دانلود مقاله تعریف ضمانت نامه

تعریف ضمانت نامه عقد ضمان یا ضمانت عبارت است از عهده گرفتن مالی که بر ذمه دیگری است .

بانک بنا به درخواست اشخاص حقیقی و یا حقوقی پرداخت دیون و یا انجام تعهداتی که بنفع سازمانها و موسسات دولتی و دستگاههای اجرایی و بخش خصوصی بعهده متقاضیان است ، با رعایت آئین نامه صدور ضمانت نامه و ظهر نویسی از طرف بانکها و نیز دستور العمل صدور ضمانت نامه ها، ضمانت می نماید.

به موجب ضمانت نامه هایی که توسط بانک صادر می شود ، بانک متعهد می گردد در صورت درخواست ذینفع تا مبلغ مندرج در ضمانت نامه به وی پرداخت شود.

ماده 1 -صدور ضمانت نامه و ظهرنویسی از طرف بانکها موکول به اخذ وثیقه از مضمون عنه طبق شرایط مندرج در این آیین نامه می باشد.

ماده 2 -انواع وثایق قابل قبول برای صدور ضمانت نامه و ظهرنویسی به شرح ذیل می باشد: الف) وجه نقد با طلا یا اسناد خزانه یا اوراق قرضه دولتی یا اوراق مشارکت منتشره بر اساس مجوز بانک مرکزی ج.ا.ا یا سپرده سرمایه گذاری مدت دار یا اوراق قرض الحسنه یا حسابهای ارزی شامل حسابهای ارزی شامل حسابهای سپرده سرمایه گذاری مدت دار ارزی و قرضالحسنه جاری و پس انداز ارزی نزد بانک صادرکننده ضمانت نامه ب)تضمین بانک ها یا موسسات اعتباری غیر بانکی معتبر خارجی پ)سفته با دو امضاء قابل قبول بانک - اموال غیرمنقول- برگ وثیقه انبارهای عمومی مربوط به کالا - سهام شرکتهایی که در بورس پذیرفته شده باشد-کشتی و هواپیما تبصره1 : در مورد شرکتهای تحت مدیریت دولتی و نهادهای انقلاب اسلامی و شرکتهای وابسته به آنها بانک می تواند سفته شرکت با نهاد در وجه بانک را قبول نمابد.

تبصره 2 : غیر از وثائق پیش بینی شده در آیین نامه ، بانک مرکزی ج.ا.

ا می تواند حسب مقتضیات روز وثائق دیگری را پیش بینی و در صورت لزوم به بانکها اعلام نماید.

تبصره 3 : صدور ضمانت نامه ریالی با رعایت ائین نامه صدور ضمانت نامه و ظهرنویسی از طرف بانکها و سایر ضوابط و مقررات مربوطه به نفع بخش خصوصی بلامانع است.

ماده 3 - حداقل معادل ده درصد مبلغ ضمانت نامه یا ظهرنویسی از یک یا ترکیبی از وثایق بند الف- ماده 2 و بابت بقیه آن از یک یا ترمیبی از انواع وثایق مشروح ذیل خواهد بود: 1- معادل بقیه مبلغ ضمانت نامه و یا ظهرنویسی از یک و یا ترکیبی از انواع وثایق مذکور در بندهای الف و ب ماده 2.

2- سفته طبق بند پ ماده 2 و تبصره (1) ذیل آن حداقل معادل 120 درصد بقیه مبلغ ضمانت نامه و یا ظهرنویسی.

3- اموال غیرمنقول یا برگ وثیقه انبارهای عمومی یا سهام شرکتهایی که دربورس پذیرفته شده باشند یا کشتی یا هواپیما حداقل معادل 150 درصد بقیه مبلغ ضمانت نامه یا ظهر نویسی.

تبصره 1: ضمانت نامه های مربوط به شرکت در مناقصه و مزایده از پرداخت وثیقه نقدی مذکور در ماده 3 معاف می باشند و درصدهای مذکور در ردیف (2) و (3 )نسبت به کل مبلغ ضماتت نامه محاسبه خواهد شد.

دستورالعمل صدور 1- ضمانت نامه ها بطور کلی بنا به درخواست کتبی متقاضی ( ضمانتخواه ) طبق نمونه 1550 جدید که توسط اداره حقوقی و دعاوی تهیه گردیده است و با الصاق تمبر مقرر برای موارد ذیل صادر می شود: الف) ضمانت نامه شرکت در مناقصه و مزایده با استفاده از فرم نمونه 1564 ب) ضمانت نامه حسن انجام تعهد و حسن انجام کار با استفاده از فرم نمونه 1560 ج) ضمانت نامه استرداد کسور وجه الضمان د) ضمانت نامه استرداد پیش پرداخت قوانین تمدید-ابطال یا پرداخت ضمانت نامه تمدید ضمانت نامه های صادره موکول به اخذ موافقت های کتبی ذینفع و ضمانتخواه مبنی بر تمدید تاریخ سررسید ضمانتخواه مبنی بر پرداخت کارمزد تمدید و تامین وثیقه بانک (با توجه به نوع وثیقه ای که در ابتدای امر از ضمانتخواه اخذ گردیده ) خواهد بود.

