روبان قرمز نماد بین المللی آگاهی و توجه به ایدز است.[۱]
ایدز سرنام عبارت (به انگلیسی: [۲]AIDS یا Acquired immune deficiency syndrome) به معنی نشانگان نقص ایمنی اکتسابی است. ایدز یک بیماری پیشرونده علاج نشدنی[۳] و قابل پیشگیری[۴][۵] است، این بیماری حاصل تکثیر ویروسی به نام اچ آی وی در بدن میزبان است [۶] که باعث تخریب جدی دستگاه ایمنی بدن (معروف به نقص ایمنی یا کمبود ایمنی) انسان می‌گردد که خود زمینه‌ساز بروز عفونتهای موسوم به فرصت طلب است که یک بدن سالم عموماً قادر به مبارزه با آنهاست و در نهایت پیشرفت همین عفونتها منجر به مرگ بیمار می‌گردد به طوری که بیماری سل عامل اصلی مرگ و میر در میان مبتلایان به ایدز در سراسر جهان است[۷].
در سال ۱۹۸۱ هشت مورد وخیم از ابتلا به بیماری کاپوسی سارکوما یکی از انواع خوش‌خیم‌تر سرطان که معمولاً در میان افراد سالمند شایع است، در میان مردان همجنسگرای نیویورک گزارش شد. تقریباً هم‌زمان با این موارد، شمار مبتلایان به یک عفونت ریوی نادر در کالیفرنیا و نیویورک بالا رفت. با این که در آن زمان عامل شیوع ناگهانی این دو بیماری مشخص نشده بود، اما معمولاً از این دو واقعه پزشکی به عنوان آغاز ایدز یاد می‌کنند. در طی یک سال این بیماری بدون نام، گسترش زیادی داشت تا سرانجام در ۱۹۸۲ آن را ایدز نامیدند[۴].از سال ۱۹۸۸ به منظور افزایش بودجه‌ها و همچنین برای بهبود آگاهی، آموزش و مبارزه با تبعیض‌ها اول دسامبر هر سال (۱۰ آذر) به عنوان روز جهانی ایدز معین شده‌است و هر سال برای این روز شعاری نیز در نظر گرفته می‌شود[۱].ایدز معضلی پزشکی-بهداشتی است که ابعاد اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی آن بسیار گسترده است[۵]. در سال ۱۹۹۶ سازمان ملل متحد ایدز را نه تنها به عنوان یک مشکل سلامتی مورد توجه قرار داد بلکه آن را یک مسئله بر سر راه پیشرفت بشری برشمرد[۸]. همچنین در سند استراتژی امنیت ملی ایالات متحده آمریکا (۲۰۰۲) این کشور خود را متعهد به هدایت جهان برای کاهش تلفات هولناک اچ.آی.وی/ایدز دانسته است[۹]. بیش از ۹۰ درصد موارد آلودگی مربوط به کشورهای جهان سوم و در حال توسعه است. ایدز در حال حاضر چهارمین علت مرگ و میر بشر است که پیش بینی می‌شود تا سال ۲۰۱۰ مقام اول را از آن خود نماید.[۳]
اچ آی وی
اچ آی وی در حین جوانه زدن از یک گویچه سفید خون
بافت خونی هدف اصلی ایدز است.
نوشتار اصلی: اچ آی وی
یک ویروس به نام اچ آی وی عامل بروز بیماری ایدز است. هر فرد دچار اچ آی وی الزاما مبتلا به ایدز نیست بلکه اگر برخی تظاهرات بالینی را بروز دهد مشخص می‌شود به ایدز مبتلا شده‌است. تنها نیمی از افراد آلوده به اچ آی وی در طی ۱۰ سال به مرحله ایدز مبتلا می‌شوند. این زمان در افراد مختلف متفاوت است و به وضعیت سلامتی و عادات فردی افراد بستگی دارد، امروزه برخی داروها نیز به کنترل این روند کمک می‌کنند[۳].ویروس ایدز (HIV) ویروسی است که باعث نقص ایمنی بدن می‌شود و تولید بیماری می‌کند. ویروس ایدز (HIV) مخفف (Human Immuno deficincy Virus) است. این ویروس در گروه رترو ویروسها قرار دارد.
