دانلود تحقیق روانشناسی رشد

بخش اول
"مقدمه"
روان‌شناسی دانش جذابی است.

اگر چه از تأسیس آن توسط ویلهلم وونت (دانشگاه لایپزیک آلمان) در سال 1879 بیش از 125 سال از عمر آن نمی‌گذرد، اما در این سالها مطالعات علمی نظریه پردازان بزرگ و تحقیقات آنها این دانش جوان را به عنوان یکی از کاربردی‌ترین علوم انسانی درآورده است.

امروزه کمترین جایی سراغ داریم که روان‌شناسی در آن نفوذ نکرده باشد
روان‌شناسی در محدوده زیادی به فعالیت می‌پردازد.

و بر اساس آن نظریه پردازان مختلفی در حوزه مطالعاتی مورد نظر خود، به دسته‌بندی و ارائه تئوری‌هایی پرداختند که اگر بعضی از تفاوتهای عمده و جدّی این نظریه های را به کناری نهیم، خواهیم دید که هر یک گوشه‌ای از مسائل و مشکلات انسانی را پاسخ دادند و یا به توجیه و تبیین (بیان چگونگی پدیدآیی) واکنش‌ها و رفتارهای مختلف در موقعیت و زمان‌های گوناگون پرداخته‌اند.
تلاش روان‌شناسی در جهت تبیین سازگاری انسان با محیط است.

بطور مثال روان‌شناسی رشد تلاش می‌کند تا سازگاری مرحله‌ای در انسان را توضیح دهد.

بدین معنی که براساس مطالعات علمی انجام شده تشریح می‌کند که یک کودک 5 ساله چگونه محرک‌های اطراف را ادراک می‌کند و دارای چه توانمندی‌های شناختی است.

و آنگاه که این کودک به یک نوجوان تبدیل می‌شود چه تحولی ایجاد می‌شود؟

و دارای چه توانمندی‌هایی می‌شود؟

و چگونه خود را با محیط اطراف سازگار می‌کند؟
امروزه کمتر علمی مانند روان شناسی سراغ داریم که در بسیاری از مسائل انسان نظریه های اساسی و کاربردی داشته باشد.

روان شناسی در تمامی امور انسان از رشد گرفته تا یادگیری ، از آموزش و پرورش تا درمان بسیاری از مشکلات رفتاری نظرات بسیار جالب و کاربردی دارد.

از استخدام کارکنان در یک مؤسسه تا پرتاب سفینه های فضایی نظر متخصصان روان شناسی اهمیت بسیاری پیدا کرده است.

اما روان شناسی چیست وبه بررسی چه مسائلی می پردازد؟
تعریف روان شناسی:
برای شناخت هر علم از جمله روان شناسی باید تعریفی جامع و کامل ارائه داد تا با تعیین یک چهارچوب مشخص هر آنچه مربوط به آن علم است در داخل آن قرار گیرد و هر مطالعه وتحقیقی که بر اساس تعریف در آن نمی گنجد از دایره آن علم خارج و در جایی دیگر طبقه بندی شود.
موضوع مورد مطالعه در روان شناسی انسان است.

روان شناسان بر اساس نوع نگاهی که به انسان دارند تعریف خاصی از روان شناسی ارائه می دهند.

عده ای از روان شناسان به آن دسته از مسائل در انسان می پردازند که قابل مشاهده و اندازه گیری هستند .

و چون تنها موردی که در انسان قابل مشاهده هستند رفتارها و پاسخ هایی است که انسان در مقابل محرک هایی محیطی می دهند.

لذا به اعتقاد این دسته روان شناسان ، روان شناسی یعنی مطالعه علمی رفتار.

به این گروه از روان شناسان رفتار گرا می گویند.
عده دیگری از روانشناسان اعتقاد رفتارگراها را در مورد انسان ماشینی انگاشته و نادیده گرفتن مسائلی چون شناخت ، استدلال و...

را به عنوان یک محدودیت قلمداد نمودند و اعتقاد دارند که در مقابل محرکهای یکسان انسانها رفتارهای متفاوت نشان می دهند.

و این تفاوت در رفتارها بر اساس نوع نگرس ، ادراک وپردازش محرکهاست لذا برای شناخت انسان باید شناخت وی مورد بررسی قرار گیرد.

لذا به اعتقاد این گروه از روانشناسان روان شناسی یعنی مطالعه علمی فرایند های ذهنی .

به این دسته از روانشناسان ، شناخت گرا می گویند.
به اعتقاد اکثر روانشناسان روان شناسی را می توان اینگونه تعریف کرد:
به اعتقاد اکثر روانشناسان روان شناسی را می توان اینگونه تعریف کرد: روان شناسی یعنی مطالعه علمی رفتار و فرایند های ذهنی به طور کلی روانشناسان بر اساس نوع نگاه به انسان به 5 گروه تقسیم می شوند که ما آنها را به عنوان رویکردهای روان شناسی می شناسیم.