واحدها توجه خواهند نمود که مدت تعهد بانک بابت ضمانت نامه های صادره حداکثر تا سررسید ضمانت نامه می باشد و در صورتی که تا قبل از سررسید ضمانت نامه دستوری مبنی بر تمدید و یا ضبط ضمانت نامه از طرف ذینفع کتبا به بانک واصل نگردد، از سررسید ضمانت نامه به بعد بانک تعهدی در مقابل ذینفع ندارد .

لذا به منظور حفظ حقوق بانک و نیز دستگاههای اجرایی، دو ماه قبل از انقضای سررسید ضمانت نامه واحدها مراتب را به موسسات اجرایی و دولتی با سریعترین وسیله ارسال مراسلات نظیر تلگراف ، پست سفارشی ، تلفنگرام یا پست تصویری اعلام و یادآور گردند، در صورتیکه تا ده روز قبل از انقضاء سررسید ضمانت نامه تقاضایی مبنی بر تمدید ان از سوی ذینفع به بانک واصل نگردد، بانک نسبت به ابطال ضمانت نامه در سررسید اقدام خواهد نمود.

مدت تعهد بانک بابت ضمانت نامه های صادره حداکثر تا سررسید ضمانت نامه می باشد.

چنانچه قبل از سررسید ضمانت نامه درخواست ضیط ضمانت نامه و پرداخت وجه الضمان از طرف ذینفع به بانک واصل گردد، واحدها با برداشت مبلغ موجود در حساب سپرده ضمانت نامه های ریالی بابت 10 درصد نقدی (در صورتیکه سپرده نقدی دریافت شده باشد ) و ما بقی وجه ضمانت نامه از حساب " بدهکاران بابت ضمانت نامه های پرداخت شده" وجه ضمانت نامه را به ذینفع پرداخت و مراتب نیز کتبا به اطلاع ضمانتخواه می رسانند تا نسبت به واریز طلب بانک اقدام نماید.

در صورت عدم پرداخت مسالبات بانک توسط ضمانتخواه ، واحدها مکلفند با توجه به دستورالعمل مربوط " بخشنامه 18 ب" و به استناد وثایق و تضمینات ماخوذه اقدامات مقتضی معمول دارند.

ضمنا عین ضمانت نامه را نیز از ذینفع اخذ و باطل نمایند.

ضمانت نامه‌های بانکی عقد ضمان یاضمانت نامه عبارت است از "عهده گرفتن مالی بر ذمه دیگری".ضمانت خواه را"مضمون عنه "،ذینفع را "مضمون له"، متعد را "ضمان"و مبلغ ضمانت را "وجه الضمان" می نامند.

بانک بنا به درخواست اشخاص حقیقی یا حقوقی پرداخت دیون و یا انجام تعهداتی را که به نفع سازمان ها وموسسات دولتی و دستگاههای اجرائی و بخش خصوصی به عهده متقاضیان است با رعایت آئین نامه دستورالعمل صدور ضمانت نامه تعهد و ضمانت می نماید به موجب ضمانت نامه هایی که توسط بانک صادر می شود، بانک متعهد می گردد در صورت درخواست ذینفع تا مبلغ مندرج در ضمانت نامه به وی پرداخت شود.

انواع متداول ضمانتنامه بانکی ضمانت نامه شرکت در مناقصه و مزایده معمولاً سازمان ها ودستگاههای اجرائی دولتی و تحت پوشش آنها به منظور اجرای پروژه ها و یا فروش اموال خود انجام امر را بین داوطلبان به مناقصه و یا مزایده می گذارند و برحسب مورد مبادرت به اخذ ضمانت نامه های بانکی شرکت در مناقصه یا مزایده از آنان می نماید.

پس از بررسی پیشنهادات و تعیین برنده سایر ضمانت نامه های اخذ شده از داوطلبین به آنها مسترد ولی ضمانت نامه شخص برنده تا عقدقرارداد نهایی و تسلیم ضمانت نامه دیگری به عنوان حسن انجام کار (در خصوص ایجاد پروژه ها) نزد کار فرما باقی می ماند.

ضمانت نامه انجام تعهدات و حسن و حسن انجام کار این ضمانت نامه ها برای تضمین انجام صحیح و بموقع تعهدات پیمانکار(ضمانت خواه) درمقابل کارفرما (ذینفع) طبق مفاد قرارداد منعقده بین آنها از طرف بانک صادر می شود ومعمولا پس ازتصویب صورت مجلس تحویل موقت ابطال می گردد.

