دانلود مقاله صادرات غیر نفتی

مقدمه تلاش برای رسیدن به اهداف چشم انداز 20ساله و ایجاد ظرفیت های جدید در جهت توسعه صادرات غیر نفتی همواره از جمله راهبردهای بلند مدت کشور در عرصه اقتصاد در طول سالهای اخیر بوده است .

هرچند که در طول برنامه های اول ،دوم و سوم توسعه اقتصادی کشور ،وضعیت صادرات غیر نفتی ایران از رقم پیش بینی شده کمتر بود ،اما در سال نخست چهارمین برنامه توسعه اقتصادی کشور این میزان از رقم پیش بینی شده نیز فراتر رفت .

بر اساس آمارهای رسمی ،میزان صادرات غیرنفتی کشور د رنیمه نخست سال 84 با رشد 8/57 درصدی صادرات غیر نفتی کشور معادل کل سال 83 رشد داشت که این امر بیانگر عزم جدی مسئولان برای رهایی از وابستگی به صادرات غیر نفتی این میزان در سال جاری نزدیک به 16 میلیارد دلار خواهد بود .

نگاهی به روند صادرات کشور در سالهای گذشته بیانگر ارتقای سطح صادرات غیر نفتی در سال جاری است .براساس برخی آمارهای رسمی میزان صادرات غیر نفتی ایران در فاصله سالهای 74تا77 حدود 3میلیارد دلار بود ، اما از سال 78 به نقد ترویج روند صادرات غیر نفتی کشور رشد فزاینده ای به خود گرفت و در سال 81 به 4 میلیارد و 422میلیون دلار رسید .

اما در سال 82 صادرات غیر نفتی کشور از مرز 6میلیارد دلار گذشت .ضمن اینکه این رقم در سال 82 نیز رقمی معادل 10میلیارد و 500 میلیون دلار و در سال 81 به 4 میلیون دلار رسید.

اما در سال 83 صادرات غیر نفتی کشور از مرز 6میلیارد دلار گذشت ،ضمن اینکه این رقم در سال 82 نیز رقمی معادل 10میلیارد و 500میلیون دلار را تجربه کرد و از سال 84 به بعد صادرات غیر نفتی برای نخستین بار از پیش بینی برنامه چهارم فراتر رفت و به حدود 12میلیارد دلار رسید.

این وضعیت نشان از آن دارد که صادرات در بستر توسعه در حال خیزش بوده و سیاستهای دولت نیز تاثیر مثبت را در روند صادرات گذاشته است و انتظار میرود در پایان سال 1388 یعنی پایان برنامه چهارم توسعه صادرات غیر نفتی کشور به دست کم 35میلیارد دلار یعنی سرانه 500دلار برسد.

بدون تردید برای دستیابی به اهداف چشم انداز 20ساله باید برنامه ریزی دقیقی در خصوص تعیین اهداف و راهکارهای دستیابی به آنها صورت صورت گیرد ،این در حالی است که برای تعیین هدف ، علاوه بر برنامه ریزی ،وقت و زمان باید صرف شود.

از سوی دیگر پیش از پایان چشم انداز 20ساله باید به برابری صادرات غیر نفتی با صادرات نفتی دست یابیم و این مهم باید به عنوان یک هدف والا سرلوحه کار مسئولین قرار گیرد .

با توجه به اهداف چشم انداز ،راهبردهای توسعه تجارت ،الزامات و متدلوژی های مناسب ، راهکارهای جدید توسعه صادرات غیر نفتی ،با نگاهی نو به فرصت ها و چالشهای پیش رو ، زیرساخت های مورد نیاز توسعه صادرات ،توجه به امکانات و محدودیت های موجود ،ساماندهی و تسهیل بهبود و نوسازی فرآیندهای اجرایی در امر توسعه صادرات غیر نفتی ،بهینه سازی زنجیره ای محصولات و خدمات برای افزایش صادرات ،آزادسازی تجارت جهان(جهانی سازی)با نگاهی نو به توانمندی تولید صادرات گرا موضوعات مهمی است که ما را در ارتقای میزان صادرات غیر نفتی کشور یاری میکند .

ذکر این نکته ضروری است که مسائلی چون بهره وری پایین و بالا بودن هزینه های مالی تولید ، چالش های رقابتی ،الزامات قانونی محدودیت ها در روند صادرات تاثیر منفی برجای میگذارد .

در حالی که مشوق ها ،مزیت های بالقوه و بالفعل در امر صادرات الزامات فنی و تکنولوژیکی کشور را در مسیر رسیدن به اهداف صادراتی قرار میدهد .

همچنین چگونگی ایجاد جریان اطلاعات به روز با نگاهی به تحولات جهانی در حوزه تصمیم سازی ها و تصمیم گیری ها ،مهارت های فنی و تخصصی مورد نیاز صادرات ،مدیریت ریسک در امر صادرات غیر نفتی و شناسایی علمی احتمالات ،صدور خدمات فنی و مهندسی فرصت ها و چالشهای پیش رو ،ما را در پیمودن مسیر شد پایدار در سایه توسعه صادرات نفتی یاری می رساند.