” رویکردهای روان شناسی“ ” رویکرد رفتاری ” در رویکرد رفتاری تنها به آن دسته از فعالیتهای برونی جاندار توجه می شود که قابل مشاهده و اندازه گیری باشند.

این نظر که تنها رفتار باید موضوع روان شناسی باشد اولین بار در نیمه اول قرن بیستم توسط واتسون عنوان شد.

پس از ایشان روانشناسان دیگری ازجمله اسکینر (روان شناسی محرک-پاسخ)این دیدگاه را توسعه دادند.

” رویکرد شناختی ” این دیدگاه که واکنشی در مقابل محدودیتهای دیدگاه رفتاری است.

با فرایندهایی مانند ادراک،به خاطر سپردن، استدلال،تصمیم گیری،حل مسئله، و نیز رابطه اینها با رفتار سروکار دارند.و اعتقاد دارند برای شناخت انسان باید به شناخت ، باور و نگرش وی توجه شود.

در این دیدگاه بر اساس مقایسه ذهن انسان با کامپیوتر به نتایج جالبی رسید ند.

” رویکرد روانکاوی ” همزمان با رشد رفتارگرایی در آمریکا، فروید روانکاوی را در اوایل قرن بیستم در اروپا پایه گذاری کرد.در رویکرد روانکاوی تاکید بر انگیزه های ناهشیار است که ریشه در تکانه های جنسی و پرخاشگرانه ی واپس رانده دارد.

فرض بنیادی در این نظریه این است که بخش عمده رفتار،ریشه در فرایندهای ناهشیار دارد.

” رویکرد زیست شناختی ” رویکرد زیست شناختی در پی آن است که اعمال را به رویدادهایی در بدن ،به ویژه در مغز ودستگاه عصبی ، ارتباط دهد.

برای مثال در رویکرد زیستی به افسردگی سعی می شود این اختلال بر حسب تغییرات غیر عادی در میزان انتقال دهنده های عصبی تبیین شود .

رویکرد زیست شناختی د ر زمینه کارکرد قسمتهای مختلف مغز پیشرفت های چشمگیری داشته است.

” رویکرد پدیدار شناختی ” رویکرد پدیدارشناختی بر تجربه های ذهنی فرد و انگیزش در جهت خودشکوفایی تاکید می ورزد.

روان شناسی پدیدار شناختی یا انسان گرا بیشتر با ادبیات و معارف انسانی دمساز است تا با علم.

طبق این نظریه در همه ی ما این نیاز اساسی وجود دارد که توانایی بالقوه ی خود را تا بالاترین حد شکوفا سازیم و به پیشرفتی فراتر از سطح کنونی خود دست یابیم.

روان شناسی رشد به بررسی ویژگیهای شناختی ، هیجانی و اجتماعی افراد در سنین مختلف می پردازد و مطالعات آن این اطلاعا ت را به ما می دهد که در هر سن فرد چگونه با محیط خود سازگار می شود و در هرمقطع سنی دارای چه توانمندیهایی است همچنین روان شناسی رشد اصول اساسی حاکم بر رشد و تحول را مورد بررسی قرار می دهد.

روان شناسی رشد به همه دوران زندگی انسان ارتباط دارد اما بیشترین توجه خود را به کودکی و نوجوانی داشته است.

ما در این مبحث ابتدا به بیان اصول اساسی حاکم بر رشد می پردازیم آنگاه نظریه های معروف در روان شناسی رشد از جمله نظریه رشد شناختی پیاژه، نظریه رشد روانی اجتماعی اریکسون ، روانی جنسی فروید ،نظریه یادگیری مشاهده ای بندورا و رفتارگرایی اسکینر را به اختصار توضیح خواهیم داد.سپس ویژگیهای انسان را از نظر شناختی ، هیجانی و اجتماعی را در سطوح کودکی و نوجوانی معرفی می کنیم .در پایان با تاکید به دوره نوجوانی مواردی چون هویت و نفش جنسیتی، نوجوان وخانواده، نوجوان و همسالان، افت تحصیلی و مشکلات رفتاری همچون افسردگی،خودکشی و مصرف موادمخدر به اختصار بررسی خواهیم کرد.

بخش دوم "تعریف و اصول روان شناسی رشد" تعریف روان شناسی رشد: روان شناسی رشد ، علمی است که جریان تحولات و تغییرات(کمی و کیفی) جسمی ، ذهنی ، عاطفی و عملکرد فرد را در طول عمر از لحظه تولد (از لحظه انعقاد نطفه) تا هنگام مرگ مطالعه می کند.

” اصول روان شناسی رشد “ 1.

رشد جریانی مرحله ای و پیوسته است: رشد پیوسته است ونه ناپیوسته .

مراحلی که برای رشد اشاره می شود جدا از هم نیستند بلکه مانند یک خطی از یک نقطه شروع و بدون تمایز ادامه می یابد .

تقسیم بندی دوره های مختلف زندگی بر اساس نوع دیدگاه و زمینه های مطالعاتی در رشد صورت می گیرد.