ضمانت نامه استرداد کسور وجه الضمان معمولا کارفرما برای اطمینان از صحت انجام کار توسط پیمانکار پس از تحویل قطعی و تامدت تعیین شده مبلغی۱۰ درصد از مبلغ نا خالص صورت وضعیت پیمانکاررا به عنوان تضمین حسن انجام کار کسر نموده و در حسابی نزد خود نگهداری می نماید و بنابر تقاضای پیمانکار و در مقابل ضمانت نامه بانکی (ضمانت نامه استرداد کسور وجه الضمان) مبلغ تضمین حسن اجرای کاررا می تواند به پیمانکار مسترد نماید.

به موجب شرایط عمومی پیمان معادل نصف مبلغ این نوع ضمانت نامه ها به محض تصویب صورت وضعیت قطعی توسط کافرما آزاد و نصف باقیمانده تا تصویب صورت مجلس تحویل قطعی کماکان معتبر می باشد.

ضمانت نامه پیش پرداخت موضوع این قبیل ضمانت نامه ها پرداخت وجوهی است که پیش از شروع کار و یا در جریان اجرای پیمان توسط کارفرما برای تقویت بنیه مالی پیمانکار بمنظور تجهیزکارگاه دراختیار وی قرارداده می شود و مبلغ آن درصدی از کل پیمان بوده و در طول مدت پیمان به تدریج از پیمانکار کسر می گردد به نحوی که قبل از آخرین صورت وضعیت موقت مبلغ مذکور مستهلک شود طبق شرایط عمومی پیمان،مبلغ ضمانت نامه نیز معادل مبلغ کسر شده طبق اعلام کارفرما درهر نوبت تقلیل و حداکثر تا تاریخ تحویل موقت با تائبد کارفرما آزاد میگردد.

ضمانت نامه گمرکی ضمانت نامه ای که بانک برای ترخیص کالا های وارداتی از کشور های دیگر به نفع گمرک های کشور و بنا به تقاضای وارد کننده کالا صادر می نماید.

نرخ کارمزد صدورضمانت نامه ها انواع وثائق ضمانت نامه ها شرکت در مزایده و مناقصه (درصد) سایر امور (درصد) وجه نقد ۲۰۰۰ ۲۰۰۰ اوراق مشارکت وسپرده سرمایه گذاری ۵ ۷۵ سفته و سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس ۷۵/۱ ۲۵/۲ غیر منقول ۵/۱ ۷۵/۱ ضمانت نامه های بانک های محلی ۱ ۲۵/۱ ضمانت نامه بانک های خارجی ۵/۱ ۲ برگ انبار های عمومی کالا ۷۵/۱ ۲۵/۲ کشتی و یاهواپیما ۷۵/۱ ۲۵/۲ تقلیل ضمانت نامه مبلغ ضمانت نامه بر اساس درخواست ذینفع قابل تقلیل بوده و بانک به محض دریافت درخواست کتبی ذینفع مبنی بر تقلیل ضمانت نامه، نسبت به ارسال تقلیل نامه جهت اطلاع ضمانت خواه و ذینفع اقدام می نماید.

تمدید ضمانتنامه درخواست تمدید براساس درخواست ذینفع و قبل از سررسید به بانک واصل گردد و درصورت عدم درخواست به موقع، مطابق مفاد ضمانت نامه اقدام می گردد.

هزینه های تمدید بایستی از طرف مشتری تامین شده باشد.

وثائق ضمانت نامه ها ضمانت نامه ها در مقابل یک یا ترکیبی از انواع وثائق به شرح زیر و با رعایت مقررات این دستورالعمل صادر می گردد: وجه نقد اوراق مشارکت و سپرده سرمایه گذاری بلند مدت سفته و سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس غیر منقول ضمانت نامه ای بانک های محلی ضمانت نامه ای بانک های خارجی برگ انبار های عمومی کالا کشتی یا هواپیما ضمانتنامه پیش پرداخت در بعضی از قراردادها فروشنده درخواست می نماید که درصدی از ارزش کالای مورد قرارداد به صورت پیش پرداخت به او داده شود .

به همین منظور برای آنکه اطمینان کافی وجود داشته باشد که فروشنده در مقابل وجه دریافت شده کالا را تحویل خواهد داد، از او خواسته می شود ضمانتنامه ای در قبال دریافت پیش پرداخت ارائه نماید.

هدف از اینگونه پرداختها معمولاً آن است که فروشنده نقدینگی کافی برای خرید مواد و اجزاء مورد نیاز برای ساخت کالا داشته باشد و یا آن که بتواند هزینه حمل و نقل ماشین آلات به محل اجرای پروژه و دستمزد کارگران را پرداخت نماید.

در بعضی موارد نیز به علت آن که کالا منحصر بفرد و تنها مورد نیاز خریدار به خصوصی است، برای آن که فروشنده اطمینان بیشتری در شروع به انجام کار خود داشته باشد، در خواست پیش پرداختی به میزان ۱۰ یا ۲۰ درصد ارزش کالا را می نماید.