ازسوی دیگر چگونگی بهره گیری از ابزارها و روش ها،فناوریهای نوین ،زمینه سازی تحول آفرین در فرآیند صدور کالا و خدمات ،یکپارچه سازی و هماهنگی سیاست ها و راهبردهای سایر بخش های اقتصادی کشور با استراتژی های توسعه صادرات و چگونگی مهار تجارت ، مبادلات غیر رسمی و بررسی عوامل موثر در آن از جمله تثبیت نرخ ارز (گرانی صادرات ئ ارزانی واردات) و تاثیر احتمالی منفی اجرای غیردقیق مالیات بر ارزش افزوده از محورهای دستیابی به اهداف چشم انداز 20ساله است .

در سالهای گذشته کشورهایی همچون چین ،سنگاپور و مالزی در عرصه صادرات غیر نفتی بسیار موفق عمل کرده اند .برنامه صادراتی مالزی تا 2012میلادی نمونه ای است که در آن 10تا15 هزار دلار سرانه صادراتی را هدف گرفته است و این اشاره به آن است که کشور ما نیز میتواند تا پایان برنامه پنجم توسعه اقتصادی کشور (سال 1393) به سرانه صادرات 500تا یک هزار میلیارد دلار دست یابد .

به اعتقاد برخی کارشناسان بازرگانی در حالیکه بازار بزرگ آسیای میانه و قفقاز به روی ایران باز شده است ،اما متاسفانه هنوز نتوانسته ایم از این بازارها به نحو شایسته ای بهره گیریم.

صادرات غیر نفتی ایران به این کشورها از 680میلیون دلار در سال 73 به 600میلیون دلار در سال 83کاهش یافت .سهم ایران از این بازار اکنون تنها 5/2درصد است ،در حالیکه سهم اتحادیه اروپا از بازار قفقاز 36درصد و سهم روسیه از بازارهای آسیای میانه 33درصد است ،سهم ترکیه8درصد و آمریکا6درصد است .

بر اساس گزارش های رسمی در سال 2005میلادی ارزش تجارت جهانی ،معادل 10تریلیون دلار بود که سهم ایران با احتساب صادرات نفت 65صدم درصد و بدون نفت یک دهم درصد بوده است و این زنگ هشداری برای توجه جدی به امر صادرات غیر نفتی با تکیه بر برنامه ریزیهای منسجم است .

برای رسیدن به اهداف بلند مدت در توسعه صادرات غیر نفتی با بررسی و کنکاش دقیق فرصتها و تهدیدهای پیش روی اقتصاد ایران در حوزه جهانی شدن میتوان به رفع محدودیت ها و ضعف های موجود در زیرساخت های اقتصادی کشور مرتبط با صادرات پرداخت و حوزه های مختلفی چون حمل و نقل ،پایانه ها ،بسته بندی ،راه های ریلی ،جاده ای ،هوایی ،دریایی مورد کالبد شکافی قرار گیرد تا با ضعف ها و محدودیت ها آشنا شده و نسبت به رفع آنها اقدام شود .

از سوی دیگر لازمه بازاریابی مناسب در بازارهای هدف علاوه بر بهره مندی از تبلیغات و بسته بندی اثرگذار ،داشتن کالاهای رقابت پذیر در بازار جهانی است .

باید با توجه به آزادسازی تجارت جهانی گرایش به تولید صادرات گرا،مهارت های لازم برای صادرات موفق از بسته بندی تا تبلیغات با در نظر گرفتن مزیت های اقتصاد ایران در چارچوب برنامه های توسعه و چشم انداز 20ساله راهبردهای صادراتی کشور در کنار راهبردهای تجارت تهیه و تنظیم شود .زیرا نمیتوان بدون داشتن استراتژی تجاری و برنامه صادراتی دارای صادرات قابل توجه بود .

هرگونه متناقض بودن سیاست ها حتی راهبردها در حوزه وزارتخانه ها به نوسازی و تحول در اقتصاد ایران لطمه می زند .بنابراین ضروری است در حوزه یکپارچه سازی و هماهنگی سیاست ها اقدامات اساسی به عمل آید .

همچنین نظر به اینکه محاسبه مشوق های صادراتی باید دقیق و به نفع صادرات و جهت تشویق این بخش باشد ،پیشنهاد میشود نرخ های صادراتی واقعی تنظیم شود تا همه ارقام و آمار صادرات به روز و بهینه باشد و هم صادرکنندگان مشوق های خود را با نرخ واقعی و روز دریافت دارند .

موافقت با ورود موفق کالا برای سهولت تولید و در نتیجه صادرات است و باید ترتیبی اتخاذ شود که با درخواست های ورود به طور سریع موفقت شود .