به طور مثال پیاژه رشد ( تحول شناختی ) انسان را در چهار مرحله و تا پایان 16 سالگی ، اریکسون رشد روانی – اجتماعی انسان را از تولد تا پایان عمر و در 8 مرحله مطرح می کند.

به طور کلی وباتوجه به ویژگیهای مشترک و تکالیف یکسان انسان در دوره های مختلف سنی می توان رشد انسان را در 9 مرحله یا دوره مطرح کرد .

سنینی که برای هر کدام از مراحل اشاره می شود صرفا" تقریبی است.

پیش از تولد انعقاد نطفه تا تولد کودکی 1 دو تا شش سالگی کودکی 2 شش تا دوازده سالگی نوجوانی دوازده تا بیست سالگی جوانی بیست تا سی سالگی میانسالی سی تا پنجاه سالگی پختگی پنجاه تا شصت و پنج سالگی پیری شصت و پنج سالگی به بعد 2.

رشد دارای الگوهای قابل پیش بینی است.

(الف- قانون سری – پایی ب- قانون مرکزی- پیرامونی) بر اساس قانون سری – پایی رشد انسان ابتدا از سر شروع و در نهایت در پا خاتمه می یابد.

کودک تازه متولد یافته ابتدا در سر رشد میکند و بعد از رشد گردن می تواند سر خود را نگهدارد.

وبعد ا رشد عضلات شانه ،شکم و کمر است که می تواند بخزد و بنشیند.

آنگاه که رشد کافی در عضلات پا را کسب کرد قادر به ایستادن و سپس راه رفتن می شود.

3.

تفاوتهای فردی در رشد: تنوع زیادی از نظر رشدی درمیان افراد وجود دارد.

این اصل به مفهوم تفاوتهای فردی در میان انسان اشاره می کند همچنانکه می دانیم ویژگیهای ژنتیکی هر انسان منحصر به فرد می باشد لذا هر فرد با توجه به همان و یژگیها و تاثیر محیط می تواند شکل واحدی در رشد داشته باشد با همه اینحال برای راحتی در تحقیقات و ارائه الگو به یک سطح در رشداشاره می شود که ما باید در تعمیم دهی دچار خطا نشویم و این نکته را در نطر بگیریم همیشه یک فرد دارای ویژگیهای مخصوص به خود می باشد اگر چه در خیلی از ویژگیها با گروه خود مشترک باشد.

1) نباید انتظار داشت تمام کودکان یک سن مشابه ، شیوه رفتار معینی داشته باشند.

2) تفاوتهای فردی،اعتبار و مسئولیت ویژهای برای هر فرد ایجاد میکندو به او وجود مستقل می بخشد.

3) برای تربیت کودکان نمی توان از روش های مشابه استفاده کرد.

4.

رشد دارای ابعاد مختلف و فرایندی پیچیده است.

1) رشد حسمی و حرکتی 2) رشد روانی(شناختی ،عاطفی،اجتماعی،اخلاقی) 5.

دوره های حساس در رشد: تغییرات محیط بیشتر ین تاثیر کمی را زمانی بر ویژگی دارند که درحال سریعترین تغییر خود باشد و کم ترین تاثیر در ویژگی در زمان کمتر تغییر آن است .

این اصل به مفهوم وجود دوره های حساس در زندگی اشاره دارد مانند رشد قد در زیر یکسال و وجود امکانات محیطی از جمله تغذیه مناسب می تواند در افزایش آن تاثیر داشته باشد.

6 .

هرگونه وقفه ای که در تداوم رشد بوجود آید معمولا" به عوامل محیطی مربوط است : رشد معمولا" با همان سرعتی که شروع شده پیش می رود .

کودکانی که زود به حرف می آیند و یا زود به راه می افتند معمولا" و احتما لا" در مقابل با کودکانی که دیر به حرف می آیند و یادیر به راه می افتند در بزرگسالی با هوش ترند .

7.

وراثت و محیط هردو در رشته تاثیر دارند : تحقیقات روانشناسان رشد نشان داده است که وراثت ( آمادگیهای ارثی که از طریق ژن به فرزندان انتقال می یابد ) و محیط (‌ فراهم بودن امکانات لازم جهت افزایش توانمندیهای کودک ) می تواند در وضعیت آیند ه کودک تاثیر داشته باشد .

محیط را می توان به طبقات زیر تقسیم کرد: الف) عوامل محیطی پیش از تولد: عوامل محیطی قبل از تولد در رشد فرد تاثیر مهمی دارد که ما در این قسمت به مهمترین آنها اشاره می گنیم.

سن مادر: به طور کلی زنانی که از مراقبتهای بهداشتی و پزشکی و همچنین تغذیه مناسب برخوردار باشند می توانند در هر سنی نوزادان سالمی به دنیا آورند و خود نیز سالم بمانند.

اما به اعتقاد بسیاری از متخصصان بهترین زمان برای حاملگی سنین بین 20 تا 35 سالگی است.