زیرا چنانچه خریدار مزبور در حین اجرای قرارداد ناگاه از خرید این وسیله به عللی منصرف شود، فروشنده در فروش آن وسیله به مشتری دیگری دچار مشکلات زیادی خواهد شد و به همین علت در خواست پیش پرداخت می نماید تا از یک طرف خود پوششی کافی داشته باشد و از طرف دیگر خریدار نیز با این پرداخت تصمیم قاطع خود را به خرید اعلام نموده باشد و به سادگی قادر نباشد از تصمیم قبلی خود انصراف حاصل نماید.

در قراردادهائی که حمل به دفعات مجاز می باشد، معمولاً مبلغ ضمانتنامه پیش پرداخت به نسبت کالای تحویلی کاهش پیدا می کند و پرداخت نیز به نسبت کالای تحویل شده منهای درصدی که از آن پیش پرداخت شده است انجام می پذیرد.

بعنوان مثال اگر ماشین آلاتی به ارزش ۱۰۰۰.۰۰۰ مارک خریداری شده باشد و ۲۰ درصد آن پیش پرداخت شود و در حمل اول ۳۰ درصد کل کالا حمل گردد، مبلغی که از بابت این حمل باید پرداخت شود در اصل باید ۳۰۰.۰۰۰ باشد ولی چون ۲۰ درصد آن قبلاً پرداخت شده بنابراین : ۶۰۰۰۰=۲/۰×۳۰۰۰۰۰ ۲۴۰۰۰۰=۶۰۰۰۰-۳۰۰۰۰۰ مبلغ قابل پرداخت به مارک خواهد بود.

مدت زمان اعتبار ضمانتنامه پیش پرداخت معمولاً تا زمانی است که قرار داد اجرا گردد و در اعتبارات اسنادی حداقل یک ماه بعد از انقضای سررسید اعتبار خواهد بود.

مبلغ پیش پرداخت بسته به توافق طرفین متغیر بوده ولی معمولاً حدود ۵ تا ۲۵ درصد کل مبلغ اعتبار است.

نکته حائز اهمیت آن است که در بعضی از پروژه ها و یا کارخانه ها دیده می شود که یک قطعه کوچک در راه اندازی آن پروژه و یا آن کارخانه نقش اساسی بازی می کند و ممکن است فروشنده تحویل آن را تا آخرین لحظه تحویل کل کارخانه یا پروژه به تأخیر اندازد؛ لذا چنانچه چنین قطعه و یا نقشه ای تحویل نگردد، ممکن است استفاده از کارخانه دچار اشکال گردد و یا با هزینه زیادی قابل استفاده باشد.

بنابراین در چنین مواردی بهتر است ضمانتنامه پیش پرداخت تا لحظه تحویل کامل پروژه و یا کارخانه مورد قرارداد، قابل کاهش نباشد تا خریدار اهرم کافی جهت کنترل قرارداد در دست داشته باشد.

ضمانتنامه: سندی است که به موجب آن بانک ضمانت انجام تعهدات اشخاص حقوقی و یا حقیقی را که در رابطه با موضوع ضمانت نامه تحقق می یابد به عهده می گیرد و در صورت عدم ایفای به موقع تعهدات از سوی آنان ، با اعلام ذینفع به بانک، مبلغ ضمانت شده به حساب ذینفع واریز گردد.

ضمانت نامه ریالی ضمانت نامه ارزی ضمانت نامه ریالی: آشنایی با انواع ضمانت نامه‌های ریالی و نحوه صدور آن: انواع ضمانت نامه‌های ریالی عبارتند از: ضمانت نامه شرکت در مناقصه/مزایده: ضمانت نامه شرکت در مناقصه/مزایده عبارت از تعهدی است که بانک به درخواست شرکت کننده در مناقصه/مزایده و به نفع طرفی که اشخاصی را برای شرکت در یک مناقصه/مزایده دعوت کرده است صادر می نماید.

درصورت کوتاهی برنده مناقصه/مزایده از انجام تعهداتی که درشرایط مناقصه/ مزایده ذکر گردیده و در پیشنهاد تسلیم شده خود به عهده گرفته است، مبلغ تعیین شده در ضمانت نامه به ذینفع پرداخت می گردد.

ضمانت نامه حسن اجرای تعهدات ناشی از قرارداد (حسن انجام کار): ضمانت نامه حسن اجرای تعهدات ناشی از قرارداد عبارت از تعهدی است که بانک درصورت کوتاهی پیمانکار یا متعهد (مضمون عنه) در انجام درست تعهدات ناشی از قرارداد، و بر اساس اعلام کارفرما به بانک، معادل مبلغ ضمانت نامه، به وی پرداخت نماید.

ضمانت نامه برای استرداد پیش پرداخت: ضمانت نامه برای استرداد پیش پرداخت تعهدی است از سوی بانک جهت پرداخت مبلغ معینی وجه نقد به کارفرما ( ذینفع) درصورت کوتاهی پیمانکار (مضمون عنه) از باز پرداخت وجهی که به هنگام عقد قرارداد از سوی کارفرما به وی پرداخت شده است.