اطلاعات اولیه
رترو ویروسها ، حاوی ژنوم RNA همراه با RNA پلیمراز وابسته به DNA (ترانس کریپتاز معکوس) می‌باشند. ژنوم رترو ویروس از دو زیر واحد مشابه ، هر یک حاوی RNA تک رشته‌ای مثبت ، به اندازه 7 تا 11 هزار کیلو باز تشکیل شده است. ذرات ویروسی حاوی ترانس کریپتاز معکوس هستند که برای همانند سازی ویروس ضروری است. ذرات ویروس حاوی ریبو نوکلئو پروتئین مارپیچی بوده و درون یک کپسید 20وجهی قرار دارند.سه گروه مورفولوژیک از ذرات رترو ویروس شناخته شده‌اند. ویروسهای نوع سوم بزرگترین رترو ویروسها هستند که بعضی ویروسها جزء این گروه می‌باشند. یکی از زیر خانواده‌های رترو ویروسها ، لنتی ویرینه است که شامل عواملی هستند که قادرند عفونتهای مزمن با تخریب آهسته و پیشرونده عصبی ایجاد کنند. ویروس نقص ایمنی انسان در این گروه قرار دارد.
خصوصیات مهم لنتی ویروسها
• این ویروسها دارای پوشش هستند.
• گلیکو پروتئین‌های پوشش از لحاظ آنتی ژنی تغییر می‌کنند.
• برای همانندسازی آنزیم ترانس کریپتاز معکوس ، نسخه‌ای از ژنوم DNA را از روی RNA ژنومی تهیه می‌کند. DNA پرو ویروس به عنوان الگویی برای RNA ویروسی عمل می‌کند، تغییرات ژنتیکی شایع است.اعضای آن سرطان‌زا نیستند و سلولهای دستگاه ایمنی را آلوده می‌کنند. پرو ویروسها به صورت مادام‌العمر در سلول باقی می‌مانند. بیان ویروس در بعضی سلولهای بدن محدود می‌باشد، بیماری مزمن آهسته و پیشرونده‌ای ایجاد می‌کنند. همانند سازی به میزان زیادی اختصاصی است. گروه شامل عامل ایجاد کننده AIDS است.
ساختمان و ترکیب ویروس HIV
این موفقیت مرهون ویرولوژی مولکولی پیشرفته است که تنها 4 سال پس از شناخته شدن یک بیماری و سندرم غیر معمول به نام ADIS ، در سال 1981 ، عامل ایجاد کننده آن شناسایی و جداسازی شده است. HIV یک رترویروس و عضو زیرخانواده لنتی ویرینه است و بسیاری از خصوصیات نمادین فیزیکی _ شیمیایی خانواده خود را داراست.
خصوصیت مورفولوژیک منحصر به فرد HIV ، وجود نوکلوئیدی استوانه‌ای در ویریون بالغ است. این نوکلوئید میله‌ای شکل که دارای ارزش تشخیصی می‌باشد، در تصاویر میکروسکوپ الکترونی دیده می‌شود. این ویروس سه ژن لازم برای همانند سازی را دارا می‌باشد. حدود 6 ژن اضافی دیگر ، بیان ویروس را تنظیم می‌کنند و در پاتوژنز بیماری در بدن حائز اهمیت هستند. نمونه‌های جدا شده مختلف HIV مشابه نیستند، اما ظاهرا طیفی از ویروسهای مرتبط به هم را تشکیل می‌دهند. گروههای مختلفی از ژنوم ویروسی در افراد آلوده یافت شده است.
طبقه بندی
لنتی ویروسها از گونه‌های بسیاری از جمله 20 گونه مختلف از پریماتها (نخستی‌ها مانند میمونها) جدا شده‌اند. دو نوع متمایز از ویروسهای انسانی ADIS به نام HIV-1 و HIV-2 وجود دارند. افتراق این دو نوع ویروس از طریق ساختار ژنومی و ارتباط فیلوژنیک با سایر لنتی ویروسهای پریمات ، صورت می‌گیرد.