سنین پایینتر از 20 سالگی بدلیل وزن کم و عدم رشد کافی احتمال مشکلات حاملگی از قبیل کم خونی و مسمومیت حاملگی شوند.

این موضوع و خطرات ناشی از نارس بودن نوزاد،کم وزنی در سنین بالاتر از 35 سالگی علی الخصوص بالای 40 سالگی بروز اختلالات کروموزومی به ویژه سندرم داون (منگول) بیشتر است.

تغذیه: زنان حامله باید رژیم غذایی مناسب داشته باشند تا هبنوانند هم سالم بمانند و فرزندانی سالم به دنیا آورند.

داروها: به طور کلی بسیاری از تحقیقات نشانگر تاثیرات منفی داروها بر سلامت جنین است .

داروهایی نظیر الکل، نیکوتین ، هورمونها ، بعضی از پادتن ها ، هروئین و متادون همگی در جنین تاثیرات مخربی می گذارد.

بسیاری از نوزادانی که مادرانشان در دوران حاملگی داروهای فوق را مصرف می کردند ، دارای علائمی از اختلالات رفتاری از خود نشان دادند.

بیماریها و اختلالات مادر: بیماریهای ویروسی نظیر سرخجه ، آبله مرغان در دوران اولیه بارداری بسیار خطرناک است .

و یکی از سخت ترین بیماریهای ویروسی در سه ماهه اولیه بارداری سرخجه است که ممکن است منجر به ناهنجاریهای قلبی ، ناشنوایی ، نابینایی و یا عقب ماندگی ذهنی نوزاد شود.

اختلالات و بیماریهای دیگر نظیر ایدز ، سیفلیس ، مسمومیت حاملگی نیز موجب اختالاتی در نوزاد خواهد شد.

عامل ارهاش : اگر مردی با ارهاش مثبت با زنی با ارهاش منفی ازدواح کند .

چنانچه فرزندشان ارهاش مثبت داشته باشد ممکن است خون مادر در مقابل ارهاش مثبت پادتن تشکیل دهد.

این پادتن در بارداری بعدی ممکن است با ارهاش مثبت خون جنین حمله کند.

این تخریب ممکن است مختصر ویا گاهی باعث فلج مغزی ، ناشنوایی و یا عقب ماندگی ذهنی شود.

خوشبختانه این مشکل قابل کنترل است و می توان بعد از تولد نوزاد و با آزمایش خون آن (نمونه بند ناف) چنانچه مادری ارهاش منفی و فرزند ارهاش مثبت دارد با تزریق واکسن از تولید پادتن خون مادر جلوگیری می شود.

اضطراب مادر: اگر چه بین سیستم عصبی مادر و جنین هیچ ارتباطی وجود ندارد.

اما حالات عاطفی مادر مانند نفرت ترس و اضطراب در سیستم عصبی مادر تاثیر گذاشته باعث آزادسازی بعضی از مواد شیمیایی ( مانند اپی نفرین و استیل کولین ) و وارد شدن آن به جریان خون و همچنین تحت این شرایط بعضی از غدد فعال شده مقادیر زیادی هورمون را به خون وارد می کنند.

این تغییرات از طریق جفت به جنین منتقل می شود و باعث تاثیرات منفی بر جنین خواهد شد.

ب) عوامل محیطی حین تولد: آنوکسیا : چگونگی وارد شدن نوزاد به دنیای جدید و رسیدن به موقع اکسیژن به وی از عوامل سلامتی نوزاد به حساب می آید.

اختلال در رسیدن به موقع اکسیژن به نوزاد برای سلولهای عصبی و مغز ، منجر به آنوکسیا ( کمبود اکسیژن ) شده و این مسئله نیز به مرگ و یا آسیب شدید مغزی نوزاد منتهی گردد.

زودرسی : مسئله بعدی در تولد ، زودرسی است .

نوزادان زودرس به دلیل عدم رشد و تکامل نیاز است مدتها در دستگاه مخصوصی نگهداری شوند.

بررسیها نشان داده است که اکثر نوزادان زودرس کم وزن هستند و بیشتر در معرض خطرند و چنانچه در محیط مناسب پرورش یابند می توانند رشد بهنجار و طبیعی داشته باشند.

نوزادان نارس و کم وزن به نوزادانی گفته می شوند که وزنشان هنگام تولد پایین تر از 500/2 کیلوگرم باشد .

ج) عوامل محیطی پس از تولد: 1) محیط فرهنگی و اجتماعی: در هر جامعه ای سنت ها،باور ها نگرشهاو بطور کلی فرهنگ خاصی حاکم است.

در آن فرهنگ برای اینکه فرد به عنوان عضو جامعه پذیرفته شود ،خانواده وسایر اعضای جامعه تلاش می کنند در پرورش وی ارزشها و باورهای جامعه را لحاظ کنند و بر اساس فرهنگ حاکم بر جامعه ی خود به تربیت فرزندان بپردازند.