ضمانت نامه استردادکسور وجه الضمان: عبارت است از ضمانت نامه ای که بانک به استناد قرار داد اصلی بین کارفرما و پیمانکار برای پیمانکار صادر می کند.کارفرما مکلف است به تناسب پیشرفت کار و بر اساس صورت وضعیت ارائه شده در مقاطع مشخص وجوهی را به پیمانکار پرداخت نماید و کارفرما علاوه بر ضمانت نامه هائی که تا این مرحله دریافت نموده است در هر مرحله پرداخت درصد مشخصی از آن را به منظور اطمینان از حسن اجرای تعهدات کسرو نگهداری می نماید تا درصورت تحویل قطعی وعدم وجود نواقص آن را به پیمانکار مسترد نماید و پس از تحویل موقت، کارفرما ممکن است از پیمانکار ضمانت نامه استرداد کسورات انجام شده را مطالبه کند تا بتواند وجوه انباشته شده از محل کسوراتی که در هر مرحله پرداخت نگهداری نموده است را به پیمانکار پرداخت نماید.

ضمانت نامه جهت پرداخت حقوق گمرکی و ترخیص کالا: ضمانت نامه جهت پرداخت حقوق گمرکی و ترخیص کالا ، عبارت است از ضمانت نامه‌ای که بانک برای ترخیص کالاهای وارداتی از کشور های دیگربه نفع گمرکهای کشور و بنا به تقاضای وارد کننده کالا صادر می نماید.

راهنمای نحوه صدور ضمانت نامه ریالی مراحل صدور انواع ضمانت نامه‌های ریالی: 1- مراجعه متقاضی به شعب یا سایت الکترونیکی بانک و دریافت مدارک زیر: - فرم درج مشخصات متقاضیان دریافت تسهیلات مالی و خدمات اعتباری مربوط به اشخاص حقیقی و یا حقوقی (بر حسب نوع متقاضی) - فرم درخواست صدور ضمانت نامه ریالی - فهرست مدارک مورد نیاز بانک تبصره- متقاضیانی که در بدو بهره برداری و شروع به کار می باشند جهت دریافت این نوع خدمات می باید علاوه بر فرمهای قبلی فرم مخصوص این نوع متقاضیان را نیز دریافت نمایند.

2- متقاضی پس از مطالعه و تکمیل فرمهای دریافتی اقدام به ممهور نمودن فرمها به مهر و امضاء مجاز خود/شرکت نموده و آنها را به همراه مدارک مورد نیاز بانک در مرحله پذیرش به بانک ارائه می نماید.

3- افتتاح حساب جاری قرض‌الحسنه نزد شعب بانک توسط متقاضی 4- بررسی وضعیت متقاضی توسط بانک 4-1- در صورت عدم تصویب تقاضا، موضوع توسط شعبه به صورت کتبی به متقاضی اطلاع داده می شود.

4-2- در صورت تصویب تقاضا، بانک میزان و نوع تضمین‌ها و وثائق و میزان سپرده را تعیین و به اطلاع متقاضی می رساند.

5- پس از تامین وثایق، تضمینها و واریز سپرده و ارائه مدارک مرحله انعقاد قرارداد توسط متقاضی، بانک اقدامات لازم را جهت انعقاد قرارداد و صدور ضمانت نامه بعمل می آورد.

6- پس از انعقاد قرارداد، ضمانت نامه ریالی توسط شعب بانک صادر می گردد.

نکته- در تمامی مراحل فوق متقاضی می تواند از طریق شعبه از وضعیت تقاضای خود آگاهی یابد.

ضمانت نامه ارزی: صدورضمانت نامه ارزی شامل موارد زیر می باشد: 1-صدورضمانت نامه ارزی متقابل پیش پرداخت 2-صدورضمانت نامه ارزی حسن انجام کار 3-صدورضمانت نامه ارزی به نفع بانک توسعه اسلامی ضمانتنامه های بانکی مقدمه در تجارت بین المللی، برای خرید کالا یا خدمات، اغلب ارزیابی دقیق توان و قابلیت فنی و مالی فروشنده و یا ارائه کننده خدمات، چندان ساده نیست.

همچنین در حین انجام کار و یا پس از عقد قرارداد و گشایش اعتبار اسنادی ممکن است حوادثی رخ دهد که به واسطه آن فروشنده از انجام تعهدات خود خواسته یا ناخواسته کوتاهی نماید.

بنابراین خریدار کاملاًَ محق است که جهت حصول اطمینان از حسن اجرای قرارداد توسط فروشنده از او در خواست ضمانتنامه مورد لزوم را بنماید .

ضمانتنامه بانکی چیست؟

ضمانتنامه بانکی عبارت است از تعهد غیر قابل برگشت یک بانک به پرداخت وجه مورد ضمانت در صورت عدم ایفای قرارداد توسط یک شخص ثالث.

این شخص ثالث فروشنده یا متعهد انجام قرارداد می باشد.