برای تشویق صادرات مجدد نیز باید علاوه بر پرداخت جوایز متداول حداقل نیم تا یک درصد جوایز بیشتر به اینگونه صادرکنندگان اعطا شود و استفاده از فناوریهای جدید خصوصاً تجارت الکترونیک در بازرگانی داخلی و خارجی به صورت جهشی در کشور توسعه یابد .

کاهش صادرات غیرنفتی میزان کل صادرات کالاهای غیرنفتی کشور در سه ماهه نخست سال 86 به بیش از سه میلیارد و 72 میلیون دلار رسید که نسبت به مدت مشابه سال گذشته 4/8 درصد کاهش نشان می‌دهد.

در مقابل، طی مدت یاد شده میزان صادرات میعانات گازی (پروپان و بوتان) معادل یک میلیارد و 9/367 میلیون دلار بوده است که نسبت به مدت مشابه سال گذشته 1/21 درصد افزایش یافته است.

لازم به ذکر است، در سال‌های گذشته صادرات میعانات گازی به عنوان یکی از ارقام صادرات کالا لحاظ می‌گردید و با توجه به سطح ناچیز آن، ارقام صادرات کالا را دچار تغییر زیادی نمی‌نمود.

ولی از سال 85 بدین سو، به دلیل به بهره‌برداری رسیدن فازها و پروژه‌های گازی عسلویه، صادرات میعانات گازی کشور افزایش یافت.

برای مثال، صادرات میعانات گازی ایران در سال 85 از سطح 2/4 میلیارد دلار فراتر رفت، در حالی که در سال 84 تنها حدود یک میلیارد دلار صادرات میعانات گازی داشتیم.

‌ میزان کل صادرات کالاهای غیرنفتی کشور در سه ماهه نخست سال 86 به بیش از سه میلیارد و 72 میلیون دلار رسید که نسبت به مدت مشابه سال گذشته 4/8 درصد کاهش نشان می‌دهد.

‌ در جلسه پنجم تیرماه سال جاری در سازمان توسعه تجارت جهت تعیین تکلیف ثبت آمار صادرات فرآورده‌های نفتی، مقرر گردید صادرات غیرنفتی به منظور شفاف‌سازی، با و بدون احتساب میعانات گازی مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد.

به همین دلیل، رشد 2/47 درصدی صادرات کالا در سال 85 با حذف صادرات 2/4 میلیارد دلاری میعانات گازی، به حدود 1/20 درصد کاهش می‌یابد.

از سوی دیگر، از میزان کل صادرات غیرنفتی در سه ماهه نخست سال جاری، بالغ بر 4/12 میلیون دلار از محل تجارت چمدانی و 4/77 میلیون دلار از طریق بازارچه‌های مرزی صورت گرفته است.

بدین ترتیب، صادرات غیرنفتی واقعی کشور در بهار86 نسبت به بهار 85، کاهشی معادل 7‌/‌8 درصد را تجربه کرده است.

البته اگر صادرات میعانات گازی در ارقام صادرات کالاهای غیرنفتی لحاظ شود، این رشد به منفی 4/1 درصد افزایش خواهد ‌یافت.‌ صادرات غیرنفتی ایران از نگاهی دیگر امروزه پدیده جهانی شدن تمامی کشورهای دنیا را به سوی توسعه صنعتی فرامی‌خواند که این مهم در بازارهای جهانی به صورت کسب سهم بیشتر خود را به منصه ظهور می‌گذارد.

بدون شک سهم بالای ارزش افزوده کالاهای صنعتی از مجموع صادرات غیرنفتی نشانگر افزایش قدرت رقابت یک کشور در عرصه جهانی محسوب می‌شود.

در کشور ما نیز استمرار صدور مواد اولیه (مانند نفت) و واردات کالاهای نهایی به تدریج توان اقتصادی را تحلیل خواهد برد.

بدیهی است اگر اهداف برنامه چهارم توسعه کشور در خصوص صادرت غیرنفتی تحقق یابد میزان وابستگی کشور به درآمدهای نفتی کاسته خواهد شد.

بنابراین بهره‌گیری از سرمایه‌گذاری مشترک خارجی و دانش و فناوری روز می‌تواند روند رشد بخش صادرات غیر نفتی را تسریع بخشد.

به عقیده برخی از کارشناسان سهم صادرات کالاهای سنتی نظیر محصولات کشاورزی، فرش، و صنایع دستی به لحاظ در آینده از رکود نسب تقاضا برخودار خواهند بود این در حالی است که سهم صادرات از ارزش افزوده محصولات صنعتی در جهان روزبه روز در حال افزایش است این در حالی است که حتی صادرات کالاهای سنتی در بازارهای بین‌المللی با بهره‌گیری از خدمات صنعتی با بیشترین ارزش مبادله می‌شود.