بطور مثال در بعضی از جوامع توجه به فردیت باعث تربیت افراد مستقل می شود و یا در بعضی دیگر از فرهنگ ها روح همکاری و جمع گرایی به عنوان یک اصل پذیرفته شده و رفتارهای متناسب با آن مورد توجه و تشویق قرار می گیرد.

به نظر بسیاری از روان شناسان ، فرهنگ و جامعه باعث نوعی نگرش در آموزش و پرورش شده ، باعث ایجاد تبعیض در رشد شناختی کودکان و نوجوانان می شود .

به عنوان نمونه انتظار پیشرفت در ریاضیات و مهندسی برای پسران و شغل های متناسب با آن و انتخاب اسباب بازیهای متناسب با جنسیت باعث نوعی نگرش سوگرانه شده و بالطبع در رشد توانمندیهای آنها تاثیر مستقیم می گذارد.

2) محیط اقتصادی: کودکی که متولد می شود با توجه به وضع اقتصادی والدین از امکانات و محرکهایی برخوردار است .

روشن است چنانچه وضعیت اقتصادی خانواده و جامعه در سطح بالایی باشد کودک و نوجوان از حداکثر امکانات محیطی ، چه در محیط خانواده و چه در مدرسه برخوردار خواهد بود.این افراد به لحاظ فضای زندگی،وسایل بازی و محرکهای مناسب جهت پرورش قوای حسی از تحریکات مناسبی برخوردار هستند.

3) محیط خانوادگی: نوع ارتباط والدین با همدیگر و همچنین چگونگی تعامل آنها با فرزندان می تواند در چگونگی شکل گیری شخصیت تاثیر بسزایی داشته باشد.یکی از بحث های مهم در روان شناسی رشد کودک و نوجوان ، نحوه ارتباط والدین است .

به طوری که در اکثر نظریه های رشد کودک و نوجوان ، به اهمیت رفتار والدین توجه شده است.رفتار والدین با فرزندان چه خشن و چه محبت آمیز ، چه منع کننده باشد و چه اورا آزاد بگذارند غالبا مطابق الگوی فرهنگی خاص که در آن جامعه قرار دارد انجام می گیرد.عواملی متعدد در محیط خانوادگی می تواند در رشد کودک و نوجوان تاثیر بسزایی داشته باشد که اهم آن عبارتند از : شیوه های تربیتی یا روشهای فرزندپروری وضع اقتصادی خانواده تعداد افراد خانواده وضع روان شناختی والدین تحصیلات والدین پذیرش فرزند نگاه والدینی روابط برادران و خواهران عوامل اشاره شده در رشد کودک و نوجوان بسیار با اهمیت می باشد.

خانواده ای که از لحاظ اقتصادی در سطح مطلوبی باشد،والدینی که از تحصیلات بالایی برخوردار باشند،نگاه مسئولیت پذیر در والدینی،پذیرش بدون قید شرط بدون توجه به ناتوانیهای فرزند و...

محیط مطلوبی را برای رشد همه جانبه کودک و نوجوان ایجاد می کند.

3) همسالان بخش سوم ” نظریه های رشد ” نظریه های زیستی: نظریه های زیستی تلاش می کنند عوامل زیستی در رشد و تحول مورد بررسی قرار دهند .

نظریه های زیستی هال و گزل بر اساس همین نظریه است.

نظریه های شناختی:این دسته نظریه پردازان علاقه مند به بررسی ماهیت شناخت و جنبه های مختلف آن در انسان است.در این گروه نظره پردازان مانند پیاژه ، برونر ، و نظریه پردازش اطلاعات قرار دارند.

نظریه های یادگیری: به یادگیری اطلاعات و رفتار،اعم از اجتماعی و غیر اجتماعی تکیه دارند.

در این گروه نظریه های چون شرطی سازی پاسخگر ، شرطی سازی کنشگر و یادگیری اجتماعی بندورا چگونگی رشد انسان را در دوره های مختلف زندگی بحث می کنند.

نظریه های روانکاوی: به تحلیل حالات عاطفی و تاثیر آنها بر رفتار انسان توجه دارد.نظریه های روانی- جنسی فروید و روانی- اجتماعی اریکسون در این گروه قرار دارند.

” نظریه رشد شناختی پیاژه ” در نظریه رشد یا تحول شناختی پیاژه کنش متقابل یا تعامل بین جاندار و محیطی که در آ ن زندگی می کند نقش اساسی دارد.

زندگی در نظریه پیاژه تعاملی خلاق است که بدون وقفه بین جاندار و محیط زندگی او در جریان می یابد.

این تعامل یا مبادله بین شخص و محیط به دو صورت انجام میگیرد : یکی برونی است که سازگاری نام دارد،و دیگری درونی است که سازمان نامیده شده است.

”سازگاری” -- و-- ”سازمان” سازمان به این مطلب اشاره می کند که اعمال ذهنی پراکنده و نامرتبط نیستند ، بلکه آنها با یکدیگر هماهنگی کامل دارند.

