگی به بعد).3)مرحله نوجوانی(از6-12سالگی).
این بیماری منحصربه کودکان قوم یهوداست زیرادراین قوم ازدواجهای فامیلی رواج دارد.
علائم 1)بی حالی وبی توجهی نسبت به اطرافیان 2)تشنج 3)ضعف بینایی که نهایتاً به کوری کامل می انجامد 4)کمی تونوس عضلانی که درنتیجه باعث شل شدن عضلات می گردد 5)عقب ماندگی ذهنی درسطح شدید دیده می شود.
توضیح "تشخیص این بیماری قبل ازتولدازطریق تست آمنیو سنتزانجام می شود ولی دردرمان بیماری متاسفانه کارچندانی تا به حال صورت نگرفته و منجربه مرگ کودک می شود." رژیم غذایی مایعات کافی و رژیم غذایی طبیعی و پر فیبر برای به حداقل رساندن یبوست فراهم کنید.
با پیشرفت بیماری معمولاً تغذیه با لوله معده ضرورت مییابد.
در چه شرایطی باید به پزشک مراجعه نمود؟
اگر در مورد تکامل ذهنی و فیزیکی شیرخواران خود نگران شدهاید.
اگر گمان میکنید که شما یا یکی از اعضای خانواده شما حاصل یک ژن غیرطبیعی هستید.
یک مشاور ژنتیک میتواند به شما کمک کند که چگونه از داشتن کودک مبتلا به این بیماری جلوگیری کنید.
منبع : www.irteb.com