کشور ما به دلیل عدم برخورداری از رشد مناسب ارزش افزوده در صنایع غیرنفتی با کسری تجاری زیادی در تراز غیرنفتی روبروست؛ در حالیکه می‌توان با تخصیص بهینه منابع به طرح‌های صادرات‌گرا و نیز حمایت موثر دولت (با ارایه تسهیلات لازم) به توازن تجاری مناسب دست یافت که از آن جمله می‌توان به هماهنگی در واردات کالاهای قابل تولید در داخل کشور در جهت توسعه صادرات غیرنفتی اشاره نمود.

امروزه بالابودن سهم خدمات در تولید ناخالص داخلی کشور از شاخصهای مهم توسعه صنعتی ‌ محسوب می‌شود.

در کشورهای توسعه‌یافته 70% تولید ناخالص داخلی به خدمات اختصاص دارد این در حالی است که سهم کشورهای در حال توسعه از خدمات در تولید ناخالص داخلی فقط20% می‌باشد، در واقع می‌توان اذعان نمود که سهم ارزش افزوده خدمات رابطه مستقیمی با میزان درآمد کشورها دارد.

صادرات خدمات از کل صادرات جهانی در سال 2005 حجم صادرات خدمات ارزشی بالغ بر 2400 میلیارد دلار بود.

خدمات صادرشده بیشتر در زمینه‌های مالی، گردشگری، فنی و مهندسی، فرهنگی، آموزشی، اجتماعی، حمل و نقل و ...

بوده است.

سهم کشور ما از کل صادرات ارایه شده در زمینه خدمات رقمی معادل33000 میلیون دلار بود که در مجموع سهم ناچیزی از کل صادرات خدمات جهانی را به خود اختصاص داده است.

شایان ذکر است در این زمینه کشورهای آمریکا انگلستان و آلمان بیشترین سهم از صادرات خدمات را به خود اختصاص دادند.

توسعه صادرات غیرنفتی، استقلال اقتصادی در عرصه جهانی بر اساس اهداف سند چشم‌انداز ‪ ۲۰‬ساله کشور ، در بهترین وضعیت باید نسبت صادرات کالاهای غیرنفتی به تولید ناخالص داخلی از ‪ ۵/۲‬درصد به ‪ ۱۰‬درصد در سال افق این برنامه برسد و نرخ رشد آن از متوسط سالانه ‪ ۵/۶‬درصد در دهه ‪۷۰‬ ، به متوسط سالانه ‪ ۱۵/۸‬درصد در ‪ ۱۰‬سال آینده افزایش یابد .

برنامه چهارم توسعه نیز به عنوان نخستین برنامه توسعه در جهت سند چشم - انداز ‪ ۲۰‬ساله، رشدی ‪ ۱۰/۷‬درصدی را برای صادرات کشور و همسو با مسیر توسعه پایدار در افق ‪ ۲۰‬ساله پیش بینی کرده است.

به بیانی دیگر صادرات غیرنفتی کشور باید از هشت میلیارد و ‪ ۵۴۴‬میلیون دلار در سال ‪ ۸۴‬با رشد متوسط سالانه بالغ بر ‪ ۱۰/۷‬درصد به ‪ ۵۲‬میلیارد و ‪۸۳۶‬ میلیون دلار در سال پایانی برنامه یادشده ، افزایش یابد.

در برنامه چهارم توسعه ، سهم صادرات غیرنفتی از کل صادرات کشور باید از ‪ ۲۳‬درصد در سال ‪ ۸۴‬به ‪ ۳۳/۶‬درصد در پایان برنامه چهارم افزایش یابد تا بخشی از مسیر حرکت به سمت کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی ، پیموده شود.

بدیهی است اگر اهداف برنامه چهارم توسعه کشور در خصوص صادرات غیر نفتی تحقق یابد تا حدودی از درجه وابستگی کشور به درآمدهای نفتی کاسته خواهد شد.

در حالی که طبق امار منتشره ، در شش ماهه اول امسال به عنوان نخستین سال برنامه چهارم توسعه، ایران ‪ ۹‬میلیون و ‪ ۹۸۸‬هزار تن کالای غیرنفتی به ارزش سه میلیارد و ‪ ۹۲۰‬میلیون دلار صادر کرد که در مقایسه با مدت مشابه در سال گذشته به لحاظ وزن و ارزش به ترتیب ‪ ۲۳/۳‬و ‪ ۱۹/۵‬درصد رشد داشت.

در این مدت ‪ ۲۰‬میلیون دلار از ارزش کل صادرات غیرنفتی از محل تجارت چمدانی و ‪ ۳۱۹‬میلیون و ‪ ۳۰۰‬هزار دلار آن از طریق بازارچه‌های مرزی حاصل شد.

مقایسه آمار صادرات غیرنفتی در نیمه اول سال جاری با ارقام پیش‌بینی شده برای همین مدت در برنامه چهارم توسعه(بدون درنظر گرفتن صادرات خدمات فنی و مهندسی ) نشان می‌دهد که حدود ‪ ۹۲‬درصد از اهداف برنامه ، محقق شده است.