سازگاری و سازمان جدا از یکدیگر نیستند و مکمل یکدیگر به حساب می آیند.

سازگاری جنبه برخورد و سازش با محیط را در تعامل بین فرد و محیط نشان می دهد.

فرایند سازگاری به دو صورت جذب و انطباق انجام می گیرد.

جذب: جذب مستلزم بروز پاسخی است که از پیش کسب شده است.

درونسازی کودک به همه محرکهای بیرون و محیطی به یک صورت پاسخ می دهد.

انطباق:انطباق یعنی تغییر پاسخها بنا به خواستهای محیط.

برونسازی کودک در این فرایند به هر محرک خاص پاسخ خاصی را ارائه می نماید.

” مراحل رشد شناختی از دیدگاه پیاژه ” 1.

مرحله حسی و حرکتی (از تولد تا دو سالگی): جهان را از راه حواس و فعالیتهای حرکتی کشف می کند.

درک مفهوم بقا شی-شناخت علت و معلولی از جمله مفاهیمی است که کودک قادر به کشف آن می شود.

2.

مرحله پیش عملیاتی (از دو تا هفت سالگی): به تدریج تفکر نمادین ظاهر می شود.

خودمحور-عدم توانایی طبقه بندی اشیا و امور بر حسب قوانین منطقی از ویژگیهای کودک در این دوره است.

مرحله عملیات عینی (از هفت تا یازده سالگی) کودکان به طور کاملا منطقی می اندیشند ، اما بر حسب امور عینی و محسوس نه انتزاعی و مجرد.

کودک در این دوره توانایی طبقه بندی را کسب می کنند –می توانند مفاهیم عدد را درک کنند و با اعداد کار کنند.

همچنین قادر است مفاهیمی چون حجم،مساحت،زمان،فاصله را درک کنند.

مرحله عملیات صوری (از یازده تا پانزده سالگی) نوجوان می تواند استدلال فرضیه ای-قیاسی داشته باشد و به آنچه موجود نیست بیندیشد.

"عوامل موثر در رشد از دیدگاه پیاژه" رسش یا پختگی: بسیاری از تعییرات در انسان انجام می گیرد که مستقل از محیط و صورت برنامه از پیش تعیین شده در انسان صورت می گیرد.

مانند آمادگی اکثر کودکان در سن حدود 9 تا 12 ماهگی برای راه رفتن و سخن گفتن .

محیط: پیاژه اعتقاد دارند که رشد انسان در اثر کنش متقابل با محیط شکل می گیرد .

لذا چنانچه محیط اجتماعی کودک از لحاظ در اختیار بودن محرکهای مورد نیاز رشد غنی باشد ، فرد راحت تر و زودتر به توانمندیهای شناختی می رسد.

تعادل یابی: به اعتقاد پیاژه رشد انسان در اثر اعمالی چون درونسازی و برونسازی شکل می گیرد .

و برای این منظور ایجاد عدم تعادل شناختی که در اثر برخورد با یک موقعیت جدید ایجاد می شود و عدم کارآیی ساخت شناختی در پاسخ گویی به آن موقعیت ، باعث فعالیت شناختی وبالطبع نغییر ساخت شناختی و ایجاد تعادل در فرد می شود.

نگرش های فرهنگی و اجتماعی: همچنانکه ذکر شد انسان در اثر تعامل بامحیط تحول پیدا می کند .

نگرشه و نوع برخوردها در اجتماع و خانواده در چگونگی این تحولات تاثیر خواهد داشت.

نظریه رشد روانی – جنسی فروید فروید اعتقاد داشتند انسان از بدو تولد با دو غریزه زندگی و مرگ پا به دنیا می گذارد .

انسان طی مراحل مختلف زندگی خود به دنبال کسب لذت است.

به اعتقاد ایشان شخصیت انسان طی 5 مرحله شکل می گیرد: مرحله دهانی (تولد تا یک سالگی): کودک در این مرحله از طریق لب و دهان به دنبال کسب لذت است .عمده فعالیت های کودک در این مرحله مکیدن و گاز گرفتن است.

مرحله مقعدی (یک تا سه سالگی): از حدود یک سالگی به بعد کودک از طریق نگهداری و دفع مدفوع خود لذت می برد.

در این مرحله آموزش توالت و احساسات ناشی از دفع یا نگهداری مدفوع از اهمیت بالایی برخوردار است.

مرحله آلتی (سه تا شش سالگی): به اعتقاد فروید کودکان در این مرحله از طریق دستمالی آلت تناسلی خود کسب لذت می کنند.

در این مرحله مسئله عمده روانی به اعتقاد فروید تعارض ادیبی است که برای کودکان ایجاد می شود.

به اعتقاد مرحله نهفتگی (شش تا دوازده سالگی) مرحله تناسلی (دوازده سالگی به بعد) نظریه رشد روانی – اجتماعی اریکسون اریکسون نظریه پردازی بود که رشد انسان را در تمامی دوران زندگی مطرح نموده است.