ضمانتنامه معمولاًَ تعهد جداگانه ای است که مستقل از بدهی و یا ملحوظ در قرارداد بین طلبکار و بدهکار اصلی می باشد.

تحت شرایط ضمانتنامه بانک ضامن باید وجه ضمانتنامه را با اولین درخواست ذینفع پرداخت نماید.

معمولاًَ قوانین کشوری که ضمانتنامه در خاک آن صادر گردیده است، طبق رویه معمول ناظر بر اجرای شروط آن ضمانتنامه است.

طرفین ضمانتنامه طرفین ضمانتنامه به شرح زیر می باشند: ۱- دستور دهنده ( یا متقاضی ضمانتنامه یا ضمانتخواه یا مضمون عنه ) Ordered ۲- بانک ضامن یا صادر کننده ضمانتنامه Guarantor ۳- بانک صادر کننده ضمانتنامه متقابل Counter Guarantor ۴- ذینفع ضمانتنامه یا مضمون له Beneficiary انواع ضمانتنامه هایی که در تجارت بین المللی کاربرد دارند به قرار زیرند: ۱- ضمانتنامه شرکت در مناقصه یا مزایده Tender (BID) Bond ۲- ضمانتنامه حسن انجام کار Performance Bond ۳- ضمانتنامه پیش پرداخت Advance Payment Guarantee ۴- ضمانتنامه استرداد کسور وجه ضمان Retention Money Guarantee ضمانتنامه شرکت در مناقصه هنگامی که خریدار، انجام یک کار یا خرید یک نوع کالا را به مناقصه می گذارد، برای آن که مطمئن گردد که شرکت کنندگان در مناقصه پیشنهادات سنجیده ای را ارائه می دهند و واقعاً قصد انجام کار را دارند، از آنها می خواهد که ضمانتنامه ای به همراه پیشنهادات خود ارائه دهند تا پیشنهادات آنها قابل بررسی باشد.

دلیل دیگر ضرورت اخذ این نوع ضمانتنامه آن است که بعضی از پیشنهاد دهندگان صرفاً به خاطر از میدان خارج کردن رقبای خود ممکن است قیمتهائی را پیشنهاد نمایند که به هیچ وجه به انجام آن قادر نباشند و لذا چنانچه مناقصه گذارنده احتیاط لازم را بعمل نیاورد، ممکن است نه تنها شرکتی که دارای قابلیت و توانایی کافی نیست، برنده مناقصه (یا مزایده) شود، بلکه مناقصه دهنده را نیز دچار هزینه های اضافی در این زمینه بنماید.

بنابراین ضمانتنامه شرکت در مناقصه وسیله ای است که ریسک خریدار را در این مورد پوشش داده و حتی المقدور شرکت کنندگان در مناقصه را از دادن قیمت هایی که از عهده اجرای آن بر نمی‌آیند، برحذر می دارد.

ضمانتنامه شرکت در مناقصه دارای مشخصات زیر است: ۱-مبلغ ضمانتنامه معمولاً یک تا پنج درصد ارزش کل قرارداد مورد ضمانت می باشد.

۲- دوره اعتبار یا مدت ضمانتنامه تا زمان عقد و امضای قرارداد و یا ارائه ضمانتنامه حسن انجام کار است که معمولاً سه تا شش ماه به طول می انجامد.

بنابر آنچه گفته شد ادعای وجه ضمانتنامه شرکت در مناقصه به علل زیر ممکن است انجام شود: ۱-۲- در صورتی که شرکت کننده پس از برنده شدن از قبول قرارداد خودداری نماید( یعنی از امضای قرارداد فروش یا انجام کار خود داری کند).

۲-۲- ضمانتنامه حسن انجام کار را پس از عقد قرار داد، ارائه ندهد .

۳-۲- پیشنهاد خود را قبل از سررسید آن پس بگیرد.

ضمانتنامه حسن انجام کار ضمانتنامه حسن انجام کار بدین منظور طراحی شده که به خریدار کالا یا خدمات در مورد انجام آن براساس شرایط قرارداد و در زمان مقرر اطمینان کافی بدهد.

بر اساس ضمانتنامه حسن انجام کار، بانک صادر کننده ضمانتنامه متعهد می شود در صورتی که فروشنده تعهدات خود را بر اساس شرایط قرارداد انجام ندهد، با اولین درخواست کتبی خریدار وجه ضمانتنامه را به او یا به حواله کرد او پرداخت نماید.

البته باید توجه داشت که متون ضمانتنامه ها از لحاظ میزان و درجه مشروط بودن آن ممکن است مختلف باشد که بعداً به شرح آن خواهم پرداخت شد.

مبلغ ضمانتنامه حسن انجام کار معمولاً حدود ۵ تا ۱۰ درصد مبلغ قرارداد می باشد.( مدت اعتبار این نوع ضمانتنامه معمولاً تا زمان تحویل کامل کالا و یا تا زمان راه اندازی نهائی پروژه می باشد ویا پس از راه اندازی آزمایشی کارخانه است و طول زمان مزبور دو سال یا بیشتر است).