از سوی دیگر با نگاهی به روند صادرات غیرنفتی کشور در سالهای گذشته در می‌یابیم که صادرات غیرنفتی از سال ‪ ۷۶‬روند شتابنده‌ای داشته و این رشد به ‪ ۱۴۸‬درصد رسید.

به نحوی که از ‪ ۲‬میلیارد و ‪ ۸۷۵‬میلیون و ‪ ۶۰۰‬هزار دلار به بیش از هفت میلیارد و ‪ ۱۴۰‬میلیون دلار رسید.

در فاصله سالهای ‪ ۷۶‬تا ‪ ۸۳‬که بالاترین نرخ رشد صادرات کالاهای غیرنفتی به رشد صادرات گروه محصولات صنعتی مربوط می‌شود ، ارزش صادرات آن در سال ‪۸۳‬ نسبت به سال ‪ ۷۶‬حدود ‪ ۲۶۳‬درصد ترقی کرد.

از دیگر بخشهایی که صادرات آن در دوره مورد بررسی،رشد قابل توجهی داشت کشاورزی بود که صادرات محصولات آن ‪ ۲۰۶/۳‬درصد افزایش یافت.

در این مدت سهم صادرات گروه کالاهای صنعتی و پتروشیمی از کل ارزش صادرات کالاهای غیرنفتی کشور، از ‪ ۴۴/۴‬درصد در سال ‪ ۷۶‬به ‪ ۶۸/۵‬درصد در سال گذشته رسید.

همچنین در زمان مورد بررسی ارزش صادرات گروه محصولات معدنی از ‪ ۱۲‬درصد به ‪ ۴/۳‬درصد و گروه فرش دستباف و صنایع دستی از ‪ ۲۸/۳‬درصد در سال ‪ ۷۶‬به ‪ ۸/۴‬در سال ‪ ۸۳‬در کل صادرات غیرنفتی کاهش یافت.

این تحولات بیانگر جهت‌گیری کالاهای صادراتی کشور به سمت صادرات با ارزش افزوده بیشتر می‌باشد.

همچنین اگرچه فرش دستباف در تمام سالها همچنان رتبه قابل ملاحظه‌ای از ارزش صادرات غیرنفتی کشور را به خود اختصاص داده است ، اما سهم صادرات آن از ‪ ۲۲‬درصد در سال ‪ ۷۶‬به ‪ ۷/۴‬درصد در سال ‪ ۸۲‬کاهش یافت.

نسبت ارزش سهم ‪ ۱۲‬قلم کالای عمده صادراتی کشور از کل ارزش صادرات کالا -های غیرنفتی روندی نزولی نیز داشت و از ‪ ۵۲/۴‬درصد در سال ‪ ۷۷‬به حدود ‪ ۳۸/۶‬درصد در سال ‪ ، ۸۲‬تنزل یافت .

جهت‌گیری کالاهای غیرنفتی کشور دراین مدت به سمت تنوع بیشتراقلام صادراتی بوده است.

افزایش تعداد بنگاههای صادراتی از یکهزار و ‪ ۲۰۰‬شرکت در سال ‪ ۷۶‬به شش هزار و ‪ ۳۰۰‬بنگاه در سال ‪ ۸۳‬نیز از دیگر تحولات عرصه بازرگانی در سالهای اخیر است.

در این سالها بر تعداد بازارهای هدف کالاهای صادراتی افزوده شد،به نحوی که مقصد صادرات کالاهای غیرنفتی در سال ‪ ۷۵‬از ‪ ۱۲۵‬به ‪ ۱۶۹‬کشور در سال ‪۸۳‬ رسید.

صادرات خدمات فنی - مهندسی نیز در پنج سال گذشته با بیش از ‪ ۱۱۳‬درصد رشد، حدود ‪ ۴۲‬درصد از اهداف کمی برنامه سوم توسعه پیشی گرفت.

در سومین برنامه توسعه اقتصادی کشور ، صادرات خدمات فنی - مهندسی با برخورداری از نرخ رشدی معادل ‪ ۱۱۳/۳‬درصد از یک میلیارد و ‪ ۶۸۰‬میلیون دلار به سه میلیارد و ‪ ۵۸۴‬میلیون دلار در سال ‪ ۸۳‬رسید.

در قانون برنامه سوم توسعه، مسئولیت صادرات خدمات در کنار صادرات کالا به وزارت بازرگانی محول شد.

براساس آمارهای رسمی ، ارزش تجارت کالا و خدمات در جهان در سال ‪۲۰۰۴‬ میلادی ، ‪ ۱۰‬تریلیون و ‪ ۹۸۰‬میلیارد دلار بود که به طور تقریبی یک پنجم آن یعنی دو تریلیون و ‪ ۱۰۰‬میلیادر دلار مربوط به تجارت خدمات بوده است .