به اعتقاد وی رشد از چگونگی تربیت،روابط اجتماعی و عوامل فرهنگی تاثیر می پذیرد .

اریکسون رشد را طی هشت مرحله از تولد تا پیری ارائه نموده است.

در این مراحل با بحرانها و یا با یک مسئله اجتماعی ویژه برخورد می کند.

چنانچه فرد بتواند بحران یا مسئله مواجه شده را با موفقیت پشت سر بگذارد ، می تواند با آرامش کامل به تکالیف مربوط به مرحله بعد مواجه گردد.

مراحل رشد روانی – اجتماعی: هشت مرحله مهم زندگی بر اساس نظر اریکسون(اقتباس از اتکینسون1989-براهنی وهمکاران1378-200) نظریه شرطی‌سازی پاسخگر این نظریه که توسط یک فیزیولوژیست روسی به‌نام پاولوف ارائه گردید، بازتاب‌ها و تأثیر تجارب یادگیری را بر آنها توضیح می‌دهد.

پاولوف بعداز یک عمل جراحی بر روی گلو و غده بزاقی سگ و اتصال لوله‌ای به این غده میزان ترشح بزاق این حیوان را در شرایط آزمایشگاهی اندازه‌گیری می‌نمود، ارائه غذا به تنهایی باعث ترشح بزاق در حیوان می‌شود.

وی کشف کرد که اگر چند لحظه قبل از ارائه غذا ، زنگی به صدا درآید واین صدا در آمدن زنگ قبل از ارائه غذا ، در چندین مرحله تکرار نمائیم، در مراحل بعد صدای زنگ به تنهایی می‌تواند باعث ترشح بزاق می‌گردد.

با توجه به توضیحات ارائه شده اجزاء فرایند شرطی شدن پاسخگر به قرار زیر است: 1- محرک غیر شرطی: محرکی است که به تنهایی باعث ارائه پاسخ از طرف جاندار می‌شود.

در مثال بالا «غذا» به عنوان محرک غیر شرطی است.

منظور از کلمه غیر شرطی این است که این محرک بدون هیچ قید و شرطی می تواند پاسخ مورد نظر را ایجاد نماید.

2- پاسخ غیر شرطی: پاسخی است که جاندار (ارگانیسم) در قبال محرک غیر شرطی ارائه می‌کند.

در مثال بالا «ترشح بزاق» در قبال ارائه غذا پاسخ غیر شرطی است.

منظور از کلمه غیر شرطی این است که این پاسخ (ترشح بزاق) بدون هیچ قید و شرطی می تواند در مقابل محرک طبیعی (مثلا غذا) صادر گردد .

3- محرک شرطی: محرکی است که بعد از چند بار همراهی با محرک غیر شرطی به تنهایی می‌تواند پاسخ مورد نظر را ایجاد نماید.

«صدای زنگ» در مثال بالا به عنوان محرک شرطی است.

منظور از کلمه شرطی این است که این محرک به شرطی می تواند پاسخ مورد نظر را ایجاد نماید، که باید چند بار با محرک غیر شرطی همراه شود تا پاسخ مورد نظر را ایجاد نماید .

4- پاسخ شرطی: پاسخی است که جاندار در قبال محرک شرطی ارائه می‌کند.

در مثال مطرح شده، ترشح بزاق در قبال ارائه صدای زنگ به عنوان پاسخ شرطی است.

منظور از کلمه شرطی این است که پاسخ به شرطی می تواند از سوی جاندار صادر شودکه محرک شرطی بعد از چند بار همراهی با محرک غیر شرطی پاسخ مورد نظر را ایجادکرده باشد.

(ترشح بزاق) پاسخ غیر شرطی  محرک غیر شرطی (غذا) // //  محرک غیر شرطی(غذا) + محرک شرطی(صدای زنگ) (ترشح بزاق) پاسخ شرطی  محرک شرطی (صدای زنگ) اگر چند بار محرکی که در ابتدا هیچ پاسخی در جاندار ایجاد نمی‌کرد به همراه محرکی طبیعی که پاسخ مورد نظر را ایجاد می‌کند ارائه گردد.

این محرک خنثی که فعلاً به عنوان محرک شرطی شناخته می‌شود می‌تواند یک محرک طبیعی در ایجاد شرطی شدن سطح بالاتر بکار گرفته شود.

شرطی شدن پاسخگر در زندگی انسان و از بدو تولد دائما اتفاق می افتد.

کودکی که با دست زدن به چیز داغ دستش را به عقب می کشد در دفعات بعدی یاد می گیرد(شرطی می شود) که به آن وسیله دست نزند.

واین اتفاق را برای موقعیت های تازه نیز بکار می گیرد ، یعنی در موقعیت های مشابه پاسخ یادگرفته شده را بروز می دهد.که در شرطی سازی پاسخگر گفته می شود فرایند تعمیم اتفاق افتاده است.

