مقدمه
خواب آلودگی راننده، کابوسی است که همواره بر روح و جان مسافران سایه انداخته است. متأسفانه این کابوس در جادههای کشورمان در اکثر موارد به واقعیت پیوسته و همواره شاهد از بین رفتن هموطنان عزیز در سطح جادههای کشور هستیم. ایران از لحاظ تلفات جادهای رتبه نخست جهان را دارد و سالانه حدود 30 هزار نفر از عزیزانمان در این حوادث، جان خود را از دست میدهند. گفتنی است که این موضوع محدود به کشور ما نبوده و در سراسر جهان معضل تصادفات جادهای وجود دارد. برطبق آخرین تحقیقات انجام شده توسط مرکز تحقیقات خواب Loughborough انگلیس، خستگی راننده یکی از عوامل اصلی تصادفات جادهای منجر به مرگ و یا آسیبهای جدی در انگلیس است.
در این زمینه، شرکتهای بزرگی همانند فورد و ولوو، دست به کار طراحی سیستمهایی برای تشخیص خواب آلودگی راننده شدهاند.
تئوری آزمون
اصولاً سیستمهای شناسایی خواب آلودگی با شبیهسازی رانندگی، از قابلیت شناسایی خواب آلودگی راننده و هشدار دادن به راننده خواب آلود برخوردارند. شبیهساز مورد بحث، از یک دوربین دیجیتال با یک پردازشگر سیگنال (DSP)ا1 تشکیل شده است. این سیستم، درصد نزدیک شدن پلکها به یکدیگر2 را اندازه گرفته و با مقایسه آن با زمان استاندارد، در صورت وجود اختلاف برای این عامل، از طریق بازخوردی که در سیستم تعریف شده است، سیستم هشدار دهنده را فعال میکند. سیستم هشدار ممکن است به صورت یکی از روشهای صوتی، لرزش صندلی و یا غربیلک فرمان عمل کند.
البته سیستمهای دیگری نیز برای تشخیص خواب آلودگی رانندگان طراحی شدهاند که عبارتند از: حسگرهای تعیین محل سر راننده، سیستم شناسایی خیرگی چشم راننده، اندازهگیری سیگنالهای مغزی (EEG)، اندازهگیری امپدانس سطح پوست و در نهایت تصویربرداری از سطح جاده3.
روش آزمون
Copilot سیستمی مبتنیبر ویدئوست که برای ثبت تعداد دفعات افتهای آهسته پلک به کار میرود. این سیستم، از تجهیزات روشنایی برای شناسایی چشمان راننده استفاده میکند و با استفاده از یک دوربین، دو تصویر متوالی از راننده میگیرد. تصویر اول (شکل 1- الف) با استفاده از یک منبع روشنایی مادون قرمز 850 نانومتری تهیه میشود که پرتویی متمایز از مردمک چشم راننده (اثر چشم قرمز) ایجاد میکند. تصویر دوم (شکل 1- ب) از یک منبع روشنایی مادون قرمز 950 نانومتری برداشته میشود که تصویری با مردمک تیره را ایجاد میکند. این دو تصویر، به استثنای روشنی مردمک، با یکدیگر یکسان هستند. تصویر سوم (شکل 1- ج) با محاسبه اختلاف این دو تصویر، چشمان روشن را ارتقامیدهد. با اعمال حد بر روشنایی (پیکسل) تصویر، چشمان راننده در این تصویر شناسایی میشود.
اصولاً، تصویر چشم روشن (الف) و چشم تیره (ب) یکسان هستند به استثنای مردمکهای درخشان در تصویر چشم روشن. تصویر متفاوت (ج) تمامی مشخصههای تصویری به استثنای مردمکهای روشن را حذف کرده است.