در سالهای اخیر در ایران نیز صادرات خدمات مشتمل بر خدمات فنی و مهندسی و نرم افزار، گردشگری، حمل ونقل و ترانزیت به یکی از منابع مهم و مورد توجه برای تامین درامد ارزی در کشور مطرح شده است.

صادرات خدمات فنی - مهندسی در ایران به طور رسمی از سال ‪ ۷۳‬آغاز شده است و تاکنون بیش از ‪ ۱۰۰‬شرکت صادرکننده خدمات فنی - مهندسی در بخشهای دولتی و خصوصی قراردادهایی را با حجمی بیش از سه میلیارد دلار اجرا کردند و یا در دست اجرا دارند.

نکته قابل توجه این است که ارزش صادرات خدمات فنی - مهندسی کشور از ‪۷۵‬ میلیون دلار در سال ‪ ۷۶‬به ‪ ۹۴۱‬میلیون دلار در مقطع سال ‪ ۸۳‬افزایش یافت که بیانگر ‪ ۱۲/۵‬برابر شدن ارزش صادرات این قبیل خدمات در هشت سال اخیر بود.

در فاصله سالهای ‪ ۸۱‬تا ‪ ، ۸۳‬شرکتهای توانمند ایرانی در ‪ ۲۷‬کشور جهان قرارداد پروژه‌های خدمات فنی - مهندسی به ارزش یک میلیارد و ‪ ۷۲۸‬میلیون و ‪ ۵۰۰‬هزار دلار منعقد کردند و به آن اشتغال داشتند.

بیشترین سهم از این قراردادها مربوط به برخی کشورهای آفریقایی ،آسیای میانه و عربی است.

باید توجه داشت که تحقق اهداف صادرات غیرنفتی در برنامه چهارم توسعه بایدهایی را می‌طلبد و تا زمانی که این بایدها به عنوان راهبرد تجاری برون - گرا به طور جدی مورد توجه قرار نگیرد ، ناکامیهای گذشته در دستیابی به اهداف صادراتی کشور پابرجا می‌ماند.

عرضه کالاهای مزیت دار در بازارهای جهانی از جمله نیازهای اساسی برای رسیدن به اهداف برنامه است و برای تولید این نوع کالاها ضروری می‌باشد که سطح فناوری تولید به صورت مستمر گسترش یابد که‌تمام اینها نیز خود نیازمند تضمین رقابت است .

برای تضمین رقابت در فرایند گذار از اقتصاد دولتی به اقتصاد بازاری نیز باید صنعت داخلی را در فضای رقابتی جدی به سمت صادرات مناسب سوق داد.

نکته قابل توجه این است که استمرار در صدور مواد اولیه و ورود کالاهای ساخته شده روز به روز توان کشور را در اقتصاد جهانی تحلیل می‌برد، در حالی که بسیارهستند کشورهای در حال توسعه‌ای که چندین دهه پیش این شیوه تقسیم کار بین‌الملل را کنار گذاشتند و وارد مرحله نوین تقسیم کار و صدور کالاهای صنعتی به جای ورود آن شده‌اند.

بسیاری ازکارشناسان معتقدند که نخستین گام در ایجاد این تحول تنوع بخشی به صادرات کشور و کاهش تدریجی اتکا به صادرات نفت است.

به‌اعتقاد آنان برای متنوع ساختن اقلام صادراتی، رهایی از حالت تک محصولی و جلوگیری از کاهش قابل ملاحظه در تراز بازرگانی بدون احتساب درآمدهای نفت ، باید سیاست اقتصاد بدون نفت را از شعار خارج کرده‌وبا محوریت بخشیدن به آن در قالب یک برنامه منسجم و هماهنگ با سایر سیاستها و خط مشی‌های اقتصادی ، در این زمینه اقدام کرد.

اصلاح قانون مقررات صادرات - واردات ، اتخاذ سیاستهای ارزی و بازرگانی مناسب ، تنظیم تعرفه‌ها در جهت تشویق صادرات ، حمایت از تولید داخلی، جلوگیری همه جانبه از قاچاق کالا، انسجام و هماهنگی ارگانهای موجود در امر صادرات کالا، مشخص کردن مزیتهای نسبی کشور در بخشهای کالا و خدمات از جمله خط مشی‌هایی است که در این عرصه باید مورد توجه قرار گیرد.

همچنین سیاستگذاری در جهت بالفعل شدن مزایای نسبی بالقوه ، حفظ وتقویت مزایای بالفعل موجود، توجه به امر صادرات به صورت نظام‌مند و همه جانبه، ایجاد شفافیت در مقررات، رویه‌ها و ساز و کارهای مربوط به صادرات غیرنفتی از جمله خط مشی‌هایی است که در روند توسعه صادرات غیرنفتی تاثیر بسیاری دارد.