به دو نکته در مورد ضمانتنامه حسن انجام کار باید توجه مخصوصی بشود: الف- سررسید معین: در ضمانتنامه باید سررسید معینی ذکر شود.در صورتی که ذکر زمان مشخص یعنی این که درچه زمانی سررسید ضمانتنامه به پایان می رسد ممکن نباشد، از ذکر عبارات مبهم از قبیل «تا زمان انجام عملیات به نحو رضایت بخش» باید اجتناب گردد.

این امر نه تنها ریسک نا محدودی را برای فروشنده ایجاد می کند بلکه مسلماً هزینه زیادی را نیز برای او در بر خواهد داشت.

در ضمن بانک صادر کننده ضمانتنامه نیز تعهد نامحدودی را بدین صورت پذیرفته که علی الاصول مطلوب نیست.

ب- امکان تمدید: در صورتی که قرارداد در زمان معین شده به پایان نرسد، ذینفع ضمانتنامه مسلماً تمایل خواهد داشت تا ضمانتمامه حسن انجام کار را تمدید نماید؛ لذا اینگونه ضمانتنامه ها بهتر است به درخواست ذینفع قابل تمدید باشد.

به همین دلیل است که در متون اینگونه ضمانتنامه ها اغلب ذکر می‌گردد که چناچه بانک صادر کننده ضمانتنامه نخواهد و یا به هر علتی نتواند ضمانتنامه را تمدید نماید و یا دستور دهنده اجازه تمدید به او ندهد، بانک موظف است وجه ضمانتنامه را به ذینفع ضمانتنامه و یا به حواله کرد او پرداخت نماید.

ضمانتنامه پیش پرداخت در بعضی از قراردادها فروشنده درخواست می نماید که درصدی از ارزش کالای مورد قرارداد به صورت پیش پرداخت به او داده شود .

ضمانتنامه کسور استرداد وجه الضمان در بعضی از قراردادها مقرر می گردد که مقداری از وجه قرارداد مثلاً ده درصد آن نزد خریدار بعنوان تضمین حسن انجام کار قرارداد تا مدتی باقی بماند.

مقاطعه کاران هنگامی که به اجرای کامل قرارداد نزدیک می شوند ممکن است به علل مختلف، نقدینگی کافی برای پایان کار نداشته باشند، لذا از خریدار درخواست می کنند وجه الضمان را به آنها پرداخت نموده و در مقابل آن ضمانتنامه ای تسلیم خریدار نمایند که به آن ضمانتنامه استرداد کسور وجه الضمان می گویند.

نحوه صدور ضمانتنامه: بطور کلی ضمانتنامه ها به دو صورت مستقیم و غیر مستقیم صادر می گردد.

الف: صدور مستقیم Direct: در این روش بانک خارجی ضمانتنامه صادره خود را به دستور متقاضی ضمانتنامه مستقیماً و بدون واسطه برای ذینفع ضمانتنامه ارسال می نماید و لذا بانک دیگری در کشور ذینفع درگیر این موضوع نخواهد بود.(direct guarantee) ب: صدور غیر مستقیم ضمانتنامه: در این روش بانک صادرکننده ضمانتنامه طبق دستور مضمون عنه (متقاضی) ضمانتنامه خود را برای بانک کارگزار خود در کشور ذینفع صادر می نماید و از آن بانک درخواست می کند که بر مبنای ضمانتنامه ای که صادر نموده است، ضمانتنامه ای به نفع او صادر نماید.

در این روش به ضمانتنامه صادره اول ضمانتنامه متقابل یا Counter Guarantee می‌گویند.

روش دوم بر روش اول از جهات متعددی برتری دارد: ۱- ذینفع ضمانتنامه با بانکی درکشور خود طرف قرارداد می باشد ولذا زبان او را بهتر درک می‌کند.

۲- از آنجائی که بانک ها در روش دوم طرف قرارداد هستند، از لحاظ حل و فصل مسائل بانکی مشکلات کمتری در میان خواهد بود و بانک کشور ذینفع در صورت نیاز به ادعای وجه‌الضمان با آشنائی با مقررات حقوقی بانکی بهتر می تواند از منافع ذینفع حفاظت نماید.

۳- با استفاده از روش دوم، بانک ذینفع ضمانتنامه در انتخاب متن ضمانتنامه متقابل دقت بیشتری بکار‌خواهد برد واز این جهت نیز از مشکلات احتمالی خواهد کاست.

نکات مهم در ضمانتنامه ها: علی الاصول در ضمانتنامه ای که به ذینفع آن ارائه می شود- برای آن که بتواند منافع او را حفظ نماید- باید نکات ذیل رعایت گردد: الف- ضمانتنامه باید غیر قابل برگشت باشد.