شرطی سازی پاسخگر علی الخصوص در رشد و تحول پاسخهای هیجانی و احساسات و گرایشهای انسان نقش اساسی دارد.

از شرطی شدن پاسخگر در مسائل انسانی استفاده شایانی می‌گردد.

بطور مثال فروشندگان برای فروش کالاهای خود از تبلیغات استفاده می‌کنند و در تبلیغات با تزئین کردن آن کالا با یک محرک خوشایند انسان‌ها را به طرف کالای خود جذب می‌کنند.

در روان‌درمانی و درمان اختلالات رفتاری مثل لکنت زبان- شب‌ادراری- ترک اعتیاد به مواد مخدر- اختلالات جنسی، شرطی‌شدن پاسخگر کاربرد فراوانی دارد.

نظریه شرطی‌سازی کنشگر با توضیح یک آزمایش توسط اسکینر در مورد موش، و یک مثال در مورد انسان به توضیح فرایند شرطی شدن کنشگر می‌پردازیم: اسکینر موش گرسنه‌ای را در جعبه آزمایش خود قرار داد.

موش در داخل جعبه به انواع رفتارها می‌پردازد که همگی خود انگیخته است.

در حین این رفتارها بصورت تصادفی اهرم را فشار می‌آورد (با توجه به اینکه اهرم به لوله وصل است) بعداز فشار، تکه‌ای غذا وارد ظرف غذا می‌شود و موش گرسنه مقداری غذا دریافت می‌کند در نهایت پس از چند بار دریافت غذا میزان اهرم فشاری موش افزایش می‌یابد.

نتیجه تقویت رفتار کنشگر (افزایش رفتار اهرم فشاری) (دریافت غذا) (فشار اهرم) به عنوان نمونه به مثالی در مورد شرطی‌ کردن رفتار کنشگر در انسان توجه کنید: کودکی با صدای معمولی و به شیوه کاملا طبیعی از مادرش تقاضای یک لیوان آب می کند .

مادر که سرگرم کار است به تقاضای کودک توجهی نمی کند، کودک تقاضای خود را مجددا تکرار می کند اما باز مادر به خواسته اش توجه نمی کند، کودک برای ایجاد توجه ی مادرش صدای خود را بلندتر می کند و این بالا بردن صدا را در دفعات بعد برای جلب نظر مادر ادامه می دهد ، اما مادر که سرگرم کارش است به تقاضای فرزند تجه نمی کند .

کودک که خسته شده است این دفعه جیغ می کشد و می گوید : "مامان من آب می خواهم" مادر این بار به او توجه می کند و برای او آب می آورد .

کودک یاد می گیرد که هر بار برای تقاضای خود جیغ بکشد تا توجه مادر را به خود جلب کند.

این مثال نمونه روشنی از شرطی شدن رفتارهای انسان در موقعیت خانوادگی است.

انسان در طول زندگی دائما در برخورد با محیط خانوادگی، اجتماعی یاد میگیرد که برای رسیدن به یک تقویت کننده چه رفتاری را از خود بروز دهد.

به اعتقاد روان شناسان رفتاری بسیاری از رفتارهایی انسان در اثر شرطی سازی کنشگر ایجاد می شود و در موقعیت های مشابه امکان بروز می یابد تقویت و تقویت‌کننده: محرکی که بعداز رفتار می‌آید و باعث می‌گردد تا رفتار مورد نظر تکرار گردد تقویت کننده می‌گویند.

به این فرایند (یعنی ارائه محرک پس از یک رفتار که باعث افزایش احتمال بروز آن می‌گردد) تقویت می‌گویند.

انواع تقویت اگر یک رفتاری از فرد بروز پیدا کند و بعداز آن یک محرکی ارائه گردد که باعث افزایش رفتاری شود به این فرایند تقویت مثبت و به آن محرک تقویت کننده مثبت می‌گویند.

به فرایندی که در آن رفتار فرد باعث حذف یک محرک آزارنده گردد تقویت منفی و به آن محرک تقویت کننده منفی می‌گویند (ارائه محرک تقویت کننده) مثبت تقویت (حذف محرک آزارنده) منفی تنبیه اگر رفتار فرد با پیامد نامطلوبی دنبال شود و احتمال انجام آن رفتار در شرایط همسان آتی کاهش یابد.

گفته می‌شود که آن رفتار تنبیه شده است.

 (ارائه محرک تقویت کننده)‌ تقویت مثبت افزایش احتمال وقوع رفتار  (حذف یک محرک آزارنده) تقویت منفی  رفتار کنشگر کاهش احتمال وقوع رفتار  حذف محرک تقویت کننده تنبیه ارائه محرک آزارنده خاموشی، فراموشی، تمیز محرک، تعمیم محرک * اگر رفتاری براساس تقویت احتمال بروز آن را افزایش داده‌ایم برای مدتی تقویت نکنیم.

به تدریج این رفتار رو به زوال و احتمال بروز آن کاهش و در نهایت ظاهر نمی‌شود.

به این فرایند خاموشی می‌گویند.