در این عرصه نیز ایجاد تنوع در توزیع جغرافیایی صادرات غیر نفتی و سیاستگذاری همه جانبه در جهت رسانیدن کالا به خریداران ، ایجاد ثبات نسبی در رویه‌ها، سیاستها و قوانین صادراتی ،تخصیص درصدی از تولیدات صنعتی کشور به صادرات و توجه جدی به امر بسته بندی به ارتقا سطح صادرات کشور کمک خواهد کرد.

برنامه‌ریزی در جهت پرهیز از خام فروشی و تشویق اقدامات و پردازش اقلام صادراتی که منجر به افزایش ارزش افزوده می‌شود، تسهیل و تسریع در ساز و کارهای اجرایی، جلوگیری از رقابتهای ناشایست صادرکنندگان که منجر به کاهش بها، از دست رفتن بازار و کاهش قدرت چانه زنی دراین بخش می‌شود، جایگاه ایران را در عرصه جهانی تقویت می‌کند.

بدون تردید استفاده از تواناییها و قابلیتهای نظام در راستای کسب سهم شایسته‌ای از بازار سایر کشورها،آموزش فنون جدید صادرات وبازاریابی، اعمال سیاستهای تضمین صادرات بخصوص در مورد بازارهای جدید و نامطمئن و شناسایی و رفع حلقه‌های مفقوده بخش صادرات غیرنفتی ، ایران را در حفظ بازار و دستیابی به بازارهای جدید یاری می‌کند.

در پایان باید گفت که فعال کردن شورای صادرات غیرنفتی، سیاستگذاری در جهت کاستن از وخامت احتمالی در بخش صادرات - واردات و زمینه‌سازی و تلاش برای اجرای برنامه‌های هدفمند در بخش صادرات ، کشور را برای دستیابی به اهداف افق چشم‌انداز ‪ ۲۰‬ساله کمک می‌کند.

آمار و ارقام مربوط به صادرات غیرنفتی تراز بازرگانی خارجی کشور (میلیون دلار) ارزش واردات برحسب کشورهای مبدأ (میلیون ریال) 1) اختلاف سرجمع با اجزا به مبلغ 8951 میلیون ریال، مربوط به ارزش کالاهایی است که بدون درج در اظهارنامه‌های گمرکی، از کشورهای مختلف وارد شده است.

2) اختلاف سرجمع با اجزا مربوط به کشورهایی است که نام آن‌ها مشخص نمی‌باشد.

3) علت مغایرت آمارها در سطح قاره‌های آسیـا و اروپا با مأخذ اصلـی، ناشی از جـابه‌جـایی بعضی کشورها بـراسـاس تقسیـم بنـدی‌های مورد استفـاده سازمان ‌ملل است.

4) آمار شوروی سابق در سا‌ل‌های 1365 و 1370، در سایرکشورهای اروپا منظور شده است.

ارزش مبادلات بازرگانی خارجی (میلیارد ریال) ارزش صادرات غیر نفتی برحسب کشورهای مقصد (میلیون ریال) 1) اختلاف سرجمع با اجزا، به ترتیب به مبلغ 3131 و 7096 میلیون ریال، مربوط به ارزش کالاهایی است که بدون درج در اظهارنامه‌های گمرکی، به کشورهای مختلف صادر شده و کشورهایی که نام آن‌ها در اظهارنامه‌های گمرکی ذکر نشده است.

3) علت مغایرت آمارها در سطح قاره‌های آسیا و اروپا با مأخذ اصلی، ناشی از جابه‌جایی بعضی کشورها براساس تقسیم بندی‌های مورد استفاده سازمان‌ ملل است.

4) آمار شوروی سابق در سال‌های 1365 و 1370، در سایر کشورهای اروپا منظور شده است.

منابع و مآخذ سازمان توسعه تجارت ایران گمرک جمهوری اسلامی ایران WTO بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.

(ر.

پ) بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.

اداره بررسی‌ها و سیاست‌های اقتصادی.

گمرک ایران.