واضح است ضمانتنامه ای که بانک صادر کننده به طور غیر قابل برگشت خود را متعهد نکرده باشد، نمی تواند منافع ذینفع را حفظ نماید زیرا بانک صادر کننده آن می تواند هر لحظه تضمین خود را پس بگیرد.

ب- ضمانتنامه ها بایستی حتی المقدور غیر مشروط باشد.

در مورد ضمانتنامه مشروط معمولا ذینفع هنگام ادعای دریافت آن با اشکال روبرو شده و باید برای اثبات مدعای خود مسیر طولانی را طی نماید.

ج-ضمانتنامه باید با اولین درخواست کتبی ذینفع قابل وصول باشد : On first written demand د-باید سعی شود ضمانتنامه های صادره، تابع قوانین ایران باشند.

معمولاً بانک صادرکننده ضمانتنامه سعی می کند در متن ضمانتنامه ذکر نماید که قوانین کشور محل اقامت او حاکم بر متن ضمانتنامه خواهد بود.

در این مورد حداکثر سعی باید بکار برده شود که اولاً قوانین کشور ایران جاری و حاکم بر متن ضمانتنامه باشد و ثانیاً دادگاههای کشور محل طرح هر گونه دعوای احتمالی در این زمینه باشند.

ه-ضمانتنامه باید به درخواست ذینفع قابل تمدید باشد.

این مسأله به ذینفع ضمانتنامه امکان آن را خواهد داد تا در صورتی که قراداد مورد نظر در زمان مقرر انجام نشود، درخواست نماید ضمانتنامه مزبور تا زمانی که او مایل است (مثلاً ۳ یا ۶ ماه) تمدید شود و بدینوسیله منافع او در این مورد حفظ گردد.

در بعضی از قراردادها به واسطه آنکه طولانی شدن بیش ازحد آن، هزینه و خطر زیادی برای دستوردهنده آن ایجاد می کند، توافق می شود که ضمانتنامه فقط برای یکبار یا دوبار هر بار مثلاً۳ یا ۶ ماه قابل تمدید باشد.

ضمانت نامه‌های بانکی نحوه صدور ضمانت نامه ضمانتنامه های ارزی از نظر نحوه صدور ضمانتنامه های بانکی از این جهت که مستقیماً توسط بانک به نفع ذینفع صادر گردند یا از طریق یک بانک واسطه صدور ضمانتنامه تحقق پذیرد به دو دسته مستقیم و غیر مستقیم تقسیم می شوند .

1- ضمانتنامه های مستقیم ( DIRECT GUARANTEES ) : در ضمانتنامه های مستقیم ، بانک پس از دریافت تقاضای صدور ضمانتنامه از سوی مضمون عنه ، ضمانتنامه خود را بطور مستقیم برای ذینفع صادر می نماید .

در حال حاضر قبول و ابلاغ ضمانتنامه های مستقیم توسط بانکهای ایرانی داخل کشور در ارتباط با اعتبارات اسنادی و قراردادهای ارزی که از محل ارز متقاضی تأمین می گردند در صورت قبول کلیه مسؤولیتهای مترتبه از سوی ذینفع مجاز گردیده است .

ضمناً قبول و ابلاغ ضمانتنامه مستقیم صادره توسط بانکها ی ایرانی ، شعب بانکهای ایرانی در خارج از کشور و واحدهای بانکهای ایرانی نیز پذیرش مسؤولیتهای مترتب توسط ذینفع امکان پذیر می باشد .

در صورت تمایل مشتریان در استفاده از ضمانتنامه های مستقیم ، مطالعه نقطه نظرات بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران را در رابطه با پذیرش ضمانتنامه های مستقیم توصیه می نماید .

2- ضمانتنامه های غیر مستقیم (INDIRECT GUARANTEES ) : در برخی موارد ذینفع ضمانتنامه خواستار صدور ضمانتنامه از طریق بانک خاصی یا بانکی در کشور خود می شود ، که در این حالت بانک ضامن ، ضمانتنامه متقابلی را به نفع بانک مورد نظر صادر و به آن بانک دستور صدور ضمانتنامه اصلی را می دهد .

بدیهی است در صورت پذیرش ضمانتنامه متقابل از سوی بانک دستور گیرنده یا آن بانک مبادرت به صدور ضمانتنامه می نماید .

در غیر اینصورت مراتب امتناع خود یا درخواست اصلاحاتی در متن ابلاغ شده را به بانک کارگزار اعلام خواهد نمود .نحوه صدور ضمانت نامه ضمانتنامه های ارزی از نظر نحوه صدور ضمانتنامه های بانکی از این جهت که مستقیماً توسط بانک به نفع ذینفع صادر گردند یا از طریق یک بانک واسطه صدور ضمانتنامه تحقق پذیرد به دو دسته مستقیم و غیر مستقیم تقسیم می شوند .

در غیر اینصورت مراتب امتناع خود یا درخواست اصلاحاتی در متن ابلاغ شده را به بانک کارگزار اعلام خواهد نمود .