پ) www.irica.gov.ir www.amar.org.ir شرح1370137513801381138213831384*تراز بازرگانی6529-7402577562014430565319043صادرات18661223912390428237339914385260012نفت و گاز16012192711933922966273553631548823غیر نفتی26493120456552716636753711189واردات (فوب)25190149891812922036295613819940969 کشور و منطقه13651370137513801381138213831384جمع720691202602123938419(1)30934991172893626210654080300802700353582949(2)آسیا(3)2548255684786433846119119216160446192349170139608127169266455آذربایجان0000004076833658619806976402510945091479419ارمنستان0000005540373419381298336027336815258327افغانستان25921087812973155142873095257241امارات متحده عربی4134395661744895286588316714294280046175179020869341836اندونزی2116911179920161304793539101497515998941293925ایران (مناطق آزاد)××765117142034855014497559653385863بحرین5882198293814126813434096407670325088452953پاکستان704112403831271072936862557005398109371248335تایلند40257406498031188912970060182878630076081458322تایوان7330102981268533416341403554199407425616723053492ترکمنستان000000102732797712673841718214342101381885ترکیه45216696334680105100872842349409860561516157803652چین19931946235650515564028185768122052561752870119889760ژاپن57009030127659138172755920287897162807948611813182سنگاپور9762721693512454512789672463599351042250969544179740عراق00243263983514107975871721107872210عربستان سعودی20663086354593888032630742273530023187332194678عمان1431132306478720364407714620841897قزاقستان0000001731004739551788920225408819588962305966قطر9933933816116932155674351188462816220407جمهوری کره180084982666084916811677011064104153031590574119067725کویت1371217261631962892378246592698907581924مالزی59624151665963319221527132213763025404812962594هند61756321395458984171526743969962821038115010065096سایرکشورهای آسیا8846508895521613007061971382271822344795044656026افریقا201373364267152982571002973120238213003981955274امریکا462741473763429081313444410339201101758091001709811050903برزیل189144908860504115732026615662660057061929067353414کانادا5107297097798466712041468815161252916023902037074سایرکشورهای‌‌ امریکا222536857920441948900382254724196271022218021660414اروپا(3)3864261266834125930931475219497022744105067725148382411169548851آلمان1354284107423558233317102929602032240950153808988746564172اتریش12564396022991894189131931038310147655092096408557اسپانیا10259563314198805400772318194268930530021283304822اوکراین0000001588931943211531410263339227190164341518انگلستان4885694901117160711690755882943703288287537418860804ایتالیا469201757291112388174814010882701132843042067222121277847بلژیک262368270711335817726573081822409514461551096415025دانمارک73151609613004915226573341386550617411252194167سوئد11002637552177166620962744790533641588949629158257سوئیس176695414114206827641881568210768568981224989111505509فدراسیون روسیه000(4)000(4)99851516034966783996869961273777609634884فرانسه367470000727740194642110358683179151662197320624042225هلند22549564824533556072132414324332644545105318380738سایرکشورهای اروپا43954(4)146348(4)79126510023033075291513616567336267460329اقیانوسیه311523599810467338381762924249185899414946661728800 سالارزش کل مبادلاتوارداتصادرات غیر نفتی136579172170137022042026178137529373239385435138038348309357413138120926717289436373138225795421065447300138335900530080358202138444822935358394646 کشور و منطقه13651370137513801381138213831384جمع701171779785434990(1)741319836373443472995165820207194646405(2)آسیا(3)20106682842999002518426327092208365874754344175377294951آذربایجان0000003316145503221938697243443421773752986610ارمنستان000000924389215947927779665812678881466065افغانستان012241783911281170042205867818870314484591امارات متحده عربی12508261724488431125223579688272560321042173013953547اندونزی04012350174028445374539483739095819258ایران (مناطق آزاد)××156857478370227621132138483199067بحرین711707264279851352181497571868171069241پاکستان35631769581651526621105997109269411257942664001تایلند121689777685426157356996282423219273تایوان6616310178193381473395595470821625870615ترکمنستان00000021894613251968520510737568016731278216ترکیه4682160923419610217579039887603310863791851635چین2911841287963108081451781183404322630964772538ژاپن219306210574189521863866285348729134894871313سنگاپور984461317355376475519804596387287847996764عراق00025476424053574660714610929111059452عربستان سعودی38926867423118723723831101440520094352316419عمان//9610641126404502678058114712265194قزاقستان0000007887159487396216377547321366513435قطر119129116247111115245353131089207073752500جمهوری کره697681383388728015502636540811255371276828کویت416321463624185974103943699361115174854083995مالزی56517102271965906370573157291244887هند92919022105683282041485885234573940205776904249سایرکشورهای آسیا32331704437066167313049279371529114582417375256افریقا987103946565158304950539100578112406901285238امریکا54512453938672750361462382158859915640641616660برزیل9822320656707022529287093021131461کانادا34420096417644086289647314611459737316818سایرکشورهای‌‌ امریکا500922190352238801150206124527910741161268381اروپا(3)4350910581922662001774232675581479696531177213114259450آلمان23073514039977785484012262848275073527714783219466اتریش11562000584071702757230536125480093063اسپانیا24519406759513689977002479936213577361304341اوکراین000000169235249856210851197722193758377854انگلستان155669335628246573192249266492597712590607ایتالیا5269141743594543361271222494134445726261932216348بلژیک722272649993491542152242284091184538637485دانمارک3594541715215961727868828787046101174سوئد2437401240215675747239011112789291790سوئیس42461288812414144027219891357999253619213061فدراسیون روسیه000(4)000(4)8558110342457141474967512246581660188فرانسه1293420194287104014276573286805413680598077هلند1544196886153227641179461978882794902296673سایرکشورهای اروپا3803(4)6392(4)8774084330491561558099599529859325اقیانوسیه633831912921364112500148009183433184221